ثویه (کوفه): تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۱۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
''' | ::''با دیگر [[ثویه (ابهام‌زدایی)|دیگر کاربردهای ثویه]] اشتباه نشود.'' | ||
'''ثَوِیّه''' محدوده‌ای بیابانی، که پشت دو شهر [[کوفه]] و [[حیره]] و در شرق منطقه [[غری]] قرار داشت. امروزه، [[نجف|شهر نجف]] منطقه ثویه را دربرگرفته است.شش هزار مسلمان و گروه زیادی از [[صحابه]]، [[تابعین]] و یاران نزدیک [[امام علی(ع)]] در ثویه دفن شده‌اند. [[مرقد کمیل بن زیاد]] نیز در این منطقه قرار دارد. | |||
==مفهوم‌شناسی== | ==مفهوم‌شناسی== | ||
واژه ثویه، مؤنث | واژه ثویه، مؤنث ثوی و به معنای اقامت کردن است.<ref>لسان العرب، ج ۱۴، ص۱۲۵.</ref> در [[قرآن]]، مشتقّات «ثواء» ذکر شده؛ مانند{{آیه|النَّارُ مَثْوَاکمْ | ||
زندانی شدن<ref>معجم البلدان، ج۲، ص۸۷.</ref> و مدفون | }}(آتش دوزخ محل اقامت شما است).<ref>انعام، آیه ۱۲۸.</ref> زندانی شدن<ref>معجم البلدان، ج۲، ص۸۷.</ref> و مدفون شدن<ref>تاج العروس، ج۱۹، ص۲۶۳؛ لسان العرب، ج۱۴، ص۱۲۶.</ref> معانی دیگری است که برای این واژه بیان شده است. | ||
واژه ثویه، به دو گونه، | واژه ثویه، به دو گونه، ثُویّه و ثَوِیّه تلفظ شده است. [[احمد بن عبدالله بکری]]، جغرافی‌دان، ثَوِیّه را دقیق‌تر می‌داند.<ref>معجم ما استعجم، ج۱، ص۳۵۰.</ref> | ||
==گستره جغرافیایی== | ==گستره جغرافیایی== | ||
گستره | گستره ثویه از خندق شهر [[کوفه]]{{یادداشت|در حال حاضر خندق شهر کوفه، به خندق «سعده» شناخته می‌شود.}} آغاز می‌شد و به طرف شهر [[نجف]] و در امتداد خط مستقیمی که موازی خندق شهر کوفه است، به طرف جنوب، به شهر [[حیره]] می‌رسید. ثویه در طرف صحر و پشت دو شهر کوفه و حیره، در شرق منطقه [[غری]] واقع می‌شد.<ref>المفصل فی التاریخ النجف الاشرف، ج۱، ص۱۸۶.</ref> امروزه شهر نجف، منطقه ثویه و غری را دربرگرفته است.<ref>المفصل فی التاریخ النجف الاشرف، ج۱، ص۱۸۶.</ref> | ||
برخی | برخی معتقدند [[خطیب بغدادی]]، تاریخ‌نگار، بین دو منطقه ثویه و غری خلط کرده است. شاید علت اشتباه او، این باشد که هر دو منطقه در پشت شهر کوفه و در کنار یکدیگر قرار دارند.<ref>المفصل فی التاریخ النجف الاشرف، ج۱، ص۱۸۶؛ تاریخ بغداد، ج ۱، ص۱۳۸.</ref> برخی نیز ثویه را خرابه‌ای دانسته‌اند که با شهر حیره یک ساعت فاصله داشته است.<ref>تاریخ الکوفه، ص۱۶۲.</ref> | ||
==علت نامگذاری== | ==علت نامگذاری== | ||
