قربانی (فتاوای مراجع): تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی حج
دیداریویکی‌متن
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۷۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد)
خط ۲: خط ۲:
| قربانی|قربانی}}
| قربانی|قربانی}}
{{سخ}}
{{سخ}}
{{جعبه اطلاعات اعمال
| عنوان = قربانی
| تصویر =
| توضیح تصویر =
| فیلم = فیلم احکام قربانی.mp4
| توضیح فیلم = ببیند: آموزش احکام قربانی
| دسته =
| مربوط به آیین = [[حج]]
| مکان = [[منا]]
| زمان = [[عید قربان]]
| عمل قبلی = [[رمی جمره عقبه]]
| عمل بعدی = [[حلق و تقصیر|حلق یا تقصیر]]
| حکم = [[واجب]]
| کفاره =
| پیامد فقهی =
| ثواب =
| آداب وابسته =
| فلسفه و اسرار =
| منشاء و تاریخچه =
| مکان‌های وابسته = [[قربانگاه معیصم]]
| اشیای وابسته =
| ذکرهای وابسته =
| دعاهای وابسته = [[دعاهای مناسک عمره تمتع و حج#دعای قربانی|دعای قربانی]]
| مفاهیم فقهی وابسته =
| احکام فقهی وابسته =
| صفحه فتواهای مراجع =
| جستارهای وابسته = [[بدنه]]، [[تجلیل هدی]]
}}
== نوع حیوان قربانی ==
{{فتاوی حج
{{فتاوی حج
  | مساله = ۱۰۲۰
  | مساله = ۱۰۲۰
  | واجب است بر کسي که حج تمتع به جا مي‌آورد، ذبح يک هدي؛ يعني يک شتر يا يک گاو يا يک گوسفند و شتر افضل است و پس از آن گاو بهتر است.{{توضیح مساله|۱۰۲۰|
  | واجب است بر کسی که [[حج تمتع]] به جا می‌آورد، ذبح یک [[هدی]]؛ یعنی یک شتر یا یک گاو یا یک گوسفند و شتر افضل است و پس از آن گاو بهتر است.{{توضیح مساله|۱۰۲۰|
*‌ آيت‌الله خامنه‌اي: کسي که حج تمتع به جا مي‌آورد، بايد يکي از چهارپايان سه گانه، يعني شتر يا گاو يا گوسفند يا بز را قرباني کند، تفاوتي ندارد که قرباني نر باشد يا ماده و بهتر آن است که شتر باشد، اما غير از چهارپايان مذکور، قرباني کردن ساير حيوانات کفايت نمي‌کند.
* '''آیت‌الله خامنه‌ای:''' کسی که حج تمتع به‌جا می‌آورد، باید یکی از چهارپایان سه‌گانه، یعنی شتر یا گاو یا گوسفند یا بز را قربانی کند، تفاوتی ندارد که قربانی نر باشد یا ماده و بهتر آن است که شتر باشد، اما غیر از چهارپایان مذکور، قربانی کردن سایر حیوانات کفایت نمی‌کند.
* آیت‌الله سبحاني: ذبح شتر از فضيلت بيشتري برخوردار است و پس از آن گاو و در آخر گوسفند و در ميان اقسام گوسفند، قوچ و بره نر افضل است و در مرتبه بعد بز نر و در صورتي که اينها يافت نشود ميش ثواب بيشتري دارد تا بز ماده.}}
* '''آیت‌الله سبحانی:''' ذبح شتر از فضیلت بیشتری برخوردار است و پس از آن گاو و در آخر گوسفند و در میان اقسام گوسفند، قوچ و بره نر افضل است و در مرتبه بعد بز نر و در صورتی که اینها یافت نشود میش ثواب بیشتری دارد تا بز ماده.
}}
| {{ارجاع مساله|۱۰۲۰}}
}}
{{سخ}}
{{فتاوی حج
| مساله = ۱۰۲۲
| سایر حیوانات، غیر از سه حیوان مذکور، کافی نیست.
|
| نظر دیگر=ندارد
}}
{{سخ}}
{{فتاوی حج
| مساله = ۱۰۲۵
| گاومیش در ذبح واجب، کافی است،{{توضیح مساله|۱۰۲۵|
 
* '''آیت‌الله خویی، آیت‌الله گلپایگانی:''' متعرض این فرع نشده‌اند.}} لکن گفته‌اند کراهت دارد.
 
| {{ارجاع مساله|۱۰۲۵}}
}}
 
== یک قربانی برای چند نفر ==
{{فتاوی حج
| مساله = ۱۰۲۱
| کفایت نمی‌کند{{توضیح مساله|۱۰۲۱|
 
* '''آیت‌الله مکارم:''' بنا بر احتیاط واجب}} برای چند نفر به شرکت، یک هدی در حال اختیار، بلکه در حال ضرورت نیز محل اشکال است و احتیاط واجب جمع بین شرکت در ذبح و [[روزه]] است که ذکر می‌شود.{{توضیح مساله|۱۰۲۱|
 
* '''آیت‌الله زنجانی:''' بلکه در حال ضرورت نیز کفایت نمی‌کند و باید به جای آن روزه بگیرند. 
* '''آیت‌الله سبحانی:''' هر فردی باید مستقلاً گوسفندی را قربانی کند و قربانی یک گوسفند برای دو نفر صحیح نیست بنابراین هرگاه دو نفر فقط توانایی خرید یک گوسفند داشته باشند باید به جای قربانی روزه بگیرند مگر اینکه یکی از دو نفر پول خود را به دیگری ببخشد یا قرض دهد تا او قربانی کند و خود روزه بگیرد این کار جایز است.
* '''آیت‌الله صافی:''' در صورت ضرورت مثل اینکه جز یک قربانی پیدا نشود و به واسطه بهای زیادی که مالک آن معین کرده هر یک نتوانند آن را بخرند یا اگر بیشتر از یک قربانی پیدا شود به واسطه گرانی قیمت نتوانند خریداری نمایند به طور شرکت خریداری نمایند و قربانی کنند و احتیاطاً بدل آن روزه بگیرند ولی اگر یک قربانی بیشتر پیدا نشود و هر یک بتوانند آن را خریداری نمایند هر کدام توانستند باید قربانی نمایند بنابراین اگر یک نفر قربانی داشته باشد نمی‌تواند دیگران را با خود شریک کند.
* '''آیت‌الله فاضل:''' اگرچه بعید نیست در حال ضرورت یک هدی برای چند نفر به شراکت کفایت کند و در این صورت احتیاط مستحب جمع بین شراکت در هدی و روزه است.}}
 
| {{ارجاع مساله|۱۰۲۲}}
}}
 
== ویژگی‌های حیوان قربانی ==
{{فتاوی حج
| مساله = ۱۰۲۳
| در هدی چند چیز معتبر است و باید مراعات شود:
 
اول ـ آنکه اگر شتر باشد سن آن کمتر از پنج سال نباشد و داخل در شش سال شده باشد{{توضیح مساله|۱۰۲۳|
 
* '''آیت‌الله خامنه‌ای:''' بنا بر احتیاط واجب.}} و اگر گاو است بنا بر احتیاط واجب، کمتر از دو سال نباشد و داخل در سه سال شده باشد و همچنین در «بز» کمتر از سن گاو نباشد{{توضیح مساله|۱۰۲۳|
 
* '''آیت‌الله زنجانی:''' گاو و بز یک ساله، کافی است و بنا بر احتیاط مستحب، دو ساله باشند.
* '''آیت‌الله سبحانی:''' شتر باید داخل در شش سال و گاو و بز داخل در سه سال و گوسفند (بره و میش) وارد در دو سال شده باشد.
* '''آیت‌الله فاضل:''' اگر گاو داخل در سال دوم شده باشد کفایت می‌کند ولی بهتر است کمتر از دو سال نباشد و همچنین است اگر قربانی بز باشد و اگر میش باشد کمتر از یک سال هم کفایت می‌کند ولی احتیاط مستحب است که کمتر از یک سال نباشد.}}و در میش به احتیاط واجب کمتر از یک سال نباشد و داخل در سال دوم شده باشد.{{توضیح مساله|۱۰۲۳|
 
* '''آیات عظام تبریزی، خویی، سیستانی:''' گوسفند بایستی هفت ماهش تمام و وارد ماه هشتم باشد و کمتر از آن کافی نیست و احتیاط این است که یک سالش تمام و در سال دوم داخل شده باشد.
* '''آیت‌الله زنجانی:''' میش شش ماهه، کافی است و بنا بر احتیاط مستحب یک ساله باشد.}}
 
دوم ـ باید صحیح باشد، پس حیوان مریض کافی نیست{{توضیح مساله|۱۰۲۳|
 
* '''آیات عظام تبریزی، خویی، سیستانی:''' احوط اولی این است که مریض نباشد. 
* '''آیت‌الله زنجانی، آیت‌الله صافی:''' حیوانی که مبتلا به مرضی است که گوشتش را فاسد کرده کافی نیست و مجرد کچلی حیوان، مانعی ندارد.
* '''آیت‌الله سبحانی:''' حیوان مریض که گوشت آن فاسد و خوردن آن موجب بیماری می‌شود مجزی نیست.
* '''آیت‌الله فاضل:''' بنا بر احتیاط واجب باید صحیح باشد.
* '''آیت‌الله گلپایگانی،''' متعرض این حکم نشده‌اند.}} حتی مثل کچلی بنا بر احتیاط.
 
سوم ـ باید خیلی پیر نباشد.{{توضیح مساله|۱۰۲۳|
 
* '''آیات عظام تبریزی، خویی، سیستانی:''' احوط اولی آن است که خیلی پیر نباشد یعنی مغز استخوانش آب نشده باشد.
* '''آیت‌الله سبحانی:''' بالا بودن سن قربانی مانع نیست آنچه مانع است این است که به خاطر شکستگی مغز استخوانش آب شده باشد.
* '''آیت‌الله زنجانی:''' به طوری که استخوانش پوک باشد.
* '''آیت‌الله فاضل، آیت‌الله مکارم:''' بنا بر احتیاط واجب.}}
 
چهارم -{{توضیح مساله|۱۰۲۳|
 
* '''آیت‌الله بهجت:''' باید تام الاجزاء باشد پس کور و یک چشمی و لنگ و گوش بریده حتی اگر قلیلی از گوش بریده باشند و آنکه از شاخ اندرونی آن چیزی ناقص است مجزی نیست.
* '''آیات عظام تبریزی، خویی، سیستانی:''' باید تام الاعضاء باشد پس کافی نیست کور (هرچند یک چشم باشد) و لنگ و گوش بریده و آنکه شاخ داخلش شکسته است و مانند آن.
* '''آیت‌الله خامنه‌ای:''' چهارم آنکه اعضا و اندام‌های آن، کامل باشد، بنابراین قربانی کردن حیوان ناقص، مانند حیوانی که اخته شده یا بیضه‌اش کشیده شده باشد، کافی نیست، اما اگر بیضه‌هایش کوفته شده و اخته نشده باشد، قربانی کردن آن کفایت می‌کند، و نیز قربانی کردن حیوان دم‌بریده و کور و شَل و گوش بریده و حیوانی که قسمت داخلی شاخ آن شکسته باشد، یا از ابتدا با یکی از این عیوب به دنیا آمده باشد، کافی نیست. بنابراین قربانی کردن حیوانی که فاقد یکی از اندام‌هایی باشد که در دیگر هم‌نوعان آن وجود دارد، به گونه‌ای که فقدان آن عضو یک نقص به شمار آید، کافی نیست. اما اگر بخش بیرونی شاخ آن (که مانند غلاف و پوشش بخش داخلی است) شکسته باشد، یا گوش آن شکافته یا سوراخ شده باشد، مانعی ندارد.
* '''آیت‌الله زنجانی:''' باید تام الاجزاء و سالم باشد پس ناقص و معیوب، کافی نیست.
* '''آیت‌الله سبحانی:''' نباید قربانی لنگی‌اش آشکار، کور، لوچ، دم بریده، اخته شده، گوش بریده، و یا دست و پا شکسته باشد همچنین نباید ریشه شاخ آن شکسته باشد و سر شاخ شکسته باشد اشکال ندارد.}} باید تام الأجزاء باشد و ناقص کافی نیست. پس اگر واضح باشد کوری یا لنگی آن بنا بر اقوی کافی نیست و اگر واضح نباشد به احتیاط واجب کافی نیست{{توضیح مساله|۱۰۲۳|
 
* '''آیت‌الله زنجانی:''' رعایت این احتیاط مستحب است.
* '''آیت‌الله مکارم:''' لنگی مختصر عیب ندارد.}} و احتیاط واجب آن است که چشمش سفید نشده باشد و باید گوش بریده{{توضیح مساله|۱۰۲۳|
 
* '''آیت‌الله زنجانی:''' اگر قسمتی از گوش حیوان بریده باشد، اشکال ندارد.}} و دم بریده و شاخ داخل آن شکسته یا بریده نباشد.
 
پنجم ـ باید لاغر نباشد و اگر در گُرده او پیه باشد کافی است، و احتیاط آن است که آن را در عرف لاغر نگویند.{{توضیح مساله|۱۰۲۳|
 
* '''آیت‌الله بهجت:''' باید لاغر نباشد و مشهور کفایت بودن پیه در گرده اوست و احوط آنست که علاوه بر این او را در عرف لاغر نگویند.
* '''آیت‌الله خویی:''' باید عرفاً لاغر نباشد و پیه داشتن در گرده ملاک نیست.
* '''آیت‌الله زنجانی، آیت‌الله مکارم:''' بر کلیه آن مقداری چربی باشد کافی است.
* '''آیت‌الله سبحانی:''' نباید در عرف لاغر شمرده شود.
* '''آیت‌الله سیستانی:''' معتبر است که قربانی عرفاً لاغر نباشد.}}
ششم ـ باید «خصی» نباشد،{{توضیح مساله|۱۰۲۳|
 
* '''آیت‌الله تبریزی، آیت‌الله فاضل:''' بنا بر احوط قربانی نباید اَخته باشد.
* '''آیت‌الله سبحانی:''' با وجود حیوان سالم نباید قربانی از حیواناتی باشد که با شکافتن پوست، بیضه‌هایش را بیرون می‌آورند.}} یعنی باید خصیتین آن را بیرون نیاورده باشند.
 
هفتم ـ باید بیضه آن را نکوبیده باشند به احتیاط واجب.{{توضیح مساله|۱۰۲۳|
 
* '''آیت‌الله بهجت، آیت‌الله فاضل:''' این احتیاط مستحب است.
* '''آیات عظام تبریزی، خویی، سیستانی:''' احوط و اولی آن است که بیضه آن را نکوبیده باشند.
* '''آیت‌الله خامنه‌ای:''' به ذیل شرط چهارم مراجعه شود.
* '''آیت‌الله زنجانی:''' بنا بر احتیاط مستحب، بیضه آن را نتابیده و نکوبیده و نمالیده باشند.
* '''آیت‌الله سبحانی:''' حیوانی که رگ‌های بیضه‌هایش را کوبیده باشند و بیضه‌هایش برجا باشد حتی با وجود حیوان فاقد این عیب، برای قربانی کافی است ولی در هر حال بهتر است با وجود حیوان سالم این نوع حیوان را نیز قربانی نکنند.
* '''آیت‌الله گلپایگانی، آیت‌الله مکارم:''' جایز است کشتن حیوانی که بیضه آن را کوبیده باشند.}}
 
هشتم ـ باید در اصل خلقت بی‌دم نباشد به احتیاط واجب و اگر گوش یا شاخ در خلقت اصلی نداشته باشد، بعید نیست کفایت، اگرچه خلاف احتیاط است.{{توضیح مساله|۱۰۲۳|
 
* '''آیت‌الله بهجت:''' باکی نیست اگر گوش او شکافته یا سوراخ باشد اگرچه احوط ترک این دو و ترک حیوانی که شاخ یا دم از برای او در اصل خلقت نباشد و همچنین آن حیوان که عروق و بیضتین او را مالیده باشند که او را موجوء و مرضوض الخصیتین گویند اگرچه اظهر اجزاء موجوء است. 
* '''آیات عظام تبریزی، خویی، سیستانی:''' احوط و اولی این است که قربانی طوری نباشد که از اصل خلقت شاخ و دُم نداشته باشد.
* '''آیت‌الله خامنه‌ای:''' به ذیل شرط چهارم مراجعه شود.
* '''آیت‌الله زنجانی:''' ذبح حیوانی که در اصل خلقت، گوش ندارد و همچنین حیوانی که دم ندارد و عرفاً ناقص به حساب می‌آید کافی نیست؛ ولی اگر در اصل خلقت، شاخ نداشته باشد اشکال ندارد.
* '''آیت‌الله سبحانی:''' اگر نداشتن دم در برخی از نژادهای گوسفند طبیعی باشد قربانی کردن آن صحیح است؛ ولی اگر نژاد آن دارای دم باشد و یکی از آنها بی‌دم به دنیا آمده باشد، آن گوسفند برای قربانی کافی نیست. حیوانی که در آفرینش فاقد گوش است یا گوش‌های آن را از ته بریده باشند مجزی نیست ولی اگر کمی از گوش را بریده و یا به عنوان علامت‌گذاری سوراخ کرده‌اند اشکالی ندارد با این حال بهتر است غیر آن را انتخاب کنند.
* '''آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی:''' احتیاط واجب آن است که حیوانی را که شاخ یا گوش یا دم در اصل خلقت ندارد قربانی نکند.
* '''آیت‌الله مکارم:''' اگر در اصل خلقت بی‌دم باشد اشکال ندارد.}}
 
نهم ـ در اصل خلقت بی‌بیضه نباشد.{{توضیح مساله|۱۰۲۳|
 
* '''آیت‌الله مکارم:''' بنا بر احتیاط.}}
 
| {{ارجاع مساله|۱۰۲۳}}
}}
{{سخ}}
{{فتاوی حج
| مساله = ۱۰۲۴
| اگر غیر از خصی یافت نشود، بعید نیست کفایت ذبح خصی، گرچه احتیاط در جمع بین آن و سالم است در ماه [[ذی‌حجه]] همان سال و اگر نشد سال دیگر،{{توضیح مساله|۱۰۲۴|
* '''آیت‌الله بهجت:''' اگر تأخیر انداخت و پیدا نشد اشکال ندارد و جمع می‌کند بین آن و روزه.
* '''آیت‌الله تبریزی:''' و کسی که نتواند قربانی را ولو با صبر کردن تا آخر ذی‌حجه به این شرایط تهیه کند، هرچه ممکن باشد کافی است.
* '''آیت‌الله خویی:''' و کسی که نتواند قربانی را به این شرایط تهیه کند، هرچه ممکنش باشد همان کافی است.
* '''آیت‌الله سبحانی:''' اگر غیر از خصی و مرضوض گوسفند یافت نشود، ذبح آن کافی است لکن اگر ناچار شد حیوان ناقصی را که نقص آن از جهت خصی بودن آن نیست، قربانی کند کفایت کرده ولی احتیاط مستحب است که آن را ذبح کند و یک هدی تامّ هم در بقیه ذی‌حجه و اگر یافت نشد در سال آینده ذبح کند و احتیاط بهتر آن است که بین ذبح هدی ناقص و هدی تامّ و روزه جمع کند.
* '''آیت‌الله سیستانی:''' اگر تا روز سیزدهم ذی‌حجه به جز اخته پیدا نشود، همان کافی است.
* '''آیت‌الله صافی:''' احتیاط مستحب آنست که سه روز در حج و هفت روز پس از حج روزه بگیرد و این حکم در مورد قربانی ناقص است چه خصی باشد و چه غیر آن.
* '''آیت‌الله گلپایگانی:''' بنا بر احتیاط ناقص را ذبح کند و در سال بعد نیز خودش و یا نایبش باید حیوان دیگری را که واجد شرایط است قربانی کند.
* '''آیت‌الله مکارم:''' این احتیاط واجب نیست.}}یا جمع بین ناقص و روزه.
| {{ارجاع مساله|۱۰۲۴}}
}}
{{سخ}}
{{فتاوی حج
| مساله = ۱۰۲۶
| اگر حیوان، شاخ خارجش شکسته یا بریده باشد اشکال ندارد و شاخ خارج؛ شاخ سخت سیاهی است که به منزله غلاف است از برای شاخ داخل که آن شاخ سفید است.{{توضیح مساله|۱۰۲۶|
 
* '''آیت‌الله سبحانی:''' حیوانی که شاخ برون و درون آن هر دو شکسته باشد، برای قربانی کفایت نمی‌کند اما اگر شاخ بیرون آن شکسته ولی شاخ درون و به اصطلاح ریشه سالم باشد در صورتی که این شکستگی عرفاً نقص و عیب محسوب نمی‌شود کفایت می‌کند، بنابراین شکسته شدن سر شاخ گوسفند اشکال ندارد.}}
 
| {{ارجاع مساله|۱۰۲۶}}
}}
{{سخ}}
{{فتاوی حج
| مساله = ۱۰۲۷
| شکاف داشتن گوش و سوراخ بودن آن مانع ندارد{{توضیح مساله|۱۰۲۷|
 
* '''آیت‌الله سبحانی:''' شکاف گوش یا سوراخ کردن آن اگر برای علامت‌گذاری انجام گرفته باشد مانع ندارد ولی بهتر است غیر آن را انتخاب کنند.}} و احتیاط آن است که چنین نباشد.
 
| {{ارجاع مساله|۱۰۲۷}}
}}
 
== تعداد حیوان‌های قربانی ==
{{فتاوی حج
| مساله = ۱۰۲۹
| یک گوسفند، کمتر چیزی است که کافی است برای ذبح، لکن هرچه بیشتر ذبح کند افضل است و در روایت است که [[حضرت محمد(ص)|رسول خدا(ص)]] صد شتر همراه آوردند، سی و چهار تای آنها را برای [[امام علی(ع)|حضرت امیرالمؤمنین(ع)]] نحر کردند و شصت و شش تای آنها را برای خودشان.
| نظر دیگر=ندارد
}}
 
== اگر حیوان قربانی یافت نشد ==
{{فتاوی حج
| مساله = ۱۰۳۰
| اگر هدی یافت نشود{{توضیح مساله|۱۰۳۰|
 
* '''آیت‌الله بهجت:''' در ادامه این فرع می‌فرماید: و احوط آن است که در صورت تأخیر از ذی‌حجه همان سال، جمع کند بین آن و صوم ده روز.
* '''آیت‌الله زنجانی:''' و نتواند تا فراهم شدن قربانی، در [[مکه]] بماند... .
* '''آیت‌الله سیستانی:''' اگر تا روز سیزدهم یافت نشود بعید نیست کفایت روزه (که در بخش بعد، مسئله ۱۰۵۱ خواهد آمد) ولی احتیاط مستحب این است که جمع کند بین روزه و ذبح در بقیه [[ذی‌حجه]] اگر ممکن باشد هرچند با سپردن به شخص امین.}} قیمت آن را پیش شخص امینی بگذارد که در بقیه ذی‌حجه بگیرد و در [[منا]] ذبح کند و اگر در این سال ممکن نشود، سال بعد این کار را بکند.
 
| {{ارجاع مساله|۱۰۳۰}}
}}
{{سخ}}
{{فتاوی حج
| مساله = ۱۰۳۱
| اگر هدی ناقص یافت شود (از غیر جهت خصی بودن که گذشت) احتیاط واجب آن است که آن را ذبح کند{{توضیح مساله|۱۰۳۱|
* '''آیات عظام بهجت، صافی، گلپایگانی:''' به ذیل مسئله ۱۰۲۴ مراجعه شود.
* '''آیت‌الله تبریزی، آیت‌الله خویی:''' اگر تا آخر ذی‌حجه هدی تام پیدا می‌کند باید صبر کند ولی اگر فعلا متمکن نیست و احتمال می‌دهد تا آخر ادامه پیدا کند می‌تواند هدی ناقص ذبح کند ولی اگر اتفاقاً کشف خلاف شد باید اعاده کند.
* '''آیت‌الله زنجانی:''' هدی ناقص کافی نیست، بلکه باید تا آخر ذی‌حجه صبر کند و هدی تام، قربانی کند و پس از آن [[حلق و تقصیر]] کرده اعمال بعدی را انجام دهد، البته در صورتی که این تأخیر، حرجی است یا مجبور است به وطن برگردد بدون قربانی، اعمال بعدی را انجام می‌دهد و در باقیمانده ذی‌حجه و اگر نشد در سال بعد، قربانی می‌کند و در هر حال، وظیفه او روزه گرفتن نیست.
* '''آیت‌الله سبحانی:''' در مورد خصی در مسائل قبل متعرض شده‌ایم لکن اگر ناچار شد حیوان ناقصی را که نقص آن به خاطر خصی بودن نباشد بلکه از جهات دیگر ناقص باشد را قربانی کند کفایت می‌کند و آن‌چه در متن به عنوان احتیاط واجب آمده احتیاط مستحب است.
* '''آیت‌الله سیستانی:''' احتیاط این است که بین ذبح ناقص و روزه اگر در [[ایام تشریق]] یافت نشد جمع نماید. و اگر در بقیه ذی‌حجه هدی تام یافت شود به احتیاط واجب آن را نیز اضافه کنند و همچنین است اگر پول هدی واجد شرایط را ندارد.
* '''آیت‌الله فاضل:''' و بعید نیست اکتفا به همین هدی.
* '''آیت‌الله مکارم:''' هرگاه صحیح یافت نشود ناقص کافی است و احتیاط مزبور لازم نیست.}} و یک هدی تام هم در بقیه ذی‌حجه و اگر نشد در سال آینده ذبح کند، و احتیاط بهتر آن است که جمع کند بین هدی ناقص و هدی تام؛ به طوری که گفته شد و روزه به نحوی که ذکر شد.
 
| {{ارجاع مساله|۱۰۳۱}}
}}
== زمان قربانی ==
{{فتاوی حج
| مساله = ۱۰۲۸
| باید ذبح را بعد از [[رمی جمره عقبه]] بکند به احتیاط واجب.{{توضیح مساله|۱۰۲۸|
 
* '''آیات عظام تبریزی، خویی، زنجانی، سبحانی، صافی، گلپایگانی:''' واجب است قربانی پس از [[رمی]] باشد.
* '''آیت‌الله فاضل:''' بنا بر اقوی بعد از رمی قربانی کند.}}
 
| {{ارجاع مساله|۱۰۲۸}}
}}
{{سخ}}
{{فتاوی حج
| مساله = ۱۰۳۲
| احتیاط واجب آن است که ذبح هدی را از [[روز عید قربان|روز عید]] تأخیر نیندازد.{{توضیح مساله|۱۰۳۲|
 
