ترویه: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی حج
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{در دست ویرایش|ماه=[[آذر]]|روز=[[۲۲]]|سال=[[۱۳۹۷]]|کاربر=A sharefat  }}
[[پرونده:یوم ترویه.jpg|350px|بندانگشتی|کوچ حجاج در روز ترویه]]
 
 
'''ترویه'''، از نام‌های روز هشتم [[ذی‌حجه]]، ناظر به کوچ حاجیان از [[مکه]] به مشاعر است.


در این روز حجاج نیت [[حج تمتع]] نموده و پس از بستن [[احرام]]، از [[مکه]] به سمت [[منا]] حرکت می‌نمایند و شب را در آنجا بیتوته می‌کنند و صبح [[عرفه]] به جانب [[عرفات]] رهسپار می‌گردند.  
'''ترویه'''، از نام‌های روز هشتم [[ذی‌حجه]]، ناظر به کوچ حاجیان از [[مکه]] به مشاعر است.


در وجه نام‌گذاری روز هشتم به یوم الترویه، به معانی لغوی آن مانند برداشتن آب ، بستن بار و ... اشاره شده است. بر پایه روایات، پوشیدن [[لباس احرام]] در این روز برای کسی که حج تمتع انجام می‌دهد، [[مستحب]] است. همچنین فقهای شیعه و اهل سنت رفتن به [[مسجدالحرام]] با پای برهنه و خواندن دعای ویژه و به جا آوردن [[طواف]] و نماز آن و کوچ به منا و ... را از کارهای مستحب در این روز می‌دانند.
در این روز حجاج نیت [[حج تمتع]] نموده و پس از بستن [[احرام]]، از [[مکه]] به سمت [[منا]] حرکت می‌نمایند و شب را در آنجا بیتوته کرده و صبح [[عرفه]] به جانب [[عرفات]] رهسپار می‌گردند.


[[پرونده:یوم ترویه.jpg|350px|بندانگشتی|کوچ حجاج در روز ترویه]]
در وجه نام‌گذاری روز هشتم به یوم الترویه، به معانی لغوی آن مانند برداشتن آب، بستن بار و … اشاره شده است. بر پایه روایات، پوشیدن [[لباس احرام]] در این روز برای کسی که حج تمتع انجام می‌دهد، [[مستحب]] است. همچنین فقهای شیعه و اهل سنت رفتن به [[مسجدالحرام]] با پای برهنه و خواندن دعای ویژه و به جا آوردن [[طواف]] و نماز آن و کوچ به منا و … را از کارهای مستحب در این روز می‌دانند.


==لغت‌شناسی==


«ترویه» از ریشه «ر ـ و ـ ی» <ref>. العین، ج8، ص312؛ الصحاح، ج6، ص2364؛ تاج العروس، ج19، ص481، «روی. </ref> به معنای سیراب کردن، برداشتن آب، بستن بار و بنه بر مَرکب،‌ اندیشه کردن در انجام کار و روایت و واگویه کردن سخن کسی است. <ref>. المنیر، ج2، ص247؛ لسان العرب، ج14، ص350، «روی. </ref><ref>لغت‌نامه، ج5، ص6686، «ترویه. </ref>
== لغت‌شناسی ==
«ترویه» از ریشه «ر ـ و ـ ی»<ref>. العین، ج8، ص312؛ الصحاح، ج6، ص2364؛ تاج العروس، ج19، ص481، «روی.</ref> به معنای سیراب کردن، برداشتن آب، بستن بار و بنه بر مَرکب، اندیشه کردن در انجام کار و روایت و واگویه کردن سخن کسی است.<ref>المنیر، ج2، ص247؛ لسان العرب، ج14، ص350، «روی»؛ لغت‌نامه، ج5، ص6686، «ترویه».</ref>


==وجه نام‌گذاری==
== وجه نام‌گذاری ==
روز هشتم ماه [[ذی‌حجه]] را یوم الترویه می‌نامند.<ref>. البحر الرائق، ج2، ص587؛ منتهی المطلب، ج10، ص119.</ref>


روز هشتم ماه [[ذی‌حجه]] را یوم الترویه می‌نامند. <ref>. البحر الرائق، ج2، ص587؛ منتهی المطلب، ج10، ص119.</ref>  
در وجه نام‌گذاری روز هشتم به یوم الترویه، به هر یک از معانی لغوی پیش‌گفته اشاره شده است؛ زیرا حاجیان در این روز با برداشتن آب و سیراب کردن خود و مرکبشان و بستن بار، رهسپار وقوف و بیتوته در مشاعر می‌شده‌اند.<ref>. اخبار مکه، ازرقی، ج1، ص188؛ المفصل، ج11، ص353.</ref>


در وجه نام‌گذاری روز هشتم به یوم الترویه، به هر یک از معانی لغوی پیش‌گفته اشاره شده است؛ زیرا حاجیان در این روز با برداشتن آب و سیراب کردن خود و مرکبشان و بستن بار، رهسپار وقوف و بیتوته در مشاعر می‌شده‌اند. <ref>. اخبار مکه، ازرقی، ج1، ص188؛ المفصل، ج11، ص353.</ref>  
در روز هشتم ذی‌حجه، حاجیان برای اطمینان یافتن از برداشتن آب از سوی همسفران، از یکدیگر می‌پرسیدند: «هل تروّیتم»<ref>. اخبار مکه، ج1، ص188.</ref>؛ «آیا آب ذخیره کرده‌اید؟»


در روز هشتم ذی‌حجه، حاجیان برای اطمینان یافتن از برداشتن آب از سوی همسفران، از یکدیگر می‌پرسیدند: «هل تروّیتم»<ref>. اخبار مکه، ج1، ص188.</ref>؛ «آیا آب ذخیره کرده‌اید؟»
بر پایه روایتی از [[امام صادق(ع)]] [[جبرئیل]] در روز هشتم ذی‌حجه به ابراهیم سفارش کرد که برای خود و خانواده‌اش از مکه آب بردارد؛ زیرا در [[منا]] و [[عرفات]] آب یافت نمی‌شود.<ref>. المحاسن، ج2، ص336؛ علل الشرائع، ج2، ص436.</ref>


بر پایه روایتی از [[امام صادق(ع)]] [[جبرئیل]] در روز هشتم ذی‌حجه به ابراهیم سفارش کرد که برای خود و خانواده‌اش از مکه آب بردارد؛ زیرا در [[منا]] و [[عرفات]] آب یافت نمی‌شود. <ref>. المحاسن، ج2، ص336؛ علل الشرائع، ج2، ص436.</ref>  
آن روز از همین جهت «ترویه» نامیده شد. در وجه نام‌گذاری، وجوهی دیگر نیز آورده‌اند؛ از جمله این‌که [[حضرت آدم(ع)]] در این روز در پی فراغت از بنای [[خانه کعبه]]، درباره پاداش طواف‌کننده و زائر آن به‌اندیشه فرورفت. از این رو، این روز را ترویه نامیدند<ref>. التفسیر الکبیر، ج5، ص189.</ref> و [[ابراهیم(ع)]] پس از رؤیای ذبح فرزند در شب هشتم ذی‌حجه، در روز هشتم به‌اندیشیدن در رؤیای خود پرداخت.<ref>. البحر الرائق، ج2، ص587-588؛ منتهی المطلب، ج9، ص362؛ المغنی، ج3، ص105.</ref> مفسران هم از این رویداد یاد کرده‌اند.<ref>. مجمع البیان، ج2، ص46؛ تفسیر بیضاوی، ج5، ص20.</ref>


آن روز از همین جهت «ترویه» نامیده شد. در وجه نام‌گذاری، وجوهی دیگر نیز آورده‌اند؛ از جمله این‌که [[حضرت آدم(ع)]] در این روز در پی فراغت از بنای [[خانه کعبه]]، در باره پاداش طواف‌کننده و زائر آن به‌اندیشه فرورفت. از این رو، این روز را ترویه نامیدند <ref>. التفسیر الکبیر، ج5، ص189.</ref> و [[ابراهیم(ع)]] پس از رویای ذبح فرزند در شب هشتم ذی‌حجه، در روز هشتم به‌اندیشیدن در رویای خود پرداخت. <ref>. البحر الرائق، ج2، ص587-588؛ منتهی المطلب، ج9، ص362؛ المغنی، ج3، ص105.</ref> مفسران هم از این رویداد یاد کرده‌اند. <ref>. مجمع البیان، ج2، ص46؛ تفسیر بیضاوی، ج5، ص20.</ref>
در برخی روایات، بازگویی و آموزش [[مناسک حج]] از جانب جبرئیل(ع) به آدم(ع) یا ابراهیم(ع) در روز هشتم ذی‌حجه، دلیل این نام‌گذاری دانسته شده است.<ref>. فتح الباری، ج5، ص321؛ عمدة القاری، ج9، ص296.</ref>
 