مردم [[کوفه]] | مردم [[کوفه]] مردگانشان را در ثویه دفن می‌کردند؛ به همین دلیل به «ثویه» که یکی از معانی‌اش مدفون شدن است، شهرت یافت. به نظر برخی، ثویه در گذشته زندان نعمان بن منذر، آخرین پادشاه از سلسله لخمی‌ها در حیره، بوده است. او کسی را که قصد کشتنش را داشت به آن زندان می‌فرستاد. پس به هر کسی که در آنجا می‌افتاد گفته می‌شد:«بها ثوی» یعنی در آنجا ماند. از این رو به نام ثویه خوانده شد.<ref>معجم البلدان، ج۲، ص۸۷؛ وفیات الاعیان، ج ۲، ص۵۰۶.</ref> | ||
==آرامگاه صحابه و تابعین== | ==آرامگاه صحابه و تابعین== | ||
ثویه بیابانی در بیرون کوفه بود، که | ثویه بیابانی در بیرون کوفه بود، که شش هزار مسلمان<ref>الکامل فی التاریخ، ج ۲، ص۴۸۲.</ref> و گروه زیادی از [[صحابه]]، [[تابعین]]<ref>وفیات الاعیان، ج ۲، ص۵۰۶.</ref> و یاران نزدیک [[امام علی(ع)]]<ref>تاریخ الکوفه، ص۶۸.</ref> در آن دفن شدند؛ از جمله: [[خباب بن ارت]]،<ref>طبقات ابن سعد، ج ۳، ص۱۶۷.</ref> قنبر،{{یادداشت|البته در شهر حمص سوریه نیز قبری وجود دارد که منسوب به قنبر است.}} زید بن صوحان، صعصعة بن صوحان<ref>عتبات عالیات عراق، ص۵۴-۵۶</ref> و [[کمیل بن زیاد]]. | ||
رسم مردم کوفه بر این بود که مردگان را در ثویه، که به کوفه نزدیک بود، دفن می‌کردند.<ref>المفصل فی تاریخ النجف الأشرف، ج۱، ص۱۸۶.</ref> امام علی(ع) وصیت کرد در منطقه [[غری]] که از کوفه دورتر بود، دفن شود و قبرش مخفی بماند تا بدنش از دست‌درازی دشمنانش حفظ شود.<ref>فرحة الغری، ص۱۷؛ تاریخ النجف، ص۱۱۶.</ref> | رسم مردم کوفه بر این بود که مردگان را در ثویه، که به کوفه نزدیک بود، دفن می‌کردند.<ref>المفصل فی تاریخ النجف الأشرف، ج۱، ص۱۸۶.</ref> امام علی(ع) وصیت کرد در منطقه [[غری]] که از کوفه دورتر بود، دفن شود و قبرش مخفی بماند تا بدنش از دست‌درازی دشمنانش حفظ شود.<ref>فرحة الغری، ص۱۷؛ تاریخ النجف، ص۱۱۶.</ref> | ||
===مزار کمیل بن زیاد=== | ===مزار کمیل بن زیاد=== | ||
{{اصلی|مرقد کمیل بن زیاد نخعی}} | |||
از قبور صحابه و تابعین که در ثویه دفن شدند اثری باقی نیست؛<ref>المفصل فی تاریخ النجف الأشرف، ج۱، ص۱۹۸.</ref> فقط [[مرقد کمیل بن زیاد]]، مشخص مانده است.<ref>مراقد المعارف، ج۲.</ref> | از قبور صحابه و تابعین که در ثویه دفن شدند اثری باقی نیست؛<ref>المفصل فی تاریخ النجف الأشرف، ج۱، ص۱۹۸.</ref> فقط [[مرقد کمیل بن زیاد]]، مشخص مانده است.<ref>مراقد المعارف، ج۲.</ref> | ||
==موضع | ==موضع رأس الحسین== | ||