* '''آیت‌الله بهجت:''' واجب است ذبح هدی در روز عید، و اما بعد از عید پس مجزی است در بقیه ذی‌حجه اگرچه خلاف احتیاط است تکلیفاً تأخیر از آن بدون عذر خصوصاً تأخیر از [[ایام تشریق|ایام تشریق سه‌گانه]].
* '''آیت‌الله زنجانی:''' اختیاراً می‌تواند ذبح را تا روز دوازدهم به تأخیر بیندازد و در صورت عذر، تأخیر آن تا زمانی که بتواند بعد از قربانی، [[حلق و تقصیر]] کرده و [[اعمال مکه]] آخر را در ذی‌حجه به جا آورد، مانعی ندارد ولی در هر حال باید ترتیب بین اعمال روز [[عید قربان|عید]] و همچنین بین حلق یا تقصیر و اعمال مکه رعایت شود، هرچند شرطیت ترتیب بین [[اعمال منا]] مخصوص عالم عامد است.
* '''آیت‌الله سیستانی:''' این احتیاط مستحب است و می‌تواند در [[ایام تشریق|روزهای تشریق]] هم قربانی کند.
* '''آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی:''' بنا بر احتیاط اختیاراً جایز نیست ذبح هدی را از روز عید تأخیر بیندازد اگرچه اقوی جواز آن است.
* '''آیت‌الله مکارم:''' تا روز سیزدهم جایز است.}}
 
| {{ارجاع مساله|۱۰۳۲}}
}}
 
== اگر در روز عید قربان، قربانی نکند ==
{{فتاوی حج
| مساله = ۱۰۳۳
| اگر به واسطه عذری مثل فراموشی یا غیر آن، ذبح را در روز عید نکرد، احتیاط واجب آن است که در [[ایام تشریق]] ذبح کند{{توضیح مساله|۱۰۳۳|
* '''آیت‌الله بهجت:''' حکم آن در مسئله قبل بیان شد.
* '''آیت‌الله تبریزی، آیت‌الله خویی:''' بلکه بدون تردید لازم است.
* '''آیت‌الله زنجانی:''' به ذیل مسئله قبل مراجعه شود.
* '''آیت‌الله سبحانی:''' افراد معذور تا غروب روز سیزدهم ذی‌حجه فرصت دارند قربانی کنند و اگر امکان نپذیرفت، تا آخر ماه می‌توانند وظیفه قربانی را انجام دهند ولی [[رمی]] خود را در روز یازدهم و دوازدهم انجام دهند هرچند قربانی به تأخیر افتاده باشد.
* '''آیت‌الله سیستانی:''' اقوی آن است که می‌تواند در روزهای تشریق قربانی کند.
* '''آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی:''' این احتیاط واجب نیست اگرچه مطلوب اسـت ولکن اگر در غیر [[ایـام نحر]] (روز عید و سه روز بعـد از آن) بـود بنا بر احتیـاط قصد ادا و قضـا نکند، بلکه به قصد ما فی الذمه ذبـح کند.
* '''آیت‌الله مکارم:''' تا روز سیزدهم در هر حال جایز است ذبح کند.}} و اگر نشد در بقیه ماه ذی‌حجه و در تأخیر عمدی نیز همین حکم است.{{توضیح مساله|۱۰۳۳|
* '''آیت‌الله سیستانی:''' اگر عمداً ذبح را از ایام تشریق تأخیر بیندازد حجش باطل است و اگر معذور باشد باید روزه بگیرد و احتیاط مستحب این است که ذبح در بقیه ذی‌حجه را نیز انجام دهد.}}
 
| {{ارجاع مساله|۱۰۳۳}}
}}
 
== اگر پس از ذبح، معلوم شود حیوان ناقص یا لاغر بوده است ==
{{فتاوی حج
| مساله = ۱۰۳۴
| اگر حیوانی را به گمان آنکه صحیح و سالم است ذبح کرد بعد معلوم شد که مریض یا ناقص بوده، کافی نیست و باید دوباره ذبح کند.{{توضیح مساله|۱۰۳۴|
* '''آیات عظام تبریزی، خویی، سیستانی، مکارم:''' چنانچه قربانی را به عقیده اینکه سالم است خریداری نمود و قیمتش را پرداخت و بعد معلوم شد که عیبی دارد، ظاهر این است که می‌تواند به آن اکتفا نماید و لازم نیست قربانی دیگری بنماید.
* '''آیت‌الله خامنه‌ای:''' در صورت تمکن مالی.}}
 
| {{ارجاع مساله|۱۰۳۴}}
}}
{{سخ}}
{{فتاوی حج
| مساله = ۱۰۳۵
| اگر حیوانی را به گمان چاقی ذبح کرد بعد معلوم شد لاغر است، کافی است.{{توضیح مساله|۱۰۳۵|
* '''آیت‌الله سیستانی:''' اگر حیوانی را به گمان چاقی خرید سپس معلوم شد لاغر است کافی است چه قبل از ذبح معلوم شود چه بعد از آن، ولی اگر خودش گوسفندی داشت و آن را به گمان چاقی ذبح کرد سپس معلوم شد لاغر است به احتیاط واجب کافی نیست.
* '''آیت‌الله مکارم:''' هرگاه حیوانی را که به ظاهر چاق است، خریداری کند و بعد از ذبح کردن یا پس از خریدن و پرداخت وجه و قبل از ذبح معلوم شود لاغر است، کافی است.}}
 
| {{ارجاع مساله|۱۰۳۵}}
}}
{{سخ}}
 
{{فتاوی حج
| مساله = ۱۰۳۶
| اگر حیوانی را به گمان لاغری خرید و به امید آنکه چاق درآید، برای اطاعت خدا رجائاً ذبح کرد و بعد معلوم شد چاق است، کافی است.
| نظر دیگر=ندارد
}}{{سخ}}
{{فتاوی حج
| مساله = ۱۰۳۷
| اگر احتمال نمی‌داد که حیوان چاق است یا احتمال می‌داد لکن از روی بی‌مبالاتی ذبح کرد نه به امید موافقت امر خداوند، کافی نیست{{توضیح مساله|۱۰۳۷|
* '''آیات عظام تبریزی، خویی، سیستانی، مکارم:''' اگر اجمالاً قصد اطاعت امر الهی داشته است کافی است.
* '''آیت‌الله سبحانی:''' اگر معلوم شد گوسفند لاغر نبوده کفایت می‌کند ولی اگر لاغر بوده باید مجدداً قربانی کند.}}
 
| {{ارجاع مساله|۱۰۳۷}}
}}{{سخ}}
{{فتاوی حج
| مساله = ۱۰۳۸
| اگر لاغری آن را اعتقاد داشت و به واسطه جهل به مسئله، برای اطاعت خداوند ذبح کرد، بعد معلوم شد چاق است، احتیاط واجب در اعاده است.{{توضیح مساله|۱۰۳۸|
* '''آیات عظام بهجت، تبریزی، خویی، زنجانی، سبحانی، سیستانی، صافی، گلپایگانی:''' در فرض مزبور کفایت می‌کند.
* '''آیت‌الله فاضل:''' بهتر است اعاده کند.
* '''آیت‌الله نوری:''' ظاهراً کافی است.}}
 
| {{ارجاع مساله|۱۰۳۸}}
}}{{سخ}}
{{فتاوی حج
| مساله = ۱۰۳۹
| اگر ناقص بودن را اعتقاد داشت و به واسطه جهل به مسئله، برای اطاعت خداوند ذبح کرد و بعد معلوم شد صحیح است ظاهراً کافی باشد.
| نظر دیگر=ندارد
}}
 
== موارد مصرف قربانی ==
{{فتاوی حج
| مساله = ۱۰۴۰
| احتیاط آن است که ذبیحه را سه قسمت کنند، یک قسمت را هدیه بدهند و یک قسمت را [[صدقه]] بدهند و قدری هم از ذبیحه بخورند و صدقه را به مؤمنین بدهند ولکن هیچ‌یک از این احتیاط‌ها واجب نیست.{{توضیح مساله|۱۰۴۰|
* '''آیت‌الله بهجت:''' احوط آنست که قدری از ذبیحه بخورند و قدری هدیه دهند و قدری صدقه دهند و لازم نیست بنا بر اظهر که مقدار هر یک از هدیه و صدقه ثلث ذبیحه باشد و نیز در خصوص سهم صدقه احوط آن است که بر مؤمنین بوده باشد و اگر به اختیار خود به غیر مؤمن بدهد احوط ضمان اوست یعنی قیمت قدری از آن را به عنوان صدقه به فقیر می‌دهد و همین احتیاط در سهم هدیه به مثل اتلاف و بیع جاری است و عمل به احتیاط به مثل توسیط [[فقیر]] یا استیکال او ممکن است، و در صورت عدم امکان، این تکلیف ساقط است.
* '''آیت‌الله تبریزی، آیت‌الله خویی:''' این احتیاط واجب است ولی نسبت به صدقه انسان می‌تواند از فقیر مؤمن و نسبت به هدیه از مؤمن دیگری ولو از شهر خودش [[وکالت]] در قبول و اعراض بگیرد و بعد از ذبح از طرف آنها قبول و قبض کرده و بعد اعراض نماید و در صورتی که در منا متمکن از تقسیم نیست اخذ وکالت مزبور لازم است و اگر این عمل را با فرض تمکن انجام ندهد بنا بر احتیاط واجب ضامن است.
* '''آیت‌الله زنجانی:''' ولی واجب است حداقل ثلث قربانی را به فقیری که در حرم حضور دارد ـ هرچند [[زائر]] باشد ـ صدقه بدهد و برای این کار کافی است از فقیر وکالت بگیرد و از طرف فقیر، سهم او را تحویل بگیرد.
* '''آیت‌الله سبحانی:''' به احتیاط واجب قسمت فقرا به آنها داده شود و چون عمل به این قسمت در شرایط فعلی امکان‌پذیر نیست می‌تواند از فقیری در شهر خود یا نقطه دیگر وکالت بگیرد که در غیاب او به وی تملیک کند و سپس آن را رها کند و اگر این کار را هم نتواند انجام دهد اذن فقیر ساقط است.
* '''آیت‌الله سیستانی:''' در دو قسم اول با متن موافق هستند و اما در قسم سوم می‌فرمایند: بنا بر احتیاط واجب آن را به فقرای مسلمانان صدقه دهد. و اگر صدقه دادن ممکن نباشد یا موجب مشقت و زحمت زیادی شود وجوب آن ساقط می‌شود و رساندن آن به خود فقیر لازم نیست بلکه کفایت می‌کند به وکیل او داده شود اگرچه وکیل خود قربانی‌کننده باشد آن‌گاه وکیل بر حسب اجازه موکل در آن تصرف می‌کند به هدیه دادن یا فروش یا اعراض از آن و یا غیر اینها.
* '''آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی:''' احتیاط واجب آن است که قدری از قربانی را خودش بخورد و قدری را هدیه دهد و مقداری را به فقیر مؤمن صدقه بدهد، و احتیاط آن است که هدیه را هم به مؤمن بدهد و اینکه هر یک از صدقه و هدیه کمتر از ثلث قربانی نباشد و در هدیه فقر شرط نیست.
* '''آیت‌الله مکارم:''' تقسیم ذبیحه برای کسی که متمکن است به سه قسمت واجب است ولی وکالت گرفتن از فقیر لازم نیست.}} و اگر صدقه را به فقرای کفار بدهد یا آنکه تمام ذبیحه را به آنها بدهد اشکال ندارد و ضامن حصه فقراء نیست.{{توضیح مساله|۱۰۴۰|
* '''آیت‌الله سیستانی:''' بلکه به احتیاط واجب ضامن حصّه فقرا است مگر اینکه قربانی ارزش مالی خود را به دلیل فراوانی بیش از حد از دست بدهد.}} لیکن احتیاط؛ خصوصاً در خوردنِ قدری از ذبیحه، خیلی مطلوب است.
 
| {{ارجاع مساله|۱۰۴۰}}
}}{{سخ}}
 
== نیابت از ذبح قربانی ==
{{فتاوی حج
| مساله = ۱۰۴۱
| جایز است که ذبح را کسی دیگر به [[نیابت]] انجام دهد و [[نیت]] را نایب کند و احتیاطاً خود شخص هم نیت کند. {{توضیح مساله|۱۰۴۱|
* '''آیت‌الله تبریزی، آیت‌الله خویی:''' باید نیت از صاحب قربانی تا هنگام کشتن مستمر باشد و کشنده لازم نیست نیت کند هرچند احوط و اولی نیت نمودن اوست.
* '''آیت‌الله زنجانی:''' در ذبح قربانی و [[کفاره|کفارات]]، مباشرت، معتبر نیست، پس حاجی می‌تواند از کسی بخواهد یا به او اجازه دهد برایش ذبح کند، بلکه می‌تواند دیگری را در این کار، نایب خود قرار دهد و در صورت اول ـ که متعارف موارد است ـ هنگام ذبح باید خود حاجی، قصد داشته باشد که «برای [[حج تمتع]] قربانی می‌کنم قربة الی الله» و کافی است این قصد به طور اجمال در ذهن او باشد و لازم نیست ذابح، قصد قربت یا نیت انجام قربانی برای [[حج]] داشته باشد؛ بلکه همین که حیوان او را ذبح می‌کند کافی است، هرچند اصلاً کسی را نیت نکرده باشد و چون کار ذابح، نیابت نیست، بدون تردید، ایمان در او معتبر نمی‌باشد و حکمی که در متن مناسک آمده است مربوط به صورت دوم یعنی صورت نیابت است که به ندرت پیش می‌آید.
* '''آیت‌الله سبحانی:''' هرگاه انسان دیگری را برای قربانی نایب بگیرد، در این صورت خود شخص فقط قصد قربت کند ولی نایب باید عمل را آگاهانه و با تعیین نوع عمل (اینکه قربانی برای حج تمتع است و اینکه برای خود است یا نیابتا و فردی که حج را برای او انجام می‌دهد و یا نایب در ذبح است) انجام دهد، اما هرگاه فقط ذبح را به دیگری واگذار می‌کند، در این صورت اعمال مربوط به نیت (آگاهانه بودن- تعیین نوع عمل- کار برای خدا انجام شود) مربوط به خود اوست. پس در شق اول حج‌گزار فقط قصد قربت کند و بقیه بر عهده نایب است و در شق دوم فقط ذبح به دیگری واگذار می‌شود و اعمال مربوط به نیت بر عهده حج‌گزار است، بنابراین آنچه امروز بیشتر مرسوم است که نایب بدون واسطه و یا با اذن در توکیل به غیر، به قربانگاه می‌رود و پس از صورت برداری از اسامی افراد مختلف به ترتیب نام یک یک افراد را در نظر می‌آورد و قصد می‌کند آنچه بر ذمه فلانی است، انجام می‌دهم خواه [[حجة الاسلام]] یا نیابتی یا [[حج مستحبی|مستحبی]] باشد، کافی است و ذبح کلی از طرف موکلین کافی نیست و باید به هنگام ذبح تک تک افراد را مشخص کند.
* '''آیت‌الله صافی:''' و احوط آن است که علاوه بر نایب خودش هم اگر در وقت ذبح حاضر باشد نیت کند و اگر حاضر نیست موقعی که نایب یا وکیلی را که از طرف او برای ذبح نایب می‌گیرد می‌فرستد نیت کند و نیت را تا وقت ذبح مستمر بدارد.
* '''آیت‌الله گلپایگانی:''' علاوه بر خودش ذابح نیز باید نیت کند.
* '''آیت‌الله مکارم:''' نیت را حاجی می‌کند.}}
 
| {{ارجاع مساله|۱۰۴۱}}
}}{{سخ}}
 
== شرایط ذبح و ذبح کننده ==
{{فتاوی حج
| مساله = ۱۰۴۲
| احتیاط واجب آن است که ذابح مؤمن باشد.{{توضیح مساله|۱۰۴۲|
* '''آیت‌الله بهجت:''' ایمان شرط نیست ولی شرایط دیگر را باید دارا باشد.
* '''آیات عظام تبریزی، خویی، زنجانی، سبحانی، سیستانی، صافی، گلپایگانی:''' اگر مسلمان باشد کفایت می‌کند و [[شیعه|شیعه بودن]] ذابح لزومی ندارد.
* '''آیت‌الله خامنه‌ای:''' بنا بر احتیاط واجب ذبح‌کننده باید شیعه اثنی عشری باشد اما اگر نیت را خودش انجام دهد و فقط برای اجرای آن نایب بگیرد در این صورت بعید نیست که شیعه بودن ذبح‌کننده شرط نباشد.
* '''آیت‌الله فاضل، آیت‌الله نوری:''' در صورتی که ذابح را در انجام قربانی نایب کرده باشد و اما اگر از او خصوص ذبح را خواسته باشد لازم نیست مؤمن باشد و خودش باید قصد قربانی و قربت را انجام دهد.
* '''آیت‌الله مکارم:''' تمام مسلمانان که ذبیحه آنان پاک و حلال است می‌توانند ذبح کنند.}} بلکه خالی از قوت نیست و همین طور در ذبح [[کفاره|کفارات]].
 
| {{ارجاع مساله|۱۰۴۲}}
}}{{سخ}}
{{فتاوی حج
| مساله = ۱۰۴۳
| در صورتی که قربانی به دست غیر مؤمن انجام گیرد، کفایت نمی‌کند و باید دو مرتبه قربانی کند، هرچند در وقت قربانی متوجه نشود که ذابح مؤمن نیست یا جاهل به مسئله باشد.{{توضیح مساله|۱۰۴۳|
* نظر آیات عظام از مسئله قبل معلوم می‌شود.}}
 
| {{ارجاع مساله|۱۰۴۳}}
}}{{سخ}}
{{فتاوی حج
| مساله = ۱۰۴۴
| ذبح هم از عبادات است و در آن [[نیت]] خالص و قصد اطاعت خداوند لازم است.
| نظر دیگر=ندارد
}}{{سخ}}
 
== بررسی سالم بودن حیوان قبل از ذبح ==
{{فتاوی حج
| مساله = ۱۰۴۵
| احتیاط آن است که اگر احتمال نقص یا مرض در گوسفند بدهند، آن را معاینه کنند، اگرچه اقوی در احتمال آنکه عیبی حادث شده باشد، مثل آنکه احتمال بدهد گوش یا دمش را بریده‌اند یا آن را خصی کرده‌اند، عدم لزوم معاینه است و احتیاط در عیب‌هایی که محتمل است از حال تولد داشته و مادرزاد بوده، ترک نشود.{{توضیح مساله|۱۰۴۵|
* '''آیت‌الله تبریزی:''' در موارد احتمال نقص و مرض مطلقاً فحص لازم نیست.
* '''آیت‌الله خویی:''' فحص لازم نیست.
* '''آیت‌الله زنجانی:''' اگر احتمال عقلایی عیب یا مرض مادرزادی، داده شود فحص، واجب است.
* '''آیت‌الله سیستانی:''' فحص مطلقاً لازم نیست، گرچه احتیاط مستحب آن است که فحص کند مخصوصاً اگر احتمال نقص از هنگام ولادت در میان باشد.
* '''آیت‌الله مکارم:''' و بعید نیست قول فروشنده در مورد سن حیوان و یا اخته نبودن یا سایر عیوب پنهانی که خریدار نمی‌داند مقبول باشد.}}
 
| {{ارجاع مساله|۱۰۴۵}}
}}{{سخ}}
 
== شک در سالم بودن حیوان بعد از ذبح ==
{{فتاوی حج
| مساله = ۱۰۴۶
| اگر بعد از ذبح کردن، احتمال داد ناقص بودن یا نداشتن سایر شرایط را، اعتنا نکند.{{توضیح مساله|۱۰۴۶|
* '''آیات عظام تبریزی، خویی، زنجانی، فاضل:''' در صورتی که احتمال بدهد که در حال ذبح احراز شرایط کرده بوده.
* '''آیت‌الله سبحانی:''' به شرطی که هنگام ذبح آن را وارسی کرده باشد.
* '''آیت‌الله سیستانی:''' و همچنین اگر شک در این باشد که محل ذبح منا بوده یا جای دیگر.}}
 
| {{ارجاع مساله|۱۰۴۶}}
}}{{سخ}}
 
== دیگر مسائل نیابت ==
{{فتاوی حج
| مساله = ۱۰۴۷
| اگر به کسی [[نیابت]] داد برای خریداری کردن و ذبح، و نایب انجام داد، و بعد از آن شخص محرم احتمال داد که نایب به شرایط عمل نکرده باشد، به این احتمال اعتنا نکند و ذبح کافی است.}}{{سخ}}
{{فتاوی حج
| مساله = ۱۰۴۸
| اگر کسی را نایب کرد برای خریداری و ذبح، باید علم پیدا کند یا اطمینان{{توضیح مساله|۱۰۴۸|
* '''آیت‌الله بهجت:''' احتیاطاً اطمینان لازم است.
* '''آیت‌الله تبریزی، آیت‌الله خویی:''' اگر نایب ثقه باشد و خبر دهد از ذبح کافی است.
* '''آیت‌الله زنجانی:''' یا حجت شرعیه دیگری مانند شهادت دو عادل یا اخبار کسی که گفته او در این مورد
* برای حاجی یا متعارف مردم، اطمینان آور است وجود داشته باشد. بلکه اگر نایب ثقه باشد و خبر از ذبح دهد کافی است.
* '''آیت‌الله سبحانی:''' چناچه وکیل یا نایب در ذبح مورد وثوق بود وگفت که حیوان را خریداری کرده و ذبح نموده، کفایت می‌کند.
* '''آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی:''' اگر بگوید قربانی کرده‌ام، در صورتی که متهم به کذب نباشد، می‌توان سخن او را پذیرفت.}} به اینکه عمل کرده است و گمان کفایت نمی‌کند.
 
| {{ارجاع مساله|۱۰۴۸}}
}}
{{سخ}}
{{فتاوی حج
| مساله = ۱۰۴۹
|اگر نایب عمداً بر خلاف دستور شرع، در اوصاف ذبیحه یا در کشتن آن، عمل کرد ضامن است و باید غرامت آن را بدهد و باید دو مرتبه ذبح کنند.
  | نظر دیگر=ندارد
}}
{{سخ}}
{{فتاوی حج
| مساله = ۱۰۵۰
| اگر نایب از روی اشتباه یا جهل، بر خلاف دستور عمل کند،{{توضیح مساله|۱۰۵۰|
* '''آیت‌الله صافی:''' این فرع مجمل است و تفصیلی دارد.
* '''آیت‌الله گلپایگانی:''' متعرض این فرع نشده‌اند.}} اگر برای عمل اجرت گرفته است ضامن است والاّ معلوم نیست ضامن باشد.{{توضیح مساله|۱۰۵۰|
* '''آیت‌الله بهجت:''' اگر خلاف موجب عدم اجزاء شود در هر صورت ضامن است و اعاده لازم است.
* '''آیت‌الله تبریزی، آیت‌الله خویی:''' مطلقاً مورد ضمان است.
* '''آیت‌الله زنجانی:''' در هر دو صورت ضامن است، مگر شرط عدم ضمان کرده باشد ـ ولو ارتکازاً ـ.
* '''آیت‌الله سبحانی:''' چون اتلاف صورت گرفته ضامن است چه برای این کار اجرت گرفته باشد یا اینکه تبرعا انجام داده باشد ولی بهتر است در مورد تبرع رعایت انصاف شده و مصالحه گردد ولی در هر صورت باید
* ذبح اعاده شود.
* '''آیت‌الله سیستانی:''' در هر دو صورت ضامن است.
* '''آیت‌الله فاضل:''' و نیز اگر تلف مستند به ذابح باشد بنا بر احتیاط ضامن است اگرچه عمل را تبرعاً انجام
* داده باشد.
* '''آیت‌الله مکارم:''' اگر مقصر بوده ضامن است.}}
 
| {{ارجاع مساله|۱۰۵۰}}
}}
 
== بدل قربانی ==
{{فتاوی حج
| مساله = ۱۰۵۱
| اگر قادر نباشد بر ذبح، باید سه روز در [[حج]] و هفت روز پس از مراجعت از حج [[روزه]] بگیرد.
|
| نظر دیگر=ندارد
}}{{سخ}}
{{فتاوی حج
| مساله = ۱۰۵۲
| مراد از اینکه قادر بر ذبح نباشد،{{توضیح مساله|۱۰۵۲|
* '''آیت‌الله سبحانی:''' مراد از عدم قدرت در ذبحی که به روزه بدل می‌شود، عبارت است از اینکه پول خریدن آن را نداشته باشد و یا نتواند بدون زحمت و مشقت قرض کند و یا اینکه ما به ازای قرض را جهت ادا در مکه یا وطن نداشته باشد و اما اگر پول خریدن قربانی را دارد ولی به هر دلیل مثل نبودن گوسفند و یا امر دیگر نتوانست تا غروب روز سیزدهم قربانی کند، [[حلق و تقصیر|حلق یا تقصیر]] را انجام دهد و در مورد قربانی اگر می‌تواند تا آخر ذی‌حجه انجام دهد و در غیر این صورت سال بعد قربانی را ولو با استنابه در [[منا]] انجام دهد و در آن صورت که به خاطر عدم توانایی مالی، نمی‌تواند قربانی تهیه کند، اگر از اول می‌داند باید سه روز قبل از [[عید قربان|عید]] و هفت روز بعد از برگشتن روزه بگیرد و اگر نتوانست باید تا آخر ذی‌حجه سه روز را در [[مکه]] و بقیه را در محل بماند، و باز هم اگر نتوانست به عللی در مکه بماند، سه روز را در راه و هفت روز را در محل و باز هم اگر نشد سه روز را در محل و با فاصله هفت روز بعدی را نیز در محل بگیرد.}} آن است که نه هدی را داشته باشد و نه پولش را.
 
| {{ارجاع مساله|۱۰۵۲}}
}}{{سخ}}
{{فتاوی حج
| مساله = ۱۰۵۳
| اگر می‌تواند بدون زحمت و مشقت قرض کند و در ازای قرض چیزی که ادا کند داشته باشد باید قرض کند و ذبح کند. {{توضیح مساله|۱۰۵۳|
* '''آیت‌الله زنجانی:''' واجب نیست پول قربانی را قرض کند، ولی اگر قرض کرد باید قربانی کند.}}
 
| {{ارجاع مساله|۱۰۵۳}}
}}{{سخ}}
{{فتاوی حج
| مساله = ۱۰۵۴
| اگر می‌تواند بدون مشقت چیزی که زاید از مؤونه سفر است بفروشد، باید بفروشد، و [[هدی]] بخرد، لکن لباس را هرچه باشد لازم نیست بفروشد.{{توضیح مساله|۱۰۵۴|
* '''آیت‌الله بهجت، آیت‌الله صافی:''' فرق بین لباس و غیر آن در صورتی که زائد بر مؤونه باشد نیست.
* '''آیات عظام تبریزی، خویی، زنجانی:''' فرقی بین لباس و غیر لباس نیست.
* '''آیت‌الله سبحانی:''' ولی در لباسی که به آن حاجت دارد اگر بفروشد و قربانی تهیه نماید احتیاط آن است که روزه هم بگیرد.
* '''آیت‌الله سیستانی:''' اگر لباس مورد حاجت او نباشد بنا بر احتیاط واجب باید آن را بفروشد و قربانی تهیه کند.
* '''آیت‌الله گلپایگانی:''' متعرض این فرع نشده‌اند.
* '''آیت‌الله مکارم:''' لباسی که مورد حاجت است.}}
 
| {{ارجاع مساله|۱۰۵۴}}
}}{{سخ}}
{{فتاوی حج
| مساله = ۱۰۵۵
| لازم نیست کسب کند و پول هدی را تهیه کند،{{توضیح مساله|۱۰۵۵|
* '''آیت‌الله بهجت:''' اگر مناسب باشد و عسر و حرج نباشد لازم است کسب نماید.}} لیکن اگر کسب کرد و تهیه کرد، باید ذبح کند.
 
| {{ارجاع مساله|۱۰۵۵}}
}}{{سخ}}
{{فتاوی حج
| مساله = ۱۰۵۶
| اگرچه لباس را لازم نیست بفروشد لکن اگر لباس زاید داشت و فروخت، ظاهراً باید ذبح کند و احتیاط آن است که روزه هم بگیرد.{{توضیح مساله|۱۰۵۶|
* '''آیت‌الله بهجت:''' گذشت که لباس زائد را بفروشد و ذبح کند و روزه لازم نیست.
* '''آیات عظام تبریزی، زنجانی، مکارم:''' در این صورت روزه لازم نیست.
* '''آیت‌الله گلپایگانی:''' متعرض این فرع نشده‌اند.}}
 
| {{ارجاع مساله|۱۰۵۶}}
}}{{سخ}}
{{فتاوی حج
| مساله = ۱۰۵۷
| این سه روز روزه را باید در [[ماه ذی‌حجه]] بگیرد و احتیاط واجب آن است  که از هفتم تا نهم بگیرد و جلوتر نگیرد.{{توضیح مساله|۱۰۵۷|
* '''آیات عظام بهجت، تبریزی، خویی:''' و سه روز اول را می‌تواند پس از شروع به [[اعمال عمره تمتع]] از اول ماه ذی‌حجه بگیرد.
* '''آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی:''' باید این سه روز یا کاملاً قبل از [[عید قربان]] قرار گیرد هفتم و هشتم و نهم. و یا پس از بازگشت از [[منا]] و تا آخر ذی‌حجه.
* '''آیت‌الله سبحانی:''' لیکن اگر قبل از ایام منا یعنی روز هشتم و نهم را روزه گرفت می‌تواند یک روز را بعد از [[ایام تشریق]] روزه بگیرد کما اینکه این سه روز را می‌تواند از اول ذی‌حجه روزه بگیرد.}}
 
| {{ارجاع مساله|۱۰۵۷}}
}}{{سخ}}
{{فتاوی حج
| مساله = ۱۰۵۸
| باید این سه روز دنبال هم باشد.
|
| نظر دیگر=ندارد
}}{{سخ}}
{{فتاوی حج
| مساله = ۱۰۵۹
| اگر روز هفتم نتوانست روزه بگیرد، روز هشتم و نهم بگیرد و یک روز دیگر بعد از مراجعت از [[منا]] بگیرد و احتیاط آن است که بعد از [[ایام تشریق]]، که یازدهم و دوازدهم و سیزدهم است، بگیرد.{{توضیح مساله|۱۰۵۹|
* '''آیت‌الله تبریزی، آیت‌الله خویی:''' کسی که باید در حج روزه بگیرد چنانچه نتواند روز هفتم را روزه بگیرد هشتم و نهم را روزه گرفته و روز دیگر را پس از بازگشت از منا روزه بگیرد.
* '''آیت‌الله زنجانی:''' و باید بعد از روز سیزدهم بگیرد، مگر به جهت ضرورت.
* '''آیت‌الله سبحانی:''' روزه در ایام تشریق برای کسی که در منا است جایز نیست چه حج‌گزار باشد و چه غیر آن لذا اگر قبل از ایام منا روزه نگرفت باید بعد از ایام تشریق سه روز در مکه روزه بگیرد و هفت روز در محل خود و اگر در مکه نشد در راه بازگشت و اگر آن هم ممکن نشد در محل سه روز و بعد فاصله انداخته و هفت روز را روزه بگیرد و به احتیاط واجب هفت روز روزه که باید در محل بگیرد متوالیاً بگیرد.
* '''آیت‌الله سیستانی:''' مکلفی که باید سه روز در حج روزه بگیرد اگر موفق نشود همه سه روز را پیش از روز عید به جا آورد، بنا بر احتیاط کفایت نمی‌کند آنها را در روز هشتم و نهم و یک روز دیگر پس از برگشت از منا بگیرد، و افضل این است که پس از سپری شدن روزهای تشریق این سه روز را روزه بگیرد، اگرچه جایز است که از روز سیزدهم شروع کند، در صورتی که قبل از آن از منا برگشته باشد، بلکه بنا بر اظهر اگرچه در خود روز سیزدهم برگشته باشد.}}
 
| {{ارجاع مساله|۱۰۵۹}}
}}{{سخ}}
{{فتاوی حج
| مساله = ۱۰۶۰
| این سه روز روزه را در [[ایام تشریق]]، در [[منا]]، جایز نیست بگیرد،{{توضیح مساله|۱۰۶۰|
* '''آیت‌الله زنجانی:''' مگر برای ضرورتی باشد ـ مثلاً روز چهاردهم، مجبور است مراجعت کند ـ در این صورت روز سیزدهم را روزه می‌گیرد.}} بلکه در ایام تشریق در منا روزه برای همه کس حرام است،{{توضیح مساله|۱۰۶۰|
* '''آیت‌الله بهجت:''' نسبت به غیرناسک خالی از تأمّل نیست.
* '''آیت‌الله مکارم:''' بنا بر احتیاط واجب.}} چه حج به جا بیاورد یا نه.
 