در برخی روایات، بازگویی و آموزش [[مناسک حج]] از جانب جبرئیل(ع) به آدم(ع) یا ابراهیم(ع) در روز هشتم ذی‌حجه، دلیل این نام‌گذاری دانسته شده است. <ref>. فتح الباری، ج5، ص321؛ عمدة القاری، ج9، ص296.</ref>  


یوم الترویه را «یوم النقله» و «یوم المنی» نیز گفته‌اند؛ زیرا حاجیان در آن روز از مکه به منا حرکت می‌کنند.<ref>. مواهب الجلیل، ج3، ص311-312؛ ج4، ص167؛ کشاف القناع، ج2، ص569.</ref>
یوم الترویه را «یوم النقله» و «یوم المنی» نیز گفته‌اند؛ زیرا حاجیان در آن روز از مکه به منا حرکت می‌کنند.<ref>. مواهب الجلیل، ج3، ص311-312؛ ج4، ص167؛ کشاف القناع، ج2، ص569.</ref>


==یوم ترویه در قرآن==
== یوم ترویه در قرآن ==
 
بر پایه برخی گزارش‌ها، آیاتی از [[قرآن کریم]] بر روز ترویه تفسیر و تطبیق شده است.
بر پایه برخی گزارش‌ها، آیاتی از [[قرآن کریم]] بر روز ترویه تفسیر و تطبیق شده است.


به روایتی، مقصود از «الشفع» در آیه سه [[سوره فجر]] که [[خداوند]] به آن سوگند یاد کرده، روز ترویه است. <ref>. مجمع البیان، ج10، ص348؛ نور الثقلین، ج5، ص571.</ref>  
به روایتی، مقصود از «الشفع» در آیه سه [[سوره فجر]] که [[خداوند]] به آن سوگند یاد کرده، روز ترویه است.<ref>. مجمع البیان، ج10، ص348؛ نور الثقلین، ج5، ص571.</ref>
 
بر پایه سخن سعید بن مسیب، واژه «شاهد» در آیه 3 [[سوره بروج]] که خداوند به آن سوگند خورده، روز ترویه است. <ref>. تفسیر بغوی، ج4، ص467؛ زاد المسیر، ج4، ص424.</ref>
 
آیه 196 سوره بقره از سه روز [[روزه]] در [[موسم حج]] و هفت روز روزه در پی بازگشت به وطن برای کسی که [[حج تمتع]] به جا آورده، ولی قربانی ندارد، یاد کرده است: {{قلم رنگ|سبز|﴿فَمَنْ تَمَتَّعَ بِالْعُمْرَةِ اِلَی الْحَجِّ فَمَا اسْتَیْسَرَ مِنَ الْهَدْیِ فَمَنْ لَمْ یَجِدْ فَصِیامُ ثَلاثَةِ اَیَّامٍ فِی الْحَجِّ وَ سَبْعَةٍ اِذا رَجَعْتُمْ...﴾}}
 
مفسران بر آنند که مقصود از سه روز روزه (فَصِیامُ ثَلاثَةِ اَیَّامٍ فِی الْحَجِّ) در ایام حج، هفتم تا نهم ذی‌حجه است. از این رو، آیه شامل روز ترویه هم می‌شود. <ref>. التبیان، ج2، ص160؛ فقه القرآن، ج1، ص194؛ احکام القرآن، ج1، ص355.</ref>
 
به گفته برخی مفسران، مقصود از «ایام معلومات» در آیه 28 [[سوره حج]] دهه اول ذی‌حجه <ref>. التبیان، ج2، ص175؛ تفسیر العز بن عبدالسلام، ج2، ص351.</ref> و یا پنج روز از آن است؛ یعنی روزهای ترویه و [[عرفه]] و [[عید قربان]] تا روز دوازدهم <ref>. زاد المسیر، ج3، ص233؛ عمدة القاری، ج10، ص56.</ref> که مردم در آن به ذکر خداوند فراخوانده شده‌اند: {{قلم رنگ|سبز|﴿وَ یَذْکُرُوا اسْمَ اللهِ فی‏ اَیَّامٍ مَعْلُوماتٍ...﴾}}.
 
 
==پیشینه ترویه==
 
در روزگار [[جاهلیت]]، ترویه واپسین روز از [[بازار ذوالمجاز]] و [[بازار عکاظ|عکاظ]] بوده <ref>. المحبر، ص267؛ المفصل، ج14، ص63، 68.</ref> و در آن روز، [[پرده کعبه|پرده دیباج]] را بر کعبه می‌پوشاندند. <ref>. اخبار مکه، ج1، ص252؛ المفصل، ج12، ص19.</ref>
 
==وقایع تاریخی==


از رویدادهای تاریخی این روز در مکه، می‌توان از این موارد یاد کرد:
بر پایه سخن سعید بن مسیب، واژه «شاهد» در آیه ۳ [[سوره بروج]] که خداوند به آن سوگند خورده، روز ترویه است.<ref>. تفسیر بغوی، ج4، ص467؛ زاد المسیر، ج4، ص424.</ref>


1. عزیمت [[امام حسین(ع)]] و همراهانش به [[عراق]] در سال 60 ق.<ref>. الارشاد، ج2، ص66؛ البدایة و النهایه، ج8، ص171.</ref>؛
آیه ۱۹۶ سوره بقره از سه روز [[روزه]] در [[موسم حج]] و هفت روز روزه در پی بازگشت به وطن برای کسی که [[حج تمتع]] به جا آورده، ولی قربانی ندارد، یاد کرده است: {{قلم رنگ|سبز|﴿فَمَنْ تَمَتَّعَ بِالْعُمْرَةِ اِلَی الْحَجِّ فَمَا اسْتَیْسَرَ مِنَ الْهَدْیِ فَمَنْ لَمْ یَجِدْ فَصِیامُ ثَلاثَةِ اَیَّامٍ فِی الْحَجِّ وَ سَبْعَةٍ اِذا رَجَعْتُمْ… ﴾}}


2. [[قیام صاحب فخ|قیام حسین بن علی]] بن [[حسن مثلث]]، از نوادگان [[امام حسن(ع)]] بر ضد‌ [[هادی عباسی]] به سال 169 یا 170ق. که به کشته شدن وی و جمعی فراوان از یارانش در [[فخ]] در شش میلی مکه انجامید <ref>. تاریخ طبری، ج6، ص410؛ عمدة الطالب، ص183.</ref>؛
مفسران بر آنند که مقصود از سه روز روزه (فَصِیامُ ثَلاثَةِ اَیَّامٍ فِی الْحَجِّ) در ایام حج، هفتم تا نهم ذی‌حجه است. از این رو، آیه شامل روز ترویه هم می‌شود.<ref>. التبیان، ج2، ص160؛ فقه القرآن، ج1، ص194؛ احکام القرآن، ج1، ص355.</ref>


3. هجوم [[ابوطاهر قرمطی]] در سال 317ق. به مکه و کشتار بیش از 30000 تن از حاجیان و مردم مکه و سرقت [[حجرالاسود]] به دست وی. <ref>. الکامل، ج8، ص207؛ تاریخ الاسلام، ج23، ص380-381.</ref>
به گفته برخی مفسران، مقصود از «ایام معلومات» در آیه ۲۸ [[سوره حج]] دهه اول ذی‌حجه<ref>. التبیان، ج2، ص175؛ تفسیر العز بن عبدالسلام، ج2، ص351.</ref> یا پنج روز از آن است؛ یعنی روزهای ترویه و [[عرفه]] و [[عید قربان]] تا روز دوازدهم<ref>. زاد المسیر، ج3، ص233؛ عمدة القاری، ج10، ص56.</ref> که مردم در آن به ذکر خداوند فراخوانده شده‌اند: {{قلم رنگ|سبز|﴿وَ یَذْکُرُوا اسْمَ اللهِ فی اَیَّامٍ مَعْلُوماتٍ… ﴾}}.


