حزام: تفاوت میان نسخه‌ها
(←پیشینه) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۱۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''حِزام''' یا '''طِراز''' یا '''مِنطقه'''، کمربند و نوار دور پرده کعبه است | {{جعبه اطلاعات پدیده‌های طبیعی | ||
| عنوان = | |||
| تصویر = حزام.jpg | |||
| اندازه تصویر = | |||
| پیوند تصویر = | |||
| توضیح تصویر = بخشی از حزام [[پرده کعبه]] که مربوط به دو ضلع شرقی و [[مستجار]] است. | |||
| نوع = پارچه ابریشمی | |||
| نام‌های دیگر = طِراز، مِنطقه | |||
| وبگاه = | |||
| مکان = | |||
| طول = | |||
| عرض = | |||
| مساحت = | |||
| ارتفاع = | |||
| ژرفا = | |||
| حجم = | |||
| کرانه = | |||
| جزیره‌ها = | |||
| سرچشمه = | |||
| رشته کوه = | |||
| ریزشگاه = | |||
| گونه = | |||
| ویژگی‌های جغرافیایی = | |||
| قدمت = | |||
| بزرگ‌داشته شده نزد = | |||
| یاد شده در = | |||
| ویژگی یاد شده در متون مذهبی = | |||
| باورها = | |||
| اسطوره‌ها = | |||
| احکام = | |||
| آیین‌ها = تعویض هر ساله به همراه [[پرده کعبه]] | |||
| وقایع تاریخی = | |||
| توصیه‌های مذهبی = | |||
| گفته‌های مشهور = | |||
| بناها = | |||
| طول جغرافیایی = | |||
| عرض جغرافیایی = | |||
}} | |||
'''حِزام''' یا '''طِراز''' یا '''مِنطقه'''، به کمربند و نوار دور [[پرده کعبه]] گفته می‌شود. حزام از پارچه ابریشمی به رنگ سیاه تولید شده و دارای نقوش و آیات [[قرآن|قرآنی]] به خط ثلث مرکب است که با نخ‌های نقره‌ای زراندود گلدوزی شده است. | |||
نوشته‌های کنونی حزام، آیه‌هایی از قرآن با درون‌مایه [[کعبه]] و [[حج]] است و کاتب آن عبدالرحیم امین بخاری از کتابان دوره عبدالعزیز [[آل سعود]] (حک: 1319-1373ق) است. | |||
نخستین گزارش از وجود حزام به سده سوم قمری برگشته که در آغاز به شکل حلقه‌هایی بوده و در طول تاریخ به شکل کنونی درآمده است. حزام در سده هشتم سفید، نزدیک به سال ۸۰۰ق. زرد و دویست سال بعد از آن، به رنگ طلایی درآمده است. حزام، از اواخر سده ۱۳ تا اوایل سده ۱۴ق، دارای هشت قطعه بوده و امروزه دارای ۱۶ قطعه متصل است که در هر ضلع از کعبه، ۴ قطعه از آن قرار می‌گیرد. | |||
==نام== | ==نام== | ||
واژه حزام، از | واژه حزام، از ریشه «ح ز م» به معنای بستن، محکم و جمع کردن است<ref>. الصحاح، ج5، ص1898؛ معجم مقاییس اللغه، ج2، ص53؛ النهایه، ج1، ص379، «حزم».</ref> و به کمربند زین چارپایان<ref>. معجم مقاییس اللغه، ج2، ص53-54؛ لسان العرب، ج12، ص131، «حزم».</ref> یا هر کمربندی<ref>. تاج العروس، ج16، ص145-146، «حزم».</ref> گفته می‌شود. | ||
کمربند و نوار دور پرده کعبه را نیز حزام گفته‌اند<ref>. الکعبة و الکسوه، ص180-189؛ موزه و | کمربند و نوار دور پرده [[کعبه]] را نیز حزام گفته‌اند<ref>. الکعبة و الکسوه، ص180-189؛ موزه و پرده‌بافی، ص109.</ref> و پاره‌ای منابع از آن با نام «طِراز»<ref>. نک: رحله ابن بطوطه، ج1، ص410؛ افادة الانام، ج1، ص449؛ تاریخ الکعبة المعظمه، ص262.</ref> یا «مِنطقه»<ref>. مفرحة الانام، ص75؛ مرآة الحرمین، ج1، ص277.</ref> یاد کرده‌اند. | ||
==ویژگی‌ها== | ==ویژگی‌ها== | ||
حزامِ پرده | حزامِ [[پرده کعبه]]، به درازای ۴۵ متر و پهنای ۹۵ سانتی‌متر بوده و از ۱۶ قطعه متصل به هم تشکیل شده است. حزام، دور پرده کعبه و با فاصله نه متر از زمین نصب شده است.<ref>. الکعبة و الکسوه، ص180-189؛ موزه و پرده‌بافی، ص109.</ref> | ||
حزام، در [[کارگاه پرده‌بافی]] تولید می‌شود.<ref>. موزه و | حزام، در [[کارگاه پرده‌بافی]] تولید می‌شود.<ref>. موزه و پرده‌بافی، ص108-109.</ref> پارچه‌های آن ابریشمی<ref>. موزه و پرده‌بافی، ص105.</ref> و سیاه بوده<ref>. http://factory.gph.gov.sa</ref> و نقوش و آیات [[قرآن]]، به خط ثلث مرکب<ref>. موزه و پرده‌بافی، ص107.</ref> با نخ‌های نقره‌ای زراندود گلدوزی شده است.<ref>. موزه و پرده‌بافی، ص107.</ref> | ||
