اسرار طواف: تفاوت میان نسخه‌ها

'''اَسرار طَواف''' فلسفه و معنای عرفانی و باطنی عمل [[طواف]] به دور [[کعبه]] است. طواف از بنیادی‌ترین اعمال [[حج]] و [[عمره]] است که در [[قرآن]] و سنت جایگاه برجسته‌ای دارد و در منابع تفسیری، حدیثی و عرفانی، ابعادی برای آن بیان شده است. مجموعه این آموزه‌ها با عنوان «اسرار طواف» شناخته شده‌اند. منابعی که درباره اسرار [[اعمال حج تمتع|مناسک حج]] گفتگو کرده‌اند طواف را دارای رمز‌ها و اسرار توحیدی، اخلاقی و عرفانی دانسته‌اند.  

== اهمیت طواف ==

{{اصلی|طواف}}طواف، هفت دور چرخیدن دور [[کعبه]] در [[مسجدالحرام]] و یکی از اعمال [[حج]] و [[عمره]] است.<ref>درسنامه مناسک حج، ص۳۳.</ref> [[قرآن]] در آیات مختلف به مسئله طواف اشاره کرده است'''.'''<ref>حج، 29.</ref> در روایات نبوی و احادیث [[اهل بیت|اهل‌بیت(ع)]] نیز بر ثواب طواف تأکید شده و طواف را عامل خوشنودی، رحمت و بخشش خداوند دانسته‌اند.<ref>فروع کافی، ج4، ص412، ح5.</ref>

طواف در نگاه بسیاری از مفسران و محققان جلوه‌ای از توحید عملی است؛ حرکتی دایره‌ای به دور یک مرکز که یادآور مقصد یگانه مؤمنان یعنی خداوند است.<ref name=":0">صهبای حج، ص190؛ سوره انبیاء، آیه 97؛ پیش درآمدی بر فرهنگ نامه اسرار و معارف حج، ج1، ص207.</ref>

طواف به منزله نماز<ref name=":5">عوالی الئالی، ج2، ص167.</ref> و حرکتی برای نزدیکی به خدا و دوری از غیر دانسته شده است که دل را صیقل می‌دهد و روح را با خدا مأنوس می‌سازد.<ref name=":2">اسرار عرفانی حج، ص363.</ref> استمرار آن نیز نمادی از توجه همیشگی بنده به یاد خداست و بدون این یاد، هدف طواف محقق نمی‌شود.<ref>محجة البیضاء، ج2، ص350.</ref> چرخیدن به گرد [[کعبه]] همچنین نشانه محبت و کمال علاقه به خداوند است<ref>حج مقبول، ص۱۱۴.</ref> و موجب توجه ویژه او به [[طواف|طواف‌کنندگان]] می‌شود.<ref>مستدرک الوسائل، ج9، ص376.</ref>

منابع اخلاقی و تربیتی، طواف را تمرینی برای پرورش ارزش‌های معنوی می‌دانند و آن را یادآور فروتنی بندگان در برابر عظمت خداوند می‌شمرند.<ref>دانشنامه حج و حرمین شریفین، ج۶، ص۳۷۲ و ۳۷۳.</ref> در این سیر، زائر دل از تکیه بر مردم برمی‌گیرد و تنها بر خدا اعتماد می‌کند<ref>اسرار عرفانی حج، ص360.</ref> و توبه و پاکی از گناهان را از او می‌جوید.<ref>علل الشرایع، ج2، ص310؛ کافی، ج4، ص188.</ref> هماهنگی جمعی [[حاجی|حاجیان]] جلوه‌ای از همدلی و یگانگی را پدید می‌آورد <ref>پیش درآمدی بر فرهنگ نامه اسرار و معارف حج، ج1، ص206.</ref> و انبوه جمعیت و رفت‌وآمد آنان یاد قیامت و حرکت انسان از دنیا به آخرت را تداعی می‌کند.<ref>پیش درآمدی بر فرهنگ نامه اسرار و معارف حج، ج1، ص209.</ref>

== نمادها و رمزها ==

در نگاه عرفانی، طواف نماد سفر باطنی انسان به سوی خداست و هر مرحله آن رازهایی دارد.<ref>صحبای حج، ص191.</ref> گفته شده که [[کعبه]] در امتداد [[بیت المعمور|بیت‌المعمور]] و تمثیلی از عرش است و طواف شایسته، سالک را به مراتب بالاتر می‌رساند؛<ref>بحار، ج96، ص57؛ صهبای حج، ص190.</ref> انسان با گردش پیرامون کعبه به فرشتگانِ طواف‌کننده گرد [[عرش]] شبیه می‌شود.<ref>زمر، 75.</ref><ref>مستدرک الوسائل، ج10، ص172.</ref> درعین‌حال، اشاره شده که انجام آن در میان جمع نشان می‌دهد که دین، حضور اجتماعی را بر انزوا ترجیح می‌دهد.<ref>پیش درآمدی بر فرهنگ نامه اسرار و معارف حج، ج1، ص210.</ref>

