البالغون الفتح فی کربلاء (کتاب)

البالغون الفتح فی کربلاء (کتاب)

پدید آورندگان
نویسنده	عبدالامیر القریشی
تاریخ نگارش	سده پانزدهم قمری
محتوا
موضوع	امام حسین(ع)، اصحاب امام حسین(ع)، سرگذشت‌نامه، واقعه کربلا
زبان	عربی
نشر
تعداد جلد	۱
تعداد صفحات	۴۴۷
ناشر	بیت‌العلم للنابهین
محل نشر	بیروت
رده‌بندی کنگره	BP42 . Q4B2 2008
نسخه الکترونیکی	البالغون الفتح فی کربلاء

البالغون الفتح فی کربلاء، کتابی است به زبان عربی، تألیف عبدالامیر القریشی که به مطالعه و دسته‌بندی یاران شهید امام حسین(ع) پرداخته است. این کتاب از هشت فصل و سه بخش کلی شهیدان پیش از رویداد کربلا، حین رویداد کربلا و پس از رویداد کربلا تقسیم شده است. در پایان کتاب به کسانی که جان سالم از کربلا به در برده‌اند پرداخته شده است. در این کتاب، شهیدان حین رویداد، به دسته‌های فرزندان امام حسین(ع)، آل علی، فرزندان امام حسن(ع)، آل عقیل و فرزندان عبدالله بن جعفر تقسیم شده‌اند. این کتاب برای بار نخست در بیروت، در سال ۱۴۲۹ق. به چاپ رسید.

نویسنده

عبدالامیر القریشی با نام کامل عبدالامیر بن عزیز بن کریم بن جواد القریشی، نویسنده و فعال حسینی است، که در کربلا، در سال ۱۳۸۵ق. (۱۹۶۵م) به دنیا آمده و تحصیلاتش را در همانجا گذرانده است. وی مطالعاتش را در زمینه حقوق ادامه داده است. او در سال ۲۰۰۳م. از کار در آستان مقدس حضرت عباس(ع) فراغت یافته و اکنون (۱۳۹۸ش)، مدیر مرکز کربلاء للدراسات و البحوث زیر نظر آستان مقدس امام حسین(ع) است. وی آثاری مانند حیاة العباس و تاریخ الروضة العباسیة المقدسة، و المراقد و المقا‌ما‌ت‌ فی‌ کربلاء نگاشته است.

ساختار

کتاب البالغون الفتح فی کربلاء، از هشت فصل تشکیل شده و به سه بخش اصلی قابل تفکیک است: شهیدان پیش از رویداد کربلا، شهیدان حین رویداد کربلا و شهیدان پس از رویداد کربلا؛ ولی تنها دو عنوان به صراحت به کار رفته است: فصل اول به نام «شهداء قبل الواقعة» و فصل هشتم به نام «شهداء بعد الواقعة». از فصل دوم به بعد، به شهیدان حین رویداد پرداخته است.

نویسنده، با درج کردن شهیدان پیش از واقعه کربلا در ابتدای کتاب و شهیدان پس از واقعه در پایان کتاب، ترتیب زمانی را در ذهن داشته است؛ ولی او، از فصل دوم تا فصل ششم این ترتیب را رعایت نکرده است. برخی بر این باورند که وی، در صورت داشتن نگرش تاریخی، لازم بود شهیدان واقعه کربلا را، بر حسب زمان شهادتشان طبقه‌بندی می‌کرد. برای نمونه فصل‌های کتاب بدین صورت مرتب می‌گردد: شهیدان پیش از روز عاشورا، شهیدان روز عاشورا در حمله نخست، شهیدان بعد از ظهر عاشورا و شهیدان پس از واقعه عاشورا.

هرچند قرار دادن عنوان شهیدان بنی‌هاشمی برای فصل دوم کتاب، نشان از اهمیت بنی‌هاشم و نیز آگاهی نویسنده از این موضوع است؛ ولی این روند در مورد سایر تیره‌ها و قبیله‌ها رعایت نشده و دیگر شهیدان غیر بنی هاشمی بر حسب قبیله و تیره طبقه‌بندی نشده‌اند.

در این کتاب، شهیدان به آل علی(ع)، اولاد امام حسن(ع)، آل عقیل و اولاد جعفر طبقه‌بندی شده‌اند؛ ولی دو شهید از اولاد امام حسین(ع) یعنی حضرت علی اکبر و عبدالله الرضیع [یادداشت 1] زیر عنوان «شهدا از اولاد امام حسین(ع)» درج نشده‌اند.