سر [[امام حسین(ع)]] و فرزندان و اصحابش را پیش از آنکه وارد [[کوفه]] کنند در منطقه ثویه، نزدیک [[مرقد کمیل بن زیاد]] بر زمین گذاشتند. در این موضع مسجدی به نام [[مسجد حنانه|حنانه]] قرار گرفته است.<ref>الامالی، ۱۴۱۴ق، ص۶۸۲.</ref> | سر [[امام حسین(ع)]] و فرزندان و اصحابش را پیش از آنکه وارد [[کوفه]] کنند در منطقه ثویه، نزدیک [[مرقد کمیل بن زیاد]] بر زمین گذاشتند. در این موضع مسجدی به نام [[مسجد حنانه|حنانه]] قرار گرفته است.<ref>الامالی، ۱۴۱۴ق، ص۶۸۲.</ref> | ||
==پایگاه نظامیان انگلیسی== | ==پایگاه نظامیان انگلیسی== | ||
منطقه ثویه و مرقد کمیل بن زیاد، در جریان انقلاب نجف، سال ۱۹۱۸م، پایگاه نظامیان [[انگلیس|انگلیسی]] به فرماندهی فرانک بالفور شده بود. آن‌ها پس از کشته شدن حاکم [[نجف]] | منطقه ثویه و مرقد کمیل بن زیاد، در جریان انقلاب نجف، سال ۱۹۱۸م، پایگاه نظامیان [[انگلیس|انگلیسی]] به فرماندهی فرانک بالفور شده بود. آن‌ها پس از کشته شدن کاپیتان مارشال، حاکم [[نجف]]<ref>العراق فی رسائل المس بیل، ص۸۱، ۸۷ و ۸۸.</ref> به این منطقه فرستاده شده بودند.<ref>ثورة النجف، ص۳۵.</ref> | ||
==پانوشت== | ==پانوشت== | ||
| خط ۳۷: | خط ۳۹: | ||
| پیش از لینک = مقاله | | پیش از لینک = مقاله | ||
| منبع = ثویه و موقعیت جغرافیایی آن، حسن الحکیم، ترجمه محمدحسین خوشنویس، | | منبع = ثویه و موقعیت جغرافیایی آن، حسن الحکیم، ترجمه محمدحسین خوشنویس، | ||
| پس از لینک = فصلنامه فرهنگ زیارت، | | پس از لینک = فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره پنجم، زمستان ۱۳۸۸ش، ص۱۳۲ | ||
| لینک = http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/۱۲۷۹/۱/۱۳۲ | | لینک = http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/۱۲۷۹/۱/۱۳۲ | ||
}} | }} | ||
* '''الامالی'''، محمد بن | * '''الامالی'''، محمد بن الحسن الطوسی، تحقیق قسم الدراسات الاسلامیة مؤسسة البعثة، دار الثقافة، قم، ۱۴۱۴ق. | ||
* '''تاج العروس من جواهر القاموس'''، مرتضی زبیدی، | * '''تاج العروس من جواهر القاموس'''، محمد بن محمد مرتضی زبیدی، دار الفکر، بیروت، ۱۴۱۴ق. | ||
* '''تاریخ بغداد'''، | * '''تاریخ بغداد'''، احمد بن علی خطیب بغدادی، تحقیق عطا مصطفی عبدالقادر، دار الکتب العلميه، بیروت، ۱۴۱۷ق. | ||
* '''تاریخ الکوفه'''، | * '''تاریخ الکوفه'''، حسین براقی، دار الاضواء، بیروت، ۱۴۰۷ق. | ||
* '''تاریخ النجف'''، | * '''تاریخ النجف'''، حسین براقی، دار المورخ العربی، بیروت، چاپ اول، ۲۰۰۹م. | ||
* '''ثورة النجف'''، | * '''ثورة النجف'''، حسن الاسدی، دار الحریة للطباعة، بغداد، ۱۹۷۵م. | ||
* '''عتبات عالیات عراق'''، قائدان، | * '''عتبات عالیات عراق'''، اصغر قائدان، مشعر، تهران، ۱۳۸۷ش. | ||