طواف در همه مذاهب اسلامی هفت دور دارد و منابع فلسفی، تفسیری و عرفانی درباره راز این عدد توضیحات گوناگونی ارائه کرده‌اند. برخی آن را نشانه دور شدن انسان از هفت صفت ناپسند ــ عجب، کبر، حسد، حرص، بخل، غضب و شهوت ــ و جایگزینی آنها با هفت خُلق نیک چون علم، حکمت، عفت، شجاعت، عدالت، کرم و تواضع دانسته‌اند.<ref name=":4">اسرار عرفانی حج، ص364.</ref>  

از سوی دیگر، هفت دور طواف به حرکت در اقلیم‌های هفت‌گانه یا افلاک سبعه اشاره داشته<ref>اسرار الشریعه، ص243.</ref> و مشابهت‌هایی با هفت مرحله نماز از قیام تا تشهد دارد.<ref>اسرار عرفانی حج، ص365.</ref> در برخی منابع، این عدد با هفت هزار سال فاصله فرشتگان از خداوند در جریان اعتراض به خلقت انسان مرتبط دانسته شده است.<ref>علل الشرایع، ج2، ص407.</ref> همچنین گفته شده که هر دور طواف، دستیابی به یکی از هفت بطن قرآن و تأویل‌های آن را یادآور می‌شود.<ref>اسرار الشریعه، ص240.</ref>

عدد هفت در طواف با دیگر مناسک حج نیز هم‌سنخ است؛ مانند هفت‌بار [[سعی]] و هفت سنگریزه [[رمی|رمی جمرات]].<ref name=":4" /> این هماهنگی با نظام آفرینش نیز دیده می‌شود: قرآن از هفت آسمان<ref>بقره، 29.</ref> و هفت دریا<ref>لقمان، 27.</ref> سخن گفته، سوره حمد با هفت آیه به عنوان سبع المثانی شناخته می‌شود، و هفته نیز هفت روز دارد.<ref name=":4" /> بدین ترتیب، عدد هفت در طواف نمادی از نظم کیهانی و پیوند عبادت با ساختار آفرینش است.{{مدرک}}

در نهایت، هفت دور طواف به معنای کامل شدن یک عبادت دانسته شده<ref>اسرار عرفانی حج، ص370 و 371.</ref> و در منابع عرفانی نیز به مراحل هفت‌گانه سلوک معنوی و مراتب انسان اشاره دارد.<ref>اسرار عرفانی حج، ص366-370.</ref>

== شروع طواف از حجرالاسود ==

{{اصلی|حجرالاسود}}{{اصلی|اسرار حجرالاسود}}در روایات، حجرالاسود «دست خداوند در زمین» خوانده شده است.<ref>بحار الانوار، ج96، ص220؛ الحج و العمره فی الکتاب و السنه، ص102- 103.</ref> آغاز [[طواف]] از آن را نشانه وارد شدن به حریم قدسی [[کعبه|خانه خدا]] و تجدید پیمان با پروردگار دانسته‌اند و [[استلام|دست زدن به این سنگ]] تعهدی است برای اینکه [[زائر]] دیگر دست خود را به گناه آلوده نکند.<ref name=":1">صحبای حج، ص194.</ref>

طواف دارای آدابی است؛ ازجمله غسل، تواضع و با پای برهنه به [[مطاف]] رفتن.<ref name=":3">اسرار عرفانی حج، ص371.</ref> [[طهارت باطنی]]،<ref>. نک: صهبای حج، ص217.</ref> [[حضور قلب]]<ref>اسرار عرفانی حج، ص359.</ref> و [[دعا]]<ref name=":3" /> از دیگر آداب و لازمه‌های طواف دانسته شده است.

*'''المحجة البیضاء'''، فیض کاشانی، قم، نشر اسلامی، 1417ق.

*'''مستدرک الوسائل'''، میرزا حسین نوری، قم، مؤسسه آل البیت، 1408ق.

*'''پیش درآمدی بر فرهنگ نامه اسرار و معارف حج'''، معاونت امور روحانیون، تهران، مشعر، 1387ش.

*'''اسرار عرفانی حج'''، محمدتقی فعالی، تهران، مشعر، 1386ش.

*'''جرعه‌ای از صهبای حج'''، عبدالله جوادی آملی، تهران، مشعر، 1386ش.{{پایان}}{{حج و عمره}}