به باور برخی، بهتر بود برای برخی عناوین، تعریف‌هایی ارائه می‌شد. برای نمونه، عنوان فصل سوم کتاب «انصار از یاران پیامبر اکرم(ص)» و عنوان فصل چهارم «اصحابی که پیامبر اکرم(ص) را درک کرده‌اند» می‌باشد؛ در آغاز این دو فصل تعریفی برای این دو عنوان نیامده و به نظر می‌رسد که در محتوا، این دو عنوان یکسان باشند؛ به ویژه از عنوان فصل چهارم روشن نیست که مراد از «اصحاب» اصحاب حضرت محمد(ص) هستند یا اصحاب امام حسین(ع)؟

در فصل هشتم کتاب، که به شهیدان پس از واقعه کربلا می‌پردازد، دو بحث بیان شده که با عنوان فصل تناسب ندارند؛ نخست، کسانی که از واقعه کربلا جان سالم بیرون برده‌اند و دوم، چرایی اجازه دادن امام حسین(ع) به اصحابشان در شب عاشورا برای خارج شدن از معرکه. به باور برخی، بهتر بود این دو موضوع در جای دیگری بحث می‌شد، نه در فصلی که مربوط به شهیدان پس از واقعه کربلا است.

در تدوین این کتاب از ۹۲ کتاب (به جز قرآن کریم) استفاده شده؛ منابع و مآخذ آن ذکر شده، ولی در درج مشخصات کتاب‌ها به تاریخ نشر آنها اشاره نشده و تنها به درج تاریخ درگذشت نویسندگان آن‌ها، پس از ذکر نامشان اشاره شده است.

محتوا

این کتاب، به مطالعه و دسته‌بندی یارانی می‌پردازد که در حمایت از امام حسین(ع) جنگیده و به شهادت رسیده‌اند. این کتاب درباره هر کدام از شهیدان به برشمردن نقاط برجسته از زندگی آنان و به ویژه نقش آنان در واقعه کربلا می‌پردازد. همچنین برخی شبهات نیز طرح و بررسی شده و پاسخهایی را ارائه می‌دهد. در آغاز کتاب، تقریظ محمدعلی داعی الحق قرشی، یکی از عالمان سرشناس و خطاط معروف کربلا، برای این کتاب تقریظ درج شده است. محتوای کتاب به تفکیک فصل‌ها عبارت است از:

