آدم (پیامبر): تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
Pourghorbani (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۱۰ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''آدم'''(ع) انسان نخست و نخستین [[پیامبر]]. بنابر برخی روایات اسلامی، آدم پس از اخراج از بهشت در [[مکه]]، ساکن شد. توبه او در مکه پذیرفته شد و همو بود که [[کعبه]] را ساخت و اولین کسی بود که مناسک حج را از [[جبرئیل]] آموخت و بارها حجگزاری کرد. | '''آدم'''(ع) انسان نخست و نخستین [[پیامبر]]. بنابر برخی روایات اسلامی، آدم پس از اخراج از [[بهشت]] در [[مکه]]، ساکن شد. توبه او در مکه پذیرفته شد و همو بود که [[کعبه]] را ساخت و اولین کسی بود که مناسک حج را از [[جبرئیل]] آموخت و بارها حجگزاری کرد. | ||
==واژه‌شناسی== | ==واژه‌شناسی== | ||
| خط ۷: | خط ۷: | ||
ادیان ابراهیمی و نیز دیگر دین‌ها و آیین‌های اقوام سامی، سرگذشت نسبتاً مشابهی را در آفرینش و استقرار انسان نخستین در زمین روایت کرده‌اند. در [[قرآن کریم]] (برای نمونه: [[سوره بقره]]، آیه ۳۰-۳۸؛ [[سوره اعراف]]، آیه ۱۹-۲۵) و [[عهد عتیق]]<ref>کتاب مقدس، سفر پیدایش، ۱: ۲۶ -۳۰؛ ۲: ۷.</ref> داستان حضرت آدم از چگونگی خلقت از خاک و شکل‌گیری بدن و دمیدن روح در او به تفصیل بیان شده که درباره هر یک از این مراحل و ابعاد مختلف آن به ویژه موضوع آفرینش یکباره یا تدریجی، آرای گوناگون در دست است.<ref>برای نمونه نک: المیزان، ج۴، ص۱۴۳؛ ج۱۶، ص۲۵۵.</ref> برخی به استناد یافته‌های علمی و برخی روایات برآنند که انسان‌ها پیش از آدم نیز وجود داشته‌اند.<ref>در این باره نک: «امکان سنجی دلائل اثبات نظریه ابوالبشر بودن ''حضرت'' ''آدم'' علیه السلام با تکیه بر آیه اول سوره نساء»، ص 164</ref> | ادیان ابراهیمی و نیز دیگر دین‌ها و آیین‌های اقوام سامی، سرگذشت نسبتاً مشابهی را در آفرینش و استقرار انسان نخستین در زمین روایت کرده‌اند. در [[قرآن کریم]] (برای نمونه: [[سوره بقره]]، آیه ۳۰-۳۸؛ [[سوره اعراف]]، آیه ۱۹-۲۵) و [[عهد عتیق]]<ref>کتاب مقدس، سفر پیدایش، ۱: ۲۶ -۳۰؛ ۲: ۷.</ref> داستان حضرت آدم از چگونگی خلقت از خاک و شکل‌گیری بدن و دمیدن روح در او به تفصیل بیان شده که درباره هر یک از این مراحل و ابعاد مختلف آن به ویژه موضوع آفرینش یکباره یا تدریجی، آرای گوناگون در دست است.<ref>برای نمونه نک: المیزان، ج۴، ص۱۴۳؛ ج۱۶، ص۲۵۵.</ref> برخی به استناد یافته‌های علمی و برخی روایات برآنند که انسان‌ها پیش از آدم نیز وجود داشته‌اند.<ref>در این باره نک: «امکان سنجی دلائل اثبات نظریه ابوالبشر بودن ''حضرت'' ''آدم'' علیه السلام با تکیه بر آیه اول سوره نساء»، ص 164</ref> | ||
