|
|
| (۳۲۴ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| '''خیبر''' نام منطقه‌ای در شمال مدینه است که در زمان پیامبر(ص) محل سکونت یهودیان بود. در این منطقه غزوه خیبر رخ داد. در این جنگ پیامبر پس از چند ماه بر یهودیان خیبر پیروز شد.
| |
|
| |
|
| ....
| |
|
| |
| == معرفی ==
| |
| خیبر منطقه‌ای حاصل‌خیز در شمال مدینه است که در عصر پیامبر(ص) از مراکز یهودی‌نشین حجاز بود.<ref>«خیبر، غزوه»، دانشنامه حج و حرمین شریفین، ج۷، ص۶۷۴.</ref> خیبر در زمان قدیم محل سکونت یهودیان بود.<ref>''آثارالبلاد و اخبارالعباد''، ص۹۲.</ref> درباره سابقه و علت حضور یهودیان در این منطقه مطالب گوناگونی گفته شده است. و تعیین زمان مهاجرت یهودیان به این منطقه دشوار است.<ref>ناجی، «خیبر، غزوه»، ج۱۶، ذیل مدخل.</ref> برخی گزارش‌ها، کوچ آنان را به زمان حضرت موسی برگردانده‌اند<ref>الاغانی، ج۲۲، ص۱۱۱ و ص۱۱۴.</ref> و برخی گفته‌اند که آنان در زمان بُختُنَصّر (حک: ۶۰۵–۵۶۲ق م)، شاه بابل به خیبر کوچیدند.<ref>فتوح البلدان، ج۱، ص۱۶؛ تاریخ الطبری، ج۱، ص۳۸۳.</ref> از این رو گفته شده که ورود آنان به یثرب و خیبر جنبه افسانه‌ای یافته است.<ref>محمد و الیهود، ص۶۰.</ref> لذا زمان تأسیس منطقه خیبر نیز روشن نیست.<ref>«خیبر، غزوه»، دانشنامه حج و حرمین شریفین، ج۷، ص۶۷۴.</ref>
| |
|
| |
| غزوه خیبر و برخی سریه‌ها در منطقه خیبر اتفاق افتاد.<ref>السیرة النبویه، ج۲، ص۶۱۸؛ المغازی، ج۱، ص۳۹۱ و ص۳۹۲، ج۲، ص۵۶۶.</ref> از نظر اقتصادی و به دلیل قرار گرفتن در مسیر تجاری، خیبر اهمیت کشاورزی و بازرگانی داشت.<ref>«خیبر، غزوه»، دانشنامه حج و حرمین شریفین، ج۷،</ref> خرمای خیبر زبانزد و مشهور بود و در ضرب‌المثلی آمده که بردن خرما به خیبر بیهوده است.<ref>معجم البلدان، ج۲، ص۱۹۵ و ص۴۱۱.</ref> در اطراف منطقه خیبر نیز یهودیان سکونت داشتند که پس از غزوه خیبر، با مسلمانان صلح کردند. از آن جمله [[فدک]]، روستایی در شمال شرق خیبر، بود که فاصله آن را تا مدینه شش شب گفته‌اند.<ref>الطبقات الکبری، ج۲، ص۶۹.</ref> یهودیان خیبر با این مناطق ارتباط داشتند و با برخی قبایل هم پیمان بودند.<ref>المغازی، ج۲، ص۶۳۹ و ص۴۴۰.</ref> گزارشی هم از تعامل اهالی خیبر با مشرکان مکه وجود دارد که مربوط به جنگ احزاب است. در این واقعه جمعی از بنی‌نضیر از خیبر به مکه رفتند تا قریش را به انتقام اخراجشان از مدینه، به جنگ با مسلمانان وادار کنند.<ref>السیرة النبویه، ج۲، ص۲۱۴.</ref> در سده‌های نخست هجری، ناحیه خیبر از توابع مدینه و جزء منطقة حجاز به شمار می‌رفت و با مدینه هشت منزل و به قولی سه روز راه فاصله داشت.<ref>ناجی، محمدرضا، «خیبر، غزوه»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۰ش، ج۱۶، ذیل مدخل.</ref> خیبر پس از صدر اسلام چندان شهرتی نداشت و در منابع مختلف از آن کمتر یاد شده است؛ به ویژه که رویداد مهمی در آن اتفاق نیفتاده است.<ref>«خیبر، غزوه»، دانشنامه حج و حرمین شریفین، ج۷،</ref>