• فصل اول به نام شهداء قبل الواقعة، به یاران شهید امام حسین(ع) پیش از رویداد کربلا پرداخته است. از میان شهیدان پیش از واقعه عاشورا، به بیان حال ۹ شهید پرداخته شده که سلیمان بن رزین (مولی الامام الحسین(ع))؛ مسلم بن عقیل؛ هانی بن عروه؛ قیس بن مسهر از آن جمله‌اند.
• فصل دوم به شهیدان بین‌هاشم اختصاص یافته که در آن از فرزندان شهید امام حسین(ع)، شهیدان آل علی(ع)، فرزندان شهید امام حسن(ع)، شهیدان آل عقیل و فرزندان شهید عبدالله بن جعفر سخن رفته است. از فرزندان امام حسین(ع)، به حضرت علی اکبر و عبدالله رضیع پرداخته و از شهیدان آل علی(ع)، نخست حضرت عباس(ع) مطرح می‌شود و سپس دیگر فرزندان آن امام(ع) مطرح می‌شوند؛ از جمله عثمان بن علی، جعفر بن علی و ابوبکر بن علی. فرزندان شهید امام حسن(ع) که نامشان در این کتاب مطرح شده، عبارتند از: ابوبکر، قاسم و عبدالله. از شهیدان آل عقیل نیز عبدالله بن مسلم بن عقیل، محمد بن مسلم بن عقیل، جعفر بن عقیل و عده‌ای دیگر مطرح شده‌اند و سپس به شهیدانی که از فرزندان عبدالله بن جعفر هستند، یعنی محمد بن عبدالله و عون بن عبدالله پرداخته است.
• فصل سوم به شهیدانی که از انصار پیامبر اسلام(ص) بودند، پرداخته است؛ از جمله: انس بن کاهل اسدی؛ عبدالرحمن بن عبد ربه؛ حبیب بن مظاهر اسدی و مسلم بن عوسجه.
• فصل چهارم به آن اصحابی از امام حسین(ع) پرداخته شده که حضور و وجود حضرت محمد(ص) را درک کرده‌اند؛ مانند: زیاد بن غریب ابوعمره؛ مسلم بن کثیر االعرج و یزید بن مغفل.
• فصل پنجم به انصاری که از اصحاب امام علی(ع) بودند پرداخته است؛ مانند ابوثمامه صائدی، بُریر بن خضیر همدانی و نافع بن هلال.
• فصل ششم به شهیدانی می‌پردازد که به حضور امام حسن(ع) رسیده‌اند. از این دسته یاران، از حرّ بن یزید ریاحی؛ عمرو بن جناده انصاری، عابس بن شبیب شاکری، زهیر بن قین، اسلم ترکی، سیف بن مالک عبدی و مسعود بن الحجاج و بسیاری دیگر نام برده شده است.
• فصل هفتم به شهیدانی پرداخته که محققان، نظرهای گوناگونی درباره آن‌ها بیان داشته‌اند. این نظرات گوناگون، گاه به نسب و قبیله آنان مربوط می‌شود، گاه رجزهایشان به صورتهای گوناگون ضبط شده و گاه به سابقه آنان در اسلام بازمی‌گردد. از این دسته از شخصیت‌ها می‌توان به مالک بن ذودان؛ عمرو بن خالد ازدی؛ رمیث بن عمرو و هفاف بن مهند راسبی بصری اشاره کرد.
• فصل هشتم به دو بخش تقسیم شده است؛ در بخش اول به یاران شهید امام حسین(ع) پس از رویداد کربلا پرداخته است. در این بخش به شهیدانی می‌پردازد که در واقعه عاشورا مجروح شده و بعداً به شهادت رسیده‌اند؛ مانند عمرو بن عبدالله جندعی؛ سوار بن منعم بن حابس همدانی و سویة بن عمر. در بخش دوم به کسانی که از رویداد کربلا جان سالم به در برده‌اند پرداخته و آنان را به دو گروه تقسیم کرده است: بنی‌هاشم؛ مانند امام سجاد(ع)،حسن بن الحسن بن علی ابن ابیطالب و غیر بنی‌هاشم، مانند عقبة بن سمعان و ضحاک بن عبدالله المشرقی.

فهرست

• الفصل ألأول شهداء قبل الواقعة

1. سليمان بن رزين مولى الحسين بن علي عليه السلام      
2. مسلم بن عقيل بن أبي طالب عليه السلام  
3. هانئ بن عروة المرادي رضي ألله عنه  
4. قيس بن مسهر الصيداوي
5. عمارة بن صلخب ألأزدي
6. العباس بن جعدة الجدلي  
7. عبيدألله بن عمرو بن عزيز الكندي
8. عبدألله بن يقطر
9. عبدألأعلى بن يزيد الكلبي

• الفصل الثاني

الشهداء من بني هاشم عليهم السلام

1. علي بن الحسين ألأكبر عليه السلام  
2. عبدألله الرضيع إبن الحسين بن علي بن أبي طالب عليه السلام

الشهداء من آل علي عليه السلام

1. العباس بن علي بن أبي طالب عليه السلام    
2. عبدألله بن علي عليه السلام    
3. عثمان بن علي عليه السلام  
4. جعفر بن علي بن أبي طالب عليه السلام    
5. أبو بكر بن علي بن أبي طالب عليه السلام

الشهداء من أولاد ألإمام الحسن عليه السلام

1. أبو بكر إبن ألإمام الحسن عليه السلام      
2. القاسم بن الحسن عليه السلام      
3. عبدألله بن الحسن بن علي بن أبي طالب عليه السلام  

الشهداء من آل عقيل رضي ألله عنهم

1. عبدألله بن مسلم بن عقيل رضي ألله عنه      
2. محمد بن مسلم بن عقيل رضي ألله عنه      
3. جعفر بن عقيل رضي ألله عنه      
4. عبدالرحمن بن عقيل رضي ألله عنه
5. عبدألله ألأكبر بن عقيل رضي ألله عنه        
6. محمد بن أبي سعيد بن عقيل رضي ألله عنه  