== | == هُبوط به مکه == | ||
آدم(ع) و همسرش [[حوا|حوّا]] پس از خوردن میوه ممنوع، همراه [[شیطان]] از [[بهشت]] به زمین [[هبوط]] کردند. درباره نوع بهشت آدم و شیوه هبوط و فلسفه خوردن از میوه ممنوع، آرای گوناگون مطرح شده است.<ref>برای آگاهی بیشتر نک: التفسیر الکبیر، ج۳، ص۲-۲۸؛ المیزان، ج۱، ص۱۲۶-۱۵۴.</ref> | آدم(ع) و همسرش [[حوا|حوّا]] پس از خوردن میوه ممنوع، همراه [[شیطان]] از [[بهشت]] به زمین [[هبوط]] کردند. درباره نوع بهشت آدم و شیوه هبوط و فلسفه خوردن از میوه ممنوع، آرای گوناگون مطرح شده است.<ref>برای آگاهی بیشتر نک: التفسیر الکبیر، ج۳، ص۲-۲۸؛ المیزان، ج۱، ص۱۲۶-۱۵۴.</ref> | ||
در [[قرآن]] و [[تورات]]، مکان هبوط مشخص نیست. در روایات اسلامی چندین دیدگاه در این باره ارائه شده است. بر پایه روایتی منسوب به [[امام علی(ع)]] آدم در کوه | در [[قرآن]] و [[تورات]]، مکان هبوط مشخص نیست. در روایات اسلامی چندین دیدگاه در این باره ارائه شده است. بر پایه روایتی منسوب به [[امام علی(ع)]] آدم در کوه سَراَندیب هندوستان و حوّا در [[جده]] هبوط کردند.<ref>علل الشرائع، ج۲، ص۵۹۵؛ کشف‌الاسرار، ج۱، ص۱۵۱؛ التفسیر الکبیر، ج۳، ص۲۷؛ بحار الانوار، ج۱۱، ص۱۱۱؛ ج۶۱، ص۲۷۴.</ref> در گزارشی دیگر آمده که آدم بر [[کوه صفا]] و حوّا بر [[کوه مروه]] فرود آمد و نامگذاری صفا به مناسبت لقب آدم «صفی الله» و نامگذاری مروه به مناسبت هبوط همین زن (مرأه) بر آن است.<ref>الکافی، ج۴، ص۱۹۰؛ المیزان، ج۱، ص۱۳۹.</ref> مشهورترین گزارش در روایات آن است که آدم و حوا در سرزمین [[مکه]] هبوط کردند.<ref>تفسیر عیاشی، ج۱، ص۳۶-۳۹؛ تفسیر ابن ابی حاتم، ج۱، ص۸۸؛ الکافی، ج۴، ص۱۹۰.</ref> گروهی نیز برای جمع میان روایات، هبوط را دارای دو مرحله دانسته‌اند: نخست در سَراَندیب و سپس در مکه.<ref>المیزان، ج۱، ص۱۵۰.</ref> | ||
=== هبوط حجرالاسود === | === هبوط حجرالاسود === | ||
در برخی روایات، از هبوط [[حجرالاسود]] از بهشت همراه هبوط آدم(ع) یاد شده است.<ref>کمال الدین، ص۲۹۴، ۲۹۸؛ تفسیر العز بن عبدالسلام، ج۳، ص۲۸۹.</ref> دیگر روایات از هبوط حجرالاسود برای آدم(ع) یاد می‌کنند.<ref>الکافی، ج۴، ص۱۸۵.علل الشرایع، ج۲، ص۳۱۸.</ref> | در برخی روایات، از هبوط [[حجر الاسود|سنگ حجرالاسود]] از بهشت همراه هبوط آدم(ع) یاد شده است.<ref>کمال الدین، ص۲۹۴، ۲۹۸؛ تفسیر العز بن عبدالسلام، ج۳، ص۲۸۹.</ref> دیگر روایات از هبوط حجرالاسود برای آدم(ع) یاد می‌کنند.<ref>الکافی، ج۴، ص۱۸۵.علل الشرایع، ج۲، ص۳۱۸.</ref> | ||