| {{ارجاع مساله|۱۰۶۰}}
}}{{سخ}}
{{فتاوی حج
| مساله = ۱۰۶۱
| احتیاط مستحب برای کسی که روز هفتم را روزه نگرفته و هشتم و نهم را گرفته، آن است که بعد از مراجعت از منا، سه روز روزه بگیرد ـ که اول آن، روز کوچ کردن است؛ یعنی سیزدهم{{توضیح مساله|۱۰۶۱|
* '''آیت‌الله زنجانی:''' و اول آن روز چهاردهم است.
* '''آیت‌الله صافی:''' و احتیاط آنست که اول آن روز چهاردهم باشد.
* '''آیت‌الله سیستانی:''' به ذیل مسئله ۱۰۵۹رجوع شود.
* '''آیت‌الله فاضل:''' مشروط بر اینکه روز سیزدهم در منا نباشد والاّ باید از روز چهاردهم شروع کند.}}ـ و متوالی بگیرد و قصدش آن باشد که سه روز از پنج روز برای ادای روزه واجب باشد.
 
| {{ارجاع مساله|۱۰۶۱}}
}}{{سخ}}
{{فتاوی حج
| مساله = ۱۰۶۲
| اگر روز هشتم را روزه نگرفت، روز نهم را هم نگیرد و بعد از مراجعت از منا{{توضیح مساله|۱۰۶۲|
* '''آیت‌الله زنجانی، آیت‌الله سبحانی:''' و گذشتن روز سیزدهم.}} سه روز دنبال هم بگیرد.
| {{ارجاع مساله|۱۰۶۲}}
}}{{سخ}}
{{فتاوی حج
| مساله = ۱۰۶۳
| جایز است اگر از هشتم روزه تعویق افتاد، تا آخر ذی‌حجه هر وقت بخواهد این سه روز را روزه بگیرد، اگرچه احتیاط آن است که بعد از ایام تشریق فوراً بگیرد.{{توضیح مساله|۱۰۶۳|
* '''آیت‌الله تبریزی، آیت‌الله خویی:''' احتیاط این است که پس از بازگشت هرچه زودتر روزه‌ها را بگیرد و بدون عذر تأخیر ننماید.
* '''آیت‌الله مکارم:''' این احتیاط ترک نشود.}}
 
| {{ارجاع مساله|۱۰۶۳}}
}}{{سخ}}
{{فتاوی حج
| مساله = ۱۰۶۴
| این سه روز را در سفر می‌تواند روزه بگیرد و لازم نیست در [[مکه]] قصد اقامت کند، بلکه اگر برای ماندن سه روز در مکه مهلت نیست بین راه هم جایز است بگیرد.{{توضیح مساله|۱۰۶۴|
* '''آیت‌الله سبحانی:''' به حاشیه مسئله ۱۰۵۹ مراجعه شود.}}
 
| {{ارجاع مساله|۱۰۶۴}}
}}{{سخ}}
{{فتاوی حج
| مساله = ۱۰۶۵
| اگر سه روز روزه را گرفت و بعد از آن متمکن شد از هدی، لازم نیست ذبح کند{{توضیح مساله|۱۰۶۵|
* '''آیت‌الله بهجت:''' اگرچه ذبح کردن افضل و احوط است خصوصاً در صورت وجدان هدی قبل از خروج از منا.
* '''آیت‌الله تبریزی:''' اگر تا آخر ایام تشریق متمکن شد، بنا بر احتیاط واجب باید قربانی کند؛ در غیر این صورت روزه کفایت می‌کند.
* '''آیات عظام خویی، صافی، گلپایگانی:''' احتیاط واجب آن است که قربانی کند.
* '''آیت‌الله زنجانی:''' اگر در روز دهم تا دوازدهم، متمکن از هدی شد لازم است قربانی کند و نمی‌تواند به روزه، اکتفا کند و اگر بعد از آن متمکن شد لازم نیست.
* '''آیت‌الله سبحانی:''' اگر تا آخر ایام تشریق متمکن شد باید ذبح کند و در غیر این صورت، روزه کفایت می‌کند.
* '''آیت‌الله سیستانی:''' بنا بر احتیاط قربانی بر او واجب خواهد شد اگر تمکن قبل از گذشت ایام تشریق باشد والاّ روزه کفایت می‌کند.
* '''آیت‌الله مکارم:''' بنا بر احتیاط واجب قربانی کند.}} لیکن اگر قبل از تمام شدن سه روز متمکن شد باید ذبح کند.
 
| {{ارجاع مساله|۱۰۶۵}}
}}{{سخ}}
{{فتاوی حج
| مساله = ۱۰۶۶
| اگر این سه روز روزه را نگرفت تا ماه ذی‌حجه تمام شد باید هدی را خودش یا نایبش در منا ذبح کند{{توضیح مساله|۱۰۶۶|
* '''آیات عظام بهجت، تبریزی، خویی، سبحانی، سیستانی، صافی، فاضل، مکارم:''' در ذی‌حجه سال آینده.
* '''آیت‌الله زنجانی:''' باید در سال آینده، خودش یا نایبش در منا ذبح کند و اگر تأخیر روزه از روی علم و عمد و اختیار بوده باید یک گوسفند کفاره بدهد، بلی چنانچه به جهت ضرورتی نتوانسته در ذی‌حجه روزه بگیرد باید بعد از ذی‌حجه روزه بگیرد و قربانی کفایت نمی‌کند.
* '''آیت‌الله گلپایگانی:''' و در ذبح نیت ما فی الذمه از هدی یا کفاره بکند و سپس بنا بر احتیاط هفت روز پی‌درپی نزد اهلش روزه بگیرد.}} و روزه فایده ندارد.
 
| {{ارجاع مساله|۱۰۶۶}}
}}{{سخ}}
{{فتاوی حج
| مساله = ۱۰۶۷
| باید این سه روز روزه را، بعد از [[احرام]] به [[عمره]] به جا آورد و قبل از آن نمی‌تواند.{{توضیح مساله|۱۰۶۷|
* '''آیت‌الله زنجانی:''' باید بعد از محرم شدن به احرام حج بگیرد.
* '''آیت‌الله فاضل:''' یعنی تا زمانی که محرم به احرام عمره تمتع نشده نمی‌تواند این سه روز را بگیرد اما بعد از احرام عمره تمتع اگرچه محل هم باشد می‌تواند به تفصیلی که در مسئله ۱۰۵۷ گذشت روزه بگیرد.}}
 
| {{ارجاع مساله|۱۰۶۷}}
}}{{سخ}}
{{فتاوی حج
| مساله = ۱۰۶۸
| هفت روز بقیه را باید بعد از مراجعت از سفر حج، روزه بگیرد.
|
| نظر دیگر=ندارد
}}{{سخ}}
{{فتاوی حج
| مساله = ۱۰۶۹
| احتیاط واجب آن است که پی‌درپی به جا آورد.{{توضیح مساله|۱۰۶۹|
* '''آیت‌الله بهجت:''' اظهر عدم وجوب توالی است.
* '''آیت‌الله زنجانی:''' سه روز روزه و همچنین هفت روز روزه باید پی‌درپی باشد، مگر در مواردی که ذکر شده است.
* '''آیات عظام سیستانی، صافی، فاضل، گلپایگانی، مکارم:''' بنا بر احتیاط مستحب....}}
 
| {{ارجاع مساله|۱۰۶۹}}
}}{{سخ}}
{{فتاوی حج
| مساله = ۱۰۷۰
| جایز نیست این هفت روز را در مکه یا در راه روزه بگیرد، مگر آنکه بنای [[اقامت در مکه]] داشته باشد،  {{توضیح مساله|۱۰۷۰|
* '''آیات عظام تبریزی، خویی، سیستانی:''' در این صورت باید صبر کند تا همراهان او به وطن مراجعت کنند یا یک ماه بگذرد و سپس روزه بگیرد.
* '''آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی:''' متعرض این مسئله و مسائل بعد تا مسئله ۱۰۷۶ نشده‌اند.}} در این صورت اگر مدتی بگذرد که در آن مدت می‌توانست به وطن خود مراجعت کند، جایز است به جا آورد و همچنین جایز است اگر یک ماه بماند.
 
| {{ارجاع مساله|۱۰۷۰}}
}}{{سخ}}
{{فتاوی حج
| مساله = ۱۰۷۱
| در این ایام که با هواپیما مراجعت می‌کنند، بعید نیست برای کسی که در مکه اقامت کرده جایز باشد به همان مقداری که هواپیما اشخاص را به محل می‌رساند صبر کند و روزه بگیرد لیکن احتیاط خلاف آن است{{توضیح مساله|۱۰۷۱|
* '''آیت‌الله زنجانی:''' باید به همان مقداری که ـ مثلاً ـ باید به فرودگاه برود و با هواپیما به محل بازگردد صبر کند و سپس روزه بگیرد و نباید بین ۳ روز و ۷ روز جمع نماید.
* '''آیات عظام تبریزی، خویی، سیستانی:''' به ذیل مسئله قبلی مراجعه شود.
* '''آیت‌الله مکارم:''' این احتیاط لازم نیست.}} و به احتیاط واجب جمع بین سه روز و هفت روز را نکند.{{توضیح مساله|۱۰۷۱|
* '''آیت‌الله بهجت:''' فاصله لازم نیست.
* '''آیات عظام تبریزی، خویی، صافی، گلپایگانی:''' نباید بین ۳ روز و ۷ روز جمع نمایند.
* '''آیت‌الله سیستانی:''' احتیاط مستحب عدم جمع است.}}
 
| {{ارجاع مساله|۱۰۷۱}}
}}{{سخ}}
{{فتاوی حج
| مساله = ۱۰۷۲
| اگر در غیر مکه؛ چه در راه یا در بلدی غیر از وطن خودش، اقامت کرد ظاهراً نتواند هفت روز روزه را در آنجا بگیرد{{توضیح مساله|۱۰۷۲|
* '''آیت‌الله بهجت:''' مانعی ندارد در بلد دیگر روزه بگیرد، البته آنقدر که می‌توانست به وطن برسد صبر کند.
* '''آیت‌الله خویی:''' متعرض این مسئله نشده‌اند.}} اگرچه به مقداری صبر کند که اگر راه می‌پیمود به وطن می‌رسید.
 
| {{ارجاع مساله|۱۰۷۲}}
}}{{سخ}}
{{فتاوی حج
| مساله = ۱۰۷۳
| ابتدای ماهی را که اگر بماند در مکه جایز است روزه را بگیرد و همین طور ابتدای حساب موقع رسیدن به وطن را ظاهراً باید از وقتی که بنای مجاورت یا اقامت به مکه کرد حساب کند.{{توضیح مساله|۱۰۷۳|
* '''آیت‌الله تبریزی، آیت‌الله خویی:''' بلکه ملاک این است که همسفرهایش که در مکه اقامت نکرده‌اند
* به وطن برسند.
* '''آیت‌الله زنجانی:''' مبدأ این دو مدت پس از انقضاء ایام تشریق و پایان مناسک حج (یعنی انجام طواف نساء) و سه روز روزه گرفتن است.
* '''آیت‌الله سبحانی:''' ابتدای ماه از ما بعد ایام تشریق یعنی روز چهاردهم حساب می‌شود.
* '''آیت‌الله سیستانی:''' ابتدا آن زمانی است که اگر قصد اقامت در مکه نداشت معمولاً از آنجا خارج می‌شد.
* '''آیت‌الله مکارم:''' بلکه ملاک آن است که همسفران او به وطن برسند ولی در یک ماه احتیاط واجب محاسبه بعد از قصد اقامت در مکه است.}}
 
| {{ارجاع مساله|۱۰۷۳}}
}}{{سخ}}
{{فتاوی حج
| مساله = ۱۰۷۴
| اگر متمکن از روزه گرفتن شد و قبل از آنکه روزه بگیرد مرد، واجب است ولی او سه روز را قضا کند بنا بر اقوی، و هفت روز دیگر را بنا بر احتیاط واجب.{{توضیح مساله|۱۰۷۴|
* '''آیت‌الله بهجت، آیت‌الله زنجانی:''' واجب است بگیرد.
* '''آیت‌الله تبریزی، آیت‌الله خویی:''' متعرض این مسئله نشده‌اند.
* '''آیت‌الله سبحانی:''' اگر سه روز را روزه گرفته قضای بقیه واجب نیست ولی اگر هیچ روزه نگرفته باید همه را قضا کند.
* '''آیت‌الله سیستانی:''' هیچ‌کدام واجب نیست.
* '''آیت‌الله فاضل:''' بر ولی واجب است سه روز را قضا کند و هفت روز دیگر را بنا بر احتیاط مستحب قضا کند.}}
 
| {{ارجاع مساله|۱۰۷۴}}
}}{{سخ}}
{{فتاوی حج
| مساله = ۱۰۷۵
| لازم نیست بعد از برگشتن به بلد خود، در همان جا روزه بگیرد، پس اگر در جای دیگر قصد اقامت کرد می‌تواند بگیرد.
|
| نظر دیگر=ندارد
}}{{سخ}}
{{فتاوی حج
| مساله = ۱۰۷۶
| اگر متمکن از سه روز روزه نشد، در مکه و برگشت به محل خود، در صورتی که ماه ذی‌حجه باقی است می‌تواند در محل بگیرد، لیکن با هفت روز روزه فاصله بدهد{{توضیح مساله|۱۰۷۶|
* '''آیت‌الله بهجت:''' فاصله لازم نیست.
* '''آیت‌الله سیستانی:''' احتیاط مستحب عدم جمع است.}} و اگر ماه گذشته باشد باید در منا هدی ذبح کند{{توضیح مساله|۱۰۷۶|
* '''آیت‌الله زنجانی:''' و باید روزه بگیرد هرچند ماه ذی‌حجه گذشته باشد و ذبح هدی، لازم نیست.
* '''آیت‌الله سیستانی:''' البته در سال آینده.}} اگرچه به وسیله شخص امینی باشد.
| {{ارجاع مساله|۱۰۷۶}}
}}
 
== مسائل متفرقه ==
{{فتاوی حج  | مساله = ۱۰۷۷ | تقسیم قربانی به سه قسم واجب نیست،{{توضیح مساله|۱۰۷۷| نظر آیات عظام در ۱۰۴۰ گذشت.}} و فروش یا هبه سهم [[فقیر]]،{{توضیح مساله|۱۰۷۷|
* '''آیت‌الله فاضل:''' توسط فقیر یا وکیل او.}} قبل از قربانی و بدون قبض آن باطل است.{{توضیح مساله|۱۰۷۷|
* '''آیات عظام بهجت، تبریزی، خویی، سبحانی، سیستانی:''' جایز است قبل از قبض، از فقیری در وطنش [[وکالت]] بگیرد که در یک سوم قربانی طبق خواسته او تصرف کند.
* '''آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی:''' نسبت به [[صدقه]] و اهدا، انسان می‌تواند از فقرا و مؤمنین آشنا در شهر خود وکالت در قبول و اعراض بگیرد و بعد از ذبح از طرف آنها قبول کرده و بدون تقسیم اعراض نماید.
* }} بنابراین، عمل بعضی، که به ادعای فقر یا وکالت از فقیر، ثلث فقیر را از قربانی بخود حاجی می‌فروشند یا هبه می‌کنند صحیح نیست.
| {{ارجاع مساله|۱۰۷۷}} }} {{سخ}} {{فتاوی حج  | مساله = ۱۰۷۸ | گفته می‌شود که در [[منا]]، مسلخ فعلی،{{توضیح مساله|۱۰۷۸|
* در زمان حاضر به خارج از منا (مکانی به نام [[ قربانگاه معیصم|معیصم]]) منتقل شده است.)}} کمی در [[وادی محسر|وادی مُحسِّر]] ساخته شده و در این صورت، هرچند در صورت امکان ولو تا آخر ذی‌حجه باید در منا قربانی کنند لکن قربانی در مسلخ جدید مجزی است.{{توضیح مساله|۱۰۷۸|
* '''آیت‌الله بهجت:''' اگر به علت تغییر محل، ذبح در منا ممکن نباشد و تأخیر انداختن آن، ولو تا آخر ماه ذی‌حجه موجب عُسر و حرج نوعی باشد، در این صورت ذبح در خارج از منا اشکال ندارد.
* '''آیت‌الله تبریزی، آیت‌الله خویی:''' پس اگر متمکن از تأخیر و ذبح در منا باشد، اگرچه تا آخر ذی‌حجه، [[حلق و تقصیر|حلق یا تقصیر]] نماید و [[تحلل|مُحل]] شود و ذبح را تأخیر بیندازد و همچنین [[طواف]] و [[نماز طواف]] و [[سعی]] را تأخیر بیاندازد والاّ جایز است به ذبح در مذبح فعلی اکتفا کند، [لازم به تذکر است اگر در روز عید متمکن از ذبح در منا نبود و احتمال بقای عذر تا آخر ذی‌حجه را بدهد، می‌تواند طبق فتوای آیت‌الله خویی در مسلخ‌های جدید ذبح کند ولی اگر اتفاقاً کشف خلاف شد اعاده نماید.] و آیت‌الله تبریزی اضافه فرموده‌اند: و جایی که مشکوک است که منا باشد [[بیتوته در منا|مبیت]] و ذبح و [[تقصیر]] در حال اختیار هم مجزی است.
* '''آیت‌الله خامنه‌ای:''' محل انجام ذبح، منا است و در صورتی که از ذبح در منا ممانعت شود، انجام آن در محل تعیین شده در حال حاضر، بلامانع است.
* '''آیت‌الله زنجانی:''' در شرایط کنونی، قربانی کردن در مسلخ‌هایی که [[قربانی در خارج از منا|در خارج منا]] و وادی محسَّر ولی نزدیک منا احداث شده است مجزی است و تأخیر برای ذبح در منا لازم نیست ولی اگر تأخیر انداخت اعمال بعدی را هم به تأخیر بیندازد.
* '''آیت‌الله سبحانی:''' ذبح در مسلخ جدید مجزی است.
* '''آیت‌الله سیستانی:''' در صورت زیاد بودن حجاج و گنجایش نداشتن منا برای همه آنها در وقت اراده ذبح، بعید نیست کشتن در وادی محسِّر نیز جایز باشد، اگرچه احوط ترک آن است مگر آنکه بداند که نمی‌تواند در منا تا روز سیزدهم قربانی کند. و چنانچه ذبح در منا یا وادی محسر تا آخر [[ایام تشریق]] میسور نبود در هر کجای [[حرم مکی|حرم]] بخواهد می‌تواند ذبح کند و جواز اکتفا در حال اختیار به ذبح در مکانی که مشکوک است از منا یا وادی محسر می‌باشد به علت شک در صحت علائم منصوبه در آن مکان‌ها محل اشکال است.
* '''آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی:''' در صورت تمکن از ذبح در ایام تشریق، لازم است ذبح را تأخیر نماید بلکه لزوم تأخیر تا آخر ذی‌حجه بعید نیست ولی حلق را روز عید انجام دهد و با این عمل از [[احرام]] مخیط خارج می‌شود و باقی اعمال را به ترتیب به جا آورد. و اگر به کلی ذبح در منا ممکن نبود ذبح در وادی محسِّر کافی است.
* '''آیت‌الله فاضل:''' اولا خارج بودن مذبح فعلی از منا ثابت نیست بلکه به احتمال قوی قسمتی از آن داخل منا است و بر فرض اینکه مسلخ فعلی خارج از منا باشد، صبر کردن لازم نیست بلکه می‌توانند در روز عید در مذبح فعلی قربانی کنند و بقیه اعمال را انجام دهند.
* '''آیت‌الله مکارم:''' از روز سیزدهم تأخیر نیندازد.}}
| {{ارجاع مساله|۱۰۷۸}} }} {{سخ}} {{فتاوی حج  | مساله = ۱۰۷۹ | کسی که اجیر در حج است، می‌تواند برای قربانی شخص ثالثی را وکیل کند و وکیل مزبور، نیت قربانی حجی که موکلش از طرف موکل خود انجام می‌دهد را می‌نماید.{{توضیح مساله|۱۰۷۹|
* به ذیل مسئله ۱۰۴۱ مراجعه شود.
* '''آیت‌الله سبحانی، آیت‌الله سیستانی:''' وکیل باید نیت کند آن قربانی که بر موکلش واجب است.
* '''آیت‌الله مکارم:''' نیت قربانی را نایب اصلی می‌کند.}}
| {{ارجاع مساله|۱۰۷۹}} }} {{سخ}} {{فتاوی حج  | مساله = ۱۰۸۰ | تأخیر ذبح از [[روز عید قربان|روز عید]] عمداً، جایز نیست علی الأحوط،{{توضیح مساله|۱۰۸۰|نظر آیات عظام در ذیل مسئله ۱۰۳۲ گذشت.}} لکن اگر تأخیر شد عمداً یا جهلاً یا نسیاناً، ذبح در شب کفایت می‌کند.{{توضیح مساله|۱۰۸۰|
* '''آیت‌الله تبریزی:''' ذبح در شب، بعد از عید، خلاف احتیاط است.
* '''آیات عظام خویی، سبحانی، فاضل:''' ذبح در شب کفایت نمی‌کند مگر برای خائف.
* '''آیت‌الله زنجانی:''' تأخیر قربانی تا روز دوازدهم جایز است ولی ذبح در شب کفایت نمی‌کند، مگر برای خائف که می‌تواند شب دهم قربانی کند و اگر از آن هم معذور است، قربانی در شب‌های بعدی کفایت می‌کند.
* '''آیت‌الله سیستانی:''' و احتیاط واجب این است که در شب قربانی نکند، حتی شب روزهای تشریق، مگر برای خائف.
* '''آیات عظام صافی، گلپایگانی، مکارم:''' بنا بر احتیاط کفایت نمی‌کند.}}
| {{ارجاع مساله|۱۰۸۰}} }} {{سخ}} {{فتاوی حج  | مساله = ۱۰۸۱ | کسانی که وکیل دیگری هستند که برای او قربانی کنند، می‌توانند قبل از اینکه حلق یا تقصیر کنند، قربانی دیگری را ذبح نمایند.{{توضیح مساله|۱۰۸۱|
* '''آیت‌الله زنجانی:''' البته چون قربانی کردن باعث نجس شدن بدن یا [[لباس احرام|لباس محرم]] می‌شود، تا در منا حلق یا تقصیر نکرده نباید قربانی دیگری را ذبح کند و در هر حال اگر قربانی کرد، صحیح است.}}
 
| {{ارجاع مساله|۱۰۸۰}}
}}
 
== مستحبات قربانی ==
{{فتاوی حج  | مساله = ۱۱۱۹ |مستحبات هدی چند چیز است:{{توضیح مساله|۱۱۱۹|
* '''آیت‌الله مکارم''': به قصد رجا و امید ثواب به‌جا آورد.}}
# در صورت تمکن، قربانی شتر باشد و در صورت نبودن آن، گاو و در صورت نبودن آن، گوسفند باشد.
# قربانی بسیار فربه باشد.
# در صورت شتر یا گاو بودن آن، از جنس ماده و در صورت گوسفند یا بز بودن آن، از جنس نر باشد.
# شتری که می‌خواهند او را نحر کنند، ایستاده و از سر دست‌ها تا زانوی آن را ببندند و شخص در جانب راست او بایستد و کارد یا نیزه یا خنجر به گودال گردن او فرو برد و در وقت ذبح یا نحر این دعا را بخواند: «وَجَّهْتُ وَجْهِیَ لِلَّذِی فَطَرَ السَّماواتِ وَالْاَرْضَ حَنِیفاً مُسْلِماً وَما أَنَا مِنَ المُشْـرِکینَ اِنَّ صَلاتِی وَنُسُکی وَمَحْیایَ وَمَمَاتِی للهِ رَبِّ الْعالَمِینَ لا شَرِیک لَهُ وَبِذلِک اُمِرْتُ وَأنا مِنَ المُسْلِمِینَ، أَللَّهُمَّ مِنْک وَلَک بِسْمِ اللهِ وَاللهُ أکبَرُ، أللَّهُمَّ تَقَبَّلْ مِنِّی».
# اینکه خود، قربانی را بکشد و اگر نتواند، دست خود را بالای دست کشنده بگذارد.
| {{ارجاع مساله|۱۰۷۷}} }}
 
== استفتائات قربانی ==
{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله ۱۰۸۲
|-style="background:#f9f9fe;"
|
س- جمعی از حجاج پول روی هم می‌گذارند و کسی با پول مشترک برای همه آنان تعدادی گوسفند می‌خرد و در وقت ذبح، هر گوسفند را برای یک نفر قصد می‌کند و قربانی می‌کند، آیا این ترتیب ذبح اشکال دارد یا خیر و آیا در صورت تفاوت گوسفندان در قیمت با اینکه همه به یک اندازه پول داده‌اند چه وضعی پیدا می‌شود؟
 
ج- '''امام خمینی:''' اگر صاحبان پول راضی باشند اشکال ندارد.{{توضیح مساله|۱۰۸۲|
* '''آیت‌الله تبریزی، آیت‌الله خویی:''' اگر صاحبان پول اجازه داده باشند مانعی ندارد ولی رضایت قلبی کافی نیست.
* '''آیت‌الله سبحانی:''' به ذیل مسئله ۱۰۴۱ مراجعه شود.
* '''آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی:''' اگر صاحبان پول راضی باشند و ذابح وکالت در افراز داشته باشد اشکال ندارد.
* '''آیت‌الله فاضل:''' لیکن بهتر است که وکالت بگیرد در مقابل وجه مورد توافق، یک گوسفند به نیابت از او قربانی کند و مجاز باشد که برای ذبح نایب هم بگیرد.}}
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|۱۰۸۲}}
|} {{سخ}}
 
{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله ۱۰۸۳
|-style="background:#f9f9fe;"
|
س- کسانی که گوسفند خود را به غیر مؤمن داده‌اند و او ذبح نموده است و بعد، [[حلق و تقصیر|حلق]] و اعمال مترتبه را انجام داده‌اند و بعد متوجه شده‌اند، وظیفه آنان چیست؟
 
ج‌ـ '''امام خمینی:''' ذبح را اعاده کنند و حلق و اعمال مترتبه صحیح است.{{توضیح مساله|۱۰۸۳|
* نظر آیات عظام در ذیل مسئله ۱۰۴۲ گذشت.
* '''آیت‌الله سبحانی''': چنانچه فقط ذبح و حلق را به غیر مؤمن واگذار کند ولی خود نیت کند اشکال ندارد و چنانچه نیت ذبح و حلق را به غیر مؤمن واگذارد، باید اعاده کند.}}
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|۱۰۸۳}}
|} {{سخ}}
 
{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله ۱۰۸۴
|-style="background:#f9f9fe;"
|
س- کسی قربانی را به غیر مؤمن داده و او کشته است و بعد متوجه شده و در عین توجه، عمداً بدون تجدید قربانی حلق کرده و اعمال مترتبه بر حلق را انجام داده، آیا [[تحلل|مُحلّ]] شده است یا نه و آیا فقط قربانی باید بکند یا همه اعمال را اعاده نماید؟
 
ج‌ـ '''امام خمینی:''' با فرض اینکه احتمال صحّتِ اعمالی را که بعد از قربانی اتیان کرده می‌داده، مُحِلّ شده است و فقط قربانی بر عهده او است و اعمالش صحیح است.{{توضیح مساله|۱۰۸۴|
* نظر آیات عظام در ذیل مسئله ۱۰۴۲ گذشت.
* '''آیت‌الله سبحانی:''' مراجعه به ذیل مسئله قبلی شود.}}
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|۱۰۸۴}}
|} {{سخ}}
 
{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله ۱۰۸۵
|-style="background:#f9f9fe;"
|
س- در مسئله قربانی در مسلخ جدید، عبارت نقل شده از حضرت عالی صراحت در حکم ندارد، لطفاً نظر مبارک را مرقوم فرمایید.
 