==اعمال مستحبات==
== پیشینه ترویه ==
در روزگار [[جاهلیت]]، ترویه واپسین روز از [[بازار ذوالمجاز]] و [[بازار عکاظ|عکاظ]] بوده<ref>. المحبر، ص267؛ المفصل، ج14، ص63، 68.</ref> و در آن روز، [[پرده کعبه|پرده دیباج]] را بر کعبه می‌پوشاندند.<ref>. اخبار مکه، ج1، ص252؛ المفصل، ج12، ص19.</ref>


روز ترویه یکی از ارزشمندترین روزهای موسم حج است که آداب مخصوص به خود دارد و مستحب است که حاجی در این روز، اعمالی را انجام دهد:
== وقایع تاریخی ==
از رویدادهای تاریخی این روز در مکه، می‌توان از این موارد یاد کرد:


===بستن احرام===
۱. عزیمت [[امام حسین(ع)]] و همراهانش به[[عراق]] در سال ۶۰ ق.<ref>. الارشاد، ج2، ص66؛ البدایة و النهایه، ج8، ص171.</ref>


به باور همه فقیهان اهل سنت <ref>. المجموع، ج7، ص181؛ مغنی المحتاج، ج1، ص517.</ref> و مشهور فقیهان امامی، <ref>. المبسوط، طوسی، ج1، ص364؛ المقنعه، ص407؛ العروة الوثقی، ج4، ص609.</ref> احرام بستن برای حج در روز هشتم، برای کسی که حج تمتع انجام می‌دهد، [[مستحب]] است.
۲. [[قیام صاحب فخ|قیام حسین بن علی]] بن [[حسن مثلث]]، از نوادگان [[امام حسن(ع)]] بر ضد [[هادی عباسی]] به سال ۱۶۹ یا ۱۷۰ق؛ که به کشته شدن وی و جمعی فراوان از یارانش در [[فخ]] در شش میلی مکه انجامید.<ref>. تاریخ طبری، ج6، ص410؛ عمدة الطالب، ص183.</ref>


اهل سنت به روایت جابر <ref>. صحیح البخاری، ج2، ص186، ح1568.</ref> و مشهور امامیان <ref>. مختلف الشیعه، ج4، ص222؛ الحدائق، ج16، ص16.</ref> نیز به روایاتی <ref>. الکافی، ج4، ص454، ح1؛ التهذیب، ج5، ص167، ح557.</ref> استناد کرده‌اند.
۳. هجوم [[ابوطاهر قرمطی]] در سال ۳۱۷ق. به مکه و کشتار بیش از ۳۰۰۰۰ تن از حاجیان و مردم مکه و سرقت [[حجرالاسود]] به دست وی.<ref>. الکامل، ج8، ص207؛ تاریخ الاسلام، ج23، ص380-381.</ref>


در برابر، برخی از امامیان به پشتوانه ظاهر واژه امر: «و احرم بالحج» در پاره‌ای روایات، به وجوب احرام در روز ترویه باور دارند. <ref>. الکافی، ج4، ص454، ح1؛ الوسیله، ص176؛ مختلف الشیعه، ج4، ص22.</ref>
== اعمال مستحبات ==
روز ترویه یکی از ارزشمندترین روزهای موسم حج است که آداب مخصوص به خود دارد و مستحب است که حاجی در این روز، اعمالی را انجام دهد:


===اقامه نماز در منا===
=== بستن احرام ===
به باور همه فقیهان اهل سنت<ref>. المجموع، ج7، ص181؛ مغنی المحتاج، ج1، ص517.</ref> و مشهور فقیهان امامی،<ref>. المبسوط، طوسی، ج1، ص364؛ المقنعه، ص407؛ العروة الوثقی، ج4، ص609.</ref> احرام بستن برای حج در روز هشتم، برای کسی که حج تمتع انجام می‌دهد، [[مستحب]] است.


به باور فقیهان اهل سنت، مستحب است حاجی نماز ظهر و عصر روز ترویه را در منا بخواند، <ref>. الشرح الکبیر، ج3، ص423؛ الثمر الدانی، ج1، ص370؛ المبسوط، سرخسی، ج4، ص91.</ref> بر خلاف امامیان که به پشتوانه روایت محمد بن مسلم، خواندن [[نماز ظهر]] و [[نماز عصر|عصر]] در مکه را برای غیر امام ([[امیر الحاج]]) مستحب می‌دانند <ref>. المبسوط، طوسی، ج1، ص364؛ المقنعه، ص407.</ref> و تنها بر سرپرست حاجیان (امام) اقامه نماز ظهر در منا در روز ترویه را مستحب می‌دانند. <ref>. السرائر، ج1، ص586؛ جواهر الکلام، ج19، ص6.</ref>
اهل سنت به روایت جابر<ref>. صحیح البخاری، ج2، ص186، ح1568.</ref> و مشهور امامیان<ref>. مختلف الشیعه، ج4، ص222؛ الحدائق، ج16، ص16.</ref> نیز به روایاتی<ref>. الکافی، ج4، ص454، ح1؛ التهذیب، ج5، ص167، ح557.</ref> استناد کرده‌اند.


===بیتوته در منا===
در برابر، برخی از امامیان به پشتوانه ظاهر واژه امر: «و احرم بالحج» در پاره‌ای روایات، به وجوب احرام در روز ترویه باور دارند.<ref>. الکافی، ج4، ص454، ح1؛ الوسیله، ص176؛ مختلف الشیعه، ج4، ص22.</ref>


به هر روی، مستحب است حاجی در روز ترویه، نخست به منا برود و در شب نهم تا طلوع فجر در منا بیتوته کند و سپس رهسپار [[عرفات]] گردد. <ref>. النهایه، ص249؛ الحدائق، ج16، ص351، 353؛ بدایة المجتهد، ج1، ص277.</ref>
=== اقامه نماز در منا ===
به باور فقیهان اهل سنت، مستحب است حاجی نماز ظهر و عصر روز ترویه را در منا بخواند،<ref>. الشرح الکبیر، ج3، ص423؛ الثمر الدانی، ج1، ص370؛ المبسوط، سرخسی، ج4، ص91.</ref> بر خلاف امامیان که به پشتوانه روایت محمد بن مسلم، خواندن [[نماز ظهر]] و [[نماز عصر|عصر]] در مکه را برای غیر امام ([[امیر الحاج]]) مستحب می‌دانند<ref>. المبسوط، طوسی، ج1، ص364؛ المقنعه، ص407.</ref> و تنها بر سرپرست حاجیان (امام) اقامه نماز ظهر در منا در روز ترویه را مستحب می‌دانند.<ref>. السرائر، ج1، ص586؛ جواهر الکلام، ج19، ص6.</ref>


===مستحبات دیگر===
=== بیتوته در منا ===
به هر روی، مستحب است حاجی در روز ترویه، نخست به منا برود و در شب نهم تا طلوع فجر در منا بیتوته کند و سپس رهسپار [[عرفات]] گردد.<ref>. النهایه، ص249؛ الحدائق، ج16، ص351، 353؛ بدایة المجتهد، ج1، ص277.</ref>


