محراب: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۶: | خط ۶: | ||
==واژه‌شناسی== | ==واژه‌شناسی== | ||
محراب از حرب،{{یادداشت}} بر وزن مِفعال، اسم آلت برای مبالغه است.<ref name=":0">قبله‌نمای مسجد محراب، فصلنامه مطالعات اسلامی، شماره ۳۵، به نقل از لسان العرب، ذیل کلمه حرب.</ref> این واژه، به معانی جای ایستادن امام جماعت در مسجد،<ref name=":1">کتاب العین، ج۳، ص۲۱۴.</ref> اتاق،<ref>کتاب العین، ج۳، ص۲۱۴؛ جمهرة اللغة، ج۱، ص۲۷۵؛ الصحاح، ج۱، ص۱۰۸.</ref> صدر مجلس، بهترین بخش از اتاق،<ref name=":2">جمهرة اللغة، ج۱، ص۲۷۵؛ الصحاح، ج۱، ص۱۰۸.</ref> محل نشستن پادشاه،<ref name=":4">المحیط فی اللغة، ج۳، ص۸۵.</ref> قصر،<ref name=":3">لسان العرب، ج۱، ص۳۰۵.</ref> پناهگاه شیر<ref name=":4" /> و گردن حیوان<ref name=":1" /> آمده است. فراهیدی لغت‌شناس، محاریب [[بنی‌اسرائیل]] را مسجدهای آنها دانسته که برای [[نماز]] در آنها گرد می‌آمدند.<ref name=":1" /> برخی نیز، محراب را در آیه {{قلم رنگ|سبز|فَخَرَجَ عَلى قَوْمِهِ مِنَ الْمِحْرابِ}}، مسجد معنا کرده‌اند.<ref>الصحاح، ج۱، ص۱۰۹.</ref> واژه محراب، به عنوان صفت برای «رجل»، به معنای مرد شجاع و جنگاور نیز به کار رفته است.<ref>معجم مقاییس اللغة، ج۲، ص۴۸.</ref> برخی، محراب را مکان رفیع و مجلس شریف معرفی کرده و علت نامگذاری آن را این دانسته‌اند که از مکان شریف دفاع شده و برای به دست آوردنش جنگ می‌شود.<ref>فقه اللغة، ص۳۲۹.</ref> برخی نیز، یکی از معانی محراب را بالاترین اتاق در خانه و بالاترین مکان در مسجد دانسته‌اند.<ref name=":3" /> | محراب از حرب،{{یادداشت}} بر وزن مِفعال، اسم آلت برای مبالغه است.<ref name=":0">قبله‌نمای مسجد محراب، فصلنامه مطالعات اسلامی، شماره ۳۵، به نقل از لسان العرب، ذیل کلمه حرب.</ref> این واژه، به معانی جای ایستادن امام جماعت در مسجد،<ref name=":1">کتاب العین، ج۳، ص۲۱۴.</ref> اتاق،<ref>کتاب العین، ج۳، ص۲۱۴؛ جمهرة اللغة، ج۱، ص۲۷۵؛ الصحاح، ج۱، ص۱۰۸.</ref> صدر مجلس، بهترین بخش از اتاق،<ref name=":2">جمهرة اللغة، ج۱، ص۲۷۵؛ الصحاح، ج۱، ص۱۰۸.</ref> محل نشستن پادشاه،<ref name=":4">المحیط فی اللغة، ج۳، ص۸۵.</ref> قصر،<ref name=":3">لسان العرب، ج۱، ص۳۰۵.</ref> پناهگاه شیر<ref name=":4" /> و گردن حیوان<ref name=":1" /> آمده است. فراهیدی لغت‌شناس، محاریب [[بنی‌اسرائیل]] را مسجدهای آنها دانسته که برای [[نماز]] در آنها گرد می‌آمدند.<ref name=":1" /> برخی نیز، محراب را در آیه {{قلم رنگ|سبز|فَخَرَجَ عَلى قَوْمِهِ مِنَ الْمِحْرابِ}}، مسجد معنا کرده‌اند.<ref>الصحاح، ج۱، ص۱۰۹.</ref> واژه محراب، به عنوان صفت برای «رجل»، به معنای مرد شجاع و جنگاور نیز به کار رفته است.<ref>معجم مقاییس اللغة، ج۲، ص۴۸.</ref> برخی، محراب را مکان رفیع و مجلس شریف معرفی کرده و علت نامگذاری آن را این دانسته‌اند که از مکان شریف دفاع شده و برای به دست آوردنش جنگ می‌شود.<ref>فقه اللغة، ص۳۲۹.</ref> برخی نیز، یکی از معانی محراب را بالاترین اتاق در خانه و بالاترین مکان در مسجد دانسته‌اند.<ref name=":3" /> | ||