==پیشینه== | |||
{{کعبه عمودی}} | |||
قدیمی‌ترین گزارش از وجود حزام، به دوره متوکل [[بنی‌عباس|عباسی]] (حک:۲۳۲–۲۴۷ق) و به نصب کمربندی نقره‌ای به پهنای دو سوم ذراع در سال ۲۴۱ق. برمی‌گردد.<ref>. نک: مرآة الحرمین، ج1، ص277.</ref> در سده چهارم<ref>. سفرنامه ناصر خسرو، ص130-131.</ref> و ششم قمری<ref>. رحله ابن جبیر، ج1، ص141.</ref> از حلقه‌های منقوشی در [[پرده کعبه]] یاد شده است. به گمان برخی، این حلقه‌ها شکل آغازین حزام بوده است.<ref>. تاریخ الکعبة المعظمه، ص262-263؛ نیز نک: کعبه و جامه آن، ص144.</ref> | |||
در سده هشتم<ref>. رحله ابن بطوطه، ص410.</ref> کمربندی سفید برای پرده کعبه گزارش شده که نزدیک به سال ۸۰۰ق. به رنگ زرد<ref>. صبح الاعشی، ج4، ص287؛ شفاء الغرام، ج1، ص169؛ قس: افادة الانام، ج1، ص449.</ref> و نزدیک به دویست سال بعد به رنگ طلایی تبدیل شد.<ref>. افادة الانام، ج1، ص449؛ تحصیل المرام، ج1، ص155.</ref> در اوایل سده نهم قمری، از درج آیاتی از قرآن روی کمربند گزارش شده است.<ref>. تاریخ مکة المشرفه، ج1، ص121؛ نک: التاریخ القویم، ج4، ص10.</ref> | |||
میان سال‌های ۱۲۸۴ تا اوایل سده ۱۴ق، حزام دارای هشت قطعه بوده و میان هر دو قطعه دایره‌هایی نصب می‌شد.<ref>. مرآة الحرمین، ج1، ص284، تصویر شماره 110؛ کعبه و جامه آن، ص209-210؛ میقات حج، ش35، ص137-138، «جامه مصری در دوران جدید».</ref> در سال ۱۳۴۶ق. برای نخستین بار حزام در [[مکه]] تولید شد و دایره‌ها از میان حزام حذف شد.<ref>. فرهنگ‌نامه حج، ص786.</ref> | |||
بارها نوشته‌های روی حزام در طول تاریخ تغییر یافت و از سال ۱۳۸۴ق.<ref>. مصنع کسوة الکعبه، ص18؛ الاطلس المصور، ص158.</ref> به شکل امروزین درآمد. | |||
==نوشته‌ها== | ==نوشته‌ها== | ||
*'''قطعه | کاتب نوشته‌های کنونی حزام، عبدالرحیم امین بخاری، از کاتبان دوره عبدالعزیز [[آل سعود]] (حک: ۱۳۱۹–۱۳۷۳ق) است.<ref>. کعبه و جامه آن، ص260.</ref> نوشه‌های روی قطعه‌های حزام، آیه‌هایی از [[قرآن]] با درون‌مایه [[کعبه]] و [[حج]] است. آیات یاد شده که در چهار سوی کعبه با [[بسمله]] آغاز می‌شود، چنین است: | ||
*'''قطعه | |||
*'''قطعه | ===ضلع مقام ابراهیم=== | ||
*'''قطعه | |||
*'''قطعه ۱''': بسمله به همراه {{آیه|وَإِذْ جَعَلْنَا الْبَیتَ مَثابَةً لِلنَّاسِ وَأَمْناً وَاتَّخِذُوا مِنْ مَقامِ إِبْراهِیمَ مُصَلًّی}}<ref name=":0">سوره بقره (2)، آیه 125.</ref> به درازای ۲۸۹ سانتی‌متر. | |||
*'''قطعه ۲''': {{آیه|وَعَهِدْنا إِلی إِبْراهِیمَ وَ إِسْماعِیلَ أَنْ طَهِّرا بَیتِی لِلطَّائِفِینَ وَ الْعاکفِینَ وَ الرُّکعِ السُّجُود}}<ref name=":0" /> به درازای ۳۰۳ سانتی‌متر. | |||
*'''قطعه ۳''': {{آیه|وَإِذْ یرْفَعُ إِبْراهِیمُ الْقَواعِدَ مِنَ الْبَیتِ وَإِسْماعِیلُ رَبَّنا تَقَبَّلْ مِنَّا إِنَّک أَنْتَ السَّمِیعُ الْعَلِیم}}<ref>سوره بقره(2)، آیه 127.</ref> به درازای ۳۱۴ سانتی‌متر. | |||
*'''قطعه ۴''': {{آیه|رَبَّنا وَاجْعَلْنا مُسْلِمَینِ لَک وَ مِنْ ذُرِّیتِنا أُمَّةً مُسْلِمَةً لَک وَ أَرِنا مَناسِکنا وَ تُبْ عَلَینا إِنَّک أَنْتَ التَّوَّابُ الرَّحِیم}}<ref>سوره بقره(2)، آیه 128.</ref> به درازای ۳۳۸ سانتی‌متر. | |||
===ضلع شرقی=== | ===ضلع شرقی=== | ||
*'''قطعه | *'''قطعه ۱''': بسمله به همراه {{آیه|قُلْ صَدَقَ اللَّهُ فَاتَّبِعُوا مِلَّةَ إِبْراهِیمَ حَنِیفاً وَما کانَ مِنَ الْمُـشْرِکین}}<ref>سوره آل عمران (3)، آیه 95.</ref> به درازای ۲۵۴ سانتی‌متر. | ||
*'''قطعه | *'''قطعه ۲''': {{آیه|إِنَّ أَوَّلَ بَیتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِی بِبَکةَ مُبارَکاً وَهُدی لِلْعالَمِین}}<ref>سوره آل عمران(3)، آیه 96.</ref> به درازای ۲۶۷ سانتی‌متر. | ||