* '''العراق فی رسائل المس بیل۱۹۱۷/۱۹۲۶'''، جیرترود بیل، ترجمه جعفر الخیاط، الطبعة الأولی، الدار العربیة للموسوعات، بیروت، ۱۴۲۴ق. | * '''العراق فی رسائل المس بیل۱۹۱۷/۱۹۲۶'''، جیرترود بیل، ترجمه جعفر الخیاط، الطبعة الأولی، الدار العربیة للموسوعات، بیروت، ۱۴۲۴ق. | ||
* '''فرحة الغری فی تعیین قبر أمیر المؤمنین(ع)'''، | * '''فرحة الغری فی تعیین قبر أمیر المؤمنین(ع)'''، عبد الکریم بن احمد ابن طاووس، قم، بی‌تا. | ||
* '''الکامل فی التاریخ''' | * '''الکامل فی التاریخ'''، علی بن محمد ابن اثیر، دار صادر، بیروت، ۱۳۸۰ق. | ||
* '''لسان العرب'''، ابن منظور، | * '''لسان العرب'''، محمد بن مکرم ابن منظور، دار صادر، بیروت، الطبعة الثالثة، ۱۴۱۴ق، ۱۹۹۴م. | ||
* '''مراقد المعارف'''، حرز | * '''مراقد المعارف'''، محمد حرز الدین، منشورات سعید بن جبیر، بی‌جا، الطبعة الاولی، ۱۳۷۱ش. | ||
* '''معجم ما استعجم من اسماء البلاد والمواضع'''، عبد الله بن عبد العزیز البکری، | * '''معجم ما استعجم من اسماء البلاد والمواضع'''، عبد الله بن عبد العزیز البکری، تحقیق مصطفی السقا، عالم الکتب، بیروت، الطبعة الثالثة، ۱۴۰۳ق، ۱۹۸۳م. | ||
* '''معجم البلدان'''، | * '''معجم البلدان'''، یاقوت بن عبدالله حموی، دار صادر، بیروت، الطبعة الثانیة، ۱۹۹۵م. | ||
* '''المفصل فی تاریخ النجف الأشرف'''، حکیم، | * '''المفصل فی تاریخ النجف الأشرف'''، حسن عیسی حکیم، المکتبه الحیدریه، قم، ۱۳۸۵ش. | ||
* '''وفیات الأعیان و أنباء أبناء الزمان'''، | * '''وفیات الأعیان و أنباء أبناء الزمان'''، احمد بن محمد ابن خلکان، تحقیق عباس احسان، دار صادر، بیروت، بی‌تا. | ||
[[رده:مقاله‌های | [[رده:قبرستان‌های عراق]] | ||
[[رده: | [[رده:مقاله‌های تکمیل‌شده]] | ||
[[رده:قبرستان‌های نجف]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۲۹ اوت ۲۰۲۲، ساعت ۲۳:۰۷
- با دیگر دیگر کاربردهای ثویه اشتباه نشود.
ثَوِیّه محدوده‌ای بیابانی، که پشت دو شهر کوفه و حیره و در شرق منطقه غری قرار داشت. امروزه، شهر نجف منطقه ثویه را دربرگرفته است.شش هزار مسلمان و گروه زیادی از صحابه، تابعین و یاران نزدیک امام علی(ع) در ثویه دفن شده‌اند. مرقد کمیل بن زیاد نیز در این منطقه قرار دارد.
مفهوم‌شناسی[ویرایش | ویرایش مبدأ]
واژه ثویه، مؤنث ثوی و به معنای اقامت کردن است.[۱] در قرآن، مشتقّات «ثواء» ذکر شده؛ مانند﴿النَّارُ مَثْوَاکمْ ﴾(آتش دوزخ محل اقامت شما است).[۲] زندانی شدن[۳] و مدفون شدن[۴] معانی دیگری است که برای این واژه بیان شده است.