| |
|
| |
| منطقة خیبر امروزه نام یکی از استان‌های عربستان در ۱۶۵ کیلومتری شمالِ مدینه در جاده منتهی به شام (جاده تَبوک) واقع و مرکز آن شهر الشُّرَیْف است<ref>المعالم الاثیره، ص۱۰۹.</ref>.<ref>ناجی، «خیبر، غزوه»، ج۱۶، ذیل مدخل.</ref> این منطقه در عصر حاضر، استانی کوهستانی با سنگ‌های سیاه (حرّه) است که حدود ۵۰ روستا با حدود ۵۸۰۰۰ سکنه دارد و محصول اصلی آن خرماست.<ref>خیبر، ص۳۱ و ص۴۲.</ref>
| |
|
| |
| == غزوه خیبر ==
| |
| {{اصلی|غزوه خیبر}}غزوه خیبر در سال هفتم هجری اتفاق افتاد.<ref>السیرة النبویه، ج۲، ص۳۴۱</ref> پیامبر به سبب تهدیدات و توطئه های زیاد یهودیان منطقه خیبر<ref>تاریخ الطبری، ج۲، ص۲۸۶؛ السیرة النبویه، ج۲، ص۶۱۲</ref>، به آنان حمله کرد و طی چند ماه آنجا را فتح کرد.<ref>المغازی، ج۲، ص۶۶۶ و ص۶۷۰.</ref> پس از فتح صلحنامه ای بین پیامبر و آنان نوشته شد و طی آن مقرر شد که باغ‌های یهودیان در اختیارشان بماند و در مقابل نیمی از محصول سالیانه، از آنِ مسلمانان باشد.<ref>المغازی، ص۶۹۱.</ref>
| |
|
| |
| == قلعه‌های خیبر ==
| |
| خیبر در زبان عبرانی به معنای قلعه بوده است و این ناحیه را به دلیل وجود چند قلعه، خَیابِر (خیبرها) خوانده‌اند. <ref>''نهایة الارب فی معرفة انساب العرب''، ص ۲۳۱؛ ''المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام''، ج ۶، ص۵۲۶ و ص۵۲۷؛ معجم البلدان، ج۲، ص۴۰۹ و ص۴۱۰.</ref> شمار قلعه‌های خیبر را به اختلاف، شش<ref>تاریخ یعقوبی، ج ۲، ص ۵۶؛ ''الاماکن،'' ج ۱، ص۴۲۰</ref>، هفت<ref>معجم البلدان، ج۲، ص۴۰۹.</ref> و هشت نوشته‌اند.<ref>''تاریخ پیامبر اسلام''، ص۵۰۲ و ص۵۰۳.</ref> تعداد افزون تر قلعه‌ها در بعضی منابع از آن روست که برخی قلعه‌ها مشتمل بر دژهای کوچک‌تری درون خود بوده‌اند.<ref>''المغازی''، ج ۲، ص ۶۴۸، ص۶۵۸، ص۶۶۶ و ص۶۶۸. </ref> این منطقه از سه بخش نَطات، شِقّ و کتیبه تشکیل شده بود که با یکدیگر فاصله اندکی داشتند. قلعه‌های صَعب بن معاذ، ناعم و زبیر در بخش نَطات قرار داشتند. بخش شِقّ دو قلعه اُبی و نِزار را در بر می‌گرفت و بخش کتیبه، شامل قلعه‌های قَمُوص، وَطیح و سُلالِم می‌گردید<ref>الطبقات الکبری، ج۲، ص۸۱.</ref>
| |
|
| |
| آثاری از قلعه‌های قدیم هنوز در منطقه باقی است که از آن جمله «مسجد علی» است. این مسجد کنار قلعه‌ای است که امیرمؤمنان آن را گشود. شیعیان به آن تبرک می‌جویند و در بقایای آن نماز می‌گذارند.<ref>خیبر، ص۳۷.</ref>
| |
|
| |
| === قلعه خیبر ===
| |
| {{اصلی|قلعه خیبر}}قلعه قموص، معروف به قلعه خیبر، بزرگترین قلعه از قلعه‌های منطقه خیبر، در نزدیکی [[مدینه]] بود که درِ آن به دست [[امام علی(ع)]] گشوده شد. امروزه قلعه قموص به نام قلعه مرحب شناخته می‌شود. در دامنه این قلعه، چشمه‌ای به نام «عین علی» وجود دارد
| |
|
| |
| == پانویس ==
| |
| {{پانویس}}
| |
|
| |
| == منابع ==
| |
| * ''آثارالبلاد و اخبارالعباد''، قزوینی، زکریابن محمد، بیروت، ۱۴۰۴ق.