ج‌ـ '''امام خمینی:''' ذبح در مسلخ جدید مُجزی است.{{توضیح مساله|۱۰۸۵|
* به ذیل مسئله ۱۰۷۸مراجعه شود.}}
|-style="background:#fefef9;"
|{{ارجاع مساله|۱۰۸۵}}
|} {{سخ}}
 
{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله ۱۰۸۶
|-style="background:#f9f9fe;"
|
س- آیا در شرایط قربانی، تحقیق لازم است که یقین به بودن شرایط حاصل شود یا لازم نیست؟
 
ج‌ـ '''امام خمینی:''' س- در شرایطی که مربوط به نقص عارض بر حیوان بعد از تمام بودن آن است، مثل خصی نبودن یا معیوب نبودن حیوان، فحص لازم نیست و در صورت شک می‌تواند بدون تحقیق ذبح کند، ولی در شرایط دیگر مثل سن حیوان یا مؤمن بودن ذابح،{{توضیح مساله|۱۰۸۶|
* به ذیل مسئله ۱۰۴۲ مراجعه شود.}} لازم است یقین حاصل شود.{{توضیح مساله|۱۰۸۶|
* به ذیل مسئله ۱۰۴۵مراجعه شود.
* '''آیت‌الله تبریزی، آیت‌الله خویی:''' اگر بایع اهل خبره بود و از سن هدی خبر داد می‌توان به قول او اعتماد کرد.
* '''آیت‌الله زنجانی:''' اطمینان یا حجت دیگر شرعی لازم است.
* '''آیت‌الله سبحانی:''' اگر احتمال نقص یا مرض یا کمبود سن در حیوان خریداری شده برای قربانی وجود دارد احتیاطاً فحص کند.
* '''آیت‌الله مکارم:''' در صفات پنهانی حیوان می‌توان به قول فروشنده ظاهر الصلاح قناعت کرد.}}
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|۱۰۸۶}}
|} {{سخ}}
 
{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله ۱۰۸۷
|-style="background:#f9f9fe;"
|
س- در [[مکه]] جیب کسی را زدند و پولش را بردند، شکایت کرد، بعد از طی مراحل قانونی، حاکم آنجا حکم کرد پولش را از دزد بگیرند و به او بدهند، آیا جایز است پول را بگیرد و گوسفند قربانی را با آن بخرد یا نه؟
 
ج‌ـ '''امام خمینی:''' اگر می‌داند که پول خود او است، مانع ندارد.{{توضیح مساله|۱۰۸۷|
* '''آیات عظام تبریزی، خویی، زنجانی:''' اگر می‌داند آن شخص دزد است مانع ندارد.
* '''آیت‌الله سیستانی:''' و همچنین اگر شرایط تقاص حاصل باشد و به هر حال اگر قربانی را به نحو کلی فی الذمه بخرد و با آن پول، قیمت آن را ادا کند مجزی است.}}
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|۱۰۸۷}}
|} {{سخ}}
 
{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله ۱۰۸۸
|-style="background:#f9f9fe;"
| س- شخصی بدون گرفتن وکالت در ذبح، از طرف عیالش یا شخص دیگری قربانی می‌نماید، به این خیال که اذن فحوی از او دارد و مطمئن است که وقتی به عیالش یا رفیقش بگوید من در قربانگاه برای تو قربانی کرده‌ام او راضی است و خوشحال هم می‌شود، این نحو قربانی کافیست یا نه؟
 
ج‌ـ '''امام خمینی:''' کافی نیست مگر او را وکیل کرده باشد.{{توضیح مساله|۱۰۸۸|
* '''آیت‌الله بهجت:''' چنانچه احراز رضایت کرد و شاهد حال هم دالّ بر رضایت بود؛ به طوری که اگر او بفهمد راضی است کفایت می‌کند.
* '''آیت‌الله خامنه‌ای:''' قربانی کردن باید به وسیله خود شخص یا با وکالت از سوی او انجام شود، اما اگر شخص دیگری بدون وکالت گرفتن از او برایش ذبح انجام دهد، صحت آن محل اشکال است و بنا بر احتیاط، نمی‌توان به آن اکتفا کرد.
* '''آیت‌الله زنجانی:''' کافی نیست مگر مأذون در ذبح باشد.}}
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|۱۰۸۸}}
|} {{سخ}}
 
{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله ۱۰۸۹
|-style="background:#f9f9fe;"
|
س- روز [[عید قربان|عید]]، بعض اشخاص به قربانگاه می‌روند و بدون اینکه در قربانی [[نیابت|نیابت]] داشته باشند، خودشان برای رفقایشان قربانی می‌کنند، آیا این قربانی کافی است یا نه؟ و اگر کافی نیست، پول قربانی به عهده چه کسی است؟
 
ج‌ـ '''امام خمینی:''' کفایت نمی‌کند و پول از مال کسی خارج می‌شود که خرج کرده است مگر آنکه غرری در بین باشد.{{توضیح مساله|۱۰۸۹|
* '''آیت‌الله بهجت:''' در مسئله قبل بیان شد که در چه صورتی کفایت می‌کند.
* '''آیت‌الله خامنه‌ای:''' به ذیل سؤال قبل مراجعه شود.}}
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|۱۰۸۹}}
|} {{سخ}}
 
{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله ۱۰۹۰
|-style="background:#f9f9fe;"
|
س- در قربانگاه، حجاج و صاحب گوسفند یک قراری با هم می‌گذارند که هر چند رأس گوسفندی که می‌خواهند، هر یکی به فلان مبلغ و نام می‌برد، حاجی هم قبول می‌کند و یکی یکی را به نیت افرادی که وکالت دارد می‌کشد، بعد می‌رود با صاحب گوسفند حساب می‌کند، آیا در قربانی اشکالی نیست؟
 
ج‌ـ '''امام خمینی:''' اشکال ندارد.
|-style="background:#fefef9;"
|} {{سخ}}
 
{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله ۱۰۹۱
|-style="background:#f9f9fe;"
|
س- در قربانگاه ده نفر حاجی با صاحب گوسفند قرار می‌گذارند که ده گوسفند را جدا می‌کنیم و قربانی می‌کنیم از قرار یکی دویست ریال سعودی مثلاً، در این بین چند نفر دیگر از رفقای آنان می‌آیند و بدون قرار جدید با صاحب گوسفند، به تعدادشان گوسفند قربانی می‌کنند و بنا دارند که بعد از قربانی طبق قرارداد سایر افراد، به صاحب گوسفند پول بدهند، آیا قربانی‌های آنان درست است یا خیر؟
 
ج‌ـ '''امام خمینی:''' اگر یقین به رضایت صاحب گوسفند دارند، مانع ندارد.{{توضیح مساله|۱۰۹۱|
* '''آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی:''' والاّ رضایت بعدی کافی نیست.}}
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|۱۰۹۱}}
|} {{سخ}}
 
{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله ۱۰۹۲
|-style="background:#f9f9fe;"
|
س- غیر مؤمن مشغول سر بریدن قربانی بود، شخصی که برای او قربانی می‌شد دست گذاشت روی دست ذابح و فشار می‌داد در بردن و آوردن چاقو، به نحوی که بریدن سر گوسفند به هر دو اسناد داده می‌شد، آیا این قربانی صحیح است؟
 
ج‌ـ '''امام خمینی:''' اگر خودش ذبح نکرده، صحیح نیست.{{توضیح مساله|۱۰۹۲|
* به ذیل مسئله ۱۰۴۲مراجعه شود.
* '''آیت‌الله سبحانی:''' چنانچه این شخص خود نیت داشته باشد که ظاهر حال این‌گونه است و فقط ذبح به ذابح غیر مؤمن واگذار شده اشکال ندارد.}}
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|۱۰۹۲}}
|} {{سخ}}
 
{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله ۱۰۹۳
|-style="background:#f9f9fe;"
|
س- در روز عید قربان معمولاً در هر کاروانی چند نفر برای قربانی از طرف دیگران نایب می‌شوند و می‌آیند قربانگاه، اگر کسی شک کند که برای فلان شخص هم قربانی کردم یا نه، وظیفه نایب چیست؟
 
ج‌ـ '''امام خمینی:''' باید قربانی کند.
|-style="background:#fefef9;"
|} {{سخ}}
 
{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله ۱۰۹۴
|-style="background:#f9f9fe;"
|
س- آیا ذبح با کاردهای استیل که معلوم نیست آهن است یا نه چگونه است؟
 
ج‌ـ '''امام خمینی:''' صحیح نیست.{{توضیح مساله|۱۰۹۴|
* '''آیت‌الله بهجت:''' اگر در تیزی و حدّت مثل آهن باشد تا انتهای ذبح، بعید نیست حکم آهن را داشته باشد به الغای خصوصیت.
* '''آیت‌الله تبریزی:''' مانعی ندارد، بلی اگر در محل ذبح آهن باشد، احتیاط مستحب آن است که با آن ذبح کند.
* '''آیت‌الله خامنه‌ای:''' ابزاری که ذبح با آن انجام می‌شود. باید از آهن باشد، و استیل (که فولاد مخلوط با ماده ضد زنگ است) در حکم آهن است، اما اگر در مورد آهنی بودن ابزار ذبح تردید دارد، تا زمانی که آهنی بودن آن محرز نشده، ذبح کردن با آن کفایت نمی‌کند.
* '''آیت‌الله خویی:''' ذبح با آن مانعی ندارد.
* '''آیت‌الله زنجانی:''' ذبح با چاقوی استیل، بلکه هر وسیله‌ای که در برندگی، از چاقوی آهنی، کمتر نباشد صحیح است.
* '''آیت‌الله سبحانی:''' ذبح با کاردهای استیل و غیر استیل فرق نمی‌کند و همین که فلز باشد و تیز که حیوان را اذیت نکند، کافی است.
* '''آیت‌الله سیستانی:''' خالی از اشکال نیست.
* '''آیت‌الله صافی:''' اگر محرز نباشد که استیل آهن است صحیح نیست.
* '''آیت‌الله فاضل:''' اشکال ندارد.
* '''آیت‌الله مکارم، آیت‌الله نوری:''' با هر فلز برنده‌ای صحیح است.}}
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|۱۰۹۴}}
|} {{سخ}}
 
{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله ۱۰۹۵
|-style="background:#f9f9fe;"
|
س- اگر انسان مریض نتواند در [[حج تمتع]] قربانی کند و به دیگری نیابت دهد و نایب و وکیل فراموش کند و در مدینه یا در [[ایران]] یادش بیاید که قربانی نکرده است، وظیفه‌اش چیست؟
 
ج‌ـ '''امام خمینی:''' بر حج او اشکالی نیست، ولی قربانی بر ذمه‌اش باقی است که باید در سال آینده در [[منا]] انجام دهد و اگر در [[ماه ذی‌حجه|ماه ذی‌حجه]] فهمید باید در صورت امکان در همان ماه قربانی کند.{{توضیح مساله|۱۰۹۵|
* '''آیت‌الله سبحانی:''' بدین شکل که اگر وکیل یا نایب هنوز در مکه است سعی کند آن را در منا یا کشتارگاه‌های نزدیک به منا انجام دهد وگرنه باید در سال آینده در منا انجام دهد و اگر پول یا فیش قربانی به هدر رفته است قربانی بر ذمه نایب باقی است و باید انجام دهد.
* '''آیت‌الله سیستانی:''' اگر پس از ایام تشریق در ماه ذی‌حجه متوجه شود به احتیاط واجب جمع کند بین روزه و ذبح.}}
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|۱۰۹۵}}
|} {{سخ}}
 
{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله ۱۰۹۶
|-style="background:#f9f9fe;"
|
س- شخصی برای خود و نیابت افرادی به قربانگاه رفت و ده رأس گوسفند خرید و قربانی کرد، بعد از رسیدن به منزل، یقین پیدا کرد پول ۹ رأس گوسفند را داده است، وظیفه‌اش نسبت به پول یک رأس که نداده چیست؟ ضمناً با مراجعه به قربانگاه صاحب گوسفند را پیدا نکرد، آیا جایز است که در آن پول تصرف کند و بعد از مراجعت به ایران پول ایرانی به حاکم شرع بدهد و یا صدقه بدهد یا نه؟ و در صورتی که تصرف در آن جایز باشد اکنون که به ایران برگشته، آیا باید ریال سعودی یا قیمت آن به ارز دولتی یا ارز آزاد بدهد؟
 
ج‌ـ '''امام خمینی:''' با یأس از شناسایی صاحبش، از طرف او به [[فقیر]] صدقه دهد{{توضیح مساله|۱۰۹۶|
* '''آیت‌الله تبریزی، آیت‌الله خویی:''' باید فقیر مؤمن باشد.
* '''آیت‌الله زنجانی:''' باید با اذن حاکم شرع به فقیر مؤمن غیر سید صدقه دهد.
* '''آیت‌الله سبحانی:''' به فقیر مؤمن غیر سید صدقه بدهد و بهتر است با اذن حاکم شرع این کار انجام شود.
* '''آیت‌الله سیستانی:''' و به احتیاط واجب باید به اذن حاکم شرع باشد.}} و باید یا ریال بدهد و یا قیمت بالا را بدهد.
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|۱۰۹۶}}
|} {{سخ}}
 
{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله ۱۰۹۷
|-style="background:#f9f9fe;"
|
س- شخصی قربانی نمی‌کند به اعتقاد اینکه گوشت گوسفند تلف می‌شود و از آنان استفاده‌ای نمی‌شود وبا همین کیفیت [[حلق و تقصیر|تقصیر]] کرده، [[اعمال حج]] را انجام می‌دهد، وظیفه او چیست؟
 
ج‌ـ '''امام خمینی:''' اگر جاهل بوده و فکر می‌کرده که عملش صحیح است، از [[احرام]] خارج شده ولی قربانی بر ذمه او است.{{توضیح مساله|۱۰۹۷|
* '''آیت‌الله بهجت:''' قربانی کند و بعد تقصیر نماید و کفاره ازاله شَعر را بدهد.
* '''آیت‌الله زنجانی:''' حلق و تقصیر او صحیح بوده و از احرام خارج شده ولی حرمت استمتاع از زنان باقی است و باید قربانی کرده و اعمال مکه را اعاده کند.
* '''آیت‌الله سبحانی:''' ولی در جاهل مقصر و یا در صورت عمد چنین فردی از احرام خارج نشده و اگر محرم مرد می‌باشد باید فوراً لباس دوخته را از تن خارج کند و حوله‌های احرام را بپوشد و محرمات احرام را ترک نماید و بعد از قربانی در منا یا قربانگاه‌های موجود اعمال مترتبه را انجام دهد و اگر پایان ایام تشریق ذبح نکند تا آخر ذی‌حجه باید ذبح کند و اعمال را انجام دهد و یک عمره مفرده نیز به جا آورد و حج خود را بنا بر احتیاط واجب سال بعد اعاده کند.
* '''آیت‌الله فاضل:''' ظاهراً از احرام خارج نشده و لازم است محرمات احرام را رعایت کند و اگر تا پایان ایام تشریق ذبح کند حجش صحیح است والاّ بنا بر احتیاط باطل است و باید با عمره مفرده از احرام خارج شود.
* '''آیت‌الله سیستانی:''' باید فوراً لباس دوخته را بیرون آورد و محرمات احرام را ترک کند و قبل از پایان ایام تشریق ذبح کند وگرنه حج او باطل است بنا بر احتیاط.
* '''آیت‌الله مکارم:''' اگر قربانی در منا از بین می‌رود و به هیچ وجه قابل استفاده نیست، باید پول آن را کنار گذارد و در شهر خودش قربانی کند (در ماه ذی‌حجه آن سال و اگر نتوانست در سال بعد در ایام تشریق).}}
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|۱۰۹۷}}
|} {{سخ}}
 
{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله ۱۰۹۸
|-style="background:#f9f9fe;"
|
س- آیا [[احرام|مُحرم]] می‌تواند قبل از ذبحِ گوسفندِ خود، برای دیگری ذبح نماید؟
 
ج‌ـ '''امام خمینی:''' مانع ندارد.{{توضیح مساله|۱۰۹۸|
* '''آیت‌الله زنجانی:''' به ذیل مسئله ۱۰۸۱ مراجعه شود.
* '''آیت‌الله سبحانی:''' ولی بهتر است نخست قربانی خود را ذبح کند سپس قربانی افراد دیگر را.}}
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|۱۰۹۸}}
|} {{سخ}}
 
{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله ۱۰۹۹
|-style="background:#f9f9fe;"
|
س- اگر کسی مؤمن بودن ذابح را قبل از ذبح احراز کرد و بعداً معلوم شد خلاف بوده است، آیا آن قربانی کفایت می‌کند؟
 
ج‌ـ '''امام خمینی:''' کفایت نمی‌کند.{{توضیح مساله|۱۰۹۹|
* به ذیل مسئله ۱۰۴۲مراجعه شود.}}
|-style="background:#fefef9;"
|
{{ارجاع مساله|۱۰۹۹}}
|} {{سخ}}
 
{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله ۱۱۰۰
|-style="background:#f9f9fe;"
|
س- اگر قربانی از وجه غیر مُخَمَّس باشد چه صورت دارد؟
 
ج‌ـ '''امام خمینی:''' کفایت نمی‌کند.{{توضیح مساله|۱۱۰۰|
* '''آیت‌الله بهجت:''' اگر معامله به ذمه باشد، ظاهراً کافی است.
* '''آیت‌الله تبریزی، آیت‌الله خویی:''' چون متعارف خرید به ثمن کلی است، قربانی صحیح است.
* '''آیت‌الله خامنه‌ای، آیت‌الله سبحانی:''' کفایت می‌کند و فقط ذمه حج‌گزار به اندازه خمس مشغول است.
* '''آیت‌الله زنجانی:''' به ذیل سؤال ۶۶۷ مراجعه شود.
* '''آیت‌الله سیستانی، آیت‌الله نوری:''' چون متعارف خرید به ثمن کلی است، قربانی صحیح است ولی ذمه‌اش به اندازه خمس مشغول است.}}
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|۱۱۰۰}}
|} {{سخ}}
 
{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله ۱۱۰۱
|-style="background:#f9f9fe;"
|
س- در صورت عدم وجود گوسفند سالم، آیا می‌توان گوسفند مرضوض الخصیتین (گوسفندی که تخم‌های آن را کوبیده‌اند) را ذبح نمود؟
 
ج‌ـ '''امام خمینی:''' اگر غیر خصی و مرضوض یافت نشود، ذبح خصی و مرضوض کافی است.{{توضیح مساله|۱۱۰۱|
* نظر آیات عظام در ذیل مسئله ۱۰۲۴ و ۱۰۲۳ «شرط هفتم» مراجعه شود.
* '''آیت‌الله خامنه‌ای:''' به ذیل مسئله ۱۰۲۳ «شرط چهارم» مراجعه شود.}}
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|۱۱۰۱}}
|} {{سخ}}
 
{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله ۱۱۰۲
|-style="background:#f9f9fe;"
|
س- شخصی به اعتماد نایب خود در [[رمی|رمی]]، ذبح کرده و حلق نموده است، بعد معلوم شده که نایب از جانب او رمی ننموده است، آیا ذبح و حلق او صحیح است؟
 
ج‌ـ '''امام خمینی:''' کفایت می‌کند.
|-style="background:#fefef9;"
|} {{سخ}}
 
{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله ۱۱۰۳
|-style="background:#f9f9fe;"
|
س- شخصی در قربانی کسی را نایب خود کرد و پس از آن به دیگری نیابت داد، ولی شخص اول ذبح نمود، آیا صحیح است؟
 
ج‌ـ '''امام خمینی:''' اگر اولی را از وکالت عزل نکرده کافی است و مجرد نیابت دادن به دومی، عزل اولی از نیابت نیست.{{توضیح مساله|۱۱۰۳|
* '''آیت‌الله زنجانی:''' صحیح است.}}
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|۱۱۰۳}}
|} {{سخ}}
 
{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله ۱۱۰۴
|-style="background:#f9f9fe;"
|
س- شخصی با جهل به اشتراط مؤمن بودن ذابح، قربانی خود را به دیگری واگذار کرده که ذبح نماید، بعد از ذبح متوجه مسئله شده است، وظیفه او چیست؟
 
ج‌ـ '''امام خمینی:''' اگر مؤمن بودن ذابح معلوم نیست، باید دو مرتبه قربانی کند.{{توضیح مساله|۱۱۰۴|
* به ذیل مسئله ۱۰۴۲مراجعه شود.}}
|-style="background:#fefef9;"
|
{{ارجاع مساله|۱۱۰۴}}
|} {{سخ}}
 
{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله ۱۱۰۵
|-style="background:#f9f9fe;"
|
س- کسی را وکیل در قربانی نموده، آیا وکیل می‌تواند به دیگری وکالت دهد؟
 
ج‌ـ '''امام خمینی:''' اگر وکالت داده که وکیل خودش قربانی کند، نمی‌تواند به دیگری بدهد.
|-style="background:#fefef9;"
|} {{سخ}}
 
{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله ۱۱۰۶
|-style="background:#f9f9fe;"
|
س- اگر ذبح قربانی شخصی توسط غیر مؤمن صورت گرفته باشد{{توضیح مساله|۱۱۰۶|
* به ذیل مسئله ۱۰۴۲ مراجعه شود.}}، آیا تکرار آن باید در [[ایام تشریق]] باشد؟
 
ج‌ـ '''امام خمینی:''' اگر در بقیه ذی‌حجه، تا آخر آن هم قربانی شود کافی است، اگرچه تأخیر آن از ایام تشریق جایز نیست.
|-style="background:#fefef9;"
|
{{ارجاع مساله|۱۱۰۶}}
|} {{سخ}}
 
{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله ۱۱۰۷
|-style="background:#f9f9fe;"
|
س- مُحرمی که لباس احرامش بر اثر ذبح نجس شده، می‌تواند به مقداری که برای دیگران ذبح می‌کند، در لباسِ احرام نجس باشد؟
 
ج‌ـ '''امام خمینی:''' در صورت امکان باید لباس خود را [[طهارت|تطهیر]] کند{{توضیح مساله|۱۱۰۷|
* '''آیات عظام بهجت، تبریزی، خویی، سیستانی:''' بنا بر احتیاط واجب.
* '''آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی:''' احتیاط مستحب تعویض یا تطهیر آن است.}} و اگر نکرد ضرری به احرام یا ذبح ندارد.
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|۱۱۰۷}}
|} {{سخ}}
 
{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله ۱۱۰۸
|-style="background:#f9f9fe;"
|
س- در مناسک نوشته شده: واجب است احتیاطاً، که قربانی را از روز عید تأخیر نیندازند، حال اگر کسی بدون عذر تأخیر انداخت، به غیر از حرمت تکلیفی، عواقب دیگری هم دارد؟
 
ج‌ـ '''امام خمینی:''' قربانی او صحیح است، ولی باید ترتیب بین قربانی و حلق و [[اعمال مکه]] مراعات شود.{{توضیح مساله|۱۱۰۸|
* '''آیت‌الله بهجت:''' علی الأحوط الأشهر.
* '''آیت‌الله تبریزی، آیت‌الله خویی:''' اگر ذبح را عمداً تأخیر بیندازد تا تنگی وقت روز عید که دیگر نتواند در آن روز ذبح کند، باید حلق یا تقصیر نماید، ولی اعمال مکه را تأخیر بیاندازد.
* '''آیت‌الله خامنه‌ای:''' کسی که ذبح قربانی را بنا بر هر دلیلی از روز عید به تأخیر انداخته، لازم نیست حلق یا تقصیر را هم به تأخیر اندازد، بلکه بعید نیست انجام حلق یا تقصیر در روز عید واجب باشد، و نباید در این مورد ترک احتیاط کند، اما صحت انجام طواف حج و دیگر اعمال پنج‌گانه مکه در چنین حالتی (تأخیر در انجام قربانی) محل اشکال است و باید برای انجام آن اعمال تا ذبح قربانی منتظر بماند.
* '''آیت‌الله زنجانی:''' به ذیل مسئله ۱۰۳۱ مراجعه شود.
* '''آیت‌الله سبحانی:''' اگر تا غروب روز سیزدهم تأخیر افتاد، باید حلق و تقصیر را انجام دهد.
* '''آیت‌الله سیستانی:''' جایز است مقدم داشتن تقصیر یا حلق بر ذبح ولی احتیاط واجب این است که پس از تهیه قربانی در مکانی که ذبح در آن برای او جایز است باشد. ولی تا ذبح نکند مُحل نمی‌شود و تقدیم اعمال مکه بر حلق یا تقصیر برای کسی که باید آنها را بعد از وقوفین انجام دهد جایز نیست و اگر کسی از روی علم و عمد مقدم بدارد باید یک گوسفند قربانی کند.
* '''آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی:''' باید ترتیب بنا بر احتیاط مراعات شود و اگر از روی سهو یا جهل ترتیب مراعات نشد اشکال ندارد ولی احکام مکه باید بعد از قربانی و حلق یا تقصیر انجام شود.
* '''آیت‌الله مکارم:''' تأخیر تا روز سیزدهم جایز است.}}
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|۱۱۰۸}}
|} {{سخ}}
 
{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله ۱۱۰۹
|-style="background:#f9f9fe;"
|
س- بعد از فری اوداج اربعه، اگر گردن قربانی را درحالی‌که هنوز زنده است قطع نمود، چه صورتی دارد؟
 
ج‌ـ '''امام خمینی:''' کار حرامی است{{توضیح مساله|۱۱۰۹|
* '''آیت‌الله بهجت:''' مانعی ندارد ولی اگر عمداً چنین کند استفاده از گوشت آن مکروه است بلکه خلاف
احتیاط است.
* '''آیت‌الله تبریزی، آیت‌الله خویی:''' بنا بر احتیاط لازم، ذبیحه حلال نیست.
* '''آیت‌الله زنجانی، آیت‌الله مکارم:''' این کار حرام نیست ولی بهتر است این کار را نکند.
* '''آیت‌الله سبحانی:''' گرچه این کار اگر عمدی باشد حرام است ولی استفاده از گوشت آن مکروه است.
* '''آیت‌الله سیستانی، آیت‌الله فاضل:''' بنا بر احتیاط.}}، لکن ذبیحه حلال است و کفایت از قربانی می‌کند.
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|۱۱۰۹}}
|} {{سخ}}
 
{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله ۱۱۱۰
|-style="background:#f9f9fe;"
|
س- می‌فرمایید اگر ذبح در منا تا آخر ذی‌حجه ممکن شود باید ذبح را تأخیر بیندازد، آیا اجازه می‌دهید که حلق را همان روز عید انجام دهد، یا باید حلق و تقصیر را تا بعد از قربانی تأخیر بیندازد، هرچند ده روز طول بکشد؟
 
ج‌ـ '''امام خمینی:''' باید مراعات ترتیب شود علی الأحوط.{{توضیح مساله|۱۱۱۰|
* نظر آیات عظام در ذیل مسئله ۱۱۴۲ خواهد آمد.}}
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|۱۱۱۰}}
|} {{سخ}}
 
{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله ۱۱۱۱
|-style="background:#f9f9fe;"
|
س- آیا حکم گوسفندی که تخم‌های آن را کوبیده‌اند، با گوسفندی که تخم‌هایش را تابیده‌اند یکی است یا نه؟ و در هر صورت، اگر تخم‌های گوسفندی را تابیده باشند، آیا برای هَدی مُجزی است یا نه؟ لطفاً نظر خودتان را بیان فرمایید.
 