واژه ثویه، به دو گونه، ثُویّه و ثَوِیّه تلفظ شده است. احمد بن عبدالله بکری، جغرافی‌دان، ثَوِیّه را دقیق‌تر می‌داند.[۵]
گستره جغرافیایی[ویرایش | ویرایش مبدأ]
گستره ثویه از خندق شهر کوفه[یادداشت ۱] آغاز می‌شد و به طرف شهر نجف و در امتداد خط مستقیمی که موازی خندق شهر کوفه است، به طرف جنوب، به شهر حیره می‌رسید. ثویه در طرف صحر و پشت دو شهر کوفه و حیره، در شرق منطقه غری واقع می‌شد.[۶] امروزه شهر نجف، منطقه ثویه و غری را دربرگرفته است.[۷]
برخی معتقدند خطیب بغدادی، تاریخ‌نگار، بین دو منطقه ثویه و غری خلط کرده است. شاید علت اشتباه او، این باشد که هر دو منطقه در پشت شهر کوفه و در کنار یکدیگر قرار دارند.[۸] برخی نیز ثویه را خرابه‌ای دانسته‌اند که با شهر حیره یک ساعت فاصله داشته است.[۹]
علت نامگذاری[ویرایش | ویرایش مبدأ]
مردم کوفه مردگانشان را در ثویه دفن می‌کردند؛ به همین دلیل به «ثویه» که یکی از معانی‌اش مدفون شدن است، شهرت یافت. به نظر برخی، ثویه در گذشته زندان نعمان بن منذر، آخرین پادشاه از سلسله لخمی‌ها در حیره، بوده است. او کسی را که قصد کشتنش را داشت به آن زندان می‌فرستاد. پس به هر کسی که در آنجا می‌افتاد گفته می‌شد:«بها ثوی» یعنی در آنجا ماند. از این رو به نام ثویه خوانده شد.[۱۰]
آرامگاه صحابه و تابعین[ویرایش | ویرایش مبدأ]
ثویه بیابانی در بیرون کوفه بود، که شش هزار مسلمان[۱۱] و گروه زیادی از صحابه، تابعین[۱۲] و یاران نزدیک امام علی(ع)[۱۳] در آن دفن شدند؛ از جمله: خباب بن ارت،[۱۴] قنبر،[یادداشت ۲] زید بن صوحان، صعصعة بن صوحان[۱۵] و کمیل بن زیاد.
رسم مردم کوفه بر این بود که مردگان را در ثویه، که به کوفه نزدیک بود، دفن می‌کردند.[۱۶] امام علی(ع) وصیت کرد در منطقه غری که از کوفه دورتر بود، دفن شود و قبرش مخفی بماند تا بدنش از دست‌درازی دشمنانش حفظ شود.[۱۷]
مزار کمیل بن زیاد[ویرایش | ویرایش مبدأ]
از قبور صحابه و تابعین که در ثویه دفن شدند اثری باقی نیست؛[۱۸] فقط مرقد کمیل بن زیاد، مشخص مانده است.[۱۹]
موضع رأس الحسین[ویرایش | ویرایش مبدأ]
سر امام حسین(ع) و فرزندان و اصحابش را پیش از آنکه وارد کوفه کنند در منطقه ثویه، نزدیک مرقد کمیل بن زیاد بر زمین گذاشتند. در این موضع مسجدی به نام حنانه قرار گرفته است.[۲۰]
پایگاه نظامیان انگلیسی[ویرایش | ویرایش مبدأ]
منطقه ثویه و مرقد کمیل بن زیاد، در جریان انقلاب نجف، سال ۱۹۱۸م، پایگاه نظامیان انگلیسی به فرماندهی فرانک بالفور شده بود. آن‌ها پس از کشته شدن کاپیتان مارشال، حاکم نجف[۲۱] به این منطقه فرستاده شده بودند.[۲۲]
پانوشت[ویرایش | ویرایش مبدأ]
- ↑ لسان العرب، ج ۱۴، ص۱۲۵.
- ↑ انعام، آیه ۱۲۸.
- ↑ معجم البلدان، ج۲، ص۸۷.
- ↑ تاج العروس، ج۱۹، ص۲۶۳؛ لسان العرب، ج۱۴، ص۱۲۶.
- ↑ معجم ما استعجم، ج۱، ص۳۵۰.
- ↑ المفصل فی التاریخ النجف الاشرف، ج۱، ص۱۸۶.
- ↑ المفصل فی التاریخ النجف الاشرف، ج۱، ص۱۸۶.
- ↑ المفصل فی التاریخ النجف الاشرف، ج۱، ص۱۸۶؛ تاریخ بغداد، ج ۱، ص۱۳۸.