=== توبه آدم در مکه === | === توبه آدم در مکه === | ||
| خط ۱۹: | خط ۱۹: | ||
== آدم و بنای کعبه == | == آدم و بنای کعبه == | ||
نقش حضرت آدم(ع) در بنای [[کعبه]]، به اظهار نظر درباره زمان پیدایش کعبه بستگی دارد و درباره آن اختلاف است. در برخی روایات [[شیعه]] و [[اهل سنت|سنی]]، از وجود کعبه پیش از آدم(ع) یاد شده<ref>مسند الشافعی، ص۱۱۶؛ من لایحضره الفقیه، ج۲، ص۲۵۰.</ref> و گزارش حج [[فرشته|فرشتگان]] پیش از آدم که در برخی روایات آمده، همین سخن را تأیید می‌کند.<ref>الکافی، ج۴، ص۱۹۴؛ من لایحضره الفقیه، ج۲، ص۲۳۰؛ الدر المنثور، ج۱، ص۱۳۰.</ref> در بعضی از گزارش‌ها، سابقه وجود کعبه به بیش از ۲۰۰۰ سال پیش از [[دحو الارض|دَحْو الارض]] بازمی‌گردد.<ref>الکافی، ج۴، ص۱۹۸؛ السنن الکبری، ج۵، ص۱۷۷.</ref> مفسران معمولاً ذیل آیه {إِنَّ أَوَّلَ بَیتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِی بِبَکةَ مُبَارَکا...} ([[آیه ۹۶ سوره آل‌عمران|سوره آل‌عمران، آیه ۹۶]]) به ذکر این دسته روایات پرداخته و این آیه را مؤید آن‌ها گرفته‌اند.<ref>نک: جامع البیان، ج۱، ص۷۶۲.</ref> در دسته دیگری از روایات، آدم(ع) نخستین بنیانگذار کعبه و نیز [[بیت المقدس]] شمرده شده است.<ref>الکافی، ج۴، ص۱۸۸؛ عمدة القاری، ج۱۵، ص۲۶۲؛ شرح سنن النسائی، ج۲، ص۳۳.</ref> در روایتی از [[وهب بن منبه]]، [[شیث]] فرزند آدم سازنده کعبه معرفی شده است.<ref>الاستذکار، ج۴، ص۱۸۵؛ تفسیر قرطبی، ج۲، ص۱۲۲؛ فتح الباری، ج۶، ص۲۸۵.</ref> | |||
نقش حضرت آدم(ع) در بنای [[کعبه]]، به اظهار نظر درباره زمان پیدایش کعبه بستگی دارد و درباره آن اختلاف | |||
شماری فراوان از محدثان و مفسران به استناد روایاتی، [[حضرت ابراهیم(ع)]] را نخستین بنیانگذار کعبه شمرده<ref>صحیح البخاری، ج۴، ص۱۱۶؛ جامع البیان، ج۱، ص۷۶۳؛ تفسیر ابن کثیر، ج۳، ص۲۲۶.</ref>، هیچ نقشی برای آدم در این زمینه برنمی‌شمرند و اساسا وجود کعبه را در آن زمان نمی‌پذیرند. برخی، با توجه به تصریح قرآن درباره نقش ابراهیم در ساخت کعبه، روایات مربوط به نقش آدم در ساخت کعبه و روایات مربوط به حجگزاری او را معتبر نمی‌دانند.<ref>المنار، ج۱، ص۳۸۳.</ref>برخی نیز روایات درباره ساخت کعبه را جمع کرده و برآنند که نخستین بار فرشتگان پیش از هبوط آدم کعبه را بنا کردند، سپس آدم و پس از او شیث و سرانجام ابراهیم آن را احیا و بازسازی نمودند.<ref>روح المعانی، ج۴، ص۵.</ref> | |||