بر پایه روایات، <ref>. من لا یحضره الفقیه، ج2، ص82؛ کنز العمال، ج5، ص67.</ref> فقیهان شیعه و اهل سنت [[روزه]] گرفتن در روز ترویه را برای غیر حاجیان، <ref>. منتهی المطلب، ج9، ص358؛ تذکرة الفقهاء، ج6، ص192؛ مواهب الجلیل، ج3، ص312.</ref> گرفتن شارب و چیدن ناخن و [[غسل]] <ref>. من لا یحضره الفقیه، ج2، ص537؛ کشف الغطاء، ج1، ص160.</ref> و نیز پوشیدن [[لباس احرام]] و رفتن به [[مسجدالحرام]] با پای برهنه با وقار و آرامش، بستن احرام پس از نماز ظهر یا عصر در نزدیکی [[مقام ابراهیم]]، و خواندن دعای ویژه و به جا آوردن [[طواف]] و نماز آن و کوچ به منا را از کارهای مستحب در این روز می‌دانند. <ref>. الجامع للشرائع، ص204؛ المعتبر، ج2، ص782؛ مختلف الشیعه، ج4، ص223، 226.</ref> برخی روایات اهل سنت، به احیاء و [[شب‌زنده‌داری]] در شب ترویه سفارش کرده‌اند. <ref>. الجامع الصغیر، ج2، ص557؛ کنز العمال، ج5، ص66.</ref>
=== مستحبات دیگر ===
==پانویس==
بر پایه روایات،<ref>. من لا یحضره الفقیه، ج2، ص82؛ کنز العمال، ج5، ص67.</ref> فقیهان شیعه و اهل سنت [[روزه]] گرفتن در روز ترویه را برای غیر حاجیان،<ref>. منتهی المطلب، ج9، ص358؛ تذکرة الفقهاء، ج6، ص192؛ مواهب الجلیل، ج3، ص312.</ref> گرفتن شارب و چیدن ناخن و [[غسل]]<ref>. من لا یحضره الفقیه، ج2، ص537؛ کشف الغطاء، ج1، ص160.</ref> و نیز پوشیدن [[لباس احرام]] و رفتن به[[مسجدالحرام]] با پای برهنه با وقار و آرامش، بستن احرام پس از نماز ظهر یا عصر در نزدیکی [[مقام ابراهیم]]، و خواندن دعای ویژه و به جا آوردن [[طواف]] و نماز آن و کوچ به منا را از کارهای مستحب در این روز می‌دانند.<ref>. الجامع للشرائع، ص204؛ المعتبر، ج2، ص782؛ مختلف الشیعه، ج4، ص223، 226.</ref> برخی روایات اهل سنت، به احیاء و [[شب‌زنده‌داری]] در شب ترویه سفارش کرده‌اند.<ref>. الجامع الصغیر، ج2، ص557؛ کنز العمال، ج5، ص66.</ref>