==علت نامگذاری== | ==علت نامگذاری== | ||
به باور برخی واژه‌شناسان، محراب را به این نام خوانده‌اند، زیرا محل ستيز امام جماعت با شيطان و هواى نفس است.<ref>مفردات الفاظ قرآن، ص۲۲۵؛ مجمع‌البحرین، ذیل واژه حرب.</ref> به باور برخی دیگر، انسان در محراب، بايد «حريب» باشد. حریب، کسی است که مالی که با آن زندگی | به باور برخی واژه‌شناسان، محراب را به این نام خوانده‌اند، زیرا محل ستيز امام جماعت با شيطان و هواى نفس است.<ref>مفردات الفاظ قرآن، ص۲۲۵؛ مجمع‌البحرین، ذیل واژه حرب.</ref> به باور برخی دیگر، انسان در محراب، بايد «حريب» باشد. حریب، کسی است که مالی را که با آن زندگی می‌گذراند، از او گرفته باشند؛<ref>کتاب العین، ج۳، ص۲۱۳.</ref> از این رو، انسان باید در محراب، بدون اشتغالات دنیایی و بدون پريشانى انديشه بایستد. شماری بر این باورند كه محراب در اصل به معناى صدر مجلس در خانه است؛ سپس صدر مسجد را هم محراب گفته‌اند.<ref name=":2" /> گروهی برعکس بر آنند که محراب در اصل در مورد صدر مسجد به کار رفته، سپس صدر اتاق را هم محراب نامیده‌اند.<ref>مجموعه مقالات همايش معمارى مسجد، ج ٢، ص ٢۶٨؛ به نقل از المفردات فی غریب القرآن، ص۱۱۰.</ref> [[سید روح‌الله خمینی]]، بنیانگذار انقلاب اسلامی [[ايران|ایران]]، در تحلیلی سیاسی، محراب را از حرب و به معنای سنگر برای اسلام دانسته است.<ref>صحيفۀ نور، ج ١۵، ص ۵٨.</ref> | ||
گفته شده محراب، محلی است که پادشاه در آن تنها شده و خلوت می‌کند؛ از این رو، به محرابِ مسجد، که امام جماعت در آن خلوت کرده و از مردم دور می‌شود محراب گفته‌اند.<ref>لسان العرب، ج۱، ص۳۰۶.</ref> | |||
==چیستی== | |||
محراب، جايى در مسجدها و معبدها است كه براى نماز و عبادت ساخته شده و در مسجدها، امام جماعت در آن مکان، به [[نماز]] مى‌ايستد. محراب، حالت فرورفتگى در ديوار داشته و داراى قوس و طاق است. این سازه، با كاشى‌كارى، نقش و نگار، تذهيب، آیه‌های قرآن و نام‌های خدا تزیین شده است. محراب، در عبادت‌هاى گروهی، مركز توجه نمازگزاران است.<ref>فرهنگ‌نامه زیارت، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۱۸، ص39.</ref> | |||
== | == ویژگی‌ها == | ||
در هنر مسلمان، اهميت ويژه اى به معمارى محراب در مساجد داده مى‌شود و صنعت‌كاران، شاهكار صنعت خود را در محراب نشان مى‌دهند و گاهى سنگ‌هاى قيمتى در آن به كار مى‌رود كه سراسر محراب را مى‌پوشاند.<ref>فرهنگ‌نامه زیارت، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۱۸، ص۳۹.</ref> معروف ترين محراب‌ها توسط سلاطين عثمانى در مدينه و در حرم مطهر نبى گرامى ايجاد شدند.<ref>اولين دانشگاه و آخرين پيامبر، ج ٢، ص ١١٨.