محمد بن سلیمان فضولی: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
(←نام) |
||
| خط ۳: | خط ۳: | ||
==تبار== | ==تبار== | ||
محمد بن سلیمان فضولی، فرزند ملا سلیمان حلَی، از عالمان بزرگ و مفتی شهر حلّه بود.<ref>آذربایجان ادبیات تاریخینه بیر باخیش (نگاهی به تاریخ ادبیات آذربایجان)، ویژه‌‌نامه مجله «وارلیق»</ref> | محمد بن سلیمان فضولی، فرزند ملا سلیمان حلَی، از عالمان بزرگ و مفتی شهر حلّه بود.<ref>آذربایجان ادبیات تاریخینه بیر باخیش (نگاهی به تاریخ ادبیات آذربایجان)، ویژه‌‌نامه مجله «وارلیق»</ref> وی از قبیله [[ايران|ایرانی]]<nowiki/>تبار و ترک‌‌زبان بیات بود. این قبیله از [[آذربایجان]] به عراق عرب مهاجرت کرده و در شهر [[حلّه]] سکنی گزیده بود.<ref name=":1" /> | ||
==نام== | ==نام== | ||
وی به علت تولد<ref name=":0">شاعر الحسین(ع) نگاهی به زندگی و شعر حکیم ملامحمد فضولی بغدادی، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۱۰ و ۱۱، ص۱۲۷.</ref> یا سکونت<ref>تراث کربلاء، ص۲۳۱.</ref> در [[بغداد]]، به بغدادی و به سبب تخلص شعری‌اش که فضولی بود به فضولی شهرت یافت. | وی به علت تولد<ref name=":0">شاعر الحسین(ع) نگاهی به زندگی و شعر حکیم ملامحمد فضولی بغدادی، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۱۰ و ۱۱، ص۱۲۷.</ref> یا سکونت<ref name=":2">تراث کربلاء، ص۲۳۱.</ref> در [[بغداد]]، به بغدادی و به سبب تخلص شعری‌اش که فضولی بود به فضولی شهرت یافت. | ||
در زبان عربی، واژه فُضول، به معنای آراسته شدن به فضیلت و فرزانگی آمده و در کاربرد دیگری جمع فضل، به معنای زیاد و بیشتر است. یعنی درست به عکس معنای عامیانه و طنزآمیز متداول در فارسی است که به شخص مفتش، بی‌ادب و دخالت کننده فضول گفته می‌شود؛ از این روی، واژه فضولی، که تخلص این شاعر است، به معنای شخص فرزانه و با فضیلت است. فضولی خود، در مقدمه دیوان اشعار فارسی‌‌‌اش به این موضوع پرداخته{{یادداشت|او گفته: «من به توفیق همت استدعای جامعیت جمع علوم و فنون داشتم، تخلصی یافتم متضمن این مضمون؛ چرا که در لغت جمع فضل است بر وزن علوم و فنون».}} و شعری ترکی از استاد شهریار، درباره سه زبانه بودن شعر فضولی، بر مفهوم فضیلت و فضایل در کلمه فضولی اشاره دارد.<ref name=":0" /> | در زبان عربی، واژه فُضول، به معنای آراسته شدن به فضیلت و فرزانگی آمده و در کاربرد دیگری جمع فضل، به معنای زیاد و بیشتر است. یعنی درست به عکس معنای عامیانه و طنزآمیز متداول در فارسی است که به شخص مفتش، بی‌ادب و دخالت کننده فضول گفته می‌شود؛ از این روی، واژه فضولی، که تخلص این شاعر است، به معنای شخص فرزانه و با فضیلت است. فضولی خود، در مقدمه دیوان اشعار فارسی‌‌‌اش به این موضوع پرداخته{{یادداشت|او گفته: «من به توفیق همت استدعای جامعیت جمع علوم و فنون داشتم، تخلصی یافتم متضمن این مضمون؛ چرا که در لغت جمع فضل است بر وزن علوم و فنون».}} و شعری ترکی از استاد شهریار، درباره سه زبانه بودن شعر فضولی، بر مفهوم فضیلت و فضایل در کلمه فضولی اشاره دارد.<ref name=":0" /> | ||
==زیست نامه== | ==زیست نامه== | ||
=== تولد === | |||