== پانویس ==
{{پانویس}}
{{پانویس}}


==منابع ==
== منابع ==
{{منابع}}
{{منابع}}
{{دانشنامه
{{دانشنامه
  | آدرس = http://phz.hajj.ir/422/7484
  | آدرس = http://hzrc.ac.ir/post/7484
  | عنوان = ترویه
  | عنوان = ترویه
  | نویسنده = سید حسین حسینی؛ محمود گودرزی
  | نویسنده = سید حسین حسینی؛ محمود گودرزی
}}
}}
* ''' احکام القرآن''': الجصاص (م. 370ق.)، به کوشش عبدالسلام، بيروت، دار الکتب العلميه، 1415ق.
* ''' احکام القرآن''': الجصاص (م. ۳۷۰ق)، به کوشش عبدالسلام، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق.
* ''' اخبار مکه''': الازرقي (م. 248ق.)، به کوشش رشدي الصالح، مکه، مکتبة الثقافه، 1415ق.
* ''' اخبار مکه''': الازرقی (م. ۲۴۸ق)، به کوشش رشدی الصالح، مکه، مکتبة الثقافه، ۱۴۱۵ق.
* ''' الارشاد''': المفيد (م. 413ق.بيروت، دار المفيد، 1414ق.
* ''' الارشاد''': المفید (م. ۴۱۳قبیروت، دار المفید، ۱۴۱۴ق.
* ''' اسرار عرفاني حج''': محمد تقي فعالي، تهران، مشعر، 1386ش.
* ''' اسرار عرفانی حج''': محمد تقی فعالی، تهران، مشعر، ۱۳۸۶ش.
* ''' البحر الرائق''': ابونجيم المصري (م. 970ق.)، به کوشش زکريا عميرات، بيروت، دار الکتب العلميه، 1418ق.
* ''' البحر الرائق''': ابونجیم المصری (م. ۹۷۰ق)، به کوشش زکریا عمیرات، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق.
* ''' بداية المجتهد''': ابن رشد القرطبي (م. 595ق.)، به کوشش العطار، بيروت، دار الفکر، 1415ق.
* ''' بدایة المجتهد''': ابن رشد القرطبی (م. ۵۹۵ق)، به کوشش العطار، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۵ق.
* ''' البداية و النهايه''': ابن کثير (م. 774ق.)، به کوشش علي شيري، بيروت، دار احياء التراث العربي، 1408ق.
* ''' البدایة و النهایه''': ابن کثیر (م. ۷۷۴ق)، به کوشش علی شیری، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۸ق.
* ''' تاج العروس''': الزبيدي (م. 1205ق.)، به کوشش علي شيري، بيروت، دار الفکر، 1414ق.
* ''' تاج العروس''': الزبیدی (م. ۱۲۰۵ق)، به کوشش علی شیری، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۴ق.
* ''' تاريخ الاسلام و وفيات المشاهير''': الذهبي (م. 748ق.)، به کوشش عمر عبدالسلام، بيروت، دار الکتاب العربي، 1410ق.
* ''' تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر''': الذهبی (م. ۷۴۸ق)، به کوشش عمر عبدالسلام، بیروت، دار الکتاب العربی، ۱۴۱۰ق.
* ''' تاريخ طبري (تاريخ الامم و الملوک)''': الطبري (م. 310ق.)، به کوشش گروهي از علما، بيروت، اعلمي، 1403ق.
* ''' تاریخ طبری (تاریخ الامم و الملوک)''': الطبری (م. ۳۱۰ق)، به کوشش گروهی از علما، بیروت، اعلمی، ۱۴۰۳ق.
* ''' التبيان''': الطوسي (م. 460ق.)، به کوشش العاملي، بيروت، دار احياء التراث العربي.
* ''' التبیان''': الطوسی (م. ۴۶۰ق)، به کوشش العاملی، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
* ''' تذکرة الفقهاء''': العلامة الحلي (م. 726ق.)، قم، آل البيت، 1414ق.
* ''' تذکرة الفقهاء''': العلامة الحلی (م. ۷۲۶ق)، قم، آل البیت، ۱۴۱۴ق.
* ''' تفسير العز بن عبدالسلام''': عزالدين عبدالسلام (م. 660ق.)، به کوشش عبدالله بن ابراهيم، بيروت، دار ابن حزم، 1416ق.
* ''' تفسیر العز بن عبدالسلام''': عزالدین عبدالسلام (م. ۶۶۰ق)، به کوشش عبدالله بن ابراهیم، بیروت، دار ابن حزم، ۱۴۱۶ق.
* ''' التفسير الکبير''': الفخر الرازي (م. 606ق.)، قم، دفتر تبليغات، 1413ق.
* ''' التفسیر الکبیر''': الفخر الرازی (م. ۶۰۶ق)، قم، دفتر تبلیغات، ۱۴۱۳ق.
* ''' تفسير بغوي (معالم التنزيل)''': البغوي (م. 510ق.)، به کوشش عبدالرزاق، بيروت، دار احياء التراث العربي، 1420ق.
* ''' تفسیر بغوی (معالم التنزیل)''': البغوی (م. ۵۱۰ق)، به کوشش عبدالرزاق، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۲۰ق.
* ''' تفسير بيضاوي (انوار التنزيل)''': البيضاوي (م. 685ق.)، به کوشش عبدالقادر، بيروت، دار الفکر، 1416ق.
* ''' تفسیر بیضاوی (انوار التنزیل)''': البیضاوی (م. ۶۸۵ق)، به کوشش عبدالقادر، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۶ق.
* ''' تهذيب الاحکام''': الطوسي (م. 460ق.)، به کوشش موسوي و آخوندي، تهران، دار الکتب الاسلاميه، 1365ش.
* ''' تهذیب الاحکام''': الطوسی (م. ۴۶۰ق)، به کوشش موسوی و آخوندی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۶۵ش.
* ''' الثمر الداني''': الآبي الازهري (م. 1330ق.بيروت، المکتبة الثقافيه.
* ''' الثمر الدانی''': الآبی الازهری (م. ۱۳۳۰قبیروت، المکتبة الثقافیه.
* ''' الجامع الصغير''': السيوطي (م. 911ق.بيروت، دار الفکر، 1401ق.
* ''' الجامع الصغیر''': السیوطی (م. ۹۱۱قبیروت، دار الفکر، ۱۴۰۱ق.
* ''' الجامع للشرائع''': يحيي بن سعيد الحلي (م. 690ق.)، به کوشش گروهي از فضلا، قم، سيد الشهداء، 1405ق.
* ''' الجامع للشرائع''': یحیی بن سعید الحلی (م. ۶۹۰ق)، به کوشش گروهی از فضلا، قم، سید الشهداء، ۱۴۰۵ق.
* ''' جواهر الکلام''': النجفي (م. 1266ق.)، به کوشش قوچاني و ديگران، بيروت، دار احياء التراث العربي.
* ''' جواهر الکلام''': النجفی (م. ۱۲۶۶ق)، به کوشش قوچانی و دیگران، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
* ''' الحدائق الناضره''': يوسف البحراني (م. 1186ق.)، به کوشش آخوندي، قم، نشر اسلامي، 1363ش.
* ''' الحدائق الناضره''': یوسف البحرانی (م. ۱۱۸۶ق)، به کوشش آخوندی، قم، نشر اسلامی، ۱۳۶۳ش.
* ''' زاد المسير''': ابن الجوزي (م. 597ق.)، به کوشش عبدالرزاق، بيروت، دار الکتاب العربي، 1422ق.
* ''' زاد المسیر''': ابن الجوزی (م. ۵۹۷ق)، به کوشش عبدالرزاق، بیروت، دار الکتاب العربی، ۱۴۲۲ق.
* ''' السرائر''': ابن ادريس (م. 598ق.)، قم، نشر اسلامي، 1411ق.
* ''' السرائر''': ابن ادریس (م. ۵۹۸ق)، قم، نشر اسلامی، ۱۴۱۱ق.
* ''' الشرح الکبير''': عبدالرحمن بن قدامه (م. 682ق.بيروت، دار الکتب العلميه.
* ''' الشرح الکبیر''': عبدالرحمن بن قدامه (م. ۶۸۲قبیروت، دار الکتب العلمیه.
* ''' الصحاح''': الجوهري (م. 393ق.)، به کوشش العطار، بيروت، دار العلم للملايين، 1407ق.
* ''' الصحاح''': الجوهری (م. ۳۹۳ق)، به کوشش العطار، بیروت، دار العلم للملایین، ۱۴۰۷ق.
* ''' صحيح البخاري''': البخاري (م. 256ق.بيروت، دار الفکر، 1401ق.
* ''' صحیح البخاری''': البخاری (م. ۲۵۶قبیروت، دار الفکر، ۱۴۰۱ق.
* ''' العروة الوثقي''': سيد محمد کاظم يزدي (م. 1337ق.)، قم، النشر الاسلامي، 1420ق.
* ''' العروة الوثقی''': سید محمد کاظم یزدی (م. ۱۳۳۷ق)، قم، النشر الاسلامی، ۱۴۲۰ق.
* ''' علل الشرائع''': الصدوق (م. 381ق.)، به کوشش بحر العلوم، نجف، المکتبة الحيدريه، 1385ق.
* ''' علل الشرائع''': الصدوق (م. ۳۸۱ق)، به کوشش بحر العلوم، نجف، المکتبة الحیدریه، ۱۳۸۵ق.
* ''' عمدة الطالب''': ابن عنبه (م. 828ق.)، به کوشش آل الطالقاني، نجف، المطبعة الحيدريه، 1380ق.
* ''' عمدة الطالب''': ابن عنبه (م. ۸۲۸ق)، به کوشش آل الطالقانی، نجف، المطبعة الحیدریه، ۱۳۸۰ق.
* ''' عمدة القاري''': العيني (م. 855ق.بيروت، دار احياء التراث العربي.
* ''' عمدة القاری''': العینی (م. ۸۵۵قبیروت، دار احیاء التراث العربی.
* ''' العين''': خليل (م. 175ق.)، به کوشش المخزومي و السامرائي، دار الهجره، 1409ق.
* ''' العین''': خلیل (م. ۱۷۵ق)، به کوشش المخزومی و السامرائی، دار الهجره، ۱۴۰۹ق.
* ''' فتح الباري''': ابن حجر العسقلاني (م. 852ق.بيروت، دار المعرفه.
* ''' فتح الباری''': ابن حجر العسقلانی (م. ۸۵۲قبیروت، دار المعرفه.
* ''' فقه القرآن''': الراوندي (م. 573ق.)، به کوشش الحسيني، قم، مکتبة النجفي، 1405ق.
* ''' فقه القرآن''': الراوندی (م. ۵۷۳ق)، به کوشش الحسینی، قم، مکتبة النجفی، ۱۴۰۵ق.
* ''' الکافي''': الکليني (م. 329ق.)، به کوشش غفاري، تهران، دار الکتب الاسلاميه، 1375ش.
* ''' الکافی''': الکلینی (م. ۳۲۹ق)، به کوشش غفاری، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۷۵ش.
* ''' الکامل في التاريخ''': علي ابن اثير (م. 630ق.بيروت، دار صادر، 1385ق.
* ''' الکامل فی التاریخ''': علی ابن اثیر (م. ۶۳۰قبیروت، دار صادر، ۱۳۸۵ق.
* ''' کشاف القناع''': منصور البهوتي (م. 1051ق.)، به کوشش محمد حسن، بيروت، دار الکتب العلميه، 1418ق.
* ''' کشاف القناع''': منصور البهوتی (م. ۱۰۵۱ق)، به کوشش محمد حسن، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق.
* ''' کشف الغطاء''': کاشف الغطاء (م. 1227ق.)، اصفهان، مهدوي.
* ''' کشف الغطاء''': کاشف الغطاء (م. ۱۲۲۷ق)، اصفهان، مهدوی.
* ''' کنز العمال''': المتقي الهندي (م. 975ق.)، به کوشش السقاء، بيروت، الرساله، 1413ق.
* ''' کنز العمال''': المتقی الهندی (م. ۹۷۵ق)، به کوشش السقاء، بیروت، الرساله، ۱۴۱۳ق.
* ''' لسان العرب''': ابن منظور (م. 711ق.)، قم، ادب الحوزه، 1405ق.
* ''' لسان العرب''': ابن منظور (م. ۷۱۱ق)، قم، ادب الحوزه، ۱۴۰۵ق.
* ''' لغت‌نامه''': دهخدا (م. 1334ش.) و ديگران، مؤسسه لغت‌نامه و دانشگاه تهران، 1377ش.
* ''' لغت‌نامه''': دهخدا (م. ۱۳۳۴ش) و دیگران، مؤسسه لغت‌نامه و دانشگاه تهران، ۱۳۷۷ش.
* ''' المبسوط في فقه الاماميه''': الطوسي (م. 460ق.)، به کوشش بهبودي، تهران، المکتبة المرتضويه.
* ''' المبسوط فی فقه الامامیه''': الطوسی (م. ۴۶۰ق)، به کوشش بهبودی، تهران، المکتبة المرتضویه.
* ''' المبسوط''': السرخسي (م. 483ق.بيروت، دار المعرفه، 1406ق.
* ''' المبسوط''': السرخسی (م. ۴۸۳قبیروت، دار المعرفه، ۱۴۰۶ق.
* ''' مجمع البيان''': الطبرسي (م. 548ق.)، به کوشش گروهي از علما، بيروت، اعلمي، 1415ق.
* ''' مجمع البیان''': الطبرسی (م. ۵۴۸ق)، به کوشش گروهی از علما، بیروت، اعلمی، ۱۴۱۵ق.
* ''' المجموع شرح المهذب''': النووي (م. 676ق.)، دار الفکر.
* ''' المجموع شرح المهذب''': النووی (م. ۶۷۶ق)، دار الفکر.
* ''' المحاسن''': ابن خالد البرقي (م. 274ق.)، به کوشش حسيني، تهران، دار الکتب الاسلاميه، 1326ش.
* ''' المحاسن''': ابن خالد البرقی (م. ۲۷۴ق)، به کوشش حسینی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۲۶ش.
* ''' المحبّر''': ابن حبيب (م. 245ق.)، به کوشش ايلزه ليختن شتيتر، بيروت، دار الآفاق الجديده.
* ''' المحبّر''': ابن حبیب (م. ۲۴۵ق)، به کوشش ایلزه لیختن شتیتر، بیروت، دار الآفاق الجدیده.
* ''' مختلف الشيعه''': العلامة الحلي (م. 726ق.)، قم، النشر الاسلامي، 1412ق.
* ''' مختلف الشیعه''': العلامة الحلی (م. ۷۲۶ق)، قم، النشر الاسلامی، ۱۴۱۲ق.
* ''' المصباح المنير''': الفيومي (م. 770ق.)، قم، دار الهجره، 1405ق.
* ''' المصباح المنیر''': الفیومی (م. ۷۷۰ق)، قم، دار الهجره، ۱۴۰۵ق.
* ''' المعتبر''': المحقق الحلي (م. 676ق.)، مؤسسه سيد الشهداء، 1363ش.
* ''' المعتبر''': المحقق الحلی (م. ۶۷۶ق)، مؤسسه سید الشهداء، ۱۳۶۳ش.
* ''' مغني المحتاج''': محمد الشربيني (م. 977ق.بيروت، دار احياء التراث العربي، 1377ق.
* ''' مغنی المحتاج''': محمد الشربینی (م. ۹۷۷قبیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۳۷۷ق.
* ''' المغني''': عبدالله بن قدامه (م. 620ق.بيروت، دار الکتب العلميه.
* ''' المغنی''': عبدالله بن قدامه (م. ۶۲۰قبیروت، دار الکتب العلمیه.
* ''' المفصل''': جواد علي، دار الساقي، 1424ق.
* ''' المفصل''': جواد علی، دار الساقی، ۱۴۲۴ق.
* ''' المقنعه''': المفيد (م. 413ق.)، قم، نشر اسلامي، 1410ق.
* ''' المقنعه''': المفید (م. ۴۱۳ق)، قم، نشر اسلامی، ۱۴۱۰ق.
* ''' من لا يحضره الفقيه''': الصدوق (م. 381ق.)، به کوشش غفاري، قم، نشر اسلامي، 1404ق.
* ''' من لا یحضره الفقیه''': الصدوق (م. ۳۸۱ق)، به کوشش غفاری، قم، نشر اسلامی، ۱۴۰۴ق.
* ''' منتهي المطلب''': العلامة الحلي (م. 726ق.)، مشهد، آستان قدس رضوي، 1412ق.
* ''' منتهی المطلب''': العلامة الحلی (م. ۷۲۶ق)، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۴۱۲ق.
* ''' مواهب الجليل''': الحطاب الرعيني (م. 954ق.)، به کوشش زکريا عميرات، بيروت، دار الکتب العلميه، 1416ق.
* ''' مواهب الجلیل''': الحطاب الرعینی (م. ۹۵۴ق)، به کوشش زکریا عمیرات، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۶ق.
* ''' نور الثقلين''': العروسي الحويزي (م. 1112ق.)، به کوشش رسولي محلاتي، اسماعيليان، 1373ش.
* ''' نور الثقلین''': العروسی الحویزی (م. ۱۱۱۲ق)، به کوشش رسولی محلاتی، اسماعیلیان، ۱۳۷۳ش.
* ''' النهايه''': الطوسي (م. 460ق.بيروت، دار الکتاب العربي، 1400ق.
* ''' النهایه''': الطوسی (م. ۴۶۰قبیروت، دار الکتاب العربی، ۱۴۰۰ق.
* ''' الوسيلة الي نيل الفضيله''': ابن حمزه (م. 560ق.)، به کوشش الحسون، قم، مکتبة النجفي، 1408ق.
* ''' الوسیلة الی نیل الفضیله''': ابن حمزه (م. ۵۶۰ق)، به کوشش الحسون، قم، مکتبة النجفی، ۱۴۰۸ق.
{{پایان}}
{{پایان}}
{{اعمال حج}}
{{اعمال حج}}
{{مناسبت‌های شیعه}}
{{مناسبت‌های شیعه}}
[[Category:اعمال حج]]
[[Category:اعمال روزها]]
[[Category:روزهای مشهور ذی‌الحجه]]