</ref> محراب، «سندگويايى از نهايت استعداد هنر هنرمندان مسلمان و مجموعه‌اى از بسيارى هنرها و خلاقيت‌ها، از گچ برى تا خط و كاشى كارى و ديگر رشته‌هاى هنر تزينيى است. به يقين، هنرمندان مسلمان، با ايمان و مخلص، نيك آگاه بوده‌اند كه محراب را چونان درى گشوده شده به بهشت، در پيش چشم نماز گزاران بر پا نمايند و تزيين كنند» .<ref>فصلنامۀ هنر، وازرت ارشاد، ج ٣، ص ١۵۴ ١۵٣.</ref> | |||
در برخى زيارتگاه‌ها، محراب‌هاى خاصى كه پيشينه‌اى مقدس و خاطره آميز دارد، مورد توجه زائران قرار مى‌گيرند و براى نماز خواندن در آنها يا تبرك به اين گونه آثار باقى مانده از قرون گذشته، اهتمام و علاقه نشان مى‌دهند؛ مانند محراب حرم پيامبر (ص) در مسجد النبى (مدينه) يا محراب مسجد كوفه كه محل عبادت و ضربت خوردن حضرت امير (ع) در آن جاست و يا محراب تهجد در مسجد النبى كه محل نماز شب حضرت رسول (ص) بوده است. محرابى كه كنار منبر پيامبر و معروف به «محراب سليمانى» است، در سال ٩٧۴ قمرى ساخته شده است. <sup>۵</sup> | در برخى زيارتگاه‌ها، محراب‌هاى خاصى كه پيشينه‌اى مقدس و خاطره آميز دارد، مورد توجه زائران قرار مى‌گيرند و براى نماز خواندن در آنها يا تبرك به اين گونه آثار باقى مانده از قرون گذشته، اهتمام و علاقه نشان مى‌دهند؛ مانند محراب حرم پيامبر (ص) در مسجد النبى (مدينه) يا محراب مسجد كوفه كه محل عبادت و ضربت خوردن حضرت امير (ع) در آن جاست و يا محراب تهجد در مسجد النبى كه محل نماز شب حضرت رسول (ص) بوده است. محرابى كه كنار منبر پيامبر و معروف به «محراب سليمانى» است، در سال ٩٧۴ قمرى ساخته شده است. <sup>۵</sup> | ||
در كتاب‌هاى مربوط به تاريخ بناها و معمارى مسلمين، به تصوير صدها محراب بر مى‌خوريم كه در مناطقى همچون مدينه، عراق، فلسطين، سوريه، اردن، تركيه، ايران و. . وجود دارندو نمايان‌گر هنر مسلمين در مكان‌هاى مقدس و زيارتى مى‌باشند. | در كتاب‌هاى مربوط به تاريخ بناها و معمارى مسلمين، به تصوير صدها محراب بر مى‌خوريم كه در مناطقى همچون مدينه، عراق، فلسطين، سوريه، اردن، تركيه، ايران و. . وجود دارندو نمايان‌گر هنر مسلمين در مكان‌هاى مقدس و زيارتى مى‌باشند.<br /> | ||
<br /> | |||
==پانوشت== | ==پانوشت== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
| خط ۵۱: | خط ۴۲: | ||
'''فقه اللغة'''، عبدالملك بن محمد ثعالبى، تصحیح و تحقیق جمال طلبه، دار الكتب العلمية، بيروت، 1414ق. | '''فقه اللغة'''، عبدالملك بن محمد ثعالبى، تصحیح و تحقیق جمال طلبه، دار الكتب العلمية، بيروت، 1414ق. | ||
{{پایان}} | '''اولين دانشگاه و آخرين پيامبر(ص)'''، رضا پاك نژاد، كتابفروشي اسلاميه، تهران، ۱۳۶۰ش. | ||
'''محراب جلوه‌گاه اصیل هنر تزئینی اسلامی'''، فصلنامه هنر، شماره ۳، بهار ۱۳۶۳ش.{{پایان}} | |||
نسخهٔ ۱۵ نوامبر ۲۰۱۹، ساعت ۱۷:۳۱
 | این مقاله هماکنون در دست ویرایش است.