| |
| * '''الاغانی'''، ابوالفرج الاصفهانی، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۰۷ق
| |
| * ''الاماکن، او، مااتّفق لفظه و افترق مسمّاه من الامکنة''، حازمی همدانی، محمدبن موسی، ریاض، چاپ حمد جاسر، بی‌تا.
| |
| * '''تاریخ الطبری (تاریخ الامم و الملوک)'''، طبری، محمد بن جریر، به کوشش گروهی از علما، بیروت، اعلمی، ۱۴۰۳ق.
| |
| * ''تاریخ پیامبر اسلام''، آیتی، محمدابراهیم، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۶۶ش
| |
| * '''تاریخ الیعقوبی'''، یعقوبی، احمد بن اسحاق، بیروت، دار صادر، ۱۴۱۵ق.
| |
| * ناجی، محمدرضا، «خیبر، غزوه»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۰ش
| |
| * '''دانشنامه حج و حرمین شریفین'''، «خیبر، غزوه»، صادقی، محسن، تهران، مشعر، بی‌تا.
| |
| * '''الروض الانف'''، السهیلی، به کوشش عبدالرحمان، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۱۲ق.
| |
| * '''خیبر (ذات الحصون و العیون و النخیل)'''، عاتق بن غیث البلادی، بیروت، دار النفائس.
| |
| * '''السیرة النبویه'''، ابن هشام، عبدالملک بن هشام، به کوشش السقاء و دیگران، بیروت، دار المعرفه، بی‌تا.
| |
| * '''الطبقات الکبری'''، ابن سعد، محمد بن سعد، به کوشش محمد عبدالقادر، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق.
| |
| * '''فتوح البلدان'''، احمد بن یحیی البلاذری (م. ۲۷۹ق)، به کوشش صلاح‌الدین، قاهره، النهضة المصریه، ۱۹۵۶م
| |
| * '''محمد و الیهود قرائة جدیدة للصراع و للمصادر'''، احمد برکات، ترجمه: محمود علی مراد، پاریس، اسمار، ۲۰۰۸م
| |
| * '''المغازی'''، واقدی، محمد بن عمر، به کوشش مارسدن جونس، بیروت، اعلمی، ۱۴۰۹ق.
| |
| * '''المعالم الاثیره'''، محمد محمد حسن شراب، بیروت، دار القلم، ۱۴۱۱ق.
| |
| * '''معجم البلدان'''، یاقوت الحموی، بیروت، دار صادر، ۱۹۹۵م.
| |
| * ''المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام''، جوادعلی، بیروت ۱۹۷۶–۱۹۷۸م.
| |
| * ''نهایة الارب فی معرفة انساب العرب''، قلقشندی، احمدبن علی، بیروت، بینا، ۱۴۰۵ق
| |
| {{منابع}}
| |
| {{پایان}}
| |