== حج آدم == | == حج آدم == | ||
در کتاب [[الکافی|کافی]] بابی مستقل به موضوع حج آدم اختصاص یافته و در روایاتی چند به شرح کامل و تفصیلی شیوه حجگزاری او اشاره شده است.<ref>الکافی، ج۴، ص۱۹۰-۱۹۷.</ref> بر اساس این روایات جبرئیل [[مناسک حج]] را گام به گام و بدین شرح به آدم آموخت:<blockquote>جبرئیل نخست آدم را به [[عرفات]] برد و از وی خواست که غروب‌گاهان [[استغفار]] کند. سپس او را به [[بطحا]] برد و در آن‌جا نیز استغفار هنگام طلوع را توصیه کرد. آن‌گاه رفتن به [[منا]] و انجام [[قربانی]] و [[رمی جمرات]] و نیز [[حلق]] و [[تقصیر]] و سرانجام هفت شوط [[طواف]] و [[طواف نساء]] را آموزش داد. نیز جبرئیل(ع) در انجام حلق و قربانی و دیگر مناسک حج به یاری آدم برخاست.<ref>الکافی، ج۴، ص۱۹۶-۱۹۷.</ref></blockquote> | در کتاب [[الکافی|کافی]] (از منابع اصلی حدیثی شیعه) بابی مستقل به موضوع حج آدم اختصاص یافته و در روایاتی چند به شرح کامل و تفصیلی شیوه حجگزاری او اشاره شده است.<ref>الکافی، ج۴، ص۱۹۰-۱۹۷.</ref> بر اساس این روایات جبرئیل [[مناسک حج]] را گام به گام و بدین شرح به آدم آموخت:<blockquote>جبرئیل نخست آدم را به [[عرفات]] برد و از وی خواست که غروب‌گاهان [[استغفار]] کند. سپس او را به [[بطحا]] برد و در آن‌جا نیز استغفار هنگام طلوع را توصیه کرد. آن‌گاه رفتن به [[منا]] و انجام [[قربانی]] و [[رمی جمرات]] و نیز [[حلق]] و [[تقصیر]] و سرانجام هفت شوط [[طواف]] و [[طواف نساء]] را آموزش داد. نیز جبرئیل(ع) در انجام حلق و قربانی و دیگر مناسک حج به یاری آدم برخاست.<ref>الکافی، ج۴، ص۱۹۶-۱۹۷.</ref></blockquote> | ||
=== تعداد حج‌های آدم === | === تعداد حج‌های آدم === | ||
| خط ۱۰۲: | خط ۱۰۱: | ||
[[رده:مقاله‌های تکمیل‌شده]] | [[رده:مقاله‌های تکمیل‌شده]] | ||
[[رده:حج پیامبران]] | [[رده:حج پیامبران]] | ||
[[en: Adam (Prophet)]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۷ فوریهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۲۱:۴۷
آدم(ع) انسان نخست و نخستین پیامبر. بنابر برخی روایات اسلامی، آدم پس از اخراج از بهشت در مکه، ساکن شد. توبه او در مکه پذیرفته شد و همو بود که کعبه را ساخت و اولین کسی بود که مناسک حج را از جبرئیل آموخت و بارها حجگزاری کرد.