ج‌ـ '''امام خمینی:''' بنا بر احتیاط واجب باید تابیده هم نشده باشد.{{توضیح مساله|۱۱۱۱|
* '''آیات عظام خامنه‌ای، سبحانی، گلپایگانی:''' به ذیل مسئله ۱۰۲۳، (شرایط هدی) رجوع شود.
* '''آیات عظام بهجت، تبریزی، خویی، زنجانی، سیستانی، فاضل:''' احتیاط مستحب است.}}
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|۱۱۱۱}}
|} {{سخ}}
 
{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله ۱۱۱۲
|-style="background:#f9f9fe;"
|
س- حیوانی را که برای هدی ذبح می‌کنند، اگر قطع اوداج اربعه بکنند و آن را رها نمایند و حیوان به خودی خود پشت به [[قبله]] شود و یا بعد از قطع اوداج اربعه، قبل از جان دادن، حیوان را روی بقیه اجساد حیوانات ذبح شده پرت نمایند و حیوان در اثر این کار، از قبله منحرف شود و در آن حال جان دهد، حکمش چیست؟
 
ج‌ـ '''امام خمینی:''' رو به قبله بودن در حال قطع اوداج اربعه کافی است.
|-style="background:#fefef9;"
|} {{سخ}}
 
{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله ۱۱۱۳
|-style="background:#f9f9fe;"
|
س- اگر کسی پس از ذبح قربانی و انجام باقی مناسک و یا قبل از آن متوجه شد که سن هَدی کمتر از حد نصاب است وظیفه چیست؟
 
ج‌ـ '''امام خمینی:''' اعاده لازم است.{{توضیح مساله|۱۱۱۳|
* '''آیت‌الله سیستانی:''' اگر در ایام تشریق باشد باید اعاده کند و اگر بعد از آن باشد به احتیاط واجب جمع کند بین اعاده ذبح و روزه.
* '''آیات عظام خامنه‌ای، صافی، گلپایگانی، مکارم:''' بنا بر احتیاط واجب.}}
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|۱۱۱۳}}
|} {{سخ}}
 
{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله ۱۱۱۴
|-style="background:#f9f9fe;"
|
س- اگر روحانی کاروان می‌داند که احرامی او در روز عید در مسلخ به خون آلوده می‌شود و به جهت اینکه روحانی است و باید بر اعمال حجاج نظارت داشته باشد مدت چند ساعت [[لباس احرام|لباس احرامی]] او خون آلود است، آیا با علم به نجس شدن و طولانی بودن آن تکلیف او چیست؟
 
ج‌ـ '''امام خمینی:''' اگر معذور از تبدیل یا تطهیر است اشکال ندارد.{{توضیح مساله|۱۱۱۴|
* '''آیت‌الله سیستانی:''' اگر ممکن است، به احتیاط واجب باید مبادرت به تطهیر یا تبدیل کند یا ابتدا از احرام خارج شود سپس به این کار بپردازد.}}
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|۱۱۱۴}}
|} {{سخ}}
 
{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله ۱۱۱۵
|-style="background:#f9f9fe;"
|
س- روحانی کاروانی نایب است و می‌داند که برای نظارت بر اعمال حج حجاج در قربانگاه لباس او به خون آلوده می‌شود و به جهت مسئولیتی که دارد در قربانگاه معطل می‌گردد، آیا با علم به این جهت، نیابتش در حج اشکالی دارد؟
 
ج‌ـ '''امام خمینی:''' نیابت اشکال ندارد.
|-style="background:#fefef9;"
|} {{سخ}}
 
{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله ۱۱۱۶
|-style="background:#f9f9fe;"
|
س- بعضی از محله‌های جدید مکه، در منا ساخته شده است، آیا در آنجا می‌شود قربانی نمود یا خیر؟
 
ج‌ـ '''امام خمینی:''' اگر در منا است مانع ندارد، ولی بدون احراز اینکه در منا است، صحیح نیست.{{توضیح مساله|۱۱۱۶|
* '''آیت‌الله تبریزی:''' با فرض شک، مانعی ندارد.
* '''آیت‌الله خویی:''' در مورد شک در منا فتوای ایشان به دست نیامد.
* '''آیت‌الله زنجانی:''' در شرایط کنونی ذبح در اماکن نزدیک منا مجزی است.}}
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|۱۱۱۶}}
|} {{سخ}}
 
{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله ۱۱۱۷
|-style="background:#f9f9fe;"
|
س- انسان شک می‌کند که در سال یا سال‌های گذشته ذابحِ قربانی‌اش مؤمن بوده یا نه، الآن وظیفه‌اش چیست؟
 
ج‌ـ '''امام خمینی:''' اگر در حال عمل، مسئله را می‌دانسته و ملتفت بوده و شک بعد از عمل است، اعتنا نکند و در غیر این صورت باید قربانی را اعاده نماید.{{توضیح مساله|۱۱۱۷|
* در این سؤال و سؤال بعد به ذیل مسئله ۱۰۴۲ مراجعه شود.
* '''آیت‌الله زنجانی:''' برای پاسخ این سؤال و سؤال بعد به ذیل مسئله ۱۰۴۱ مراجعه شود.}}
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|۱۱۱۷}}
|} {{سخ}}
 
{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله ۱۱۱۸
|-style="background:#f9f9fe;"
|
س- بعضی از مدیران کاروان‌ها یا اشخاص خیّرِ دیگر، که برای قربانی از اشخاص پول می‌گیرند و احیاناً خودشان سر بریدن را یاد ندارند لذا قربانی‌ها را غیر مؤمن ذبح می‌کند، اولاً آیا از منوب عنه مُجزی است یا نه و ثانیاً آیا نایب ضامن است یا خیر؟
 
ج‌ـ '''امام خمینی:''' قربانی مزبور کفایت نمی‌کند و کسی که پول را از منوب عنه گرفته ضامن است.{{توضیح مساله|۱۱۱۸|
* '''آیت‌الله فاضل:''' به ذیل مسئله ۱۰۵۰ مراجعه شود.
* '''آیت‌الله سبحانی:''' و اگر کسانی که در کاروان‌ها از حجاج جهت خرید قربانی و ذبح پول گرفته و نیابت با اذن در توکیل گرفته‌اند چنانچه فقط ذبح را به غیر مؤمن واگذار و خود نیت کند اشکال ندارد ولی هم ذبح و هم نیت را نمی‌تواند به غیر مؤمن واگذار کند.}}
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|۱۱۱۸}}
|} {{سخ}}


==منبع==
==منبع==
{{برگرفتگی
{{برگرفتگی
  | پیش از لینک =  
  | پیش از لینک =  
  | منبع = صفحه 219 تا 222 کتاب مناسک حج مطابق با فتاوای امام خمینی(ره) و مراجع معظم تقلید
  | منبع = صفحه ۴۸۶ تا ۵۰۷ کتاب مناسک حج مطابق با فتاوای امام خمینی(ره) و مراجع معظم تقلید
  | لینک = https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aمناسک_حج_چاپ_۱۳۹۷.pdf&page=219
  | لینک = https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aمناسک_حج_چاپ_۱۳۹۷.pdf&page=486
  | توضیحات منبع = تهیه و تنظیم در [[پژوهشکده حج و زیارت]]، منتشر شده به سال ۱۳۹۷،
  | توضیحات منبع = تهیه و تنظیم در [[پژوهشکده حج و زیارت]]، منتشر شده به سال ۱۳۹۷،
}}
}}
{{پایان}}
[[رده:فتواها درباره اعمال حج]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۱ مهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۲۲:۰۱

مقاله توصیفی فقهی این صفحه شامل فتوای مراجع تقلید درباره احکام قربانی است. برای آشنایی بیشتر با این مفهوم نگاه کنید به مقاله قربانی.


قربانی
مربوط به آیین حج
مکان منا
زمان عید قربان
عمل قبلی رمی جمره عقبه
عمل بعدی حلق یا تقصیر
حکم واجب
مکان‌های وابسته قربانگاه معیصم
دعاهای وابسته دعای قربانی
جستارهای وابسته بدنه، تجلیل هدی

ببیند: آموزش احکام قربانی

نوع حیوان قربانی[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مسئله ۱۰۲۰
امام خمینی: واجب است بر کسی که حج تمتع به جا می‌آورد، ذبح یک هدی؛ یعنی یک شتر یا یک گاو یا یک گوسفند و شتر افضل است و پس از آن گاو بهتر است.[م۱۰۲۰ ۱]
مراجع دیگر:
  1. ↑
    • آیت‌الله خامنه‌ای: کسی که حج تمتع به‌جا می‌آورد، باید یکی از چهارپایان سه‌گانه، یعنی شتر یا گاو یا گوسفند یا بز را قربانی کند، تفاوتی ندارد که قربانی نر باشد یا ماده و بهتر آن است که شتر باشد، اما غیر از چهارپایان مذکور، قربانی کردن سایر حیوانات کفایت نمی‌کند.
    • آیت‌الله سبحانی: ذبح شتر از فضیلت بیشتری برخوردار است و پس از آن گاو و در آخر گوسفند و در میان اقسام گوسفند، قوچ و بره نر افضل است و در مرتبه بعد بز نر و در صورتی که اینها یافت نشود میش ثواب بیشتری دارد تا بز ماده.


مسئله ۱۰۲۲
امام خمینی: سایر حیوانات، غیر از سه حیوان مذکور، کافی نیست.



مسئله ۱۰۲۵
امام خمینی: گاومیش در ذبح واجب، کافی است،[م۱۰۲۵ ۱] لکن گفته‌اند کراهت دارد.


مراجع دیگر:
  1. ↑
    • آیت‌الله خویی، آیت‌الله گلپایگانی: متعرض این فرع نشده‌اند.

یک قربانی برای چند نفر[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مسئله ۱۰۲۱
امام خمینی: کفایت نمی‌کند[م۱۰۲۱ ۱] برای چند نفر به شرکت، یک هدی در حال اختیار، بلکه در حال ضرورت نیز محل اشکال است و احتیاط واجب جمع بین شرکت در ذبح و روزه است که ذکر می‌شود.[م۱۰۲۱ ۲]


مراجع دیگر:
  1. ↑
    • آیت‌الله مکارم: بنا بر احتیاط واجب
  2. ↑
    • آیت‌الله زنجانی: بلکه در حال ضرورت نیز کفایت نمی‌کند و باید به جای آن روزه بگیرند.
    • آیت‌الله سبحانی: هر فردی باید مستقلاً گوسفندی را قربانی کند و قربانی یک گوسفند برای دو نفر صحیح نیست بنابراین هرگاه دو نفر فقط توانایی خرید یک گوسفند داشته باشند باید به جای قربانی روزه بگیرند مگر اینکه یکی از دو نفر پول خود را به دیگری ببخشد یا قرض دهد تا او قربانی کند و خود روزه بگیرد این کار جایز است.
    • آیت‌الله صافی: در صورت ضرورت مثل اینکه جز یک قربانی پیدا نشود و به واسطه بهای زیادی که مالک آن معین کرده هر یک نتوانند آن را بخرند یا اگر بیشتر از یک قربانی پیدا شود به واسطه گرانی قیمت نتوانند خریداری نمایند به طور شرکت خریداری نمایند و قربانی کنند و احتیاطاً بدل آن روزه بگیرند ولی اگر یک قربانی بیشتر پیدا نشود و هر یک بتوانند آن را خریداری نمایند هر کدام توانستند باید قربانی نمایند بنابراین اگر یک نفر قربانی داشته باشد نمی‌تواند دیگران را با خود شریک کند.
    • آیت‌الله فاضل: اگرچه بعید نیست در حال ضرورت یک هدی برای چند نفر به شراکت کفایت کند و در این صورت احتیاط مستحب جمع بین شراکت در هدی و روزه است.

ویژگی‌های حیوان قربانی[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مسئله ۱۰۲۳
امام خمینی: در هدی چند چیز معتبر است و باید مراعات شود:

اول ـ آنکه اگر شتر باشد سن آن کمتر از پنج سال نباشد و داخل در شش سال شده باشد[م۱۰۲۳ ۱] و اگر گاو است بنا بر احتیاط واجب، کمتر از دو سال نباشد و داخل در سه سال شده باشد و همچنین در «بز» کمتر از سن گاو نباشد[م۱۰۲۳ ۲]و در میش به احتیاط واجب کمتر از یک سال نباشد و داخل در سال دوم شده باشد.[م۱۰۲۳ ۳]

دوم ـ باید صحیح باشد، پس حیوان مریض کافی نیست[م۱۰۲۳ ۴] حتی مثل کچلی بنا بر احتیاط.

سوم ـ باید خیلی پیر نباشد.[م۱۰۲۳ ۵]

چهارم -[م۱۰۲۳ ۶] باید تام الأجزاء باشد و ناقص کافی نیست. پس اگر واضح باشد کوری یا لنگی آن بنا بر اقوی کافی نیست و اگر واضح نباشد به احتیاط واجب کافی نیست[م۱۰۲۳ ۷] و احتیاط واجب آن است که چشمش سفید نشده باشد و باید گوش بریده[م۱۰۲۳ ۸] و دم بریده و شاخ داخل آن شکسته یا بریده نباشد.

پنجم ـ باید لاغر نباشد و اگر در گُرده او پیه باشد کافی است، و احتیاط آن است که آن را در عرف لاغر نگویند.[م۱۰۲۳ ۹]

ششم ـ باید «خصی» نباشد،[م۱۰۲۳ ۱۰] یعنی باید خصیتین آن را بیرون نیاورده باشند.

هفتم ـ باید بیضه آن را نکوبیده باشند به احتیاط واجب.[م۱۰۲۳ ۱۱]

هشتم ـ باید در اصل خلقت بی‌دم نباشد به احتیاط واجب و اگر گوش یا شاخ در خلقت اصلی نداشته باشد، بعید نیست کفایت، اگرچه خلاف احتیاط است.[م۱۰۲۳ ۱۲]

نهم ـ در اصل خلقت بی‌بیضه نباشد.[م۱۰۲۳ ۱۳]


مراجع دیگر:
  1. ↑
    • آیت‌الله خامنه‌ای: بنا بر احتیاط واجب.
  2. ↑
    • آیت‌الله زنجانی: گاو و بز یک ساله، کافی است و بنا بر احتیاط مستحب، دو ساله باشند.
    • آیت‌الله سبحانی: شتر باید داخل در شش سال و گاو و بز داخل در سه سال و گوسفند (بره و میش) وارد در دو سال شده باشد.
    • آیت‌الله فاضل: اگر گاو داخل در سال دوم شده باشد کفایت می‌کند ولی بهتر است کمتر از دو سال نباشد و همچنین است اگر قربانی بز باشد و اگر میش باشد کمتر از یک سال هم کفایت می‌کند ولی احتیاط مستحب است که کمتر از یک سال نباشد.
  3. ↑
    • آیات عظام تبریزی، خویی، سیستانی: گوسفند بایستی هفت ماهش تمام و وارد ماه هشتم باشد و کمتر از آن کافی نیست و احتیاط این است که یک سالش تمام و در سال دوم داخل شده باشد.
    • آیت‌الله زنجانی: میش شش ماهه، کافی است و بنا بر احتیاط مستحب یک ساله باشد.
  4. ↑
    • آیات عظام تبریزی، خویی، سیستانی: احوط اولی این است که مریض نباشد.
    • آیت‌الله زنجانی، آیت‌الله صافی: حیوانی که مبتلا به مرضی است که گوشتش را فاسد کرده کافی نیست و مجرد کچلی حیوان، مانعی ندارد.
    • آیت‌الله سبحانی: حیوان مریض که گوشت آن فاسد و خوردن آن موجب بیماری می‌شود مجزی نیست.
    • آیت‌الله فاضل: بنا بر احتیاط واجب باید صحیح باشد.
    • آیت‌الله گلپایگانی، متعرض این حکم نشده‌اند.
  5. ↑
    • آیات عظام تبریزی، خویی، سیستانی: احوط اولی آن است که خیلی پیر نباشد یعنی مغز استخوانش آب نشده باشد.
    • آیت‌الله سبحانی: بالا بودن سن قربانی مانع نیست آنچه مانع است این است که به خاطر شکستگی مغز استخوانش آب شده باشد.
    • آیت‌الله زنجانی: به طوری که استخوانش پوک باشد.
    • آیت‌الله فاضل، آیت‌الله مکارم: بنا بر احتیاط واجب.
  6. ↑
    • آیت‌الله بهجت: باید تام الاجزاء باشد پس کور و یک چشمی و لنگ و گوش بریده حتی اگر قلیلی از گوش بریده باشند و آنکه از شاخ اندرونی آن چیزی ناقص است مجزی نیست.
    • آیات عظام تبریزی، خویی، سیستانی: باید تام الاعضاء باشد پس کافی نیست کور (هرچند یک چشم باشد) و لنگ و گوش بریده و آنکه شاخ داخلش شکسته است و مانند آن.
    • آیت‌الله خامنه‌ای: چهارم آنکه اعضا و اندام‌های آن، کامل باشد، بنابراین قربانی کردن حیوان ناقص، مانند حیوانی که اخته شده یا بیضه‌اش کشیده شده باشد، کافی نیست، اما اگر بیضه‌هایش کوفته شده و اخته نشده باشد، قربانی کردن آن کفایت می‌کند، و نیز قربانی کردن حیوان دم‌بریده و کور و شَل و گوش بریده و حیوانی که قسمت داخلی شاخ آن شکسته باشد، یا از ابتدا با یکی از این عیوب به دنیا آمده باشد، کافی نیست. بنابراین قربانی کردن حیوانی که فاقد یکی از اندام‌هایی باشد که در دیگر هم‌نوعان آن وجود دارد، به گونه‌ای که فقدان آن عضو یک نقص به شمار آید، کافی نیست. اما اگر بخش بیرونی شاخ آن (که مانند غلاف و پوشش بخش داخلی است) شکسته باشد، یا گوش آن شکافته یا سوراخ شده باشد، مانعی ندارد.
    • آیت‌الله زنجانی: باید تام الاجزاء و سالم باشد پس ناقص و معیوب، کافی نیست.
    • آیت‌الله سبحانی: نباید قربانی لنگی‌اش آشکار، کور، لوچ، دم بریده، اخته شده، گوش بریده، و یا دست و پا شکسته باشد همچنین نباید ریشه شاخ آن شکسته باشد و سر شاخ شکسته باشد اشکال ندارد.
  7. ↑
    • آیت‌الله زنجانی: رعایت این احتیاط مستحب است.
    • آیت‌الله مکارم: لنگی مختصر عیب ندارد.
  8. ↑
    • آیت‌الله زنجانی: اگر قسمتی از گوش حیوان بریده باشد، اشکال ندارد.
  9. ↑
    • آیت‌الله بهجت: باید لاغر نباشد و مشهور کفایت بودن پیه در گرده اوست و احوط آنست که علاوه بر این او را در عرف لاغر نگویند.
    • آیت‌الله خویی: باید عرفاً لاغر نباشد و پیه داشتن در گرده ملاک نیست.
    • آیت‌الله زنجانی، آیت‌الله مکارم: بر کلیه آن مقداری چربی باشد کافی است.
    • آیت‌الله سبحانی: نباید در عرف لاغر شمرده شود.
    • آیت‌الله سیستانی: معتبر است که قربانی عرفاً لاغر نباشد.
  10. ↑
    • آیت‌الله تبریزی، آیت‌الله فاضل: بنا بر احوط قربانی نباید اَخته باشد.
    • آیت‌الله سبحانی: با وجود حیوان سالم نباید قربانی از حیواناتی باشد که با شکافتن پوست، بیضه‌هایش را بیرون می‌آورند.
  11. ↑
    • آیت‌الله بهجت، آیت‌الله فاضل: این احتیاط مستحب است.
    • آیات عظام تبریزی، خویی، سیستانی: احوط و اولی آن است که بیضه آن را نکوبیده باشند.
    • آیت‌الله خامنه‌ای: به ذیل شرط چهارم مراجعه شود.
    • آیت‌الله زنجانی: بنا بر احتیاط مستحب، بیضه آن را نتابیده و نکوبیده و نمالیده باشند.
    • آیت‌الله سبحانی: حیوانی که رگ‌های بیضه‌هایش را کوبیده باشند و بیضه‌هایش برجا باشد حتی با وجود حیوان فاقد این عیب، برای قربانی کافی است ولی در هر حال بهتر است با وجود حیوان سالم این نوع حیوان را نیز قربانی نکنند.
    • آیت‌الله گلپایگانی، آیت‌الله مکارم: جایز است کشتن حیوانی که بیضه آن را کوبیده باشند.
  12. ↑
    • آیت‌الله بهجت: باکی نیست اگر گوش او شکافته یا سوراخ باشد اگرچه احوط ترک این دو و ترک حیوانی که شاخ یا دم از برای او در اصل خلقت نباشد و همچنین آن حیوان که عروق و بیضتین او را مالیده باشند که او را موجوء و مرضوض الخصیتین گویند اگرچه اظهر اجزاء موجوء است.
    • آیات عظام تبریزی، خویی، سیستانی: احوط و اولی این است که قربانی طوری نباشد که از اصل خلقت شاخ و دُم نداشته باشد.
    • آیت‌الله خامنه‌ای: به ذیل شرط چهارم مراجعه شود.
    • آیت‌الله زنجانی: ذبح حیوانی که در اصل خلقت، گوش ندارد و همچنین حیوانی که دم ندارد و عرفاً ناقص به حساب می‌آید کافی نیست؛ ولی اگر در اصل خلقت، شاخ نداشته باشد اشکال ندارد.
    • آیت‌الله سبحانی: اگر نداشتن دم در برخی از نژادهای گوسفند طبیعی باشد قربانی کردن آن صحیح است؛ ولی اگر نژاد آن دارای دم باشد و یکی از آنها بی‌دم به دنیا آمده باشد، آن گوسفند برای قربانی کافی نیست. حیوانی که در آفرینش فاقد گوش است یا گوش‌های آن را از ته بریده باشند مجزی نیست ولی اگر کمی از گوش را بریده و یا به عنوان علامت‌گذاری سوراخ کرده‌اند اشکالی ندارد با این حال بهتر است غیر آن را انتخاب کنند.
    • آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی: احتیاط واجب آن است که حیوانی را که شاخ یا گوش یا دم در اصل خلقت ندارد قربانی نکند.
    • آیت‌الله مکارم: اگر در اصل خلقت بی‌دم باشد اشکال ندارد.
  13. ↑
    • آیت‌الله مکارم: بنا بر احتیاط.


مسئله ۱۰۲۴
امام خمینی: اگر غیر از خصی یافت نشود، بعید نیست کفایت ذبح خصی، گرچه احتیاط در جمع بین آن و سالم است در ماه ذی‌حجه همان سال و اگر نشد سال دیگر،[م۱۰۲۴ ۱]یا جمع بین ناقص و روزه.
مراجع دیگر:
  1. ↑
    • آیت‌الله بهجت: اگر تأخیر انداخت و پیدا نشد اشکال ندارد و جمع می‌کند بین آن و روزه.
    • آیت‌الله تبریزی: و کسی که نتواند قربانی را ولو با صبر کردن تا آخر ذی‌حجه به این شرایط تهیه کند، هرچه ممکن باشد کافی است.
    • آیت‌الله خویی: و کسی که نتواند قربانی را به این شرایط تهیه کند، هرچه ممکنش باشد همان کافی است.
    • آیت‌الله سبحانی: اگر غیر از خصی و مرضوض گوسفند یافت نشود، ذبح آن کافی است لکن اگر ناچار شد حیوان ناقصی را که نقص آن از جهت خصی بودن آن نیست، قربانی کند کفایت کرده ولی احتیاط مستحب است که آن را ذبح کند و یک هدی تامّ هم در بقیه ذی‌حجه و اگر یافت نشد در سال آینده ذبح کند و احتیاط بهتر آن است که بین ذبح هدی ناقص و هدی تامّ و روزه جمع کند.
    • آیت‌الله سیستانی: اگر تا روز سیزدهم ذی‌حجه به جز اخته پیدا نشود، همان کافی است.
    • آیت‌الله صافی: احتیاط مستحب آنست که سه روز در حج و هفت روز پس از حج روزه بگیرد و این حکم در مورد قربانی ناقص است چه خصی باشد و چه غیر آن.
    • آیت‌الله گلپایگانی: بنا بر احتیاط ناقص را ذبح کند و در سال بعد نیز خودش و یا نایبش باید حیوان دیگری را که واجد شرایط است قربانی کند.
    • آیت‌الله مکارم: این احتیاط واجب نیست.


مسئله ۱۰۲۶
امام خمینی: اگر حیوان، شاخ خارجش شکسته یا بریده باشد اشکال ندارد و شاخ خارج؛ شاخ سخت سیاهی است که به منزله غلاف است از برای شاخ داخل که آن شاخ سفید است.[م۱۰۲۶ ۱]


مراجع دیگر:
  1. ↑
    • آیت‌الله سبحانی: حیوانی که شاخ برون و درون آن هر دو شکسته باشد، برای قربانی کفایت نمی‌کند اما اگر شاخ بیرون آن شکسته ولی شاخ درون و به اصطلاح ریشه سالم باشد در صورتی که این شکستگی عرفاً نقص و عیب محسوب نمی‌شود کفایت می‌کند، بنابراین شکسته شدن سر شاخ گوسفند اشکال ندارد.


مسئله ۱۰۲۷
امام خمینی: شکاف داشتن گوش و سوراخ بودن آن مانع ندارد[م۱۰۲۷ ۱] و احتیاط آن است که چنین نباشد.


مراجع دیگر:
  1. ↑
    • آیت‌الله سبحانی: شکاف گوش یا سوراخ کردن آن اگر برای علامت‌گذاری انجام گرفته باشد مانع ندارد ولی بهتر است غیر آن را انتخاب کنند.

تعداد حیوان‌های قربانی[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مسئله ۱۰۲۹
امام خمینی: یک گوسفند، کمتر چیزی است که کافی است برای ذبح، لکن هرچه بیشتر ذبح کند افضل است و در روایت است که رسول خدا(ص) صد شتر همراه آوردند، سی و چهار تای آنها را برای حضرت امیرالمؤمنین(ع) نحر کردند و شصت و شش تای آنها را برای خودشان.


اگر حیوان قربانی یافت نشد[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مسئله ۱۰۳۰
امام خمینی: اگر هدی یافت نشود[م۱۰۳۰ ۱] قیمت آن را پیش شخص امینی بگذارد که در بقیه ذی‌حجه بگیرد و در منا ذبح کند و اگر در این سال ممکن نشود، سال بعد این کار را بکند.


مراجع دیگر:
  1. ↑
    • آیت‌الله بهجت: در ادامه این فرع می‌فرماید: و احوط آن است که در صورت تأخیر از ذی‌حجه همان سال، جمع کند بین آن و صوم ده روز.
    • آیت‌الله زنجانی: و نتواند تا فراهم شدن قربانی، در مکه بماند... .
    • آیت‌الله سیستانی: اگر تا روز سیزدهم یافت نشود بعید نیست کفایت روزه (که در بخش بعد، مسئله ۱۰۵۱ خواهد آمد) ولی احتیاط مستحب این است که جمع کند بین روزه و ذبح در بقیه ذی‌حجه اگر ممکن باشد هرچند با سپردن به شخص امین.


مسئله ۱۰۳۱
امام خمینی: اگر هدی ناقص یافت شود (از غیر جهت خصی بودن که گذشت) احتیاط واجب آن است که آن را ذبح کند[م۱۰۳۱ ۱] و یک هدی تام هم در بقیه ذی‌حجه و اگر نشد در سال آینده ذبح کند، و احتیاط بهتر آن است که جمع کند بین هدی ناقص و هدی تام؛ به طوری که گفته شد و روزه به نحوی که ذکر شد.


مراجع دیگر:
  1. ↑
    • آیات عظام بهجت، صافی، گلپایگانی: به ذیل مسئله ۱۰۲۴ مراجعه شود.
    • آیت‌الله تبریزی، آیت‌الله خویی: اگر تا آخر ذی‌حجه هدی تام پیدا می‌کند باید صبر کند ولی اگر فعلا متمکن نیست و احتمال می‌دهد تا آخر ادامه پیدا کند می‌تواند هدی ناقص ذبح کند ولی اگر اتفاقاً کشف خلاف شد باید اعاده کند.
    • آیت‌الله زنجانی: هدی ناقص کافی نیست، بلکه باید تا آخر ذی‌حجه صبر کند و هدی تام، قربانی کند و پس از آن حلق و تقصیر کرده اعمال بعدی را انجام دهد، البته در صورتی که این تأخیر، حرجی است یا مجبور است به وطن برگردد بدون قربانی، اعمال بعدی را انجام می‌دهد و در باقیمانده ذی‌حجه و اگر نشد در سال بعد، قربانی می‌کند و در هر حال، وظیفه او روزه گرفتن نیست.
    • آیت‌الله سبحانی: در مورد خصی در مسائل قبل متعرض شده‌ایم لکن اگر ناچار شد حیوان ناقصی را که نقص آن به خاطر خصی بودن نباشد بلکه از جهات دیگر ناقص باشد را قربانی کند کفایت می‌کند و آن‌چه در متن به عنوان احتیاط واجب آمده احتیاط مستحب است.
    • آیت‌الله سیستانی: احتیاط این است که بین ذبح ناقص و روزه اگر در ایام تشریق یافت نشد جمع نماید. و اگر در بقیه ذی‌حجه هدی تام یافت شود به احتیاط واجب آن را نیز اضافه کنند و همچنین است اگر پول هدی واجد شرایط را ندارد.
    • آیت‌الله فاضل: و بعید نیست اکتفا به همین هدی.
    • آیت‌الله مکارم: هرگاه صحیح یافت نشود ناقص کافی است و احتیاط مزبور لازم نیست.

