مزار سیدرضی

اطلاعات اوليه
کاربری	زیارتگاه
مکان	نزدیک آستان کاظمین
مشخصات
وضعیت	فعال

مزار سیدرضی،‏ زیارتگاهی است منسوب به سیدرضی، که نزدیک آستان کاظمین قرار دارد.

سیدرضی برادر کوچک‏‌تر سیدمرتضی که نسب‌اش به امام کاظم(ع) می‌رسد و از علمای مشهور شیعه و گردآورنده کتاب شریف نهج‏‌البلاغه است و شهرت جهانی‌اش بیشتر به خاطر تدوین کتاب نهج‏‌البلاغه است؛ علاوه بر نهج‏‌البلاغه آثار دیگری هم از وی به یادگار مانده است.

درباره محل دفن وی اختلاف است ولی امروزه مزاری در نزدیکی آستان کاظمین به وی منسوب است که برخی قرائن آنرا تایید می‌کند.

معرفی اجمالی

ابوالحسن محمد بن ابواحمد حسین بن موسی بن محمد بن موسی بن ابراهیم بن امام موسی کاظم(ع)، مشهور به سیدرضی یا شریف رضی، برادر کوچک‏‌تر سیدمرتضی و از علمای مشهور شیعه و گردآورنده کتاب شریف نهج‌البلاغه است. پدر وی، ابواحمد حسین بن موسی، از سادات جلیل‏‌القدر و نقیب سادات در زمان خود بود و مادر وی نیز بانویی جلیل‏‌القدر از سادات علوی، از نوادگان حسن بن علی، ملقب به الناصر للحق (از امرای دولت علویان طبرستان) بود.

وی در بغداد به دنیا آمده و دوران حیاتش مصادف با حاکمیت آل‏ بویه در بغداد بود.

شهرت خود را در جهان تشیع، بیشتر از هر چیز وامدار تدوین کتاب شریف نهج‌‏البلاغه است.

سیدرضی در شعر، ادب و نثر عربی، به‏‌ویژه علم بلاغت، تسلط داشته و افزون بر دیوان شعر و نهج‌‏البلاغه، از وی در زمینه علم بلاغت و برخی از دیگر علوم زمانه وی، آثار و تالیفاتی به‏جا مانده است از جمله تلخیص البیان فی مجازات القرآن، مجازات الآثار النبویه، حقایق التاویل فی متشابه التنزیل، خصائص الائمه(ع)، تعلیق خلاف الفقهاء، تعلیقة فی الایضاح، الزیادات فی شعر ابی‏‌تمّام، الزیادات فی شعر ابن الحجاج، مختار شعر ابی ‏اسحاق الصابّی و کتاب ما دار بینه و بین ابی ‏اسحاق.

تاریخ وفات و محل دفن

سیدرضی در سن 47 سالگی، در روز یکشنبه، ششم محرم سال 406 ه. ق، از دنیا رفت و او را در خانه خود، نزدیک مسجد انباریین در محله کرخ بغداد، به خاک سپردند. گویند سیدمرتضی که طاقت دیدن جنازه برادر و به خاک سپردنش را نداشت، به حرم کاظمین رفت و فخرالملک، وزیر بهاءالدوله دیلمی، بر وی نماز گزارد.

ادعای ابن‌‏عنبه

ابن‌‏عنبه، نسب‌شناس مشهور، ادعا کرده است که تابوت سیدرضی بعداً به حرم امام حسین(ع) انتقال یافت و نزد پدرش، به خاک سپرده شد و در زمان وی، قبرش آشکار و معروف بوده است. اما او هیچ توضیحی نداده است که چگونه و در چه زمانی، تابوت قبر سیدرضی به کربلا انتقال یافته است. با این حال، قول ابن‌‏عنبه به سایر منابع شیعه راه یافته و بیشتر علما و نویسندگان شیعه در قرون اخیر، آن را قبول کرده‌‏اند.