واژه‌شناسی[ویرایش | ویرایش مبدأ]
نام آدم در قرآن و عهدین برای نخستین انسان به کار رفته و با اندک تفاوتی، افزون بر عربی در دیگر زبان‌های سامی مانند فینیقیایی، عبری، سریانی و مندایی آمده و علاوه بر اسم خاص به صورت اسم جنس معادل واژه انسان کاربرد یافته است.[۱]
آفرینش[ویرایش | ویرایش مبدأ]
ادیان ابراهیمی و نیز دیگر دین‌ها و آیین‌های اقوام سامی، سرگذشت نسبتاً مشابهی را در آفرینش و استقرار انسان نخستین در زمین روایت کرده‌اند. در قرآن کریم (برای نمونه: سوره بقره، آیه ۳۰-۳۸؛ سوره اعراف، آیه ۱۹-۲۵) و عهد عتیق[۲] داستان حضرت آدم از چگونگی خلقت از خاک و شکل‌گیری بدن و دمیدن روح در او به تفصیل بیان شده که درباره هر یک از این مراحل و ابعاد مختلف آن به ویژه موضوع آفرینش یکباره یا تدریجی، آرای گوناگون در دست است.[۳] برخی به استناد یافته‌های علمی و برخی روایات برآنند که انسان‌ها پیش از آدم نیز وجود داشته‌اند.[۴]
هُبوط به مکه[ویرایش | ویرایش مبدأ]
آدم(ع) و همسرش حوّا پس از خوردن میوه ممنوع، همراه شیطان از بهشت به زمین هبوط کردند. درباره نوع بهشت آدم و شیوه هبوط و فلسفه خوردن از میوه ممنوع، آرای گوناگون مطرح شده است.[۵]
در قرآن و تورات، مکان هبوط مشخص نیست. در روایات اسلامی چندین دیدگاه در این باره ارائه شده است. بر پایه روایتی منسوب به امام علی(ع) آدم در کوه سَراَندیب هندوستان و حوّا در جده هبوط کردند.[۶] در گزارشی دیگر آمده که آدم بر کوه صفا و حوّا بر کوه مروه فرود آمد و نامگذاری صفا به مناسبت لقب آدم «صفی الله» و نامگذاری مروه به مناسبت هبوط همین زن (مرأه) بر آن است.[۷] مشهورترین گزارش در روایات آن است که آدم و حوا در سرزمین مکه هبوط کردند.[۸] گروهی نیز برای جمع میان روایات، هبوط را دارای دو مرحله دانسته‌اند: نخست در سَراَندیب و سپس در مکه.[۹]
هبوط حجرالاسود[ویرایش | ویرایش مبدأ]
در برخی روایات، از هبوط سنگ حجرالاسود از بهشت همراه هبوط آدم(ع) یاد شده است.[۱۰] دیگر روایات از هبوط حجرالاسود برای آدم(ع) یاد می‌کنند.[۱۱]
توبه آدم در مکه[ویرایش | ویرایش مبدأ]
درباره پذیرش توبه آدم نیز از نزول جبرئیل در خانه خدا سخن رفته که نورش سراسر حرم را فرا گرفت و سپس از آدم خواسته شد که روز ترویه غسل کند و احرام بندد و در منا بیتوته کند. سرانجام در عرفات، کلماتی را از جبرئیل دریافت که با گفتن آن‌ها توبه‌اش پذیرفته شد و آن‌گاه دیگر اعمال حج را به جا آورد.[۱۲]
آدم و بنای کعبه[ویرایش | ویرایش مبدأ]
نقش حضرت آدم(ع) در بنای کعبه، به اظهار نظر درباره زمان پیدایش کعبه بستگی دارد و درباره آن اختلاف است. در برخی روایات شیعه و سنی، از وجود کعبه پیش از آدم(ع) یاد شده[۱۳] و گزارش حج فرشتگان پیش از آدم که در برخی روایات آمده، همین سخن را تأیید می‌کند.[۱۴] در بعضی از گزارش‌ها، سابقه وجود کعبه به بیش از ۲۰۰۰ سال پیش از دَحْو الارض بازمی‌گردد.[۱۵] مفسران معمولاً ذیل آیه {إِنَّ أَوَّلَ بَیتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِی بِبَکةَ مُبَارَکا...} (سوره آل‌عمران، آیه ۹۶) به ذکر این دسته روایات پرداخته و این آیه را مؤید آن‌ها گرفته‌اند.[۱۶] در دسته دیگری از روایات، آدم(ع) نخستین بنیانگذار کعبه و نیز بیت المقدس شمرده شده است.[۱۷] در روایتی از وهب بن منبه، شیث فرزند آدم سازنده کعبه معرفی شده است.[۱۸]