زمان قربانی[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مسئله ۱۰۲۸
امام خمینی: باید ذبح را بعد از رمی جمره عقبه بکند به احتیاط واجب.[م۱۰۲۸ ۱]


مراجع دیگر:
  1. ↑
    • آیات عظام تبریزی، خویی، زنجانی، سبحانی، صافی، گلپایگانی: واجب است قربانی پس از رمی باشد.
    • آیت‌الله فاضل: بنا بر اقوی بعد از رمی قربانی کند.


مسئله ۱۰۳۲
امام خمینی: احتیاط واجب آن است که ذبح هدی را از روز عید تأخیر نیندازد.[م۱۰۳۲ ۱]


مراجع دیگر:
  1. ↑
    • آیت‌الله بهجت: واجب است ذبح هدی در روز عید، و اما بعد از عید پس مجزی است در بقیه ذی‌حجه اگرچه خلاف احتیاط است تکلیفاً تأخیر از آن بدون عذر خصوصاً تأخیر از ایام تشریق سه‌گانه.
    • آیت‌الله زنجانی: اختیاراً می‌تواند ذبح را تا روز دوازدهم به تأخیر بیندازد و در صورت عذر، تأخیر آن تا زمانی که بتواند بعد از قربانی، حلق و تقصیر کرده و اعمال مکه آخر را در ذی‌حجه به جا آورد، مانعی ندارد ولی در هر حال باید ترتیب بین اعمال روز عید و همچنین بین حلق یا تقصیر و اعمال مکه رعایت شود، هرچند شرطیت ترتیب بین اعمال منا مخصوص عالم عامد است.
    • آیت‌الله سیستانی: این احتیاط مستحب است و می‌تواند در روزهای تشریق هم قربانی کند.
    • آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی: بنا بر احتیاط اختیاراً جایز نیست ذبح هدی را از روز عید تأخیر بیندازد اگرچه اقوی جواز آن است.
    • آیت‌الله مکارم: تا روز سیزدهم جایز است.

اگر در روز عید قربان، قربانی نکند[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مسئله ۱۰۳۳
امام خمینی: اگر به واسطه عذری مثل فراموشی یا غیر آن، ذبح را در روز عید نکرد، احتیاط واجب آن است که در ایام تشریق ذبح کند[م۱۰۳۳ ۱] و اگر نشد در بقیه ماه ذی‌حجه و در تأخیر عمدی نیز همین حکم است.[م۱۰۳۳ ۲]


مراجع دیگر:
  1. ↑
    • آیت‌الله بهجت: حکم آن در مسئله قبل بیان شد.
    • آیت‌الله تبریزی، آیت‌الله خویی: بلکه بدون تردید لازم است.
    • آیت‌الله زنجانی: به ذیل مسئله قبل مراجعه شود.
    • آیت‌الله سبحانی: افراد معذور تا غروب روز سیزدهم ذی‌حجه فرصت دارند قربانی کنند و اگر امکان نپذیرفت، تا آخر ماه می‌توانند وظیفه قربانی را انجام دهند ولی رمی خود را در روز یازدهم و دوازدهم انجام دهند هرچند قربانی به تأخیر افتاده باشد.
    • آیت‌الله سیستانی: اقوی آن است که می‌تواند در روزهای تشریق قربانی کند.
    • آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی: این احتیاط واجب نیست اگرچه مطلوب اسـت ولکن اگر در غیر ایـام نحر (روز عید و سه روز بعـد از آن) بـود بنا بر احتیـاط قصد ادا و قضـا نکند، بلکه به قصد ما فی الذمه ذبـح کند.
    • آیت‌الله مکارم: تا روز سیزدهم در هر حال جایز است ذبح کند.
  2. ↑
    • آیت‌الله سیستانی: اگر عمداً ذبح را از ایام تشریق تأخیر بیندازد حجش باطل است و اگر معذور باشد باید روزه بگیرد و احتیاط مستحب این است که ذبح در بقیه ذی‌حجه را نیز انجام دهد.

اگر پس از ذبح، معلوم شود حیوان ناقص یا لاغر بوده است[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مسئله ۱۰۳۴
امام خمینی: اگر حیوانی را به گمان آنکه صحیح و سالم است ذبح کرد بعد معلوم شد که مریض یا ناقص بوده، کافی نیست و باید دوباره ذبح کند.[م۱۰۳۴ ۱]


مراجع دیگر:
  1. ↑
    • آیات عظام تبریزی، خویی، سیستانی، مکارم: چنانچه قربانی را به عقیده اینکه سالم است خریداری نمود و قیمتش را پرداخت و بعد معلوم شد که عیبی دارد، ظاهر این است که می‌تواند به آن اکتفا نماید و لازم نیست قربانی دیگری بنماید.
    • آیت‌الله خامنه‌ای: در صورت تمکن مالی.


مسئله ۱۰۳۵
امام خمینی: اگر حیوانی را به گمان چاقی ذبح کرد بعد معلوم شد لاغر است، کافی است.[م۱۰۳۵ ۱]


مراجع دیگر:
  1. ↑
    • آیت‌الله سیستانی: اگر حیوانی را به گمان چاقی خرید سپس معلوم شد لاغر است کافی است چه قبل از ذبح معلوم شود چه بعد از آن، ولی اگر خودش گوسفندی داشت و آن را به گمان چاقی ذبح کرد سپس معلوم شد لاغر است به احتیاط واجب کافی نیست.
    • آیت‌الله مکارم: هرگاه حیوانی را که به ظاهر چاق است، خریداری کند و بعد از ذبح کردن یا پس از خریدن و پرداخت وجه و قبل از ذبح معلوم شود لاغر است، کافی است.


مسئله ۱۰۳۶
امام خمینی: اگر حیوانی را به گمان لاغری خرید و به امید آنکه چاق درآید، برای اطاعت خدا رجائاً ذبح کرد و بعد معلوم شد چاق است، کافی است.



مسئله ۱۰۳۷
امام خمینی: اگر احتمال نمی‌داد که حیوان چاق است یا احتمال می‌داد لکن از روی بی‌مبالاتی ذبح کرد نه به امید موافقت امر خداوند، کافی نیست[م۱۰۳۷ ۱]


مراجع دیگر:
  1. ↑
    • آیات عظام تبریزی، خویی، سیستانی، مکارم: اگر اجمالاً قصد اطاعت امر الهی داشته است کافی است.
    • آیت‌الله سبحانی: اگر معلوم شد گوسفند لاغر نبوده کفایت می‌کند ولی اگر لاغر بوده باید مجدداً قربانی کند.


مسئله ۱۰۳۸
امام خمینی: اگر لاغری آن را اعتقاد داشت و به واسطه جهل به مسئله، برای اطاعت خداوند ذبح کرد، بعد معلوم شد چاق است، احتیاط واجب در اعاده است.[م۱۰۳۸ ۱]


مراجع دیگر:
  1. ↑
    • آیات عظام بهجت، تبریزی، خویی، زنجانی، سبحانی، سیستانی، صافی، گلپایگانی: در فرض مزبور کفایت می‌کند.
    • آیت‌الله فاضل: بهتر است اعاده کند.
    • آیت‌الله نوری: ظاهراً کافی است.


مسئله ۱۰۳۹
امام خمینی: اگر ناقص بودن را اعتقاد داشت و به واسطه جهل به مسئله، برای اطاعت خداوند ذبح کرد و بعد معلوم شد صحیح است ظاهراً کافی باشد.


موارد مصرف قربانی[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مسئله ۱۰۴۰
امام خمینی: احتیاط آن است که ذبیحه را سه قسمت کنند، یک قسمت را هدیه بدهند و یک قسمت را صدقه بدهند و قدری هم از ذبیحه بخورند و صدقه را به مؤمنین بدهند ولکن هیچ‌یک از این احتیاط‌ها واجب نیست.[م۱۰۴۰ ۱] و اگر صدقه را به فقرای کفار بدهد یا آنکه تمام ذبیحه را به آنها بدهد اشکال ندارد و ضامن حصه فقراء نیست.[م۱۰۴۰ ۲] لیکن احتیاط؛ خصوصاً در خوردنِ قدری از ذبیحه، خیلی مطلوب است.


مراجع دیگر:
  1. ↑
    • آیت‌الله بهجت: احوط آنست که قدری از ذبیحه بخورند و قدری هدیه دهند و قدری صدقه دهند و لازم نیست بنا بر اظهر که مقدار هر یک از هدیه و صدقه ثلث ذبیحه باشد و نیز در خصوص سهم صدقه احوط آن است که بر مؤمنین بوده باشد و اگر به اختیار خود به غیر مؤمن بدهد احوط ضمان اوست یعنی قیمت قدری از آن را به عنوان صدقه به فقیر می‌دهد و همین احتیاط در سهم هدیه به مثل اتلاف و بیع جاری است و عمل به احتیاط به مثل توسیط فقیر یا استیکال او ممکن است، و در صورت عدم امکان، این تکلیف ساقط است.
    • آیت‌الله تبریزی، آیت‌الله خویی: این احتیاط واجب است ولی نسبت به صدقه انسان می‌تواند از فقیر مؤمن و نسبت به هدیه از مؤمن دیگری ولو از شهر خودش وکالت در قبول و اعراض بگیرد و بعد از ذبح از طرف آنها قبول و قبض کرده و بعد اعراض نماید و در صورتی که در منا متمکن از تقسیم نیست اخذ وکالت مزبور لازم است و اگر این عمل را با فرض تمکن انجام ندهد بنا بر احتیاط واجب ضامن است.
    • آیت‌الله زنجانی: ولی واجب است حداقل ثلث قربانی را به فقیری که در حرم حضور دارد ـ هرچند زائر باشد ـ صدقه بدهد و برای این کار کافی است از فقیر وکالت بگیرد و از طرف فقیر، سهم او را تحویل بگیرد.
    • آیت‌الله سبحانی: به احتیاط واجب قسمت فقرا به آنها داده شود و چون عمل به این قسمت در شرایط فعلی امکان‌پذیر نیست می‌تواند از فقیری در شهر خود یا نقطه دیگر وکالت بگیرد که در غیاب او به وی تملیک کند و سپس آن را رها کند و اگر این کار را هم نتواند انجام دهد اذن فقیر ساقط است.
    • آیت‌الله سیستانی: در دو قسم اول با متن موافق هستند و اما در قسم سوم می‌فرمایند: بنا بر احتیاط واجب آن را به فقرای مسلمانان صدقه دهد. و اگر صدقه دادن ممکن نباشد یا موجب مشقت و زحمت زیادی شود وجوب آن ساقط می‌شود و رساندن آن به خود فقیر لازم نیست بلکه کفایت می‌کند به وکیل او داده شود اگرچه وکیل خود قربانی‌کننده باشد آن‌گاه وکیل بر حسب اجازه موکل در آن تصرف می‌کند به هدیه دادن یا فروش یا اعراض از آن و یا غیر اینها.
    • آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی: احتیاط واجب آن است که قدری از قربانی را خودش بخورد و قدری را هدیه دهد و مقداری را به فقیر مؤمن صدقه بدهد، و احتیاط آن است که هدیه را هم به مؤمن بدهد و اینکه هر یک از صدقه و هدیه کمتر از ثلث قربانی نباشد و در هدیه فقر شرط نیست.
    • آیت‌الله مکارم: تقسیم ذبیحه برای کسی که متمکن است به سه قسمت واجب است ولی وکالت گرفتن از فقیر لازم نیست.
  2. ↑
    • آیت‌الله سیستانی: بلکه به احتیاط واجب ضامن حصّه فقرا است مگر اینکه قربانی ارزش مالی خود را به دلیل فراوانی بیش از حد از دست بدهد.


نیابت از ذبح قربانی[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مسئله ۱۰۴۱
امام خمینی: جایز است که ذبح را کسی دیگر به نیابت انجام دهد و نیت را نایب کند و احتیاطاً خود شخص هم نیت کند. [م۱۰۴۱ ۱]


مراجع دیگر:
  1. ↑
    • آیت‌الله تبریزی، آیت‌الله خویی: باید نیت از صاحب قربانی تا هنگام کشتن مستمر باشد و کشنده لازم نیست نیت کند هرچند احوط و اولی نیت نمودن اوست.
    • آیت‌الله زنجانی: در ذبح قربانی و کفارات، مباشرت، معتبر نیست، پس حاجی می‌تواند از کسی بخواهد یا به او اجازه دهد برایش ذبح کند، بلکه می‌تواند دیگری را در این کار، نایب خود قرار دهد و در صورت اول ـ که متعارف موارد است ـ هنگام ذبح باید خود حاجی، قصد داشته باشد که «برای حج تمتع قربانی می‌کنم قربة الی الله» و کافی است این قصد به طور اجمال در ذهن او باشد و لازم نیست ذابح، قصد قربت یا نیت انجام قربانی برای حج داشته باشد؛ بلکه همین که حیوان او را ذبح می‌کند کافی است، هرچند اصلاً کسی را نیت نکرده باشد و چون کار ذابح، نیابت نیست، بدون تردید، ایمان در او معتبر نمی‌باشد و حکمی که در متن مناسک آمده است مربوط به صورت دوم یعنی صورت نیابت است که به ندرت پیش می‌آید.
    • آیت‌الله سبحانی: هرگاه انسان دیگری را برای قربانی نایب بگیرد، در این صورت خود شخص فقط قصد قربت کند ولی نایب باید عمل را آگاهانه و با تعیین نوع عمل (اینکه قربانی برای حج تمتع است و اینکه برای خود است یا نیابتا و فردی که حج را برای او انجام می‌دهد و یا نایب در ذبح است) انجام دهد، اما هرگاه فقط ذبح را به دیگری واگذار می‌کند، در این صورت اعمال مربوط به نیت (آگاهانه بودن- تعیین نوع عمل- کار برای خدا انجام شود) مربوط به خود اوست. پس در شق اول حج‌گزار فقط قصد قربت کند و بقیه بر عهده نایب است و در شق دوم فقط ذبح به دیگری واگذار می‌شود و اعمال مربوط به نیت بر عهده حج‌گزار است، بنابراین آنچه امروز بیشتر مرسوم است که نایب بدون واسطه و یا با اذن در توکیل به غیر، به قربانگاه می‌رود و پس از صورت برداری از اسامی افراد مختلف به ترتیب نام یک یک افراد را در نظر می‌آورد و قصد می‌کند آنچه بر ذمه فلانی است، انجام می‌دهم خواه حجة الاسلام یا نیابتی یا مستحبی باشد، کافی است و ذبح کلی از طرف موکلین کافی نیست و باید به هنگام ذبح تک تک افراد را مشخص کند.
    • آیت‌الله صافی: و احوط آن است که علاوه بر نایب خودش هم اگر در وقت ذبح حاضر باشد نیت کند و اگر حاضر نیست موقعی که نایب یا وکیلی را که از طرف او برای ذبح نایب می‌گیرد می‌فرستد نیت کند و نیت را تا وقت ذبح مستمر بدارد.
    • آیت‌الله گلپایگانی: علاوه بر خودش ذابح نیز باید نیت کند.
    • آیت‌الله مکارم: نیت را حاجی می‌کند.


شرایط ذبح و ذبح کننده[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مسئله ۱۰۴۲
امام خمینی: احتیاط واجب آن است که ذابح مؤمن باشد.[م۱۰۴۲ ۱] بلکه خالی از قوت نیست و همین طور در ذبح کفارات.


مراجع دیگر:
  1. ↑
    • آیت‌الله بهجت: ایمان شرط نیست ولی شرایط دیگر را باید دارا باشد.
    • آیات عظام تبریزی، خویی، زنجانی، سبحانی، سیستانی، صافی، گلپایگانی: اگر مسلمان باشد کفایت می‌کند و شیعه بودن ذابح لزومی ندارد.
    • آیت‌الله خامنه‌ای: بنا بر احتیاط واجب ذبح‌کننده باید شیعه اثنی عشری باشد اما اگر نیت را خودش انجام دهد و فقط برای اجرای آن نایب بگیرد در این صورت بعید نیست که شیعه بودن ذبح‌کننده شرط نباشد.
    • آیت‌الله فاضل، آیت‌الله نوری: در صورتی که ذابح را در انجام قربانی نایب کرده باشد و اما اگر از او خصوص ذبح را خواسته باشد لازم نیست مؤمن باشد و خودش باید قصد قربانی و قربت را انجام دهد.
    • آیت‌الله مکارم: تمام مسلمانان که ذبیحه آنان پاک و حلال است می‌توانند ذبح کنند.


مسئله ۱۰۴۳
امام خمینی: در صورتی که قربانی به دست غیر مؤمن انجام گیرد، کفایت نمی‌کند و باید دو مرتبه قربانی کند، هرچند در وقت قربانی متوجه نشود که ذابح مؤمن نیست یا جاهل به مسئله باشد.[م۱۰۴۳ ۱]


مراجع دیگر:
  1. ↑
    • نظر آیات عظام از مسئله قبل معلوم می‌شود.


مسئله ۱۰۴۴
امام خمینی: ذبح هم از عبادات است و در آن نیت خالص و قصد اطاعت خداوند لازم است.



بررسی سالم بودن حیوان قبل از ذبح[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مسئله ۱۰۴۵
امام خمینی: احتیاط آن است که اگر احتمال نقص یا مرض در گوسفند بدهند، آن را معاینه کنند، اگرچه اقوی در احتمال آنکه عیبی حادث شده باشد، مثل آنکه احتمال بدهد گوش یا دمش را بریده‌اند یا آن را خصی کرده‌اند، عدم لزوم معاینه است و احتیاط در عیب‌هایی که محتمل است از حال تولد داشته و مادرزاد بوده، ترک نشود.[م۱۰۴۵ ۱]


مراجع دیگر:
  1. ↑
    • آیت‌الله تبریزی: در موارد احتمال نقص و مرض مطلقاً فحص لازم نیست.
    • آیت‌الله خویی: فحص لازم نیست.
    • آیت‌الله زنجانی: اگر احتمال عقلایی عیب یا مرض مادرزادی، داده شود فحص، واجب است.
    • آیت‌الله سیستانی: فحص مطلقاً لازم نیست، گرچه احتیاط مستحب آن است که فحص کند مخصوصاً اگر احتمال نقص از هنگام ولادت در میان باشد.
    • آیت‌الله مکارم: و بعید نیست قول فروشنده در مورد سن حیوان و یا اخته نبودن یا سایر عیوب پنهانی که خریدار نمی‌داند مقبول باشد.


شک در سالم بودن حیوان بعد از ذبح[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مسئله ۱۰۴۶
امام خمینی: اگر بعد از ذبح کردن، احتمال داد ناقص بودن یا نداشتن سایر شرایط را، اعتنا نکند.[م۱۰۴۶ ۱]


مراجع دیگر:
  1. ↑
    • آیات عظام تبریزی، خویی، زنجانی، فاضل: در صورتی که احتمال بدهد که در حال ذبح احراز شرایط کرده بوده.
    • آیت‌الله سبحانی: به شرطی که هنگام ذبح آن را وارسی کرده باشد.
    • آیت‌الله سیستانی: و همچنین اگر شک در این باشد که محل ذبح منا بوده یا جای دیگر.


دیگر مسائل نیابت[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مسئله ۱۰۴۷
امام خمینی: اگر به کسی نیابت داد برای خریداری کردن و ذبح، و نایب انجام داد، و بعد از آن شخص محرم احتمال داد که نایب به شرایط عمل نکرده باشد، به این احتمال اعتنا نکند و ذبح کافی است.
مراجع دیگر:


مسئله ۱۰۴۸
امام خمینی: اگر کسی را نایب کرد برای خریداری و ذبح، باید علم پیدا کند یا اطمینان[م۱۰۴۸ ۱] به اینکه عمل کرده است و گمان کفایت نمی‌کند.


مراجع دیگر:
  1. ↑
    • آیت‌الله بهجت: احتیاطاً اطمینان لازم است.
    • آیت‌الله تبریزی، آیت‌الله خویی: اگر نایب ثقه باشد و خبر دهد از ذبح کافی است.
    • آیت‌الله زنجانی: یا حجت شرعیه دیگری مانند شهادت دو عادل یا اخبار کسی که گفته او در این مورد
    • برای حاجی یا متعارف مردم، اطمینان آور است وجود داشته باشد. بلکه اگر نایب ثقه باشد و خبر از ذبح دهد کافی است.
    • آیت‌الله سبحانی: چناچه وکیل یا نایب در ذبح مورد وثوق بود وگفت که حیوان را خریداری کرده و ذبح نموده، کفایت می‌کند.
    • آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی: اگر بگوید قربانی کرده‌ام، در صورتی که متهم به کذب نباشد، می‌توان سخن او را پذیرفت.


مسئله ۱۰۴۹
امام خمینی: اگر نایب عمداً بر خلاف دستور شرع، در اوصاف ذبیحه یا در کشتن آن، عمل کرد ضامن است و باید غرامت آن را بدهد و باید دو مرتبه ذبح کنند.



مسئله ۱۰۵۰
امام خمینی: اگر نایب از روی اشتباه یا جهل، بر خلاف دستور عمل کند،[م۱۰۵۰ ۱] اگر برای عمل اجرت گرفته است ضامن است والاّ معلوم نیست ضامن باشد.[م۱۰۵۰ ۲]


مراجع دیگر:
  1. ↑
    • آیت‌الله صافی: این فرع مجمل است و تفصیلی دارد.
    • آیت‌الله گلپایگانی: متعرض این فرع نشده‌اند.
  2. ↑
    • آیت‌الله بهجت: اگر خلاف موجب عدم اجزاء شود در هر صورت ضامن است و اعاده لازم است.
    • آیت‌الله تبریزی، آیت‌الله خویی: مطلقاً مورد ضمان است.
    • آیت‌الله زنجانی: در هر دو صورت ضامن است، مگر شرط عدم ضمان کرده باشد ـ ولو ارتکازاً ـ.
    • آیت‌الله سبحانی: چون اتلاف صورت گرفته ضامن است چه برای این کار اجرت گرفته باشد یا اینکه تبرعا انجام داده باشد ولی بهتر است در مورد تبرع رعایت انصاف شده و مصالحه گردد ولی در هر صورت باید
    • ذبح اعاده شود.
    • آیت‌الله سیستانی: در هر دو صورت ضامن است.
    • آیت‌الله فاضل: و نیز اگر تلف مستند به ذابح باشد بنا بر احتیاط ضامن است اگرچه عمل را تبرعاً انجام
    • داده باشد.
    • آیت‌الله مکارم: اگر مقصر بوده ضامن است.

بدل قربانی[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مسئله ۱۰۵۱
امام خمینی: اگر قادر نباشد بر ذبح، باید سه روز در حج و هفت روز پس از مراجعت از حج روزه بگیرد.



مسئله ۱۰۵۲
امام خمینی: مراد از اینکه قادر بر ذبح نباشد،[م۱۰۵۲ ۱] آن است که نه هدی را داشته باشد و نه پولش را.


مراجع دیگر:
  1. ↑
    • آیت‌الله سبحانی: مراد از عدم قدرت در ذبحی که به روزه بدل می‌شود، عبارت است از اینکه پول خریدن آن را نداشته باشد و یا نتواند بدون زحمت و مشقت قرض کند و یا اینکه ما به ازای قرض را جهت ادا در مکه یا وطن نداشته باشد و اما اگر پول خریدن قربانی را دارد ولی به هر دلیل مثل نبودن گوسفند و یا امر دیگر نتوانست تا غروب روز سیزدهم قربانی کند، حلق یا تقصیر را انجام دهد و در مورد قربانی اگر می‌تواند تا آخر ذی‌حجه انجام دهد و در غیر این صورت سال بعد قربانی را ولو با استنابه در منا انجام دهد و در آن صورت که به خاطر عدم توانایی مالی، نمی‌تواند قربانی تهیه کند، اگر از اول می‌داند باید سه روز قبل از عید و هفت روز بعد از برگشتن روزه بگیرد و اگر نتوانست باید تا آخر ذی‌حجه سه روز را در مکه و بقیه را در محل بماند، و باز هم اگر نتوانست به عللی در مکه بماند، سه روز را در راه و هفت روز را در محل و باز هم اگر نشد سه روز را در محل و با فاصله هفت روز بعدی را نیز در محل بگیرد.


مسئله ۱۰۵۳
امام خمینی: اگر می‌تواند بدون زحمت و مشقت قرض کند و در ازای قرض چیزی که ادا کند داشته باشد باید قرض کند و ذبح کند. [م۱۰۵۳ ۱]


مراجع دیگر:
  1. ↑
    • آیت‌الله زنجانی: واجب نیست پول قربانی را قرض کند، ولی اگر قرض کرد باید قربانی کند.


مسئله ۱۰۵۴
امام خمینی: اگر می‌تواند بدون مشقت چیزی که زاید از مؤونه سفر است بفروشد، باید بفروشد، و هدی بخرد، لکن لباس را هرچه باشد لازم نیست بفروشد.[م۱۰۵۴ ۱]


مراجع دیگر:
  1. ↑
    • آیت‌الله بهجت، آیت‌الله صافی: فرق بین لباس و غیر آن در صورتی که زائد بر مؤونه باشد نیست.
    • آیات عظام تبریزی، خویی، زنجانی: فرقی بین لباس و غیر لباس نیست.
    • آیت‌الله سبحانی: ولی در لباسی که به آن حاجت دارد اگر بفروشد و قربانی تهیه نماید احتیاط آن است که روزه هم بگیرد.
    • آیت‌الله سیستانی: اگر لباس مورد حاجت او نباشد بنا بر احتیاط واجب باید آن را بفروشد و قربانی تهیه کند.
    • آیت‌الله گلپایگانی: متعرض این فرع نشده‌اند.
    • آیت‌الله مکارم: لباسی که مورد حاجت است.


مسئله ۱۰۵۵
امام خمینی: لازم نیست کسب کند و پول هدی را تهیه کند،[م۱۰۵۵ ۱] لیکن اگر کسب کرد و تهیه کرد، باید ذبح کند.


مراجع دیگر:
  1. ↑
    • آیت‌الله بهجت: اگر مناسب باشد و عسر و حرج نباشد لازم است کسب نماید.


مسئله ۱۰۵۶
امام خمینی: اگرچه لباس را لازم نیست بفروشد لکن اگر لباس زاید داشت و فروخت، ظاهراً باید ذبح کند و احتیاط آن است که روزه هم بگیرد.[م۱۰۵۶ ۱]


مراجع دیگر:
  1. ↑
    • آیت‌الله بهجت: گذشت که لباس زائد را بفروشد و ذبح کند و روزه لازم نیست.
    • آیات عظام تبریزی، زنجانی، مکارم: در این صورت روزه لازم نیست.
    • آیت‌الله گلپایگانی: متعرض این فرع نشده‌اند.


مسئله ۱۰۵۷
امام خمینی: این سه روز روزه را باید در ماه ذی‌حجه بگیرد و احتیاط واجب آن است که از هفتم تا نهم بگیرد و جلوتر نگیرد.[م۱۰۵۷ ۱]


مراجع دیگر:
  1. ↑
    • آیات عظام بهجت، تبریزی، خویی: و سه روز اول را می‌تواند پس از شروع به اعمال عمره تمتع از اول ماه ذی‌حجه بگیرد.
    • آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی: باید این سه روز یا کاملاً قبل از عید قربان قرار گیرد هفتم و هشتم و نهم. و یا پس از بازگشت از منا و تا آخر ذی‌حجه.
    • آیت‌الله سبحانی: لیکن اگر قبل از ایام منا یعنی روز هشتم و نهم را روزه گرفت می‌تواند یک روز را بعد از ایام تشریق روزه بگیرد کما اینکه این سه روز را می‌تواند از اول ذی‌حجه روزه بگیرد.


مسئله ۱۰۵۸
امام خمینی: باید این سه روز دنبال هم باشد.