*'''قطعه | *'''قطعه ۳''': {{آیه|فِیهِ آیاتٌ بَیناتٌ مَقامُ إِبْراهِیمَ وَمَنْ دَخَلَهُ کانَ آمِناً}}<ref name=":2">سوره آل عمران(3)، آیه 97.</ref> به درازای ۲۰۳ سانتی‌متر. | ||
*'''قطعه | *'''قطعه ۴''': {{آیه|وَلِلَّهِ عَلَی النَّاسِ حِجُّ الْبَیتِ مَنِ اسْتَطاعَ إِلَیهِ سَبِیلاً وَمَنْ کفَرَ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِی عَنِ الْعالَمِین}}<ref name=":2" /> به درازای ۳۰۳ سانتی‌متر. | ||
===ضلع مستجار=== | ===ضلع مستجار=== | ||
*'''قطعه | *'''قطعه ۱''': بسمله به همراه {{آیه|وَإِذْ بَوَّأْنا لِإِبْراهِیمَ مَکانَ الْبَیتِ أَنْ لا تُشْـرِک بِی شَیئاً وَطَهِّرْ بَیتِی لِلطَّائِفِینَ وَالْقائِمِینَ وَالرُّکعِ السُّجُود}}<ref>سوره حج(22)، آیه 26.</ref> به درازای ۳۲۸ سانتی‌متر. | ||
*'''قطعه | *'''قطعه ۲''': {{آیه|وَأَذِّنْ فِی النَّاسِ بِالْحَجِّ یأْتُوک رِجالاً وَعَلی کلِّ ضامِرٍ یأْتِینَ مِنْ کلِّ فَجٍّ عَمِیق}}<ref>سوره حج (22)، آیه 27.</ref> به درازای ۲۴۳ سانتی‌متر. | ||
*'''قطعه | *'''قطعه ۳''': {{آیه|لِیشْهَدُوا مَنافِعَ لَهُمْ وَ یذْکرُوا اسْمَ اللَّهِ فِی أَیامٍ مَعْلُوماتٍ عَلی ما رَزَقَهُمْ مِنْ بَهِیمَةِ الْأَنْعامِ فَکلُوا مِنْها}}<ref>سوره حج(22)، آیه 28.</ref> به درازای ۳۳۷ سانتی‌متر. | ||
*'''قطعه | *'''قطعه ۴''': {{آیه|وَأَطْعِمُوا الْبائِسَ الْفَقِیر ثُمَّ لْیقْضُوا تَفَثَهُمْ وَلْیوفُوا نُذُورَهُمْ وَلْیطَّوَّفُوا بِالْبَیتِ الْعَتِیق}}<ref>سوره حج (22)، آیات 28 و 29.</ref> به همراه «صدق الله العظیم» به درازای ۳۰۴ سانتی‌متر. | ||
===ضلع حجر | ===ضلع حجر اسماعیل=== | ||
*'''قطعه | *'''قطعه ۱''': بسمله به همراه {{آیه|الْحَجُّ أَشْهُرٌ مَعْلُوماتٌ فَمَنْ فَرَضَ فِیهِنَّ الْحَجَّ فَلا رَفَثَ وَ لا فُسُوقَ وَ لا جِدالَ فِی الْحَج}}<ref name=":1">سوره بقره(2)، آیه 197.</ref> به درازای ۳۲۳ سانتی‌متر. | ||
*'''قطعه | *'''قطعه ۲''': {{آیه|وَما تَفْعَلُوا مِنْ خَیرٍ یعْلَمْهُ اللَّهُ وَتَزَوَّدُوا فَإِنَّ خَیرَ الزَّادِ التَّقْوی وَاتَّقُونِ یا أُولِی الْأَلْباب}}<ref name=":1" /> به درازای ۲۳۸ سانتی‌متر. | ||
*'''قطعه | *'''قطعه ۳''': {{آیه|لَیسَ عَلَیکمْ جُناحٌ أَنْ تَبْتَغُوا فَضْلاً مِنْ رَبِّکمْ فَإِذا أَفَضْتُمْ مِنْ عَرَفاتٍ فَاذْکرُوا اللَّهَ عِنْدَ الْمَشْعَرِ الْحَرام}}<ref>سوره بقره(2)، آیه 198.</ref> به درازای ۲۵۲ سانتی‌متر. | ||
*'''قطعه | *'''قطعه ۴''': {{آیه|وَ اذْکرُوهُ کما هَداکمْ وَ إِنْ کنْتُمْ مِنْ قَبْلِهِ لَمِنَ الضَّالِّین ثُمَّ أَفِیضُوا مِنْ حَیثُ أَفاضَ النَّاسُ وَ اسْتَغْفِرُوا اللَّهَ}}<ref>سوره بقره(2)، آیات 198 و 199.</ref> به درازای ۱۹۹ سانتی‌متر.<ref>. نک: موزه و پرده‌بافی، ص122-137.</ref>[[پرونده:حزام۲.jpg|وسط|بندانگشتی|832x832px|چهار قطعه از حزام، که بر ضلع [[حجر اسماعیل]] نصب است.|جایگزین=]] | ||
زیر حزام در چهار سوی کعبه کتیبه‌هایی قرار دارد که در سه جهت، منقش به آیات قرآن است. میان کتیبه‌های یاد شده، قطعه‌هایی مربع شکل، موسوم به«کردشیات» و منقوش به سوره توحید و نیز پارچه‌نوشته‌هایی با عبارات حمدله و اسمای الهی، در چهار طرف کعبه، قرار دارند.<ref>. موزه و پرده‌بافی، ص56، 124-137؛ کعبه و جامه آن، ص214، 264؛ میقات حج، ش38، ص99-100، «کمربند کعبه و نوشته‌های روی آن».</ref> | |||
==جستارهای وابسته== | ==جستارهای وابسته== | ||
| خط ۵۵: | خط ۱۰۸: | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
{{منابع}} | |||
{{دانشنامه | {{دانشنامه | ||
| آدرس = | | آدرس = | ||
| عنوان = حزام، ج۷ | | عنوان = حزام، ج۷ | ||
| نویسنده = مهدی ملک‌محمدی | | نویسنده = مهدی ملک‌محمدی | ||
}} | }} | ||
* '''الاطلس المصور لمکة المکرمة و المشاعر المقدسه'''، معراج نواب احمد نورا و عبدالله صالح شاووش، ریاض، دارالملک العزیز، ۱۴۲۴ق. | |||