درباره تاریخ و محل تولد فضولی اتفاق نظر وجود ندارد،<ref>ر.ک: چشمه خورشید (پژوهشی در زندگی و آثار ملا محمد فضولی)، دبیرخانه کنگره بزرگداشت حکیم محمد فضولی، 1374ش، ص314؛ زندگی و شعر محمد فضولی، ص 31-35 .</ref> برخی تولد او را در [[کربلا]] و در سال ۱۴۹۸م. (۸۷۶-۸۷۷ق) دانسته‌اند. [[محمد حرزالدین]]، تولد او را حدود ۸۹۸ق. معرفی کرده و معتقد است وی مدتی در بغداد سکونت داشته و پس از آن تا زمان مرگ، در کربلا اقامت داشته است.<ref name=":2" /> حله و [[نجف]] نیز به عنوان محل تولد او ذکر شده است.<ref>زیارتگاههای عراق، ج1، ص208. </ref> برخی، از قراینی نام برده‌اند که می‌توان احتمال بسیار داد وی در سال 890 هجری در بغداد به دنیا آمده است.<ref name=":1">شاعر الحسین(ع) نگاهی به زندگی و شعر حکیم ملامحمد فضولی بغدادی، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۱۰ و ۱۱، ص۱۱۹.</ref> | |||
=== درگذشت === | |||
درباره سال مرگ وی اختلاف نظر وجود دارد. سال‌های گوناگونی بین سال‌های ۹۶۳ تا ۹۷۰ق. به عنوان سال درگذشت او ذکر شده است.<ref name=":2" /> عهدی بغدادی، معاصر و همشهری فضولی و از تذکره‌نویسان معروف [[دوره صفوی|عهد صفوی]]، 963ق. را سال درگذشت فضولی و علت مرگش را بیماری طاعون نوشته است. به باور برخی دلایل محکمی برای درست بودن این نظر وجود دارد.<ref>چشمه خورشید، ص۲۰.</ref> سلمان هادی طعمه نیز، سال ۹۶۳ق. (۱۵۵۵م) را درست دانسته، زیرا در این سال بوده که طاعون در کربلا همه‌گیر شده است.<ref name=":2" /> | |||
== تحصیلات == | |||
او از کودکی دروس ابتدایی را پیش پدرش آموخت. از دیگر اساتید وی ملا رحمت‌الله را نام برده‌اند. از تفصیل تحصیلات وی بیش از این اطلاعی در دست نیست؛ ولی از آثار فضولی برمی‌آید که با علوم مرسوم زمانش مانند فقه، منطق، فلسفه، حدیث، تفسیر، کلام، ریاضی و طب آشنا بوده و در برخی تخصص داشته؛ مانند کلام که کتابی در این موضوع نگاشته است.<ref name=":3">شاعر الحسین(ع) نگاهی به زندگی و شعر حکیم ملامحمد فضولی بغدادی، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۱۰ و ۱۱، ص۱۲۰.</ref> | |||
== آثار == | |||
مطلع الاعتقاد فی معرفة المبدأ و المعاد، کتابی در موضوع علم کلام است.<ref name=":3" /> | |||
== فرزندان == | |||
فضلی، فرزند او و شاعر<ref name=":3" /> | |||
==پانوشت== | ==پانوشت== | ||
| خط ۳۱: | خط ۴۵: | ||
'''زندگی و شعر محمد فضولی'''، مریم مشّرف، انتشارات فرزانه، تهران 1380ش، ص 31-35. | '''زندگی و شعر محمد فضولی'''، مریم مشّرف، انتشارات فرزانه، تهران 1380ش، ص 31-35. | ||
<br /> | '''زیارتگاههای عراق، معرفی زیارتگاه های مشهور در کشور عراق'''، محمدمهدی فقیه بحرالعلوم، احمد خامه یار، نشر مشعر، تهران، ۱۳۹۵ش.<br /> | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
نسخهٔ ۲۵ اکتبر ۲۰۱۹، ساعت ۰۷:۰۶
 | این مقاله هماکنون در دست ویرایش است.
این برچسب را کاربر:Abbasahmadi1363 در تاریخ ۳ آبان ۱۳۹۸ برای جلوگیری از تعارض ویرایشی قرار داده است. لطفا بدون توافق با کاربر فوق برچسب را برندارید. |
تبار
محمد بن سلیمان فضولی، فرزند ملا سلیمان حلَی، از عالمان بزرگ و مفتی شهر حلّه بود.[۱] وی از قبیله ایرانی‌تبار و ترک‌‌زبان بیات بود. این قبیله از آذربایجان به عراق عرب مهاجرت کرده و در شهر حلّه سکنی گزیده بود.[۲]
نام
وی به علت تولد[۳] یا سکونت[۴] در بغداد، به بغدادی و به سبب تخلص شعری‌اش که فضولی بود به فضولی شهرت یافت.