مسئله ۱۰۵۹
امام خمینی: اگر روز هفتم نتوانست روزه بگیرد، روز هشتم و نهم بگیرد و یک روز دیگر بعد از مراجعت از منا بگیرد و احتیاط آن است که بعد از ایام تشریق، که یازدهم و دوازدهم و سیزدهم است، بگیرد.[م۱۰۵۹ ۱]


مراجع دیگر:
  1. ↑
    • آیت‌الله تبریزی، آیت‌الله خویی: کسی که باید در حج روزه بگیرد چنانچه نتواند روز هفتم را روزه بگیرد هشتم و نهم را روزه گرفته و روز دیگر را پس از بازگشت از منا روزه بگیرد.
    • آیت‌الله زنجانی: و باید بعد از روز سیزدهم بگیرد، مگر به جهت ضرورت.
    • آیت‌الله سبحانی: روزه در ایام تشریق برای کسی که در منا است جایز نیست چه حج‌گزار باشد و چه غیر آن لذا اگر قبل از ایام منا روزه نگرفت باید بعد از ایام تشریق سه روز در مکه روزه بگیرد و هفت روز در محل خود و اگر در مکه نشد در راه بازگشت و اگر آن هم ممکن نشد در محل سه روز و بعد فاصله انداخته و هفت روز را روزه بگیرد و به احتیاط واجب هفت روز روزه که باید در محل بگیرد متوالیاً بگیرد.
    • آیت‌الله سیستانی: مکلفی که باید سه روز در حج روزه بگیرد اگر موفق نشود همه سه روز را پیش از روز عید به جا آورد، بنا بر احتیاط کفایت نمی‌کند آنها را در روز هشتم و نهم و یک روز دیگر پس از برگشت از منا بگیرد، و افضل این است که پس از سپری شدن روزهای تشریق این سه روز را روزه بگیرد، اگرچه جایز است که از روز سیزدهم شروع کند، در صورتی که قبل از آن از منا برگشته باشد، بلکه بنا بر اظهر اگرچه در خود روز سیزدهم برگشته باشد.


مسئله ۱۰۶۰
امام خمینی: این سه روز روزه را در ایام تشریق، در منا، جایز نیست بگیرد،[م۱۰۶۰ ۱] بلکه در ایام تشریق در منا روزه برای همه کس حرام است،[م۱۰۶۰ ۲] چه حج به جا بیاورد یا نه.


مراجع دیگر:
  1. ↑
    • آیت‌الله زنجانی: مگر برای ضرورتی باشد ـ مثلاً روز چهاردهم، مجبور است مراجعت کند ـ در این صورت روز سیزدهم را روزه می‌گیرد.
  2. ↑
    • آیت‌الله بهجت: نسبت به غیرناسک خالی از تأمّل نیست.
    • آیت‌الله مکارم: بنا بر احتیاط واجب.


مسئله ۱۰۶۱
امام خمینی: احتیاط مستحب برای کسی که روز هفتم را روزه نگرفته و هشتم و نهم را گرفته، آن است که بعد از مراجعت از منا، سه روز روزه بگیرد ـ که اول آن، روز کوچ کردن است؛ یعنی سیزدهم[م۱۰۶۱ ۱]ـ و متوالی بگیرد و قصدش آن باشد که سه روز از پنج روز برای ادای روزه واجب باشد.


مراجع دیگر:
  1. ↑
    • آیت‌الله زنجانی: و اول آن روز چهاردهم است.
    • آیت‌الله صافی: و احتیاط آنست که اول آن روز چهاردهم باشد.
    • آیت‌الله سیستانی: به ذیل مسئله ۱۰۵۹رجوع شود.
    • آیت‌الله فاضل: مشروط بر اینکه روز سیزدهم در منا نباشد والاّ باید از روز چهاردهم شروع کند.


مسئله ۱۰۶۲
امام خمینی: اگر روز هشتم را روزه نگرفت، روز نهم را هم نگیرد و بعد از مراجعت از منا[م۱۰۶۲ ۱] سه روز دنبال هم بگیرد.
مراجع دیگر:
  1. ↑
    • آیت‌الله زنجانی، آیت‌الله سبحانی: و گذشتن روز سیزدهم.


مسئله ۱۰۶۳
امام خمینی: جایز است اگر از هشتم روزه تعویق افتاد، تا آخر ذی‌حجه هر وقت بخواهد این سه روز را روزه بگیرد، اگرچه احتیاط آن است که بعد از ایام تشریق فوراً بگیرد.[م۱۰۶۳ ۱]


مراجع دیگر:
  1. ↑
    • آیت‌الله تبریزی، آیت‌الله خویی: احتیاط این است که پس از بازگشت هرچه زودتر روزه‌ها را بگیرد و بدون عذر تأخیر ننماید.
    • آیت‌الله مکارم: این احتیاط ترک نشود.


مسئله ۱۰۶۴
امام خمینی: این سه روز را در سفر می‌تواند روزه بگیرد و لازم نیست در مکه قصد اقامت کند، بلکه اگر برای ماندن سه روز در مکه مهلت نیست بین راه هم جایز است بگیرد.[م۱۰۶۴ ۱]


مراجع دیگر:
  1. ↑
    • آیت‌الله سبحانی: به حاشیه مسئله ۱۰۵۹ مراجعه شود.


مسئله ۱۰۶۵
امام خمینی: اگر سه روز روزه را گرفت و بعد از آن متمکن شد از هدی، لازم نیست ذبح کند[م۱۰۶۵ ۱] لیکن اگر قبل از تمام شدن سه روز متمکن شد باید ذبح کند.


مراجع دیگر:
  1. ↑
    • آیت‌الله بهجت: اگرچه ذبح کردن افضل و احوط است خصوصاً در صورت وجدان هدی قبل از خروج از منا.
    • آیت‌الله تبریزی: اگر تا آخر ایام تشریق متمکن شد، بنا بر احتیاط واجب باید قربانی کند؛ در غیر این صورت روزه کفایت می‌کند.
    • آیات عظام خویی، صافی، گلپایگانی: احتیاط واجب آن است که قربانی کند.
    • آیت‌الله زنجانی: اگر در روز دهم تا دوازدهم، متمکن از هدی شد لازم است قربانی کند و نمی‌تواند به روزه، اکتفا کند و اگر بعد از آن متمکن شد لازم نیست.
    • آیت‌الله سبحانی: اگر تا آخر ایام تشریق متمکن شد باید ذبح کند و در غیر این صورت، روزه کفایت می‌کند.
    • آیت‌الله سیستانی: بنا بر احتیاط قربانی بر او واجب خواهد شد اگر تمکن قبل از گذشت ایام تشریق باشد والاّ روزه کفایت می‌کند.
    • آیت‌الله مکارم: بنا بر احتیاط واجب قربانی کند.


مسئله ۱۰۶۶
امام خمینی: اگر این سه روز روزه را نگرفت تا ماه ذی‌حجه تمام شد باید هدی را خودش یا نایبش در منا ذبح کند[م۱۰۶۶ ۱] و روزه فایده ندارد.


مراجع دیگر:
  1. ↑
    • آیات عظام بهجت، تبریزی، خویی، سبحانی، سیستانی، صافی، فاضل، مکارم: در ذی‌حجه سال آینده.
    • آیت‌الله زنجانی: باید در سال آینده، خودش یا نایبش در منا ذبح کند و اگر تأخیر روزه از روی علم و عمد و اختیار بوده باید یک گوسفند کفاره بدهد، بلی چنانچه به جهت ضرورتی نتوانسته در ذی‌حجه روزه بگیرد باید بعد از ذی‌حجه روزه بگیرد و قربانی کفایت نمی‌کند.
    • آیت‌الله گلپایگانی: و در ذبح نیت ما فی الذمه از هدی یا کفاره بکند و سپس بنا بر احتیاط هفت روز پی‌درپی نزد اهلش روزه بگیرد.


مسئله ۱۰۶۷
امام خمینی: باید این سه روز روزه را، بعد از احرام به عمره به جا آورد و قبل از آن نمی‌تواند.[م۱۰۶۷ ۱]


مراجع دیگر:
  1. ↑
    • آیت‌الله زنجانی: باید بعد از محرم شدن به احرام حج بگیرد.
    • آیت‌الله فاضل: یعنی تا زمانی که محرم به احرام عمره تمتع نشده نمی‌تواند این سه روز را بگیرد اما بعد از احرام عمره تمتع اگرچه محل هم باشد می‌تواند به تفصیلی که در مسئله ۱۰۵۷ گذشت روزه بگیرد.


مسئله ۱۰۶۸
امام خمینی: هفت روز بقیه را باید بعد از مراجعت از سفر حج، روزه بگیرد.



مسئله ۱۰۶۹
امام خمینی: احتیاط واجب آن است که پی‌درپی به جا آورد.[م۱۰۶۹ ۱]


مراجع دیگر:
  1. ↑
    • آیت‌الله بهجت: اظهر عدم وجوب توالی است.
    • آیت‌الله زنجانی: سه روز روزه و همچنین هفت روز روزه باید پی‌درپی باشد، مگر در مواردی که ذکر شده است.
    • آیات عظام سیستانی، صافی، فاضل، گلپایگانی، مکارم: بنا بر احتیاط مستحب....


مسئله ۱۰۷۰
امام خمینی: جایز نیست این هفت روز را در مکه یا در راه روزه بگیرد، مگر آنکه بنای اقامت در مکه داشته باشد، [م۱۰۷۰ ۱] در این صورت اگر مدتی بگذرد که در آن مدت می‌توانست به وطن خود مراجعت کند، جایز است به جا آورد و همچنین جایز است اگر یک ماه بماند.


مراجع دیگر:
  1. ↑
    • آیات عظام تبریزی، خویی، سیستانی: در این صورت باید صبر کند تا همراهان او به وطن مراجعت کنند یا یک ماه بگذرد و سپس روزه بگیرد.
    • آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی: متعرض این مسئله و مسائل بعد تا مسئله ۱۰۷۶ نشده‌اند.


مسئله ۱۰۷۱
امام خمینی: در این ایام که با هواپیما مراجعت می‌کنند، بعید نیست برای کسی که در مکه اقامت کرده جایز باشد به همان مقداری که هواپیما اشخاص را به محل می‌رساند صبر کند و روزه بگیرد لیکن احتیاط خلاف آن است[م۱۰۷۱ ۱] و به احتیاط واجب جمع بین سه روز و هفت روز را نکند.[م۱۰۷۱ ۲]


مراجع دیگر:
  1. ↑
    • آیت‌الله زنجانی: باید به همان مقداری که ـ مثلاً ـ باید به فرودگاه برود و با هواپیما به محل بازگردد صبر کند و سپس روزه بگیرد و نباید بین ۳ روز و ۷ روز جمع نماید.
    • آیات عظام تبریزی، خویی، سیستانی: به ذیل مسئله قبلی مراجعه شود.
    • آیت‌الله مکارم: این احتیاط لازم نیست.
  2. ↑
    • آیت‌الله بهجت: فاصله لازم نیست.
    • آیات عظام تبریزی، خویی، صافی، گلپایگانی: نباید بین ۳ روز و ۷ روز جمع نمایند.
    • آیت‌الله سیستانی: احتیاط مستحب عدم جمع است.


مسئله ۱۰۷۲
امام خمینی: اگر در غیر مکه؛ چه در راه یا در بلدی غیر از وطن خودش، اقامت کرد ظاهراً نتواند هفت روز روزه را در آنجا بگیرد[م۱۰۷۲ ۱] اگرچه به مقداری صبر کند که اگر راه می‌پیمود به وطن می‌رسید.


مراجع دیگر:
  1. ↑
    • آیت‌الله بهجت: مانعی ندارد در بلد دیگر روزه بگیرد، البته آنقدر که می‌توانست به وطن برسد صبر کند.
    • آیت‌الله خویی: متعرض این مسئله نشده‌اند.


مسئله ۱۰۷۳
امام خمینی: ابتدای ماهی را که اگر بماند در مکه جایز است روزه را بگیرد و همین طور ابتدای حساب موقع رسیدن به وطن را ظاهراً باید از وقتی که بنای مجاورت یا اقامت به مکه کرد حساب کند.[م۱۰۷۳ ۱]


مراجع دیگر:
  1. ↑
    • آیت‌الله تبریزی، آیت‌الله خویی: بلکه ملاک این است که همسفرهایش که در مکه اقامت نکرده‌اند
    • به وطن برسند.
    • آیت‌الله زنجانی: مبدأ این دو مدت پس از انقضاء ایام تشریق و پایان مناسک حج (یعنی انجام طواف نساء) و سه روز روزه گرفتن است.
    • آیت‌الله سبحانی: ابتدای ماه از ما بعد ایام تشریق یعنی روز چهاردهم حساب می‌شود.
    • آیت‌الله سیستانی: ابتدا آن زمانی است که اگر قصد اقامت در مکه نداشت معمولاً از آنجا خارج می‌شد.
    • آیت‌الله مکارم: بلکه ملاک آن است که همسفران او به وطن برسند ولی در یک ماه احتیاط واجب محاسبه بعد از قصد اقامت در مکه است.


مسئله ۱۰۷۴
امام خمینی: اگر متمکن از روزه گرفتن شد و قبل از آنکه روزه بگیرد مرد، واجب است ولی او سه روز را قضا کند بنا بر اقوی، و هفت روز دیگر را بنا بر احتیاط واجب.[م۱۰۷۴ ۱]


مراجع دیگر:
  1. ↑
    • آیت‌الله بهجت، آیت‌الله زنجانی: واجب است بگیرد.
    • آیت‌الله تبریزی، آیت‌الله خویی: متعرض این مسئله نشده‌اند.
    • آیت‌الله سبحانی: اگر سه روز را روزه گرفته قضای بقیه واجب نیست ولی اگر هیچ روزه نگرفته باید همه را قضا کند.
    • آیت‌الله سیستانی: هیچ‌کدام واجب نیست.
    • آیت‌الله فاضل: بر ولی واجب است سه روز را قضا کند و هفت روز دیگر را بنا بر احتیاط مستحب قضا کند.


مسئله ۱۰۷۵
امام خمینی: لازم نیست بعد از برگشتن به بلد خود، در همان جا روزه بگیرد، پس اگر در جای دیگر قصد اقامت کرد می‌تواند بگیرد.



مسئله ۱۰۷۶
امام خمینی: اگر متمکن از سه روز روزه نشد، در مکه و برگشت به محل خود، در صورتی که ماه ذی‌حجه باقی است می‌تواند در محل بگیرد، لیکن با هفت روز روزه فاصله بدهد[م۱۰۷۶ ۱] و اگر ماه گذشته باشد باید در منا هدی ذبح کند[م۱۰۷۶ ۲] اگرچه به وسیله شخص امینی باشد.
مراجع دیگر:
  1. ↑
    • آیت‌الله بهجت: فاصله لازم نیست.
    • آیت‌الله سیستانی: احتیاط مستحب عدم جمع است.
  2. ↑
    • آیت‌الله زنجانی: و باید روزه بگیرد هرچند ماه ذی‌حجه گذشته باشد و ذبح هدی، لازم نیست.
    • آیت‌الله سیستانی: البته در سال آینده.

مسائل متفرقه[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مسئله ۱۰۷۷
امام خمینی: تقسیم قربانی به سه قسم واجب نیست،[م۱۰۷۷ ۱] و فروش یا هبه سهم فقیر،[م۱۰۷۷ ۲] قبل از قربانی و بدون قبض آن باطل است.[م۱۰۷۷ ۳] بنابراین، عمل بعضی، که به ادعای فقر یا وکالت از فقیر، ثلث فقیر را از قربانی بخود حاجی می‌فروشند یا هبه می‌کنند صحیح نیست.
مراجع دیگر:
  1. ↑ نظر آیات عظام در ۱۰۴۰ گذشت.
  2. ↑
    • آیت‌الله فاضل: توسط فقیر یا وکیل او.
  3. ↑
    • آیات عظام بهجت، تبریزی، خویی، سبحانی، سیستانی: جایز است قبل از قبض، از فقیری در وطنش وکالت بگیرد که در یک سوم قربانی طبق خواسته او تصرف کند.
    • آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی: نسبت به صدقه و اهدا، انسان می‌تواند از فقرا و مؤمنین آشنا در شهر خود وکالت در قبول و اعراض بگیرد و بعد از ذبح از طرف آنها قبول کرده و بدون تقسیم اعراض نماید.


مسئله ۱۰۷۸
امام خمینی: گفته می‌شود که در منا، مسلخ فعلی،[م۱۰۷۸ ۱] کمی در وادی مُحسِّر ساخته شده و در این صورت، هرچند در صورت امکان ولو تا آخر ذی‌حجه باید در منا قربانی کنند لکن قربانی در مسلخ جدید مجزی است.[م۱۰۷۸ ۲]
مراجع دیگر:
  1. ↑
    • در زمان حاضر به خارج از منا (مکانی به نام معیصم) منتقل شده است.)
  2. ↑
    • آیت‌الله بهجت: اگر به علت تغییر محل، ذبح در منا ممکن نباشد و تأخیر انداختن آن، ولو تا آخر ماه ذی‌حجه موجب عُسر و حرج نوعی باشد، در این صورت ذبح در خارج از منا اشکال ندارد.
    • آیت‌الله تبریزی، آیت‌الله خویی: پس اگر متمکن از تأخیر و ذبح در منا باشد، اگرچه تا آخر ذی‌حجه، حلق یا تقصیر نماید و مُحل شود و ذبح را تأخیر بیندازد و همچنین طواف و نماز طواف و سعی را تأخیر بیاندازد والاّ جایز است به ذبح در مذبح فعلی اکتفا کند، [لازم به تذکر است اگر در روز عید متمکن از ذبح در منا نبود و احتمال بقای عذر تا آخر ذی‌حجه را بدهد، می‌تواند طبق فتوای آیت‌الله خویی در مسلخ‌های جدید ذبح کند ولی اگر اتفاقاً کشف خلاف شد اعاده نماید.] و آیت‌الله تبریزی اضافه فرموده‌اند: و جایی که مشکوک است که منا باشد مبیت و ذبح و تقصیر در حال اختیار هم مجزی است.
    • آیت‌الله خامنه‌ای: محل انجام ذبح، منا است و در صورتی که از ذبح در منا ممانعت شود، انجام آن در محل تعیین شده در حال حاضر، بلامانع است.
    • آیت‌الله زنجانی: در شرایط کنونی، قربانی کردن در مسلخ‌هایی که در خارج منا و وادی محسَّر ولی نزدیک منا احداث شده است مجزی است و تأخیر برای ذبح در منا لازم نیست ولی اگر تأخیر انداخت اعمال بعدی را هم به تأخیر بیندازد.
    • آیت‌الله سبحانی: ذبح در مسلخ جدید مجزی است.
    • آیت‌الله سیستانی: در صورت زیاد بودن حجاج و گنجایش نداشتن منا برای همه آنها در وقت اراده ذبح، بعید نیست کشتن در وادی محسِّر نیز جایز باشد، اگرچه احوط ترک آن است مگر آنکه بداند که نمی‌تواند در منا تا روز سیزدهم قربانی کند. و چنانچه ذبح در منا یا وادی محسر تا آخر ایام تشریق میسور نبود در هر کجای حرم بخواهد می‌تواند ذبح کند و جواز اکتفا در حال اختیار به ذبح در مکانی که مشکوک است از منا یا وادی محسر می‌باشد به علت شک در صحت علائم منصوبه در آن مکان‌ها محل اشکال است.
    • آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی: در صورت تمکن از ذبح در ایام تشریق، لازم است ذبح را تأخیر نماید بلکه لزوم تأخیر تا آخر ذی‌حجه بعید نیست ولی حلق را روز عید انجام دهد و با این عمل از احرام مخیط خارج می‌شود و باقی اعمال را به ترتیب به جا آورد. و اگر به کلی ذبح در منا ممکن نبود ذبح در وادی محسِّر کافی است.
    • آیت‌الله فاضل: اولا خارج بودن مذبح فعلی از منا ثابت نیست بلکه به احتمال قوی قسمتی از آن داخل منا است و بر فرض اینکه مسلخ فعلی خارج از منا باشد، صبر کردن لازم نیست بلکه می‌توانند در روز عید در مذبح فعلی قربانی کنند و بقیه اعمال را انجام دهند.
    • آیت‌الله مکارم: از روز سیزدهم تأخیر نیندازد.


مسئله ۱۰۷۹
امام خمینی: کسی که اجیر در حج است، می‌تواند برای قربانی شخص ثالثی را وکیل کند و وکیل مزبور، نیت قربانی حجی که موکلش از طرف موکل خود انجام می‌دهد را می‌نماید.[م۱۰۷۹ ۱]
مراجع دیگر:
  1. ↑
    • به ذیل مسئله ۱۰۴۱ مراجعه شود.
    • آیت‌الله سبحانی، آیت‌الله سیستانی: وکیل باید نیت کند آن قربانی که بر موکلش واجب است.
    • آیت‌الله مکارم: نیت قربانی را نایب اصلی می‌کند.


مسئله ۱۰۸۰
امام خمینی: تأخیر ذبح از روز عید عمداً، جایز نیست علی الأحوط،[م۱۰۸۰ ۱] لکن اگر تأخیر شد عمداً یا جهلاً یا نسیاناً، ذبح در شب کفایت می‌کند.[م۱۰۸۰ ۲]
مراجع دیگر:
  1. ↑ نظر آیات عظام در ذیل مسئله ۱۰۳۲ گذشت.
  2. ↑
    • آیت‌الله تبریزی: ذبح در شب، بعد از عید، خلاف احتیاط است.
    • آیات عظام خویی، سبحانی، فاضل: ذبح در شب کفایت نمی‌کند مگر برای خائف.
    • آیت‌الله زنجانی: تأخیر قربانی تا روز دوازدهم جایز است ولی ذبح در شب کفایت نمی‌کند، مگر برای خائف که می‌تواند شب دهم قربانی کند و اگر از آن هم معذور است، قربانی در شب‌های بعدی کفایت می‌کند.
    • آیت‌الله سیستانی: و احتیاط واجب این است که در شب قربانی نکند، حتی شب روزهای تشریق، مگر برای خائف.
    • آیات عظام صافی، گلپایگانی، مکارم: بنا بر احتیاط کفایت نمی‌کند.


مسئله ۱۰۸۱
امام خمینی: کسانی که وکیل دیگری هستند که برای او قربانی کنند، می‌توانند قبل از اینکه حلق یا تقصیر کنند، قربانی دیگری را ذبح نمایند.[م۱۰۸۱ ۱]


مراجع دیگر:
  1. ↑
    • آیت‌الله زنجانی: البته چون قربانی کردن باعث نجس شدن بدن یا لباس محرم می‌شود، تا در منا حلق یا تقصیر نکرده نباید قربانی دیگری را ذبح کند و در هر حال اگر قربانی کرد، صحیح است.

مستحبات قربانی[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مسئله ۱۱۱۹
امام خمینی: مستحبات هدی چند چیز است:[م۱۱۱۹ ۱]
  1. در صورت تمکن، قربانی شتر باشد و در صورت نبودن آن، گاو و در صورت نبودن آن، گوسفند باشد.
  2. قربانی بسیار فربه باشد.
  3. در صورت شتر یا گاو بودن آن، از جنس ماده و در صورت گوسفند یا بز بودن آن، از جنس نر باشد.
  4. شتری که می‌خواهند او را نحر کنند، ایستاده و از سر دست‌ها تا زانوی آن را ببندند و شخص در جانب راست او بایستد و کارد یا نیزه یا خنجر به گودال گردن او فرو برد و در وقت ذبح یا نحر این دعا را بخواند: «وَجَّهْتُ وَجْهِیَ لِلَّذِی فَطَرَ السَّماواتِ وَالْاَرْضَ حَنِیفاً مُسْلِماً وَما أَنَا مِنَ المُشْـرِکینَ اِنَّ صَلاتِی وَنُسُکی وَمَحْیایَ وَمَمَاتِی للهِ رَبِّ الْعالَمِینَ لا شَرِیک لَهُ وَبِذلِک اُمِرْتُ وَأنا مِنَ المُسْلِمِینَ، أَللَّهُمَّ مِنْک وَلَک بِسْمِ اللهِ وَاللهُ أکبَرُ، أللَّهُمَّ تَقَبَّلْ مِنِّی».
  5. اینکه خود، قربانی را بکشد و اگر نتواند، دست خود را بالای دست کشنده بگذارد.
مراجع دیگر:
  1. ↑
    • آیت‌الله مکارم: به قصد رجا و امید ثواب به‌جا آورد.

استفتائات قربانی[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مسئله ۱۰۸۲

س- جمعی از حجاج پول روی هم می‌گذارند و کسی با پول مشترک برای همه آنان تعدادی گوسفند می‌خرد و در وقت ذبح، هر گوسفند را برای یک نفر قصد می‌کند و قربانی می‌کند، آیا این ترتیب ذبح اشکال دارد یا خیر و آیا در صورت تفاوت گوسفندان در قیمت با اینکه همه به یک اندازه پول داده‌اند چه وضعی پیدا می‌شود؟

ج- امام خمینی: اگر صاحبان پول راضی باشند اشکال ندارد.[م۱۰۸۲ ۱]

مراجع دیگر:
  1. ↑
    • آیت‌الله تبریزی، آیت‌الله خویی: اگر صاحبان پول اجازه داده باشند مانعی ندارد ولی رضایت قلبی کافی نیست.
    • آیت‌الله سبحانی: به ذیل مسئله ۱۰۴۱ مراجعه شود.
    • آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی: اگر صاحبان پول راضی باشند و ذابح وکالت در افراز داشته باشد اشکال ندارد.
    • آیت‌الله فاضل: لیکن بهتر است که وکالت بگیرد در مقابل وجه مورد توافق، یک گوسفند به نیابت از او قربانی کند و مجاز باشد که برای ذبح نایب هم بگیرد.


مسئله ۱۰۸۳

س- کسانی که گوسفند خود را به غیر مؤمن داده‌اند و او ذبح نموده است و بعد، حلق و اعمال مترتبه را انجام داده‌اند و بعد متوجه شده‌اند، وظیفه آنان چیست؟

ج‌ـ امام خمینی: ذبح را اعاده کنند و حلق و اعمال مترتبه صحیح است.[م۱۰۸۳ ۱]

مراجع دیگر:
  1. ↑
    • نظر آیات عظام در ذیل مسئله ۱۰۴۲ گذشت.
    • آیت‌الله سبحانی: چنانچه فقط ذبح و حلق را به غیر مؤمن واگذار کند ولی خود نیت کند اشکال ندارد و چنانچه نیت ذبح و حلق را به غیر مؤمن واگذارد، باید اعاده کند.


مسئله ۱۰۸۴

س- کسی قربانی را به غیر مؤمن داده و او کشته است و بعد متوجه شده و در عین توجه، عمداً بدون تجدید قربانی حلق کرده و اعمال مترتبه بر حلق را انجام داده، آیا مُحلّ شده است یا نه و آیا فقط قربانی باید بکند یا همه اعمال را اعاده نماید؟

ج‌ـ امام خمینی: با فرض اینکه احتمال صحّتِ اعمالی را که بعد از قربانی اتیان کرده می‌داده، مُحِلّ شده است و فقط قربانی بر عهده او است و اعمالش صحیح است.[م۱۰۸۴ ۱]

مراجع دیگر:
  1. ↑
    • نظر آیات عظام در ذیل مسئله ۱۰۴۲ گذشت.
    • آیت‌الله سبحانی: مراجعه به ذیل مسئله قبلی شود.


مسئله ۱۰۸۵

س- در مسئله قربانی در مسلخ جدید، عبارت نقل شده از حضرت عالی صراحت در حکم ندارد، لطفاً نظر مبارک را مرقوم فرمایید.

ج‌ـ امام خمینی: ذبح در مسلخ جدید مُجزی است.[م۱۰۸۵ ۱]

  1. ↑
    • به ذیل مسئله ۱۰۷۸مراجعه شود.


مسئله ۱۰۸۶

س- آیا در شرایط قربانی، تحقیق لازم است که یقین به بودن شرایط حاصل شود یا لازم نیست؟

ج‌ـ امام خمینی: س- در شرایطی که مربوط به نقص عارض بر حیوان بعد از تمام بودن آن است، مثل خصی نبودن یا معیوب نبودن حیوان، فحص لازم نیست و در صورت شک می‌تواند بدون تحقیق ذبح کند، ولی در شرایط دیگر مثل سن حیوان یا مؤمن بودن ذابح،[م۱۰۸۶ ۱] لازم است یقین حاصل شود.[م۱۰۸۶ ۲]

مراجع دیگر:
  1. ↑
    • به ذیل مسئله ۱۰۴۲ مراجعه شود.
  2. ↑
    • به ذیل مسئله ۱۰۴۵مراجعه شود.
    • آیت‌الله تبریزی، آیت‌الله خویی: اگر بایع اهل خبره بود و از سن هدی خبر داد می‌توان به قول او اعتماد کرد.
    • آیت‌الله زنجانی: اطمینان یا حجت دیگر شرعی لازم است.
    • آیت‌الله سبحانی: اگر احتمال نقص یا مرض یا کمبود سن در حیوان خریداری شده برای قربانی وجود دارد احتیاطاً فحص کند.
    • آیت‌الله مکارم: در صفات پنهانی حیوان می‌توان به قول فروشنده ظاهر الصلاح قناعت کرد.