* '''افادة الانام بذکر اخبار بلد الله الحرام'''، عبدالله بن محمد الغازی (م. ۱۳۶۵ق)، به کوشش عبدالملک بن عبدالله بن دهیش، مکه، مکتبة الاسدی، ۱۴۳۰ق. | |||
* '''تاج العروس من جواهر القاموس'''، مرتضی الزبیدی (م. ۱۲۰۵ق)، به کوشش علی شیری، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۴ق. | |||
* '''التاریخ القویم لمکة و بیت الله الکریم'''، محمد طاهر الکردی، تصحیح عبدالملک بن عبدالله بن دهیش، بیروت، دار خضر، ۱۴۲۰ق. | |||
* '''تاریخ الکعبة المعظمة عمارتها و کسوتها و سدانتها'''، حسین عبدالله باسلامه، جده، تهامه، ۱۴۰۲ق. | |||
* '''تاریخ مکة المشرفة و المسجدالحرام و المدینة الشریفة و القبر الشریف'''، محمد بن احمد ابن الضیاء (م. ۸۵۴ق)، مکه، مکتبة التجاریة مصطفی احمد الباز، ۱۴۱۶ق. | |||
* '''تحصیل المرام فی اخبار البیت الحرام و المشاعر العظام و مکة و الحرم و ولاتها الفخام'''، محمد بن احمد الصباغ (م. ۱۳۲۱ق)، به کوشش عبدالملک بن عبدالله بن دهیش، مکه، مکتبة الاسدی، ۱۴۲۴ق. | |||
* '''رحلة ابن جبیر'''، محمد بن احمد (م. ۶۱۴ق)، بیروت، دار مکتبة الهلال، ۱۹۸۶م. | |||
* '''رحلة ابن بطوطه (تحفة النظار فی غرائب الامصار و عجائب الاسفار)'''، ابن بطوطه (م. ۷۷۹ق)، تحقیق عبدالهادی تازی، رباط، اکادیمیه المملکه المغربیه، ۱۴۱۷ق. | |||
* '''سفرنامه ناصرخسرو'''، ناصر خسرو (م. ۴۸۱ق)، به کوشش الخشاب، بیروت، دارالکتاب الجدید، ۱۹۸۳م. | |||
* '''شفاء الغرام باخبار البلد الحرام'''، محمد بن احمد التقی الفاسی (م. ۸۳۲ق)، به کوشش گروهی از علما، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۲۱ق. | |||
* '''صبح الاعشی فی صناعة الانشاء'''، احمد بن علی قلقشندی (م. ۸۲۱ق)، به کوشش سهیل صادق زکار، دمشق، وزاره الثقافه، ۱۹۸۱م. | |||
* '''الصحاح (تاج اللغة وصحاح العربیه)'''، اسماعیل بن حماد الجوهری (م. ۳۹۳ق)، به کوشش احمد عبدالغفور العطار، بیروت، دارالعلم للملایین، ۱۴۰۷ق. | |||
* '''فرهنگ‌نامه حج'''، مجتبی تونه‌ای، مشهور، ۱۳۹۰ش. | |||
* '''الکعبة والکسوة منذ اربعه الاف سنه حتی الیوم'''، احمد عبدالغفور عطار، مکه، ۱۳۹۷ق. | |||
* '''کعبه و جامه آن از آغاز تاکنون'''، محمد الدقن، ترجمه انصاری، تهران، انتشارات مشعر، ۱۳۸۴ش. | |||
* '''لسان العرب'''، محمد بن مکرم ابن منظور (۶۳۰–۷۱۱ق)، قم، انتشارات ادب الحوزه، ۱۴۰۵ق. | |||
* '''مرآة الحرمین'''، ابراهیم رفعت باشا (م. ۱۳۵۳ق)، قم، المطبعة العلمیه، ۱۳۴۴ق. | |||
* '''مصنع کسوة الکعبة المشرفه'''، الرئاسة العامه لشئون المسجدالحرام، ۱۴۱۹ق. | |||
* '''معجم مقاییس اللغه'''، احمد بن فارس (م. ۳۹۵ق)، به کوشش عبدالسلام محمد هارون، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۱۴۰۴ق. | |||
* '''مفرحة الانام فی تأسیس بیت الله الحرام'''، زین العابدین بن نورالدین الحسینی الکاشانی (م. قرن۱۱ق)، به کوشش عبودی نصار، تهران، انتشارات مشعر، ۱۴۲۸ق. | |||
* '''موزه و پرده‌بافی مکه مکرمه'''، عمار ابوطالبی، تهران، انتشارات مشعر، ۱۳۸۷ش. | |||
* '''میقات حج (فصلنامه)'''، تهران، حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت. | |||
* '''النهایة فی غریب الحدیث و الاثر'''، ابن اثیر (م. ۶۰۶ق)، به کوشش طاهر احمد الزاوی و محمود محمد الطناحی، قم، اسماعیلیان، ۱۳۶۴ش. | |||
{{پایان}} | |||
[[رده:کعبه]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۲۰ فوریهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۱۴:۲۷
 | |
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| نوع | پارچه ابریشمی |
| نام‌های دیگر | طِراز، مِنطقه |
| باورها و آیین‌ها | |
| آیین‌ها | تعویض هر ساله به همراه پرده کعبه |
حِزام یا طِراز یا مِنطقه، به کمربند و نوار دور پرده کعبه گفته می‌شود. حزام از پارچه ابریشمی به رنگ سیاه تولید شده و دارای نقوش و آیات قرآنی به خط ثلث مرکب است که با نخ‌های نقره‌ای زراندود گلدوزی شده است.