شماری فراوان از محدثان و مفسران به استناد روایاتی، حضرت ابراهیم(ع) را نخستین بنیانگذار کعبه شمرده[۱۹]، هیچ نقشی برای آدم در این زمینه برنمی‌شمرند و اساسا وجود کعبه را در آن زمان نمی‌پذیرند. برخی، با توجه به تصریح قرآن درباره نقش ابراهیم در ساخت کعبه، روایات مربوط به نقش آدم در ساخت کعبه و روایات مربوط به حجگزاری او را معتبر نمی‌دانند.[۲۰]برخی نیز روایات درباره ساخت کعبه را جمع کرده و برآنند که نخستین بار فرشتگان پیش از هبوط آدم کعبه را بنا کردند، سپس آدم و پس از او شیث و سرانجام ابراهیم آن را احیا و بازسازی نمودند.[۲۱]
حج آدم[ویرایش | ویرایش مبدأ]
در کتاب کافی (از منابع اصلی حدیثی شیعه) بابی مستقل به موضوع حج آدم اختصاص یافته و در روایاتی چند به شرح کامل و تفصیلی شیوه حجگزاری او اشاره شده است.[۲۲] بر اساس این روایات جبرئیل مناسک حج را گام به گام و بدین شرح به آدم آموخت:
جبرئیل نخست آدم را به عرفات برد و از وی خواست که غروب‌گاهان استغفار کند. سپس او را به بطحا برد و در آن‌جا نیز استغفار هنگام طلوع را توصیه کرد. آن‌گاه رفتن به منا و انجام قربانی و رمی جمرات و نیز حلق و تقصیر و سرانجام هفت شوط طواف و طواف نساء را آموزش داد. نیز جبرئیل(ع) در انجام حلق و قربانی و دیگر مناسک حج به یاری آدم برخاست.[۲۳]
تعداد حج‌های آدم[ویرایش | ویرایش مبدأ]
اختلاف‌هایی درباره تعداد حج‌های آدم وجود دارد: ۳۰[۲۴]،۴۰[۲۵]، ۷۰[۲۶] یا ۷۰۰[۲۷] و ۱۰۰۰[۲۸]. این شماره‌ها معمولاً در روایاتی از غیر معصومان یا احادیث مرسل آمده است.
پانویس[ویرایش | ویرایش مبدأ]
- ↑ واژه‌های دخیل، ص۱۰۶-۱۰۷.
- ↑ کتاب مقدس، سفر پیدایش، ۱: ۲۶ -۳۰؛ ۲: ۷.
- ↑ برای نمونه نک: المیزان، ج۴، ص۱۴۳؛ ج۱۶، ص۲۵۵.
- ↑ در این باره نک: «امکان سنجی دلائل اثبات نظریه ابوالبشر بودن حضرت آدم علیه السلام با تکیه بر آیه اول سوره نساء»، ص 164
- ↑ برای آگاهی بیشتر نک: التفسیر الکبیر، ج۳، ص۲-۲۸؛ المیزان، ج۱، ص۱۲۶-۱۵۴.
- ↑ علل الشرائع، ج۲، ص۵۹۵؛ کشف‌الاسرار، ج۱، ص۱۵۱؛ التفسیر الکبیر، ج۳، ص۲۷؛ بحار الانوار، ج۱۱، ص۱۱۱؛ ج۶۱، ص۲۷۴.
- ↑ الکافی، ج۴، ص۱۹۰؛ المیزان، ج۱، ص۱۳۹.
- ↑ تفسیر عیاشی، ج۱، ص۳۶-۳۹؛ تفسیر ابن ابی حاتم، ج۱، ص۸۸؛ الکافی، ج۴، ص۱۹۰.
- ↑ المیزان، ج۱، ص۱۵۰.
- ↑ کمال الدین، ص۲۹۴، ۲۹۸؛ تفسیر العز بن عبدالسلام، ج۳، ص۲۸۹.
- ↑ الکافی، ج۴، ص۱۸۵.علل الشرایع، ج۲، ص۳۱۸.
- ↑ تفسیر قمی، ج۱، ص۴۴-۴۵.
- ↑ مسند الشافعی، ص۱۱۶؛ من لایحضره الفقیه، ج۲، ص۲۵۰.
- ↑ الکافی، ج۴، ص۱۹۴؛ من لایحضره الفقیه، ج۲، ص۲۳۰؛ الدر المنثور، ج۱، ص۱۳۰.
- ↑ الکافی، ج۴، ص۱۹۸؛ السنن الکبری، ج۵، ص۱۷۷.