مسئله ۱۰۸۷

س- در مکه جیب کسی را زدند و پولش را بردند، شکایت کرد، بعد از طی مراحل قانونی، حاکم آنجا حکم کرد پولش را از دزد بگیرند و به او بدهند، آیا جایز است پول را بگیرد و گوسفند قربانی را با آن بخرد یا نه؟

ج‌ـ امام خمینی: اگر می‌داند که پول خود او است، مانع ندارد.[م۱۰۸۷ ۱]

مراجع دیگر:
  1. ↑
    • آیات عظام تبریزی، خویی، زنجانی: اگر می‌داند آن شخص دزد است مانع ندارد.
    • آیت‌الله سیستانی: و همچنین اگر شرایط تقاص حاصل باشد و به هر حال اگر قربانی را به نحو کلی فی الذمه بخرد و با آن پول، قیمت آن را ادا کند مجزی است.


مسئله ۱۰۸۸
س- شخصی بدون گرفتن وکالت در ذبح، از طرف عیالش یا شخص دیگری قربانی می‌نماید، به این خیال که اذن فحوی از او دارد و مطمئن است که وقتی به عیالش یا رفیقش بگوید من در قربانگاه برای تو قربانی کرده‌ام او راضی است و خوشحال هم می‌شود، این نحو قربانی کافیست یا نه؟

ج‌ـ امام خمینی: کافی نیست مگر او را وکیل کرده باشد.[م۱۰۸۸ ۱]

مراجع دیگر:
  1. ↑
    • آیت‌الله بهجت: چنانچه احراز رضایت کرد و شاهد حال هم دالّ بر رضایت بود؛ به طوری که اگر او بفهمد راضی است کفایت می‌کند.
    • آیت‌الله خامنه‌ای: قربانی کردن باید به وسیله خود شخص یا با وکالت از سوی او انجام شود، اما اگر شخص دیگری بدون وکالت گرفتن از او برایش ذبح انجام دهد، صحت آن محل اشکال است و بنا بر احتیاط، نمی‌توان به آن اکتفا کرد.
    • آیت‌الله زنجانی: کافی نیست مگر مأذون در ذبح باشد.


مسئله ۱۰۸۹

س- روز عید، بعض اشخاص به قربانگاه می‌روند و بدون اینکه در قربانی نیابت داشته باشند، خودشان برای رفقایشان قربانی می‌کنند، آیا این قربانی کافی است یا نه؟ و اگر کافی نیست، پول قربانی به عهده چه کسی است؟

ج‌ـ امام خمینی: کفایت نمی‌کند و پول از مال کسی خارج می‌شود که خرج کرده است مگر آنکه غرری در بین باشد.[م۱۰۸۹ ۱]

مراجع دیگر:
  1. ↑
    • آیت‌الله بهجت: در مسئله قبل بیان شد که در چه صورتی کفایت می‌کند.
    • آیت‌الله خامنه‌ای: به ذیل سؤال قبل مراجعه شود.


مسئله ۱۰۹۰

س- در قربانگاه، حجاج و صاحب گوسفند یک قراری با هم می‌گذارند که هر چند رأس گوسفندی که می‌خواهند، هر یکی به فلان مبلغ و نام می‌برد، حاجی هم قبول می‌کند و یکی یکی را به نیت افرادی که وکالت دارد می‌کشد، بعد می‌رود با صاحب گوسفند حساب می‌کند، آیا در قربانی اشکالی نیست؟

ج‌ـ امام خمینی: اشکال ندارد.


مسئله ۱۰۹۱

س- در قربانگاه ده نفر حاجی با صاحب گوسفند قرار می‌گذارند که ده گوسفند را جدا می‌کنیم و قربانی می‌کنیم از قرار یکی دویست ریال سعودی مثلاً، در این بین چند نفر دیگر از رفقای آنان می‌آیند و بدون قرار جدید با صاحب گوسفند، به تعدادشان گوسفند قربانی می‌کنند و بنا دارند که بعد از قربانی طبق قرارداد سایر افراد، به صاحب گوسفند پول بدهند، آیا قربانی‌های آنان درست است یا خیر؟

ج‌ـ امام خمینی: اگر یقین به رضایت صاحب گوسفند دارند، مانع ندارد.[م۱۰۹۱ ۱]

مراجع دیگر:
  1. ↑
    • آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی: والاّ رضایت بعدی کافی نیست.


مسئله ۱۰۹۲

س- غیر مؤمن مشغول سر بریدن قربانی بود، شخصی که برای او قربانی می‌شد دست گذاشت روی دست ذابح و فشار می‌داد در بردن و آوردن چاقو، به نحوی که بریدن سر گوسفند به هر دو اسناد داده می‌شد، آیا این قربانی صحیح است؟

ج‌ـ امام خمینی: اگر خودش ذبح نکرده، صحیح نیست.[م۱۰۹۲ ۱]

مراجع دیگر:
  1. ↑
    • به ذیل مسئله ۱۰۴۲مراجعه شود.
    • آیت‌الله سبحانی: چنانچه این شخص خود نیت داشته باشد که ظاهر حال این‌گونه است و فقط ذبح به ذابح غیر مؤمن واگذار شده اشکال ندارد.


مسئله ۱۰۹۳

س- در روز عید قربان معمولاً در هر کاروانی چند نفر برای قربانی از طرف دیگران نایب می‌شوند و می‌آیند قربانگاه، اگر کسی شک کند که برای فلان شخص هم قربانی کردم یا نه، وظیفه نایب چیست؟

ج‌ـ امام خمینی: باید قربانی کند.


مسئله ۱۰۹۴

س- آیا ذبح با کاردهای استیل که معلوم نیست آهن است یا نه چگونه است؟

ج‌ـ امام خمینی: صحیح نیست.[م۱۰۹۴ ۱]

مراجع دیگر:
  1. ↑
    • آیت‌الله بهجت: اگر در تیزی و حدّت مثل آهن باشد تا انتهای ذبح، بعید نیست حکم آهن را داشته باشد به الغای خصوصیت.
    • آیت‌الله تبریزی: مانعی ندارد، بلی اگر در محل ذبح آهن باشد، احتیاط مستحب آن است که با آن ذبح کند.
    • آیت‌الله خامنه‌ای: ابزاری که ذبح با آن انجام می‌شود. باید از آهن باشد، و استیل (که فولاد مخلوط با ماده ضد زنگ است) در حکم آهن است، اما اگر در مورد آهنی بودن ابزار ذبح تردید دارد، تا زمانی که آهنی بودن آن محرز نشده، ذبح کردن با آن کفایت نمی‌کند.
    • آیت‌الله خویی: ذبح با آن مانعی ندارد.
    • آیت‌الله زنجانی: ذبح با چاقوی استیل، بلکه هر وسیله‌ای که در برندگی، از چاقوی آهنی، کمتر نباشد صحیح است.
    • آیت‌الله سبحانی: ذبح با کاردهای استیل و غیر استیل فرق نمی‌کند و همین که فلز باشد و تیز که حیوان را اذیت نکند، کافی است.
    • آیت‌الله سیستانی: خالی از اشکال نیست.
    • آیت‌الله صافی: اگر محرز نباشد که استیل آهن است صحیح نیست.
    • آیت‌الله فاضل: اشکال ندارد.
    • آیت‌الله مکارم، آیت‌الله نوری: با هر فلز برنده‌ای صحیح است.


مسئله ۱۰۹۵

س- اگر انسان مریض نتواند در حج تمتع قربانی کند و به دیگری نیابت دهد و نایب و وکیل فراموش کند و در مدینه یا در ایران یادش بیاید که قربانی نکرده است، وظیفه‌اش چیست؟

ج‌ـ امام خمینی: بر حج او اشکالی نیست، ولی قربانی بر ذمه‌اش باقی است که باید در سال آینده در منا انجام دهد و اگر در ماه ذی‌حجه فهمید باید در صورت امکان در همان ماه قربانی کند.[م۱۰۹۵ ۱]

مراجع دیگر:
  1. ↑
    • آیت‌الله سبحانی: بدین شکل که اگر وکیل یا نایب هنوز در مکه است سعی کند آن را در منا یا کشتارگاه‌های نزدیک به منا انجام دهد وگرنه باید در سال آینده در منا انجام دهد و اگر پول یا فیش قربانی به هدر رفته است قربانی بر ذمه نایب باقی است و باید انجام دهد.
    • آیت‌الله سیستانی: اگر پس از ایام تشریق در ماه ذی‌حجه متوجه شود به احتیاط واجب جمع کند بین روزه و ذبح.


مسئله ۱۰۹۶

س- شخصی برای خود و نیابت افرادی به قربانگاه رفت و ده رأس گوسفند خرید و قربانی کرد، بعد از رسیدن به منزل، یقین پیدا کرد پول ۹ رأس گوسفند را داده است، وظیفه‌اش نسبت به پول یک رأس که نداده چیست؟ ضمناً با مراجعه به قربانگاه صاحب گوسفند را پیدا نکرد، آیا جایز است که در آن پول تصرف کند و بعد از مراجعت به ایران پول ایرانی به حاکم شرع بدهد و یا صدقه بدهد یا نه؟ و در صورتی که تصرف در آن جایز باشد اکنون که به ایران برگشته، آیا باید ریال سعودی یا قیمت آن به ارز دولتی یا ارز آزاد بدهد؟

ج‌ـ امام خمینی: با یأس از شناسایی صاحبش، از طرف او به فقیر صدقه دهد[م۱۰۹۶ ۱] و باید یا ریال بدهد و یا قیمت بالا را بدهد.

مراجع دیگر:
  1. ↑
    • آیت‌الله تبریزی، آیت‌الله خویی: باید فقیر مؤمن باشد.
    • آیت‌الله زنجانی: باید با اذن حاکم شرع به فقیر مؤمن غیر سید صدقه دهد.
    • آیت‌الله سبحانی: به فقیر مؤمن غیر سید صدقه بدهد و بهتر است با اذن حاکم شرع این کار انجام شود.
    • آیت‌الله سیستانی: و به احتیاط واجب باید به اذن حاکم شرع باشد.


مسئله ۱۰۹۷

س- شخصی قربانی نمی‌کند به اعتقاد اینکه گوشت گوسفند تلف می‌شود و از آنان استفاده‌ای نمی‌شود وبا همین کیفیت تقصیر کرده، اعمال حج را انجام می‌دهد، وظیفه او چیست؟

ج‌ـ امام خمینی: اگر جاهل بوده و فکر می‌کرده که عملش صحیح است، از احرام خارج شده ولی قربانی بر ذمه او است.[م۱۰۹۷ ۱]

مراجع دیگر:
  1. ↑
    • آیت‌الله بهجت: قربانی کند و بعد تقصیر نماید و کفاره ازاله شَعر را بدهد.
    • آیت‌الله زنجانی: حلق و تقصیر او صحیح بوده و از احرام خارج شده ولی حرمت استمتاع از زنان باقی است و باید قربانی کرده و اعمال مکه را اعاده کند.
    • آیت‌الله سبحانی: ولی در جاهل مقصر و یا در صورت عمد چنین فردی از احرام خارج نشده و اگر محرم مرد می‌باشد باید فوراً لباس دوخته را از تن خارج کند و حوله‌های احرام را بپوشد و محرمات احرام را ترک نماید و بعد از قربانی در منا یا قربانگاه‌های موجود اعمال مترتبه را انجام دهد و اگر پایان ایام تشریق ذبح نکند تا آخر ذی‌حجه باید ذبح کند و اعمال را انجام دهد و یک عمره مفرده نیز به جا آورد و حج خود را بنا بر احتیاط واجب سال بعد اعاده کند.
    • آیت‌الله فاضل: ظاهراً از احرام خارج نشده و لازم است محرمات احرام را رعایت کند و اگر تا پایان ایام تشریق ذبح کند حجش صحیح است والاّ بنا بر احتیاط باطل است و باید با عمره مفرده از احرام خارج شود.
    • آیت‌الله سیستانی: باید فوراً لباس دوخته را بیرون آورد و محرمات احرام را ترک کند و قبل از پایان ایام تشریق ذبح کند وگرنه حج او باطل است بنا بر احتیاط.
    • آیت‌الله مکارم: اگر قربانی در منا از بین می‌رود و به هیچ وجه قابل استفاده نیست، باید پول آن را کنار گذارد و در شهر خودش قربانی کند (در ماه ذی‌حجه آن سال و اگر نتوانست در سال بعد در ایام تشریق).


مسئله ۱۰۹۸

س- آیا مُحرم می‌تواند قبل از ذبحِ گوسفندِ خود، برای دیگری ذبح نماید؟

ج‌ـ امام خمینی: مانع ندارد.[م۱۰۹۸ ۱]

مراجع دیگر:
  1. ↑
    • آیت‌الله زنجانی: به ذیل مسئله ۱۰۸۱ مراجعه شود.
    • آیت‌الله سبحانی: ولی بهتر است نخست قربانی خود را ذبح کند سپس قربانی افراد دیگر را.


مسئله ۱۰۹۹

س- اگر کسی مؤمن بودن ذابح را قبل از ذبح احراز کرد و بعداً معلوم شد خلاف بوده است، آیا آن قربانی کفایت می‌کند؟

ج‌ـ امام خمینی: کفایت نمی‌کند.[م۱۰۹۹ ۱]

  1. ↑
    • به ذیل مسئله ۱۰۴۲مراجعه شود.


مسئله ۱۱۰۰

س- اگر قربانی از وجه غیر مُخَمَّس باشد چه صورت دارد؟

ج‌ـ امام خمینی: کفایت نمی‌کند.[م۱۱۰۰ ۱]

مراجع دیگر:
  1. ↑
    • آیت‌الله بهجت: اگر معامله به ذمه باشد، ظاهراً کافی است.
    • آیت‌الله تبریزی، آیت‌الله خویی: چون متعارف خرید به ثمن کلی است، قربانی صحیح است.
    • آیت‌الله خامنه‌ای، آیت‌الله سبحانی: کفایت می‌کند و فقط ذمه حج‌گزار به اندازه خمس مشغول است.
    • آیت‌الله زنجانی: به ذیل سؤال ۶۶۷ مراجعه شود.
    • آیت‌الله سیستانی، آیت‌الله نوری: چون متعارف خرید به ثمن کلی است، قربانی صحیح است ولی ذمه‌اش به اندازه خمس مشغول است.


مسئله ۱۱۰۱

س- در صورت عدم وجود گوسفند سالم، آیا می‌توان گوسفند مرضوض الخصیتین (گوسفندی که تخم‌های آن را کوبیده‌اند) را ذبح نمود؟

ج‌ـ امام خمینی: اگر غیر خصی و مرضوض یافت نشود، ذبح خصی و مرضوض کافی است.[م۱۱۰۱ ۱]

مراجع دیگر:
  1. ↑
    • نظر آیات عظام در ذیل مسئله ۱۰۲۴ و ۱۰۲۳ «شرط هفتم» مراجعه شود.
    • آیت‌الله خامنه‌ای: به ذیل مسئله ۱۰۲۳ «شرط چهارم» مراجعه شود.


مسئله ۱۱۰۲

س- شخصی به اعتماد نایب خود در رمی، ذبح کرده و حلق نموده است، بعد معلوم شده که نایب از جانب او رمی ننموده است، آیا ذبح و حلق او صحیح است؟

ج‌ـ امام خمینی: کفایت می‌کند.


مسئله ۱۱۰۳

س- شخصی در قربانی کسی را نایب خود کرد و پس از آن به دیگری نیابت داد، ولی شخص اول ذبح نمود، آیا صحیح است؟

ج‌ـ امام خمینی: اگر اولی را از وکالت عزل نکرده کافی است و مجرد نیابت دادن به دومی، عزل اولی از نیابت نیست.[م۱۱۰۳ ۱]

مراجع دیگر:
  1. ↑
    • آیت‌الله زنجانی: صحیح است.


مسئله ۱۱۰۴

س- شخصی با جهل به اشتراط مؤمن بودن ذابح، قربانی خود را به دیگری واگذار کرده که ذبح نماید، بعد از ذبح متوجه مسئله شده است، وظیفه او چیست؟

ج‌ـ امام خمینی: اگر مؤمن بودن ذابح معلوم نیست، باید دو مرتبه قربانی کند.[م۱۱۰۴ ۱]

  1. ↑
    • به ذیل مسئله ۱۰۴۲مراجعه شود.


مسئله ۱۱۰۵

س- کسی را وکیل در قربانی نموده، آیا وکیل می‌تواند به دیگری وکالت دهد؟

ج‌ـ امام خمینی: اگر وکالت داده که وکیل خودش قربانی کند، نمی‌تواند به دیگری بدهد.


مسئله ۱۱۰۶

س- اگر ذبح قربانی شخصی توسط غیر مؤمن صورت گرفته باشد[م۱۱۰۶ ۱]، آیا تکرار آن باید در ایام تشریق باشد؟

ج‌ـ امام خمینی: اگر در بقیه ذی‌حجه، تا آخر آن هم قربانی شود کافی است، اگرچه تأخیر آن از ایام تشریق جایز نیست.

  1. ↑
    • به ذیل مسئله ۱۰۴۲ مراجعه شود.


مسئله ۱۱۰۷

س- مُحرمی که لباس احرامش بر اثر ذبح نجس شده، می‌تواند به مقداری که برای دیگران ذبح می‌کند، در لباسِ احرام نجس باشد؟

ج‌ـ امام خمینی: در صورت امکان باید لباس خود را تطهیر کند[م۱۱۰۷ ۱] و اگر نکرد ضرری به احرام یا ذبح ندارد.

مراجع دیگر:
  1. ↑
    • آیات عظام بهجت، تبریزی، خویی، سیستانی: بنا بر احتیاط واجب.
    • آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی: احتیاط مستحب تعویض یا تطهیر آن است.


مسئله ۱۱۰۸

س- در مناسک نوشته شده: واجب است احتیاطاً، که قربانی را از روز عید تأخیر نیندازند، حال اگر کسی بدون عذر تأخیر انداخت، به غیر از حرمت تکلیفی، عواقب دیگری هم دارد؟

ج‌ـ امام خمینی: قربانی او صحیح است، ولی باید ترتیب بین قربانی و حلق و اعمال مکه مراعات شود.[م۱۱۰۸ ۱]

مراجع دیگر:
  1. ↑
    • آیت‌الله بهجت: علی الأحوط الأشهر.
    • آیت‌الله تبریزی، آیت‌الله خویی: اگر ذبح را عمداً تأخیر بیندازد تا تنگی وقت روز عید که دیگر نتواند در آن روز ذبح کند، باید حلق یا تقصیر نماید، ولی اعمال مکه را تأخیر بیاندازد.
    • آیت‌الله خامنه‌ای: کسی که ذبح قربانی را بنا بر هر دلیلی از روز عید به تأخیر انداخته، لازم نیست حلق یا تقصیر را هم به تأخیر اندازد، بلکه بعید نیست انجام حلق یا تقصیر در روز عید واجب باشد، و نباید در این مورد ترک احتیاط کند، اما صحت انجام طواف حج و دیگر اعمال پنج‌گانه مکه در چنین حالتی (تأخیر در انجام قربانی) محل اشکال است و باید برای انجام آن اعمال تا ذبح قربانی منتظر بماند.
    • آیت‌الله زنجانی: به ذیل مسئله ۱۰۳۱ مراجعه شود.
    • آیت‌الله سبحانی: اگر تا غروب روز سیزدهم تأخیر افتاد، باید حلق و تقصیر را انجام دهد.
    • آیت‌الله سیستانی: جایز است مقدم داشتن تقصیر یا حلق بر ذبح ولی احتیاط واجب این است که پس از تهیه قربانی در مکانی که ذبح در آن برای او جایز است باشد. ولی تا ذبح نکند مُحل نمی‌شود و تقدیم اعمال مکه بر حلق یا تقصیر برای کسی که باید آنها را بعد از وقوفین انجام دهد جایز نیست و اگر کسی از روی علم و عمد مقدم بدارد باید یک گوسفند قربانی کند.
    • آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی: باید ترتیب بنا بر احتیاط مراعات شود و اگر از روی سهو یا جهل ترتیب مراعات نشد اشکال ندارد ولی احکام مکه باید بعد از قربانی و حلق یا تقصیر انجام شود.
    • آیت‌الله مکارم: تأخیر تا روز سیزدهم جایز است.


مسئله ۱۱۰۹

س- بعد از فری اوداج اربعه، اگر گردن قربانی را درحالی‌که هنوز زنده است قطع نمود، چه صورتی دارد؟

ج‌ـ امام خمینی: کار حرامی است[م۱۱۰۹ ۱]، لکن ذبیحه حلال است و کفایت از قربانی می‌کند.

مراجع دیگر:
  1. ↑
    • آیت‌الله بهجت: مانعی ندارد ولی اگر عمداً چنین کند استفاده از گوشت آن مکروه است بلکه خلاف
    احتیاط است.
    • آیت‌الله تبریزی، آیت‌الله خویی: بنا بر احتیاط لازم، ذبیحه حلال نیست.
    • آیت‌الله زنجانی، آیت‌الله مکارم: این کار حرام نیست ولی بهتر است این کار را نکند.
    • آیت‌الله سبحانی: گرچه این کار اگر عمدی باشد حرام است ولی استفاده از گوشت آن مکروه است.
    • آیت‌الله سیستانی، آیت‌الله فاضل: بنا بر احتیاط.


مسئله ۱۱۱۰

س- می‌فرمایید اگر ذبح در منا تا آخر ذی‌حجه ممکن شود باید ذبح را تأخیر بیندازد، آیا اجازه می‌دهید که حلق را همان روز عید انجام دهد، یا باید حلق و تقصیر را تا بعد از قربانی تأخیر بیندازد، هرچند ده روز طول بکشد؟

ج‌ـ امام خمینی: باید مراعات ترتیب شود علی الأحوط.[م۱۱۱۰ ۱]

مراجع دیگر:
  1. ↑
    • نظر آیات عظام در ذیل مسئله ۱۱۴۲ خواهد آمد.


مسئله ۱۱۱۱

س- آیا حکم گوسفندی که تخم‌های آن را کوبیده‌اند، با گوسفندی که تخم‌هایش را تابیده‌اند یکی است یا نه؟ و در هر صورت، اگر تخم‌های گوسفندی را تابیده باشند، آیا برای هَدی مُجزی است یا نه؟ لطفاً نظر خودتان را بیان فرمایید.

ج‌ـ امام خمینی: بنا بر احتیاط واجب باید تابیده هم نشده باشد.[م۱۱۱۱ ۱]

مراجع دیگر:
  1. ↑
    • آیات عظام خامنه‌ای، سبحانی، گلپایگانی: به ذیل مسئله ۱۰۲۳، (شرایط هدی) رجوع شود.
    • آیات عظام بهجت، تبریزی، خویی، زنجانی، سیستانی، فاضل: احتیاط مستحب است.


مسئله ۱۱۱۲

س- حیوانی را که برای هدی ذبح می‌کنند، اگر قطع اوداج اربعه بکنند و آن را رها نمایند و حیوان به خودی خود پشت به قبله شود و یا بعد از قطع اوداج اربعه، قبل از جان دادن، حیوان را روی بقیه اجساد حیوانات ذبح شده پرت نمایند و حیوان در اثر این کار، از قبله منحرف شود و در آن حال جان دهد، حکمش چیست؟

ج‌ـ امام خمینی: رو به قبله بودن در حال قطع اوداج اربعه کافی است.


مسئله ۱۱۱۳

س- اگر کسی پس از ذبح قربانی و انجام باقی مناسک و یا قبل از آن متوجه شد که سن هَدی کمتر از حد نصاب است وظیفه چیست؟

ج‌ـ امام خمینی: اعاده لازم است.[م۱۱۱۳ ۱]

مراجع دیگر:
  1. ↑
    • آیت‌الله سیستانی: اگر در ایام تشریق باشد باید اعاده کند و اگر بعد از آن باشد به احتیاط واجب جمع کند بین اعاده ذبح و روزه.
    • آیات عظام خامنه‌ای، صافی، گلپایگانی، مکارم: بنا بر احتیاط واجب.


مسئله ۱۱۱۴

س- اگر روحانی کاروان می‌داند که احرامی او در روز عید در مسلخ به خون آلوده می‌شود و به جهت اینکه روحانی است و باید بر اعمال حجاج نظارت داشته باشد مدت چند ساعت لباس احرامی او خون آلود است، آیا با علم به نجس شدن و طولانی بودن آن تکلیف او چیست؟

ج‌ـ امام خمینی: اگر معذور از تبدیل یا تطهیر است اشکال ندارد.[م۱۱۱۴ ۱]

مراجع دیگر:
  1. ↑
    • آیت‌الله سیستانی: اگر ممکن است، به احتیاط واجب باید مبادرت به تطهیر یا تبدیل کند یا ابتدا از احرام خارج شود سپس به این کار بپردازد.


مسئله ۱۱۱۵

س- روحانی کاروانی نایب است و می‌داند که برای نظارت بر اعمال حج حجاج در قربانگاه لباس او به خون آلوده می‌شود و به جهت مسئولیتی که دارد در قربانگاه معطل می‌گردد، آیا با علم به این جهت، نیابتش در حج اشکالی دارد؟

ج‌ـ امام خمینی: نیابت اشکال ندارد.


مسئله ۱۱۱۶

س- بعضی از محله‌های جدید مکه، در منا ساخته شده است، آیا در آنجا می‌شود قربانی نمود یا خیر؟

ج‌ـ امام خمینی: اگر در منا است مانع ندارد، ولی بدون احراز اینکه در منا است، صحیح نیست.[م۱۱۱۶ ۱]

مراجع دیگر:
  1. ↑
    • آیت‌الله تبریزی: با فرض شک، مانعی ندارد.
    • آیت‌الله خویی: در مورد شک در منا فتوای ایشان به دست نیامد.
    • آیت‌الله زنجانی: در شرایط کنونی ذبح در اماکن نزدیک منا مجزی است.


مسئله ۱۱۱۷

س- انسان شک می‌کند که در سال یا سال‌های گذشته ذابحِ قربانی‌اش مؤمن بوده یا نه، الآن وظیفه‌اش چیست؟

ج‌ـ امام خمینی: اگر در حال عمل، مسئله را می‌دانسته و ملتفت بوده و شک بعد از عمل است، اعتنا نکند و در غیر این صورت باید قربانی را اعاده نماید.[م۱۱۱۷ ۱]

مراجع دیگر:
  1. ↑
    • در این سؤال و سؤال بعد به ذیل مسئله ۱۰۴۲ مراجعه شود.
    • آیت‌الله زنجانی: برای پاسخ این سؤال و سؤال بعد به ذیل مسئله ۱۰۴۱ مراجعه شود.


مسئله ۱۱۱۸

س- بعضی از مدیران کاروان‌ها یا اشخاص خیّرِ دیگر، که برای قربانی از اشخاص پول می‌گیرند و احیاناً خودشان سر بریدن را یاد ندارند لذا قربانی‌ها را غیر مؤمن ذبح می‌کند، اولاً آیا از منوب عنه مُجزی است یا نه و ثانیاً آیا نایب ضامن است یا خیر؟

ج‌ـ امام خمینی: قربانی مزبور کفایت نمی‌کند و کسی که پول را از منوب عنه گرفته ضامن است.[م۱۱۱۸ ۱]

مراجع دیگر:
  1. ↑
    • آیت‌الله فاضل: به ذیل مسئله ۱۰۵۰ مراجعه شود.
    • آیت‌الله سبحانی: و اگر کسانی که در کاروان‌ها از حجاج جهت خرید قربانی و ذبح پول گرفته و نیابت با اذن در توکیل گرفته‌اند چنانچه فقط ذبح را به غیر مؤمن واگذار و خود نیت کند اشکال ندارد ولی هم ذبح و هم نیت را نمی‌تواند به غیر مؤمن واگذار کند.


منبع[ویرایش | ویرایش مبدأ]

این مقاله برگرفته از صفحه ۴۸۶ تا ۵۰۷ کتاب مناسک حج مطابق با فتاوای امام خمینی(ره) و مراجع معظم تقلید تهیه و تنظیم در پژوهشکده حج و زیارت، منتشر شده به سال ۱۳۹۷، است.
برگرفته از «https://wikihaj.com/index.php?title=قربانی_(فتاوای_مراجع)&oldid=47471»