در زبان عربی، واژه فُضول، به معنای آراسته شدن به فضیلت و فرزانگی آمده و در کاربرد دیگری جمع فضل، به معنای زیاد و بیشتر است. یعنی درست به عکس معنای عامیانه و طنزآمیز متداول در فارسی است که به شخص مفتش، بی‌ادب و دخالت کننده فضول گفته می‌شود؛ از این روی، واژه فضولی، که تخلص این شاعر است، به معنای شخص فرزانه و با فضیلت است. فضولی خود، در مقدمه دیوان اشعار فارسی‌‌‌اش به این موضوع پرداخته[یادداشت ۱] و شعری ترکی از استاد شهریار، درباره سه زبانه بودن شعر فضولی، بر مفهوم فضیلت و فضایل در کلمه فضولی اشاره دارد.[۳]
زیست نامه
تولد
درباره تاریخ و محل تولد فضولی اتفاق نظر وجود ندارد،[۵] برخی تولد او را در کربلا و در سال ۱۴۹۸م. (۸۷۶-۸۷۷ق) دانسته‌اند. محمد حرزالدین، تولد او را حدود ۸۹۸ق. معرفی کرده و معتقد است وی مدتی در بغداد سکونت داشته و پس از آن تا زمان مرگ، در کربلا اقامت داشته است.[۴] حله و نجف نیز به عنوان محل تولد او ذکر شده است.[۶] برخی، از قراینی نام برده‌اند که می‌توان احتمال بسیار داد وی در سال 890 هجری در بغداد به دنیا آمده است.[۲]
درگذشت
درباره سال مرگ وی اختلاف نظر وجود دارد. سال‌های گوناگونی بین سال‌های ۹۶۳ تا ۹۷۰ق. به عنوان سال درگذشت او ذکر شده است.[۴] عهدی بغدادی، معاصر و همشهری فضولی و از تذکره‌نویسان معروف عهد صفوی، 963ق. را سال درگذشت فضولی و علت مرگش را بیماری طاعون نوشته است. به باور برخی دلایل محکمی برای درست بودن این نظر وجود دارد.[۷] سلمان هادی طعمه نیز، سال ۹۶۳ق. (۱۵۵۵م) را درست دانسته، زیرا در این سال بوده که طاعون در کربلا همه‌گیر شده است.[۴]
تحصیلات
او از کودکی دروس ابتدایی را پیش پدرش آموخت. از دیگر اساتید وی ملا رحمت‌الله را نام برده‌اند. از تفصیل تحصیلات وی بیش از این اطلاعی در دست نیست؛ ولی از آثار فضولی برمی‌آید که با علوم مرسوم زمانش مانند فقه، منطق، فلسفه، حدیث، تفسیر، کلام، ریاضی و طب آشنا بوده و در برخی تخصص داشته؛ مانند کلام که کتابی در این موضوع نگاشته است.[۸]
آثار
مطلع الاعتقاد فی معرفة المبدأ و المعاد، کتابی در موضوع علم کلام است.[۸]
فرزندان
فضلی، فرزند او و شاعر[۸]
پانوشت
- ↑ آذربایجان ادبیات تاریخینه بیر باخیش (نگاهی به تاریخ ادبیات آذربایجان)، ویژه‌‌نامه مجله «وارلیق»
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ شاعر الحسین(ع) نگاهی به زندگی و شعر حکیم ملامحمد فضولی بغدادی، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۱۰ و ۱۱، ص۱۱۹.
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ شاعر الحسین(ع) نگاهی به زندگی و شعر حکیم ملامحمد فضولی بغدادی، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۱۰ و ۱۱، ص۱۲۷.
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ ۴٫۳ تراث کربلاء، ص۲۳۱.
- ↑ ر.ک: چشمه خورشید (پژوهشی در زندگی و آثار ملا محمد فضولی)، دبیرخانه کنگره بزرگداشت حکیم محمد فضولی، 1374ش، ص314؛ زندگی و شعر محمد فضولی، ص 31-35 .
- ↑ زیارتگاههای عراق، ج1، ص208.
- ↑ چشمه خورشید، ص۲۰.
- ↑ ۸٫۰ ۸٫۱ ۸٫۲ شاعر الحسین(ع) نگاهی به زندگی و شعر حکیم ملامحمد فضولی بغدادی، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۱۰ و ۱۱، ص۱۲۰.
- ↑ او گفته: «من به توفیق همت استدعای جامعیت جمع علوم و فنون داشتم، تخلصی یافتم متضمن این مضمون؛ چرا که در لغت جمع فضل است بر وزن علوم و فنون».
منابع
آذربایجان ادبیات تاریخینه بیر باخیش (نگاهی به تاریخ ادبیات آذربایجان)، ویژه‌‌نامه مجله «وارلیق»، تهران، بهار ۱۳۷۶ش.
تراث کربلاء، سلمان هادی طعمه، مشعر، تهران، ۱۳۹۳ش.
چشمه خورشید (پژوهشی در زندگی و آثار ملا محمد فضولی)، علی اصغر شعردوست، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، دبیرخانه کنگره بزرگداشت حکیم محمد فضولی،تهران، 1374ش، ص314.
زندگی و شعر محمد فضولی، مریم مشّرف، انتشارات فرزانه، تهران 1380ش، ص 31-35.
زیارتگاههای عراق، معرفی زیارتگاه های مشهور در کشور عراق، محمدمهدی فقیه بحرالعلوم، احمد خامه یار، نشر مشعر، تهران، ۱۳۹۵ش.