نوشته‌های کنونی حزام، آیه‌هایی از قرآن با درون‌مایه کعبه و حج است و کاتب آن عبدالرحیم امین بخاری از کتابان دوره عبدالعزیز آل سعود (حک: 1319-1373ق) است.
نخستین گزارش از وجود حزام به سده سوم قمری برگشته که در آغاز به شکل حلقه‌هایی بوده و در طول تاریخ به شکل کنونی درآمده است. حزام در سده هشتم سفید، نزدیک به سال ۸۰۰ق. زرد و دویست سال بعد از آن، به رنگ طلایی درآمده است. حزام، از اواخر سده ۱۳ تا اوایل سده ۱۴ق، دارای هشت قطعه بوده و امروزه دارای ۱۶ قطعه متصل است که در هر ضلع از کعبه، ۴ قطعه از آن قرار می‌گیرد.
نام[ویرایش | ویرایش مبدأ]
واژه حزام، از ریشه «ح ز م» به معنای بستن، محکم و جمع کردن است[۱] و به کمربند زین چارپایان[۲] یا هر کمربندی[۳] گفته می‌شود.
کمربند و نوار دور پرده کعبه را نیز حزام گفته‌اند[۴] و پاره‌ای منابع از آن با نام «طِراز»[۵] یا «مِنطقه»[۶] یاد کرده‌اند.
ویژگی‌ها[ویرایش | ویرایش مبدأ]
حزامِ پرده کعبه، به درازای ۴۵ متر و پهنای ۹۵ سانتی‌متر بوده و از ۱۶ قطعه متصل به هم تشکیل شده است. حزام، دور پرده کعبه و با فاصله نه متر از زمین نصب شده است.[۷]
حزام، در کارگاه پرده‌بافی تولید می‌شود.[۸] پارچه‌های آن ابریشمی[۹] و سیاه بوده[۱۰] و نقوش و آیات قرآن، به خط ثلث مرکب[۱۱] با نخ‌های نقره‌ای زراندود گلدوزی شده است.[۱۲]
پیشینه[ویرایش | ویرایش مبدأ]
|
| کعبه |
| نام‌ها |
| بیت العتیق • بیت الله • بیت الحرام • بیت المحرم • بیت المعمور |
| ارکان |
| رکن عراقی • رکن شامی • رکن حجرالاسود • رکن یمانی |
| اجزا |
| باب الکعبه • باب التوبه • پلکان خارجی کعبه • ناودان کعبه • پرده کعبه • پرده درون کعبه • ستون‌های کعبه • پلکان داخلی کعبه • سقف کعبه • برقع • حزام • آویزه‌های کعبه • شاذروان • ملتزم • مستجار |
| پیشینه |
| بازسازی کعبه • تاریخ بازسازی درِ کعبه • مولد علی(ع) |
| متولیان |
| ابوخفاد اسدی • ابوطالب• عبدالله بن عبدالعزی • تمیم بن مر |
| مرتبط |
| طواف • حجر الاسود • حطیم • حجر اسماعیل • مقام ابراهیم • حجابت • بیت الضراح • خط آغاز طواف • کارگاه پرده‌بافی • شستشوی کعبه • ابرق • ازلام • استقسام • |
قدیمی‌ترین گزارش از وجود حزام، به دوره متوکل عباسی (حک:۲۳۲–۲۴۷ق) و به نصب کمربندی نقره‌ای به پهنای دو سوم ذراع در سال ۲۴۱ق. برمی‌گردد.[۱۳] در سده چهارم[۱۴] و ششم قمری[۱۵] از حلقه‌های منقوشی در پرده کعبه یاد شده است. به گمان برخی، این حلقه‌ها شکل آغازین حزام بوده است.[۱۶]
در سده هشتم[۱۷] کمربندی سفید برای پرده کعبه گزارش شده که نزدیک به سال ۸۰۰ق. به رنگ زرد[۱۸] و نزدیک به دویست سال بعد به رنگ طلایی تبدیل شد.[۱۹] در اوایل سده نهم قمری، از درج آیاتی از قرآن روی کمربند گزارش شده است.[۲۰]
میان سال‌های ۱۲۸۴ تا اوایل سده ۱۴ق، حزام دارای هشت قطعه بوده و میان هر دو قطعه دایره‌هایی نصب می‌شد.[۲۱] در سال ۱۳۴۶ق. برای نخستین بار حزام در مکه تولید شد و دایره‌ها از میان حزام حذف شد.[۲۲]
بارها نوشته‌های روی حزام در طول تاریخ تغییر یافت و از سال ۱۳۸۴ق.[۲۳] به شکل امروزین درآمد.