- ↑ نک: جامع البیان، ج۱، ص۷۶۲.
- ↑ الکافی، ج۴، ص۱۸۸؛ عمدة القاری، ج۱۵، ص۲۶۲؛ شرح سنن النسائی، ج۲، ص۳۳.
- ↑ الاستذکار، ج۴، ص۱۸۵؛ تفسیر قرطبی، ج۲، ص۱۲۲؛ فتح الباری، ج۶، ص۲۸۵.
- ↑ صحیح البخاری، ج۴، ص۱۱۶؛ جامع البیان، ج۱، ص۷۶۳؛ تفسیر ابن کثیر، ج۳، ص۲۲۶.
- ↑ المنار، ج۱، ص۳۸۳.
- ↑ روح المعانی، ج۴، ص۵.
- ↑ الکافی، ج۴، ص۱۹۰-۱۹۷.
- ↑ الکافی، ج۴، ص۱۹۶-۱۹۷.
- ↑ علل الشرایع، ج۲، ص۵۹۴.
- ↑ تفسیر ثعلبی، ج۱، ص۲۷۴؛ تفسیر بغوی، ج۱، ص۱۱۵؛ الکامل، ج۱، ص۳۸.
- ↑ عیون اخبار الرضا(ع)، ج۲، ص۲۲۰؛ وسائل الشیعه، ج۲۴، ص۱۴۸؛ بحار الانوار، ج۱۰، ص۷۸.
- ↑ من لا یحضره الفقیه، ج۲، ص۲۲۹؛ وسائل الشیعه، ج۱۱، ص۱۲۸.
- ↑ صحیح ابن خزیمه، ج۴، ص۲۴۵؛ عوالی اللئالی، ج۲، ص۹۷؛ جامع احادیث الشیعه، ج۱۰، ص۴۶۰.
منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]
محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل آدم(ع).
- الاستذکار: ابن عبدالبر (م.۴۶۳ق.)، به کوشش سالم محمد و محمد علی، دار الکتب العلمیه، ۲۰۰م
- «امکان سنجی دلائل اثبات نظریه ابوالبشر بودن حضرت آدم علیه السلام با تکیه بر آیه اول سوره نساء»، محمد شریعتی کمال‌آبادی و دیگران، مجله مطالعات تفسیری، شماره 48، زمستان 1400ش.
- بحار الانوار: المجلسی (م.۱۱۱۰ق.)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق
- تفسیر ابن ابی‌حاتم (تفسیر القرآن العظیم): ابن ابی‌حاتم (م.۳۲۷ق.)، به کوشش اسعد محمد، بیروت، المکتبة العصریه، ۱۴۱۹ق
- تفسیر ابن کثیر (تفسیر القرآن العظیم): ابن کثیر (م.۷۷۴ق.)، به کوشش مرعشلی، بیروت،دار المعرفه، ۱۴۰۹ق
- تفسیر العزبن عبدالسلام: عزالدین عبدالسلام (م.۶۶۰ق.)، به کوشش عبدالله بن ابراهیم، بیروت،دار ابن حزم، ۱۴۱۶ق
- تفسیر العیاشی: العیاشی (م.۳۲۰ق.)، به کوشش رسولی محلاتی، تهران، المکتبة العلمیة الاسلامیه
- تفسیر القمی: القمی (م.۳۰۷ق.)، به کوشش الجزائری، قم،دار الکتاب، ۱۴۰۴ق
- التفسیر الکبیر: الفخر الرازی (م.۶۰۶ق.)، قم، دفتر تبلیغات، ۱۴۱۳ق
- تفسیر بغوی (معالم التنزیل): البغوی (م.۵۱۰ق.)، به کوشش خالد عبدالرحمن، بیروت،دار المعرفه
- تفسیر ثعلبی (الکشف والبیان): الثعلبی (م.۴۲۷ق.)، به کوشش ابن عاشور، بیروت،دار احیاء التراث العربی، ۱۴۲۲ق
- تفسیر قرطبی (الجامع لاحکام القرآن): القرطبی (م.۶۷۱ق.)، بیروت،دار احیاء التراث العربی، ۱۴۳۱ق