[[رده:مقاله‌های در دست ویرایش]]
[[رده:اعمال حج]]
[[رده:اعمال حج]]
[[رده:اعمال روزها]]
[[رده:اعمال روزها]]
[[رده:روزهای مشهور ذی‌الحجه]]
[[رده:روزهای مشهور ذی‌الحجه]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۴ سپتامبر ۲۰۲۲، ساعت ۲۱:۳۶

کوچ حجاج در روز ترویه

ترویه، از نام‌های روز هشتم ذی‌حجه، ناظر به کوچ حاجیان از مکه به مشاعر است.

در این روز حجاج نیت حج تمتع نموده و پس از بستن احرام، از مکه به سمت منا حرکت می‌نمایند و شب را در آنجا بیتوته کرده و صبح عرفه به جانب عرفات رهسپار می‌گردند.

در وجه نام‌گذاری روز هشتم به یوم الترویه، به معانی لغوی آن مانند برداشتن آب، بستن بار و … اشاره شده است. بر پایه روایات، پوشیدن لباس احرام در این روز برای کسی که حج تمتع انجام می‌دهد، مستحب است. همچنین فقهای شیعه و اهل سنت رفتن به مسجدالحرام با پای برهنه و خواندن دعای ویژه و به جا آوردن طواف و نماز آن و کوچ به منا و … را از کارهای مستحب در این روز می‌دانند.


لغت‌شناسی[ویرایش | ویرایش مبدأ]

«ترویه» از ریشه «ر ـ و ـ ی»[۱] به معنای سیراب کردن، برداشتن آب، بستن بار و بنه بر مَرکب، اندیشه کردن در انجام کار و روایت و واگویه کردن سخن کسی است.[۲]

وجه نام‌گذاری[ویرایش | ویرایش مبدأ]

روز هشتم ماه ذی‌حجه را یوم الترویه می‌نامند.[۳]

در وجه نام‌گذاری روز هشتم به یوم الترویه، به هر یک از معانی لغوی پیش‌گفته اشاره شده است؛ زیرا حاجیان در این روز با برداشتن آب و سیراب کردن خود و مرکبشان و بستن بار، رهسپار وقوف و بیتوته در مشاعر می‌شده‌اند.[۴]

در روز هشتم ذی‌حجه، حاجیان برای اطمینان یافتن از برداشتن آب از سوی همسفران، از یکدیگر می‌پرسیدند: «هل تروّیتم»[۵]؛ «آیا آب ذخیره کرده‌اید؟»

بر پایه روایتی از امام صادق(ع) جبرئیل در روز هشتم ذی‌حجه به ابراهیم سفارش کرد که برای خود و خانواده‌اش از مکه آب بردارد؛ زیرا در منا و عرفات آب یافت نمی‌شود.[۶]

آن روز از همین جهت «ترویه» نامیده شد. در وجه نام‌گذاری، وجوهی دیگر نیز آورده‌اند؛ از جمله این‌که حضرت آدم(ع) در این روز در پی فراغت از بنای خانه کعبه، درباره پاداش طواف‌کننده و زائر آن به‌اندیشه فرورفت. از این رو، این روز را ترویه نامیدند[۷] و ابراهیم(ع) پس از رؤیای ذبح فرزند در شب هشتم ذی‌حجه، در روز هشتم به‌اندیشیدن در رؤیای خود پرداخت.[۸] مفسران هم از این رویداد یاد کرده‌اند.[۹]

در برخی روایات، بازگویی و آموزش مناسک حج از جانب جبرئیل(ع) به آدم(ع) یا ابراهیم(ع) در روز هشتم ذی‌حجه، دلیل این نام‌گذاری دانسته شده است.[۱۰]

یوم الترویه را «یوم النقله» و «یوم المنی» نیز گفته‌اند؛ زیرا حاجیان در آن روز از مکه به منا حرکت می‌کنند.[۱۱]

یوم ترویه در قرآن[ویرایش | ویرایش مبدأ]

بر پایه برخی گزارش‌ها، آیاتی از قرآن کریم بر روز ترویه تفسیر و تطبیق شده است.

به روایتی، مقصود از «الشفع» در آیه سه سوره فجر که خداوند به آن سوگند یاد کرده، روز ترویه است.[۱۲]

بر پایه سخن سعید بن مسیب، واژه «شاهد» در آیه ۳ سوره بروج که خداوند به آن سوگند خورده، روز ترویه است.[۱۳]

آیه ۱۹۶ سوره بقره از سه روز روزه در موسم حج و هفت روز روزه در پی بازگشت به وطن برای کسی که حج تمتع به جا آورده، ولی قربانی ندارد، یاد کرده است: ﴿فَمَنْ تَمَتَّعَ بِالْعُمْرَةِ اِلَی الْحَجِّ فَمَا اسْتَیْسَرَ مِنَ الْهَدْیِ فَمَنْ لَمْ یَجِدْ فَصِیامُ ثَلاثَةِ اَیَّامٍ فِی الْحَجِّ وَ سَبْعَةٍ اِذا رَجَعْتُمْ… ﴾

مفسران بر آنند که مقصود از سه روز روزه (فَصِیامُ ثَلاثَةِ اَیَّامٍ فِی الْحَجِّ) در ایام حج، هفتم تا نهم ذی‌حجه است. از این رو، آیه شامل روز ترویه هم می‌شود.[۱۴]

به گفته برخی مفسران، مقصود از «ایام معلومات» در آیه ۲۸ سوره حج دهه اول ذی‌حجه[۱۵] یا پنج روز از آن است؛ یعنی روزهای ترویه و عرفه و عید قربان تا روز دوازدهم[۱۶] که مردم در آن به ذکر خداوند فراخوانده شده‌اند: ﴿وَ یَذْکُرُوا اسْمَ اللهِ فی اَیَّامٍ مَعْلُوماتٍ… ﴾.