نوشته‌ها[ویرایش | ویرایش مبدأ]
کاتب نوشته‌های کنونی حزام، عبدالرحیم امین بخاری، از کاتبان دوره عبدالعزیز آل سعود (حک: ۱۳۱۹–۱۳۷۳ق) است.[۲۴] نوشه‌های روی قطعه‌های حزام، آیه‌هایی از قرآن با درون‌مایه کعبه و حج است. آیات یاد شده که در چهار سوی کعبه با بسمله آغاز می‌شود، چنین است:
ضلع مقام ابراهیم[ویرایش | ویرایش مبدأ]
- قطعه ۱: بسمله به همراه ﴿وَإِذْ جَعَلْنَا الْبَیتَ مَثابَةً لِلنَّاسِ وَأَمْناً وَاتَّخِذُوا مِنْ مَقامِ إِبْراهِیمَ مُصَلًّی﴾[۲۵] به درازای ۲۸۹ سانتی‌متر.
- قطعه ۲: ﴿وَعَهِدْنا إِلی إِبْراهِیمَ وَ إِسْماعِیلَ أَنْ طَهِّرا بَیتِی لِلطَّائِفِینَ وَ الْعاکفِینَ وَ الرُّکعِ السُّجُود﴾[۲۵] به درازای ۳۰۳ سانتی‌متر.
- قطعه ۳: ﴿وَإِذْ یرْفَعُ إِبْراهِیمُ الْقَواعِدَ مِنَ الْبَیتِ وَإِسْماعِیلُ رَبَّنا تَقَبَّلْ مِنَّا إِنَّک أَنْتَ السَّمِیعُ الْعَلِیم﴾[۲۶] به درازای ۳۱۴ سانتی‌متر.
- قطعه ۴: ﴿رَبَّنا وَاجْعَلْنا مُسْلِمَینِ لَک وَ مِنْ ذُرِّیتِنا أُمَّةً مُسْلِمَةً لَک وَ أَرِنا مَناسِکنا وَ تُبْ عَلَینا إِنَّک أَنْتَ التَّوَّابُ الرَّحِیم﴾[۲۷] به درازای ۳۳۸ سانتی‌متر.
ضلع شرقی[ویرایش | ویرایش مبدأ]
- قطعه ۱: بسمله به همراه ﴿قُلْ صَدَقَ اللَّهُ فَاتَّبِعُوا مِلَّةَ إِبْراهِیمَ حَنِیفاً وَما کانَ مِنَ الْمُـشْرِکین﴾[۲۸] به درازای ۲۵۴ سانتی‌متر.
- قطعه ۲: ﴿إِنَّ أَوَّلَ بَیتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِی بِبَکةَ مُبارَکاً وَهُدی لِلْعالَمِین﴾[۲۹] به درازای ۲۶۷ سانتی‌متر.
- قطعه ۳: ﴿فِیهِ آیاتٌ بَیناتٌ مَقامُ إِبْراهِیمَ وَمَنْ دَخَلَهُ کانَ آمِناً﴾[۳۰] به درازای ۲۰۳ سانتی‌متر.
- قطعه ۴: ﴿وَلِلَّهِ عَلَی النَّاسِ حِجُّ الْبَیتِ مَنِ اسْتَطاعَ إِلَیهِ سَبِیلاً وَمَنْ کفَرَ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِی عَنِ الْعالَمِین﴾[۳۰] به درازای ۳۰۳ سانتی‌متر.
ضلع مستجار[ویرایش | ویرایش مبدأ]
- قطعه ۱: بسمله به همراه ﴿وَإِذْ بَوَّأْنا لِإِبْراهِیمَ مَکانَ الْبَیتِ أَنْ لا تُشْـرِک بِی شَیئاً وَطَهِّرْ بَیتِی لِلطَّائِفِینَ وَالْقائِمِینَ وَالرُّکعِ السُّجُود﴾[۳۱] به درازای ۳۲۸ سانتی‌متر.
- قطعه ۲: ﴿وَأَذِّنْ فِی النَّاسِ بِالْحَجِّ یأْتُوک رِجالاً وَعَلی کلِّ ضامِرٍ یأْتِینَ مِنْ کلِّ فَجٍّ عَمِیق﴾[۳۲] به درازای ۲۴۳ سانتی‌متر.
- قطعه ۳: ﴿لِیشْهَدُوا مَنافِعَ لَهُمْ وَ یذْکرُوا اسْمَ اللَّهِ فِی أَیامٍ مَعْلُوماتٍ عَلی ما رَزَقَهُمْ مِنْ بَهِیمَةِ الْأَنْعامِ فَکلُوا مِنْها﴾[۳۳] به درازای ۳۳۷ سانتی‌متر.