- جامع احادیث الشیعه: اسماعیل معزی ملایری، قم، المطبعة العلمیه، ۱۳۹۹ق
- جامع البیان: الطبری (م.۳۴۰ق.)، به کوشش صدقی جمیل، بیروت،دار الفکر، ۱۴۱۵ق
- الدر المنثور: السیوطی (م.۹۱۱ق.)، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۲۱ق
- روح المعانی: الآلوسی (م.۱۲۷۰ق.)، بیروت، دار احیاء التراث العربی
- السنن الکبری: البیهقی (م.۴۵۸ق.)، بیروت، دار الفکر
- شرح سنن النسائی: السیوطی (م.۹۱۱ق.)، بیروت، المکتبة العلمیه
- الصحاح: الجوهری (م.۳۹۳ق.)، به کوشش العطار، بیروت،دار العلم للملایین، ۱۴۰۷ق
- صحیح ابن خزیمه: ابن خزیمة (م.۳۱۱ق.)، به کوشش محمد مصطفی، المکتب الاسلامی، ۱۴۱۲ق
- صحیح البخاری: البخاری (م.۲۵۶ق.)، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۱ق
- علل الشرایع: الصدوق (م.۳۸۱ق.)، به کوشش بحرالعلوم، نجف، مکتبة الحیدریه، ۱۳۸۵ق
- عمدة القاری: العینی (م.۸۵۵ق.)، بیروت، دار احیاء التراث العربی
- عوالی اللئالی: ابن ابی‌جمهور (م.۸۸۰ق.)، به کوشش عراقی، قم، سیدالشهداء، ۱۴۰۳ق
- العین: خلیل (م.۱۷۵ق.)، به کوشش المخزومی و السامرائی، دار الهجره، ۱۴۰۹ق
- عیون اخبار الرضا۷: الصدوق (م.۳۸۱ق.)، بیروت، اعلمی، ۱۴۰۴ق
- فتح الباری: ابن حجر العسقلانی (م.۸۵۲ق.)، بیروت، دار المعرفه
- فقه القرآن: الراوندی (م.۵۷۳ق.)، به کوشش حسینی، قم، کتابخانه نجفی، ۱۴۰۵ق
- الکافی: الکلینی (م.۳۲۹ق.)، به کوشش غفاری، تهران،دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۷۵ش
- الکامل فی التاریخ: ابن اثیر علی بن محمد الجزری (م.۶۳۰ق.)، بیروت،دار صادر، ۱۳۸۵ق
- کتاب مقدس: ترجمه: فاضل خان همدانی، ویلیام گلن، هنری مرتن، تهران، اساطیر، ۱۳۸۰ش
- کشف الاسرار: میبدی (م.۵۲۰ق.)، به کوشش حکمت، تهران، امیرکبیر، ۱۳۶۱ش
- کمال الدین: الصدوق (م.۳۸۱ق.)، به کوشش غفاری، قم، نشر اسلامی، ۱۴۰۵ق
- مسند الشافعی: الشافعی (م.۲۰۴ق.)، بیروت،دار الکتب العلمیه
- من لا یحضره الفقیه: الصدوق (م.۳۸۱ق.)، به کوشش غفاری، قم، نشر اسلامی، ۱۴۰۴ق
- المنار: رشید رضا (م.۱۳۵۴ق.)، قاهره،دار المنار، ۱۳۷۳ق
- المیزان: الطباطبایی (م.۱۴۰۲ق.)، بیروت، اعلمی، ۱۳۹۳ق
- واژه‌های دخیل در قرآن مجید: آرتور جفری، ترجمه: بدره‌ای، تهران، توس، ۱۳۷۲ش
- وسائل الشیعه: الحر العاملی (م.۱۱۰۴ق.)، قم، آل البیت:، ۱۴۱۲ق.
- Judaica, Letterpress Enterprises, Jerusalem, 1996.