پیشینه ترویه[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در روزگار جاهلیت، ترویه واپسین روز از بازار ذوالمجاز و عکاظ بوده[۱۷] و در آن روز، پرده دیباج را بر کعبه می‌پوشاندند.[۱۸]

وقایع تاریخی[ویرایش | ویرایش مبدأ]

از رویدادهای تاریخی این روز در مکه، می‌توان از این موارد یاد کرد:

۱. عزیمت امام حسین(ع) و همراهانش بهعراق در سال ۶۰ ق.[۱۹]

۲. قیام حسین بن علی بن حسن مثلث، از نوادگان امام حسن(ع) بر ضد هادی عباسی به سال ۱۶۹ یا ۱۷۰ق؛ که به کشته شدن وی و جمعی فراوان از یارانش در فخ در شش میلی مکه انجامید.[۲۰]

۳. هجوم ابوطاهر قرمطی در سال ۳۱۷ق. به مکه و کشتار بیش از ۳۰۰۰۰ تن از حاجیان و مردم مکه و سرقت حجرالاسود به دست وی.[۲۱]

اعمال مستحبات[ویرایش | ویرایش مبدأ]

روز ترویه یکی از ارزشمندترین روزهای موسم حج است که آداب مخصوص به خود دارد و مستحب است که حاجی در این روز، اعمالی را انجام دهد:

بستن احرام[ویرایش | ویرایش مبدأ]

به باور همه فقیهان اهل سنت[۲۲] و مشهور فقیهان امامی،[۲۳] احرام بستن برای حج در روز هشتم، برای کسی که حج تمتع انجام می‌دهد، مستحب است.

اهل سنت به روایت جابر[۲۴] و مشهور امامیان[۲۵] نیز به روایاتی[۲۶] استناد کرده‌اند.

در برابر، برخی از امامیان به پشتوانه ظاهر واژه امر: «و احرم بالحج» در پاره‌ای روایات، به وجوب احرام در روز ترویه باور دارند.[۲۷]

اقامه نماز در منا[ویرایش | ویرایش مبدأ]

به باور فقیهان اهل سنت، مستحب است حاجی نماز ظهر و عصر روز ترویه را در منا بخواند،[۲۸] بر خلاف امامیان که به پشتوانه روایت محمد بن مسلم، خواندن نماز ظهر و عصر در مکه را برای غیر امام (امیر الحاج) مستحب می‌دانند[۲۹] و تنها بر سرپرست حاجیان (امام) اقامه نماز ظهر در منا در روز ترویه را مستحب می‌دانند.[۳۰]

بیتوته در منا[ویرایش | ویرایش مبدأ]

به هر روی، مستحب است حاجی در روز ترویه، نخست به منا برود و در شب نهم تا طلوع فجر در منا بیتوته کند و سپس رهسپار عرفات گردد.[۳۱]

مستحبات دیگر[ویرایش | ویرایش مبدأ]

بر پایه روایات،[۳۲] فقیهان شیعه و اهل سنت روزه گرفتن در روز ترویه را برای غیر حاجیان،[۳۳] گرفتن شارب و چیدن ناخن و غسل[۳۴] و نیز پوشیدن لباس احرام و رفتن بهمسجدالحرام با پای برهنه با وقار و آرامش، بستن احرام پس از نماز ظهر یا عصر در نزدیکی مقام ابراهیم، و خواندن دعای ویژه و به جا آوردن طواف و نماز آن و کوچ به منا را از کارهای مستحب در این روز می‌دانند.[۳۵] برخی روایات اهل سنت، به احیاء و شب‌زنده‌داری در شب ترویه سفارش کرده‌اند.[۳۶]

پانویس[ویرایش | ویرایش مبدأ]

  1. . العین، ج8، ص312؛ الصحاح، ج6، ص2364؛ تاج العروس، ج19، ص481، «روی.
  2. المنیر، ج2، ص247؛ لسان العرب، ج14، ص350، «روی»؛ لغت‌نامه، ج5، ص6686، «ترویه».
  3. . البحر الرائق، ج2، ص587؛ منتهی المطلب، ج10، ص119.
  4. . اخبار مکه، ازرقی، ج1، ص188؛ المفصل، ج11، ص353.
  5. . اخبار مکه، ج1، ص188.
  6. . المحاسن، ج2، ص336؛ علل الشرائع، ج2، ص436.
  7. . التفسیر الکبیر، ج5، ص189.
  8. . البحر الرائق، ج2، ص587-588؛ منتهی المطلب، ج9، ص362؛ المغنی، ج3، ص105.
  9. . مجمع البیان، ج2، ص46؛ تفسیر بیضاوی، ج5، ص20.
  10. . فتح الباری، ج5، ص321؛ عمدة القاری، ج9، ص296.
  11. . مواهب الجلیل، ج3، ص311-312؛ ج4، ص167؛ کشاف القناع، ج2، ص569.
  12. . مجمع البیان، ج10، ص348؛ نور الثقلین، ج5، ص571.
  13. . تفسیر بغوی، ج4، ص467؛ زاد المسیر، ج4، ص424.
  14. . التبیان، ج2، ص160؛ فقه القرآن، ج1، ص194؛ احکام القرآن، ج1، ص355.
  15. . التبیان، ج2، ص175؛ تفسیر العز بن عبدالسلام، ج2، ص351.
  16. . زاد المسیر، ج3، ص233؛ عمدة القاری، ج10، ص56.
  17. . المحبر، ص267؛ المفصل، ج14، ص63، 68.
  18. . اخبار مکه، ج1، ص252؛ المفصل، ج12، ص19.
  19. . الارشاد، ج2، ص66؛ البدایة و النهایه، ج8، ص171.
  20. . تاریخ طبری، ج6، ص410؛ عمدة الطالب، ص183.
  21. . الکامل، ج8، ص207؛ تاریخ الاسلام، ج23، ص380-381.
  22. . المجموع، ج7، ص181؛ مغنی المحتاج، ج1، ص517.
  23. . المبسوط، طوسی، ج1، ص364؛ المقنعه، ص407؛ العروة الوثقی، ج4، ص609.
  24. . صحیح البخاری، ج2، ص186، ح1568.
  25. . مختلف الشیعه، ج4، ص222؛ الحدائق، ج16، ص16.
  26. . الکافی، ج4، ص454، ح1؛ التهذیب، ج5، ص167، ح557.
  27. . الکافی، ج4، ص454، ح1؛ الوسیله، ص176؛ مختلف الشیعه، ج4، ص22.
  28. . الشرح الکبیر، ج3، ص423؛ الثمر الدانی، ج1، ص370؛ المبسوط، سرخسی، ج4، ص91.
  29. . المبسوط، طوسی، ج1، ص364؛ المقنعه، ص407.
  30. . السرائر، ج1، ص586؛ جواهر الکلام، ج19، ص6.
  31. . النهایه، ص249؛ الحدائق، ج16، ص351، 353؛ بدایة المجتهد، ج1، ص277.
  32. . من لا یحضره الفقیه، ج2، ص82؛ کنز العمال، ج5، ص67.
  33. . منتهی المطلب، ج9، ص358؛ تذکرة الفقهاء، ج6، ص192؛ مواهب الجلیل، ج3، ص312.
  34. . من لا یحضره الفقیه، ج2، ص537؛ کشف الغطاء، ج1، ص160.
  35. . الجامع للشرائع، ص204؛ المعتبر، ج2، ص782؛ مختلف الشیعه، ج4، ص223، 226.
  36. . الجامع الصغیر، ج2، ص557؛ کنز العمال، ج5، ص66.

منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]

محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل ترویه.
  • احکام القرآن: الجصاص (م. ۳۷۰ق)، به کوشش عبدالسلام، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق.
  • اخبار مکه: الازرقی (م. ۲۴۸ق)، به کوشش رشدی الصالح، مکه، مکتبة الثقافه، ۱۴۱۵ق.
  • الارشاد: المفید (م. ۴۱۳ق)، بیروت، دار المفید، ۱۴۱۴ق.
  • اسرار عرفانی حج: محمد تقی فعالی، تهران، مشعر، ۱۳۸۶ش.
  • البحر الرائق: ابونجیم المصری (م. ۹۷۰ق)، به کوشش زکریا عمیرات، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق.
  • بدایة المجتهد: ابن رشد القرطبی (م. ۵۹۵ق)، به کوشش العطار، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۵ق.
  • البدایة و النهایه: ابن کثیر (م. ۷۷۴ق)، به کوشش علی شیری، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۸ق.
  • تاج العروس: الزبیدی (م. ۱۲۰۵ق)، به کوشش علی شیری، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۴ق.
  • تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر: الذهبی (م. ۷۴۸ق)، به کوشش عمر عبدالسلام، بیروت، دار الکتاب العربی، ۱۴۱۰ق.
  • تاریخ طبری (تاریخ الامم و الملوک): الطبری (م. ۳۱۰ق)، به کوشش گروهی از علما، بیروت، اعلمی، ۱۴۰۳ق.
  • التبیان: الطوسی (م. ۴۶۰ق)، به کوشش العاملی، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
  • تذکرة الفقهاء: العلامة الحلی (م. ۷۲۶ق)، قم، آل البیت، ۱۴۱۴ق.
  • تفسیر العز بن عبدالسلام: عزالدین عبدالسلام (م. ۶۶۰ق)، به کوشش عبدالله بن ابراهیم، بیروت، دار ابن حزم، ۱۴۱۶ق.
  • التفسیر الکبیر: الفخر الرازی (م. ۶۰۶ق)، قم، دفتر تبلیغات، ۱۴۱۳ق.
  • تفسیر بغوی (معالم التنزیل): البغوی (م. ۵۱۰ق)، به کوشش عبدالرزاق، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۲۰ق.
  • تفسیر بیضاوی (انوار التنزیل): البیضاوی (م. ۶۸۵ق)، به کوشش عبدالقادر، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۶ق.
  • تهذیب الاحکام: الطوسی (م. ۴۶۰ق)، به کوشش موسوی و آخوندی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۶۵ش.
  • الثمر الدانی: الآبی الازهری (م. ۱۳۳۰ق)، بیروت، المکتبة الثقافیه.
  • الجامع الصغیر: السیوطی (م. ۹۱۱ق)، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۱ق.
  • الجامع للشرائع: یحیی بن سعید الحلی (م. ۶۹۰ق)، به کوشش گروهی از فضلا، قم، سید الشهداء، ۱۴۰۵ق.
  • جواهر الکلام: النجفی (م. ۱۲۶۶ق)، به کوشش قوچانی و دیگران، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
  • الحدائق الناضره: یوسف البحرانی (م. ۱۱۸۶ق)، به کوشش آخوندی، قم، نشر اسلامی، ۱۳۶۳ش.
  • زاد المسیر: ابن الجوزی (م. ۵۹۷ق)، به کوشش عبدالرزاق، بیروت، دار الکتاب العربی، ۱۴۲۲ق.
  • السرائر: ابن ادریس (م. ۵۹۸ق)، قم، نشر اسلامی، ۱۴۱۱ق.
  • الشرح الکبیر: عبدالرحمن بن قدامه (م. ۶۸۲ق)، بیروت، دار الکتب العلمیه.
  • الصحاح: الجوهری (م. ۳۹۳ق)، به کوشش العطار، بیروت، دار العلم للملایین، ۱۴۰۷ق.
  • صحیح البخاری: البخاری (م. ۲۵۶ق)، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۱ق.
  • العروة الوثقی: سید محمد کاظم یزدی (م. ۱۳۳۷ق)، قم، النشر الاسلامی، ۱۴۲۰ق.
  • علل الشرائع: الصدوق (م. ۳۸۱ق)، به کوشش بحر العلوم، نجف، المکتبة الحیدریه، ۱۳۸۵ق.
  • عمدة الطالب: ابن عنبه (م. ۸۲۸ق)، به کوشش آل الطالقانی، نجف، المطبعة الحیدریه، ۱۳۸۰ق.
  • عمدة القاری: العینی (م. ۸۵۵ق)، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
  • العین: خلیل (م. ۱۷۵ق)، به کوشش المخزومی و السامرائی، دار الهجره، ۱۴۰۹ق.
  • فتح الباری: ابن حجر العسقلانی (م. ۸۵۲ق)، بیروت، دار المعرفه.
  • فقه القرآن: الراوندی (م. ۵۷۳ق)، به کوشش الحسینی، قم، مکتبة النجفی، ۱۴۰۵ق.
  • الکافی: الکلینی (م. ۳۲۹ق)، به کوشش غفاری، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۷۵ش.
  • الکامل فی التاریخ: علی ابن اثیر (م. ۶۳۰ق)، بیروت، دار صادر، ۱۳۸۵ق.
  • کشاف القناع: منصور البهوتی (م. ۱۰۵۱ق)، به کوشش محمد حسن، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق.
  • کشف الغطاء: کاشف الغطاء (م. ۱۲۲۷ق)، اصفهان، مهدوی.
  • کنز العمال: المتقی الهندی (م. ۹۷۵ق)، به کوشش السقاء، بیروت، الرساله، ۱۴۱۳ق.
  • لسان العرب: ابن منظور (م. ۷۱۱ق)، قم، ادب الحوزه، ۱۴۰۵ق.
  • لغت‌نامه: دهخدا (م. ۱۳۳۴ش) و دیگران، مؤسسه لغت‌نامه و دانشگاه تهران، ۱۳۷۷ش.
  • المبسوط فی فقه الامامیه: الطوسی (م. ۴۶۰ق)، به کوشش بهبودی، تهران، المکتبة المرتضویه.
  • المبسوط: السرخسی (م. ۴۸۳ق)، بیروت، دار المعرفه، ۱۴۰۶ق.
  • مجمع البیان: الطبرسی (م. ۵۴۸ق)، به کوشش گروهی از علما، بیروت، اعلمی، ۱۴۱۵ق.
  • المجموع شرح المهذب: النووی (م. ۶۷۶ق)، دار الفکر.
  • المحاسن: ابن خالد البرقی (م. ۲۷۴ق)، به کوشش حسینی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۲۶ش.
  • المحبّر: ابن حبیب (م. ۲۴۵ق)، به کوشش ایلزه لیختن شتیتر، بیروت، دار الآفاق الجدیده.
  • مختلف الشیعه: العلامة الحلی (م. ۷۲۶ق)، قم، النشر الاسلامی، ۱۴۱۲ق.
  • المصباح المنیر: الفیومی (م. ۷۷۰ق)، قم، دار الهجره، ۱۴۰۵ق.
  • المعتبر: المحقق الحلی (م. ۶۷۶ق)، مؤسسه سید الشهداء، ۱۳۶۳ش.
  • مغنی المحتاج: محمد الشربینی (م. ۹۷۷ق)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۳۷۷ق.
  • المغنی: عبدالله بن قدامه (م. ۶۲۰ق)، بیروت، دار الکتب العلمیه.
  • المفصل: جواد علی، دار الساقی، ۱۴۲۴ق.
  • المقنعه: المفید (م. ۴۱۳ق)، قم، نشر اسلامی، ۱۴۱۰ق.
  • من لا یحضره الفقیه: الصدوق (م. ۳۸۱ق)، به کوشش غفاری، قم، نشر اسلامی، ۱۴۰۴ق.
  • منتهی المطلب: العلامة الحلی (م. ۷۲۶ق)، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۴۱۲ق.
  • مواهب الجلیل: الحطاب الرعینی (م. ۹۵۴ق)، به کوشش زکریا عمیرات، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۶ق.
  • نور الثقلین: العروسی الحویزی (م. ۱۱۱۲ق)، به کوشش رسولی محلاتی، اسماعیلیان، ۱۳۷۳ش.
  • النهایه: الطوسی (م. ۴۶۰ق)، بیروت، دار الکتاب العربی، ۱۴۰۰ق.
  • الوسیلة الی نیل الفضیله: ابن حمزه (م. ۵۶۰ق)، به کوشش الحسون، قم، مکتبة النجفی، ۱۴۰۸ق.