- قطعه ۴: ﴿وَأَطْعِمُوا الْبائِسَ الْفَقِیر ثُمَّ لْیقْضُوا تَفَثَهُمْ وَلْیوفُوا نُذُورَهُمْ وَلْیطَّوَّفُوا بِالْبَیتِ الْعَتِیق﴾[۳۴] به همراه «صدق الله العظیم» به درازای ۳۰۴ سانتی‌متر.
ضلع حجر اسماعیل[ویرایش | ویرایش مبدأ]
- قطعه ۱: بسمله به همراه ﴿الْحَجُّ أَشْهُرٌ مَعْلُوماتٌ فَمَنْ فَرَضَ فِیهِنَّ الْحَجَّ فَلا رَفَثَ وَ لا فُسُوقَ وَ لا جِدالَ فِی الْحَج﴾[۳۵] به درازای ۳۲۳ سانتی‌متر.
- قطعه ۲: ﴿وَما تَفْعَلُوا مِنْ خَیرٍ یعْلَمْهُ اللَّهُ وَتَزَوَّدُوا فَإِنَّ خَیرَ الزَّادِ التَّقْوی وَاتَّقُونِ یا أُولِی الْأَلْباب﴾[۳۵] به درازای ۲۳۸ سانتی‌متر.
- قطعه ۳: ﴿لَیسَ عَلَیکمْ جُناحٌ أَنْ تَبْتَغُوا فَضْلاً مِنْ رَبِّکمْ فَإِذا أَفَضْتُمْ مِنْ عَرَفاتٍ فَاذْکرُوا اللَّهَ عِنْدَ الْمَشْعَرِ الْحَرام﴾[۳۶] به درازای ۲۵۲ سانتی‌متر.
- قطعه ۴: ﴿وَ اذْکرُوهُ کما هَداکمْ وَ إِنْ کنْتُمْ مِنْ قَبْلِهِ لَمِنَ الضَّالِّین ثُمَّ أَفِیضُوا مِنْ حَیثُ أَفاضَ النَّاسُ وَ اسْتَغْفِرُوا اللَّهَ﴾[۳۷] به درازای ۱۹۹ سانتی‌متر.[۳۸]
چهار قطعه از حزام، که بر ضلع حجر اسماعیل نصب است.
زیر حزام در چهار سوی کعبه کتیبه‌هایی قرار دارد که در سه جهت، منقش به آیات قرآن است. میان کتیبه‌های یاد شده، قطعه‌هایی مربع شکل، موسوم به«کردشیات» و منقوش به سوره توحید و نیز پارچه‌نوشته‌هایی با عبارات حمدله و اسمای الهی، در چهار طرف کعبه، قرار دارند.[۳۹]
جستارهای وابسته[ویرایش | ویرایش مبدأ]
پانویس[ویرایش | ویرایش مبدأ]
- ↑ . الصحاح، ج5، ص1898؛ معجم مقاییس اللغه، ج2، ص53؛ النهایه، ج1، ص379، «حزم».
- ↑ . معجم مقاییس اللغه، ج2، ص53-54؛ لسان العرب، ج12، ص131، «حزم».
- ↑ . تاج العروس، ج16، ص145-146، «حزم».
- ↑ . الکعبة و الکسوه، ص180-189؛ موزه و پرده‌بافی، ص109.
- ↑ . نک: رحله ابن بطوطه، ج1، ص410؛ افادة الانام، ج1، ص449؛ تاریخ الکعبة المعظمه، ص262.
- ↑ . مفرحة الانام، ص75؛ مرآة الحرمین، ج1، ص277.
- ↑ . الکعبة و الکسوه، ص180-189؛ موزه و پرده‌بافی، ص109.
- ↑ . موزه و پرده‌بافی، ص108-109.
- ↑ . موزه و پرده‌بافی، ص105.
- ↑ . http://factory.gph.gov.sa
- ↑ . موزه و پرده‌بافی، ص107.
- ↑ . موزه و پرده‌بافی، ص107.
- ↑ . نک: مرآة الحرمین، ج1، ص277.
- ↑ . سفرنامه ناصر خسرو، ص130-131.
- ↑ . رحله ابن جبیر، ج1، ص141.
- ↑ . تاریخ الکعبة المعظمه، ص262-263؛ نیز نک: کعبه و جامه آن، ص144.
- ↑ . رحله ابن بطوطه، ص410.
- ↑ . صبح الاعشی، ج4، ص287؛ شفاء الغرام، ج1، ص169؛ قس: افادة الانام، ج1، ص449.
- ↑ . افادة الانام، ج1، ص449؛ تحصیل المرام، ج1، ص155.
- ↑ . تاریخ مکة المشرفه، ج1، ص121؛ نک: التاریخ القویم، ج4، ص10.
- ↑ . مرآة الحرمین، ج1، ص284، تصویر شماره 110؛ کعبه و جامه آن، ص209-210؛ میقات حج، ش35، ص137-138، «جامه مصری در دوران جدید».
- ↑ . فرهنگ‌نامه حج، ص786.
- ↑ . مصنع کسوة الکعبه، ص18؛ الاطلس المصور، ص158.
- ↑ . کعبه و جامه آن، ص260.
- ↑ ۲۵٫۰ ۲۵٫۱ سوره بقره (2)، آیه 125.
- ↑ سوره بقره(2)، آیه 127.
- ↑ سوره بقره(2)، آیه 128.
- ↑ سوره آل عمران (3)، آیه 95.
- ↑ سوره آل عمران(3)، آیه 96.
- ↑ ۳۰٫۰ ۳۰٫۱ سوره آل عمران(3)، آیه 97.
- ↑ سوره حج(22)، آیه 26.