رد ادعای ابن‌‏عنبه

در رد این ادعا باید گفت که بیشتر منابع تاریخی متقدم که زندگی‌‏نامه سیدرضی را آورده‌‏اند، تنها از دفن وی در خانه‌‏اش در بغداد سخن گفته‏‌اند و هیچ اشاره‏ای به‏

موضوع انتقال وی به کربلا نکرده‌‏اند. حتی ابن‌ابی‏‌الحدید نیز که در مقدمه شرح نهج‌‏البلاغه، زندگی‌‏نامه مفصل سیدرضی را گردآوری کرده، به این مسئله، اشاره نکرده است؛ در حالی‏که بیشتر این منابع، به صراحت، از انتقال پدرش ابواحمد حسین به کربلا، سخن گفته‌‏اند.

زیارتگاه فعلی

مزار سیدرضی

به هر حال، امروزه زیارتگاهی منسوب به سیدرضی، نزدیک آستان کاظمین وجود دارد که با محلی که مورخان، به عنوان خانه و محل دفن سیدرضی در محله کرخ بغداد، مشخص کرده‌‏اند، قابل انطباق نیست؛ زیرا محله کرخ، در جنوب بغداد قرار داشته و مقابر قریش (آستان کاظمین امروزی)، در شمال بغداد واقع بوده است. اما دلیل مهم‏تر بر این مسئله، قول ابن‏‌خلکان در وفیات‏ الاعیان است که پس از بیان دفن سیدرضی در خانه‌‏اش در کرخ بغداد، نوشته است که این خانه ویران شد و قبر سیدرضی در آن، از بین رفت.

منابع

این مقاله برگرفته از کتاب زیارت‌گاه‌های عراق، محمدمهدی فقیه بحرالعلوم. بخش «مزار سیدرضی»، ج1، ص۳۱۸-۳۲۳. است.

• يتيمة الدهر في محاسن أهل العصر: عبدالملك النيسابوري (الثعالبي)، تحقيق: محمد مفيد قميحة، ط ١، بيروت، دار الكتب العلميه، ١۴٠٣ه. ق - ١٩٨٣م.

• تاريخ بغداد (تاريخ مدينة السلام): احمد بن علي بن ثابت (الخطيب البغدادي)، تحقيق: بشّار عوّاد معروف، ط ١، بيروت، دار الغرب الاسلامي، ١۴٢٢ه. ق - ٢٠٠١م.

• رجال النجاشي: احمد بن علي، تحقيق: السيد موسي الشبيري الزنجاني، ط ۶، قم، مؤسسة النشر الاسلامي التابعة لجماعة المدرسين، ١۴١٨ه. ق.

• وفيات الاعيان: شمس‌الدين احمد بن محمد (ابن خلّكان)، تحقيق: احسان عباس، بيروت، دار صادر، (لا ت).

• شرح نهج البلاغة: عبدالحميد بن هبة الله (ابن ابي الحديد)، ط ١، قم، ١۴٠۴ه. ق.

• عمدة الطالب في انساب آل ابي‌طالب: جمال‌الدين احمد بن علي الحسيني (ابن عنبة)، لجنة احياء تراث، بيروت، منشورات دارالكتب الحياة، بي‌تا.

• مناهل الضرب في انساب العرب: سيد جعفر الاعرجي النجفي الحسيني، قم، مكتبة آيت‌الله العظمي المرعشي النجفي، ١۴١٩ه. ق.

• تاريخ المشهد الكاظمي: محمدحسن آل ياسين، ط ١، بغداد، مطبعة المعارف، ١٣٨٧ه. ق - ١٩۶٧م.

• رجال السيد بحرالعلوم (الفوائد الرجالية): السيد محمد مهدي بحرالعلوم، تحقيق: محمد صادق بحرالعلوم و حسين بحرالعلوم، النجف، مكتبة العلمين، ١٣٨۵ه. ق.