الشهداء من أولاد عبدألله بن جعفر رضي ألله عنه

1. محمد بن عبدألله بن جعفر
2. عون بن عبدألله بن جعفر 

• الفصل الثالث ألأنصار من صحابة النبي صلى الله عليه وآله وسلم

1. أنس بن كاهل ألأسدي  
2. عبدالرحمان بن عبد ربه ألأنصاري الخزرجي 
3. حبيب بن مظاهر ألأسدي  
4. مسلم بن عوسجة0
5. كنانة بن عتيق التغلبي  
6. عمار الدالاني
7. الحرث بن نبهان مولى حمزة بن عبدالمطلب   

• الفصل الرابع ألأصحاب ممن أدرك النبي صلى ألله عليه وآله وسلم

1. زياد بن عريب أبو عمرة رضي ألله عنه  
2. عمرو بن ضبعة بن قيس بن ثعلبة الضبعي التميمي  
3. مسلم بن كثير ألأعرج ألأزدي أزدشنوءة الكوفي          
4. زاهر بن عمر ألأسلمي الكندي مولى عمرو بن الحمق  
5. سعد بن الحرث مولى علي بن أبي طالب عليه السلام
6. يزيد بن مغفل الجعفي     
7. شبيب مولى الحرث بن سريع الهمداني الجابري    
8. جنادة بن الحرث السلماني 
9. جندب بن حجير الكندي الخولاني   

• الفصل الخامس ألأنصار من صحابة أمير المؤمنين عليه السلام

1. نصر بن أبي نيزر مولى علي بن أبي طالب عليه السلام
2. أبو ثمامة عمرو الصائدي
3. برير بن خضير الهمداني
4. شوذب بن عبدألله الهمداني
5. مجمع بن عبدألله العائذي
6. نافع بن هلال الجملي     
7. الحجاج بن مسروق الجعفي      
8. نعيم بن عجلان ألأنصاري
9. جون مولى أبي ذر الغفاري    
10. الحلاس بن عمرو ألأزدي الراسبي
11. النعمان بن عمرو ألأزدي الراسبي 
12. أُمية بن سعد الطائي  
13. قاسط      
14. كردوس  
15. مقسط أولاد زهير بن الحرث التغلبي