- ↑ سوره حج (22)، آیه 27.
- ↑ سوره حج(22)، آیه 28.
- ↑ سوره حج (22)، آیات 28 و 29.
- ↑ ۳۵٫۰ ۳۵٫۱ سوره بقره(2)، آیه 197.
- ↑ سوره بقره(2)، آیه 198.
- ↑ سوره بقره(2)، آیات 198 و 199.
- ↑ . نک: موزه و پرده‌بافی، ص122-137.
- ↑ . موزه و پرده‌بافی، ص56، 124-137؛ کعبه و جامه آن، ص214، 264؛ میقات حج، ش38، ص99-100، «کمربند کعبه و نوشته‌های روی آن».
منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]
محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل [ حزام، ج۷].
- الاطلس المصور لمکة المکرمة و المشاعر المقدسه، معراج نواب احمد نورا و عبدالله صالح شاووش، ریاض، دارالملک العزیز، ۱۴۲۴ق.
- افادة الانام بذکر اخبار بلد الله الحرام، عبدالله بن محمد الغازی (م. ۱۳۶۵ق)، به کوشش عبدالملک بن عبدالله بن دهیش، مکه، مکتبة الاسدی، ۱۴۳۰ق.
- تاج العروس من جواهر القاموس، مرتضی الزبیدی (م. ۱۲۰۵ق)، به کوشش علی شیری، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۴ق.
- التاریخ القویم لمکة و بیت الله الکریم، محمد طاهر الکردی، تصحیح عبدالملک بن عبدالله بن دهیش، بیروت، دار خضر، ۱۴۲۰ق.
- تاریخ الکعبة المعظمة عمارتها و کسوتها و سدانتها، حسین عبدالله باسلامه، جده، تهامه، ۱۴۰۲ق.
- تاریخ مکة المشرفة و المسجدالحرام و المدینة الشریفة و القبر الشریف، محمد بن احمد ابن الضیاء (م. ۸۵۴ق)، مکه، مکتبة التجاریة مصطفی احمد الباز، ۱۴۱۶ق.
- تحصیل المرام فی اخبار البیت الحرام و المشاعر العظام و مکة و الحرم و ولاتها الفخام، محمد بن احمد الصباغ (م. ۱۳۲۱ق)، به کوشش عبدالملک بن عبدالله بن دهیش، مکه، مکتبة الاسدی، ۱۴۲۴ق.
- رحلة ابن جبیر، محمد بن احمد (م. ۶۱۴ق)، بیروت، دار مکتبة الهلال، ۱۹۸۶م.
- رحلة ابن بطوطه (تحفة النظار فی غرائب الامصار و عجائب الاسفار)، ابن بطوطه (م. ۷۷۹ق)، تحقیق عبدالهادی تازی، رباط، اکادیمیه المملکه المغربیه، ۱۴۱۷ق.
- سفرنامه ناصرخسرو، ناصر خسرو (م. ۴۸۱ق)، به کوشش الخشاب، بیروت، دارالکتاب الجدید، ۱۹۸۳م.
- شفاء الغرام باخبار البلد الحرام، محمد بن احمد التقی الفاسی (م. ۸۳۲ق)، به کوشش گروهی از علما، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۲۱ق.
- صبح الاعشی فی صناعة الانشاء، احمد بن علی قلقشندی (م. ۸۲۱ق)، به کوشش سهیل صادق زکار، دمشق، وزاره الثقافه، ۱۹۸۱م.
- الصحاح (تاج اللغة وصحاح العربیه)، اسماعیل بن حماد الجوهری (م. ۳۹۳ق)، به کوشش احمد عبدالغفور العطار، بیروت، دارالعلم للملایین، ۱۴۰۷ق.
- فرهنگ‌نامه حج، مجتبی تونه‌ای، مشهور، ۱۳۹۰ش.
- الکعبة والکسوة منذ اربعه الاف سنه حتی الیوم، احمد عبدالغفور عطار، مکه، ۱۳۹۷ق.
- کعبه و جامه آن از آغاز تاکنون، محمد الدقن، ترجمه انصاری، تهران، انتشارات مشعر، ۱۳۸۴ش.
- لسان العرب، محمد بن مکرم ابن منظور (۶۳۰–۷۱۱ق)، قم، انتشارات ادب الحوزه، ۱۴۰۵ق.
- مرآة الحرمین، ابراهیم رفعت باشا (م. ۱۳۵۳ق)، قم، المطبعة العلمیه، ۱۳۴۴ق.
- مصنع کسوة الکعبة المشرفه، الرئاسة العامه لشئون المسجدالحرام، ۱۴۱۹ق.
- معجم مقاییس اللغه، احمد بن فارس (م. ۳۹۵ق)، به کوشش عبدالسلام محمد هارون، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۱۴۰۴ق.
- مفرحة الانام فی تأسیس بیت الله الحرام، زین العابدین بن نورالدین الحسینی الکاشانی (م. قرن۱۱ق)، به کوشش عبودی نصار، تهران، انتشارات مشعر، ۱۴۲۸ق.
- موزه و پرده‌بافی مکه مکرمه، عمار ابوطالبی، تهران، انتشارات مشعر، ۱۳۸۷ش.
- میقات حج (فصلنامه)، تهران، حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت.
- النهایة فی غریب الحدیث و الاثر، ابن اثیر (م. ۶۰۶ق)، به کوشش طاهر احمد الزاوی و محمود محمد الطناحی، قم، اسماعیلیان، ۱۳۶۴ش.