مقبره رضی‌الدین علی بن‌ طاووس

مقبره رضی‌الدین علی بن‌ طاووس

اطلاعات اوليه
کاربری	مقبره
مکان	حله
مشخصات
مساحت	حدود 1600 مترمربع
وضعیت	فعال
امکانات	دارای مسجد
معماری
بازسازی	در سال 2003 م

مقبره رضی‌الدین علی بن‌ طاووس در حله منتسب به سید بن طاووس است. اما این مقبره، در واقع قبر فرزندش، رضی‌الدین علی بن علی است که در نام، کنیه و لقب، با پدرش، اشتراک داشته است. بنابر گزارش‌های تاریخی قبر سید بن طاووس که پدر رضی‌الدین علی بن علی است در حرم امام علی(ع) قرار دارد.

معرفی ابن طاوس پدر

خاندان آل‌طاووس از خاندان‌های علمی شیعه و سادات علوی است که تعدادی از شخصیت‌های این خاندان، به‌ویژه در سده هفتم هجری در عراق، از جایگاه علمی مهمی برخوردار بودند. نسب آنها از سوی پدر، به امام حسن مجتبی(ع) و از سوی مادر، به امام زین‌العابدین(ع) می‌رسید.

سید رضی‌الدین ابوالقاسم علی بن موسی بن جعفر، مشهور به سید بن طاووس، از مشهورترین شخصیت‌های علمی آل طاووس است. او در سال 589 ه. ق، در حله به دنیا آمد. مادرش، دختر شیخ ورّام بن ابی‌فراس حلی و مادر پدرش دختر شیخ طوسی بود. دوران کودکی و جوانی را در زادگاهش، به فراگیری دانش گذراند و سپس به بغداد رفت و حدود پانزده سال، در آن شهر زیست و سپس در روزگار مغولان، بار دیگر به بغداد بازگشت. او با مستنصر، خلیفه عباسی، روابط حسنه‌ای داشت؛ به‌طوری‌که خلیفه به او، منصب قضاوت و نقابت علویان عراق را پیشنهاد کرد؛ اما او نپذیرفت. او در زمان حمله مغولان به عراق، با توجه به موقعیت ویژه خود تلاش کرد تا در حد امکان، از ویرانی و خونریزی آنها جلوگیری کند.

محل مقبره ابن طاووس پدر

به گزارش مؤلف کتاب الحوادث الجامعه، سید بن طاووس در سال 664 ه. ق، در سن 73 سالگی، درگذشت و پیکرش به حرم مطهر امام علی(ع) انتقال یافته و در آنجا، به خاک سپرده شد.

افزون‌ بر این گزارش تاریخی معتبر که از یک نویسنده معاصر سید بن طاووس است، او خود در یکی از آثارش، اشاره کرده است که در زمان حیات خود، محل قبر خود را کنار جدّش، امیرمؤمنان علی(ع)، تعیین کرده است تا پس از وفات، در آنجا به خاک سپرده شود. سخن وی در این‌باره، چنین است: «کنت مضیت بنفسی واشرت الی من حفر لی قبراً کما اخترته فی جوار جدّی ومولای علی بن ابی‌طالب متضیفاً ومستجیراً ووافداً وسائلًا وآملًا متوسلًا بکل ما یتوسل به احد من الخلائق الیه».

معرفی ابن طاوس پسر

سید رضی‌الدین علی، فرزند سید بن طاووس، از علما و محدثان شیعه، به شمار می‌آید و از پدر خود و نیز خواجه نصیرالدین طوسی و سیدمحمد بن معیه، روایت کرده است. او پس از درگذشت برادر بزرگ‌تر خود، صفی‌الدین محمود، در سال 680 ه. ق، منصب نقابت علویان را برعهده گرفت. از وی اثری به نام «زوائد الفوائد»، به عربی به‌جا مانده است که بیشتر مطالب آن، برگرفته از کتاب سه جلدی پدرش «الاقبال لصالح الاعمال» است.

محل مقبره ابن طاووس پسر

درباره تاریخ بنای اولیه زیارتگاه، اطلاع دقیقی در دست نیست. مساحت فعلی زیارتگاه، حدود 1600 مترمربع است. ورود به اتاق مقبره، با عبور از حیاط سرپوشیده‌ای، امکان‌پذیر است. اتاق مقبره به شکل مربع است و قبر، میان آن قرار دارد که بر آن، ضریح چوبی مشبکی نصب شده است. بر فراز اتاق مقبره، گنبد بزرگی وجود دارد که دارای پوشش کاشیکاری مزین به اسامی ائمه معصوم(ع) است. آخرین بازسازی بنای زیارتگاه، پس از سقوط نظام صدام در سال 2003 م، صورت گرفته است که در جریان آن، مسجدی نیز کنار زیارتگاه، ساخته شده است.

بنابراین، انتساب قبری به سید بن طاووس در حله، پذیرفتنی نیست. اما سیدحسن صدر در کتاب «تحیة اهل القبور بما هو ماثور»، ابراز عقیده نموده است که قبر منسوب به وی در حله، در واقع قبر فرزندش، رضی‌الدین علی بن علی است که در نام، کنیه و لقب، با پدرش، اشتراک داشته است.

منابع

این مقاله برگرفته از کتاب زیارت‌گاه‌های عراق، محمدمهدی فقیه بحرالعلوم. بخش «مزار اولاد الحسن»، ج2، ص62-63، است.

• کشف المحجّة لثمرة المهجّة، رضی‌الدین علی بن موسی (ابن طاووس)، النجف الاشرف، المطبعة الحیدریة، ١٣٧٠ه. ق - ١٩5٠م.

• الحوادث الجامعة والتجارب النافعة فی المائة السابعة، عبدالرزاق بن احمد (ابن الفوطی البغدادی)، بیروت، دار الفکر الحدیث، ١4٠٧ ه. ق - ١٩٨٧ م.

• مراقد آل طاووس فی الحلة، حیدر الجد، ینابیع، العدد ٢٣، ربیع الاول - ربیع الثانی ١4٢٩ه. ق.

• لؤلؤة البحرین فی الاجازات وتراجم رجال الحدیث، یوسف بن احمد البحرانی (صاحب الحدائق)، تحقیق: السید محمد صادق بحر العلوم، ط ١، المنامة، مکتبة فخراوی، ١4٢٩ه. ق - ٢٠٠٨م.