• الفصل السادس الشهداء من ألأصحاب

الحر بن يزيد الرياحي  

عمرو بن جنادة بن الحارث ألأنصاري الخزرجي    

جنادة بن الحارث ألأنصاري         

عابس بن شبيب الشاكري

عبدألله بن عمير الكلبي  

زوجة ألكلبي   

عمرو بن قرظة ألأنصاري

زهير بن القين

عمرو بن خالد الصيداوي

سعد مولى عمرو بن خالد ألأسدي الصائدي  

عائذ بن مجمع بن عبدألله بن مذحج العائذي  

حنظلة بن أسعد الشبامي

سيف بن الحرث بن سريع بن جابر الهمداني الجابري  

مالك بن عبدألله بن سريع بن جابر الهمداني الجابري  

عبدألله بن عروة بن حراق الغفاري 

وأخوه عبدالرحمن    

عبدالرحمن ألأرحبي

يزيد بن ثبيط العبدي  

عبدألله بن يزيد بن ثبيط  

عبيدألله بن يزيد بن ثبيط

سعيد بن عبدألله الحنفي 

سيف بن مالك العبدي   

سالم مولى بني المدينة الكلبي  

الحجاج بن بدر التميمي 

قاسم بن حبيب ألأزدي

زهير بن سليم ألأزدي  

رافع بن عبدألله مولى مسلم بن كثير رضي ألله عنه

جابر بن الحجاج مولى عامر بن نهثل التميمي تيم ألله إبن ثعلبة  

مسعود بن الحجاج  

عبدالرحمن بن مسعود  

الضرغامة بن مالك التغلبي

حبشي بن قيس النهمي  

عبدألله بن بشير الخثعمي رضي ألله عنه  

الحارث بن إمرؤ القيس الكندي

سيف بن مالك العبدي

بشر بن عمرو بن ألأحدوث الحضرمي الكندي

أسلم التركي

قارب بن عبدألله الوائلي مولى الحسين بن علي عليه السلام  

منجح بن سهم مولى الحسن بن علي عليه السلام    

واضح التركي مولى الحرث المذحجي السلماني  

سعد بن الحرث ألأنصاري العجلاني    

أبو الحتوف بن الحرث ألأنصاري العجلاني

سلمان بن مضارب بن قيس ألأنماري البجلي

جوين بن مالك           

بكر بن حي التيمي  

الحباب بن عامر بن كعب بن تيم اللاة بن ثعلبة التميمي

عامر بن مسلم

ومولاه سالم  

يزيد بن زياد بن مهاجر الكندي رضي ألله عنه

عمار بن حسان الطائي رضي ألله عنه  

قعنب بن عمر النمري

جبلة بن علي الشيباني  

• الفصل السابع الشهداء ممن إختلفت ألآراء فيهم

1 ـ مالك بن ذودان 

2 ـ أنيس بن معقل ألأصبحي 

3 ـ إبراهيم بن الحصين ألأزدي           

4 ـ عمرو بن خالد ألأزدي    

5 ـ خالد بن عمرو بن خالد ألأزدي      

6 ـ شبيب بن جراد الكلابي الوحيدي    

7 ـ عمرو بن مطاع الجعفي  

8 ـ يحيى بن سليم المازني    

9 ـ عبدالرحمن بن عبدألله اليزني        

10 ـ وهب بن عبدألله بن حباب الكلبي   

الجهنيين الثلاثة     397

11 ـ عباد بن المهاجر بن أبي المهاجر الجهني      398

>12 ـ عقبة بن الصلت الجهني 398

13 ـ مجمع بن زياد بن عمرو الجهني    398

14 ـ الهفاف بن مهند الراسبي البصري  399

15 ـ حماد بن حماد الخزاعي المرادي   400

16 ـ رميث بن عمرو          400

17 ـ زهير بن سائب           400

18 ـ عمران بن كعب بن الحارث ألأشجعي         400

19 ـ عمير بن عبدألله المذحجي           401

20 ـ القاسم بن حبيب بن أبي بشر ألأزدي 401

21 ـ قرة إبن أبي قرة الغفاري 402

22 ـ يزيد بن الحصين الهمداني المشرقي القاري    403

رأي      404

الفصل الثامن

شهداء بعد الواقعة

405

1 ـ عمرو بن عبدألله الجندعي 405

2 ـ سوار بن منعم بن حابس الهمداني النهمي        406

3 ـ الموقع بن ثمامة ألأسدي الصيداوي أبو موسى  407

4 ـ سويد بن عمرو بن أبي المطاع ألأنماري الخثعمي          407

الناجون  411

لماذا أعطى ألإمام الحسين عليه السلام إذنا لأصحابه بألإنصراف ؟        411

أولا ـ الناجون من الهاشميين   414

من غير الهاشميين   416

امتیاز

امتیاز این کتاب نسبت به کتاب‌های همانند خود این است که طبقه‌بندی‌هایی را از شهیدان کربلا به دست می‌دهد؛ برای نمونه، دسته‌بندی شهیدان به پیش از واقعه، حین واقعه و پس از واقعه؛ دسته‌بندی شهیدان بنی‌هاشم به فرزندان امام حسین(ع)، آل علی(ع)، فرزندان امام حسن(ع)، فرزندان آل عقیل و فرزندان عبدالله بن جعفر. برخی از دیگر کتاب‌هایی که به یاران امام حسین(ع) پرداخته‌اند عبارت است از: ابصار العین فی انصار الحسین تألیف محمدطاهر سماوی، یاران پایدار امام حسین(ع) نوشته محمدهادی امینی نجفی، چهره‌ها در واقعه کربلا تألیف محمدباقر پورامینی، انصار الحسین(ع) نوشته محمدمهدی شمس‌الدین.

چاپ

کتاب البالغون الفتح‌ فی‌ کربلاء، در ۴۴۷ صفحه، توسط بیت‌العلم للنابهین، در بیروت، در سال ۱۴۲۹ق. (۲۰۰۸م/۱۳۸۶ش) چاپ شده است.

پیوند به بیرون

خواندن کتاب البالغون الفتح فی کربلاء.

منابع

این مقاله برگرفته از مقاله البالغون الفتح فی کربلا، محمدرضا فخر روحانی، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره دهم و یازدهم، بهار و تابستان ۱۳۹۱، ص۳۵۸ است.

• بعثة الحج و الزیارة للجمهوریة الاسلامیة الایرانیة.
• پایگاه اطلاع‌رسانی کتابخانه‌های ایران.
• دائرة المعارف الحسینیة، معجم المقالات الحسینیه، محمد صادق محمد کرباسی، المرکز الحسینی للدراسات، لندن، ۱۴۳۶ق. (۲۰۱۵م)