- ↑ تاریخ الکوفه، ص۱۶۲.
- ↑ معجم البلدان، ج۲، ص۸۷؛ وفیات الاعیان، ج ۲، ص۵۰۶.
- ↑ الکامل فی التاریخ، ج ۲، ص۴۸۲.
- ↑ وفیات الاعیان، ج ۲، ص۵۰۶.
- ↑ تاریخ الکوفه، ص۶۸.
- ↑ طبقات ابن سعد، ج ۳، ص۱۶۷.
- ↑ عتبات عالیات عراق، ص۵۴-۵۶
- ↑ المفصل فی تاریخ النجف الأشرف، ج۱، ص۱۸۶.
- ↑ فرحة الغری، ص۱۷؛ تاریخ النجف، ص۱۱۶.
- ↑ المفصل فی تاریخ النجف الأشرف، ج۱، ص۱۹۸.
- ↑ مراقد المعارف، ج۲.
- ↑ الامالی، ۱۴۱۴ق، ص۶۸۲.
- ↑ العراق فی رسائل المس بیل، ص۸۱، ۸۷ و ۸۸.
- ↑ ثورة النجف، ص۳۵.
منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]
این مقاله برگرفته از مقاله ثویه و موقعیت جغرافیایی آن، حسن الحکیم، ترجمه محمدحسین خوشنویس، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره پنجم، زمستان ۱۳۸۸ش، ص۱۳۲ است.
- الامالی، محمد بن الحسن الطوسی، تحقیق قسم الدراسات الاسلامیة مؤسسة البعثة، دار الثقافة، قم، ۱۴۱۴ق.
- تاج العروس من جواهر القاموس، محمد بن محمد مرتضی زبیدی، دار الفکر، بیروت، ۱۴۱۴ق.
- تاریخ بغداد، احمد بن علی خطیب بغدادی، تحقیق عطا مصطفی عبدالقادر، دار الکتب العلميه، بیروت، ۱۴۱۷ق.
- تاریخ الکوفه، حسین براقی، دار الاضواء، بیروت، ۱۴۰۷ق.
- تاریخ النجف، حسین براقی، دار المورخ العربی، بیروت، چاپ اول، ۲۰۰۹م.
- ثورة النجف، حسن الاسدی، دار الحریة للطباعة، بغداد، ۱۹۷۵م.
- عتبات عالیات عراق، اصغر قائدان، مشعر، تهران، ۱۳۸۷ش.
- العراق فی رسائل المس بیل۱۹۱۷/۱۹۲۶، جیرترود بیل، ترجمه جعفر الخیاط، الطبعة الأولی، الدار العربیة للموسوعات، بیروت، ۱۴۲۴ق.
- فرحة الغری فی تعیین قبر أمیر المؤمنین(ع)، عبد الکریم بن احمد ابن طاووس، قم، بی‌تا.
- الکامل فی التاریخ، علی بن محمد ابن اثیر، دار صادر، بیروت، ۱۳۸۰ق.
- لسان العرب، محمد بن مکرم ابن منظور، دار صادر، بیروت، الطبعة الثالثة، ۱۴۱۴ق، ۱۹۹۴م.
- مراقد المعارف، محمد حرز الدین، منشورات سعید بن جبیر، بی‌جا، الطبعة الاولی، ۱۳۷۱ش.
- معجم ما استعجم من اسماء البلاد والمواضع، عبد الله بن عبد العزیز البکری، تحقیق مصطفی السقا، عالم الکتب، بیروت، الطبعة الثالثة، ۱۴۰۳ق، ۱۹۸۳م.
- معجم البلدان، یاقوت بن عبدالله حموی، دار صادر، بیروت، الطبعة الثانیة، ۱۹۹۵م.
- المفصل فی تاریخ النجف الأشرف، حسن عیسی حکیم، المکتبه الحیدریه، قم، ۱۳۸۵ش.
- وفیات الأعیان و أنباء أبناء الزمان، احمد بن محمد ابن خلکان، تحقیق عباس احسان، دار صادر، بیروت، بی‌تا.