این برچسب را کاربر:Abbasahmadi1363 در تاریخ ۲۳ آبان ۱۳۹۸ برای جلوگیری از تعارض ویرایشی قرار داده است. لطفا بدون توافق با کاربر فوق برچسب را برندارید. |
واژه‌شناسی
محراب از حرب، بر وزن مِفعال، اسم آلت برای مبالغه است.[۱] این واژه، به معانی جای ایستادن امام جماعت در مسجد،[۲] اتاق،[۳] صدر مجلس، بهترین بخش از اتاق،[۴] محل نشستن پادشاه،[۵] قصر،[۶] پناهگاه شیر[۵] و گردن حیوان[۲] آمده است. فراهیدی لغت‌شناس، محاریب بنی‌اسرائیل را مسجدهای آنها دانسته که برای نماز در آنها گرد می‌آمدند.[۲] برخی نیز، محراب را در آیه فَخَرَجَ عَلى قَوْمِهِ مِنَ الْمِحْرابِ، مسجد معنا کرده‌اند.[۷] واژه محراب، به عنوان صفت برای «رجل»، به معنای مرد شجاع و جنگاور نیز به کار رفته است.[۸] برخی، محراب را مکان رفیع و مجلس شریف معرفی کرده و علت نامگذاری آن را این دانسته‌اند که از مکان شریف دفاع شده و برای به دست آوردنش جنگ می‌شود.[۹] برخی نیز، یکی از معانی محراب را بالاترین اتاق در خانه و بالاترین مکان در مسجد دانسته‌اند.[۶]
علت نامگذاری
به باور برخی واژه‌شناسان، محراب را به این نام خوانده‌اند، زیرا محل ستيز امام جماعت با شيطان و هواى نفس است.[۱۰] به باور برخی دیگر، انسان در محراب، بايد «حريب» باشد. حریب، کسی است که مالی را که با آن زندگی می‌گذراند، از او گرفته باشند؛[۱۱] از این رو، انسان باید در محراب، بدون اشتغالات دنیایی و بدون پريشانى انديشه بایستد. شماری بر این باورند كه محراب در اصل به معناى صدر مجلس در خانه است؛ سپس صدر مسجد را هم محراب گفته‌اند.[۴] گروهی برعکس بر آنند که محراب در اصل در مورد صدر مسجد به کار رفته، سپس صدر اتاق را هم محراب نامیده‌اند.[۱۲] سید روح‌الله خمینی، بنیانگذار انقلاب اسلامی ایران، در تحلیلی سیاسی، محراب را از حرب و به معنای سنگر برای اسلام دانسته است.[۱۳]
گفته شده محراب، محلی است که پادشاه در آن تنها شده و خلوت می‌کند؛ از این رو، به محرابِ مسجد، که امام جماعت در آن خلوت کرده و از مردم دور می‌شود محراب گفته‌اند.[۱۴]
چیستی
محراب، جايى در مسجدها و معبدها است كه براى نماز و عبادت ساخته شده و در مسجدها، امام جماعت در آن مکان، به نماز مى‌ايستد. محراب، حالت فرورفتگى در ديوار داشته و داراى قوس و طاق است. این سازه، با كاشى‌كارى، نقش و نگار، تذهيب، آیه‌های قرآن و نام‌های خدا تزیین شده است. محراب، در عبادت‌هاى گروهی، مركز توجه نمازگزاران است.[۱۵]
ویژگی‌ها
در هنر مسلمان، اهميت ويژه اى به معمارى محراب در مساجد داده مى‌شود و صنعت‌كاران، شاهكار صنعت خود را در محراب نشان مى‌دهند و گاهى سنگ‌هاى قيمتى در آن به كار مى‌رود كه سراسر محراب را مى‌پوشاند.[۱۶] معروف ترين محراب‌ها توسط سلاطين عثمانى در مدينه و در حرم مطهر نبى گرامى ايجاد شدند.[۱۷] محراب، «سندگويايى از نهايت استعداد هنر هنرمندان مسلمان و مجموعه‌اى از بسيارى هنرها و خلاقيت‌ها، از گچ برى تا خط و كاشى كارى و ديگر رشته‌هاى هنر تزينيى است. به يقين، هنرمندان مسلمان، با ايمان و مخلص، نيك آگاه بوده‌اند كه محراب را چونان درى گشوده شده به بهشت، در پيش چشم نماز گزاران بر پا نمايند و تزيين كنند» .[۱۸]
در برخى زيارتگاه‌ها، محراب‌هاى خاصى كه پيشينه‌اى مقدس و خاطره آميز دارد، مورد توجه زائران قرار مى‌گيرند و براى نماز خواندن در آنها يا تبرك به اين گونه آثار باقى مانده از قرون گذشته، اهتمام و علاقه نشان مى‌دهند؛ مانند محراب حرم پيامبر (ص) در مسجد النبى (مدينه) يا محراب مسجد كوفه كه محل عبادت و ضربت خوردن حضرت امير (ع) در آن جاست و يا محراب تهجد در مسجد النبى كه محل نماز شب حضرت رسول (ص) بوده است. محرابى كه كنار منبر پيامبر و معروف به «محراب سليمانى» است، در سال ٩٧۴ قمرى ساخته شده است. ۵
در كتاب‌هاى مربوط به تاريخ بناها و معمارى مسلمين، به تصوير صدها محراب بر مى‌خوريم كه در مناطقى همچون مدينه، عراق، فلسطين، سوريه، اردن، تركيه، ايران و. . وجود دارندو نمايان‌گر هنر مسلمين در مكان‌هاى مقدس و زيارتى مى‌باشند.
پانوشت
- ↑ قبله‌نمای مسجد محراب، فصلنامه مطالعات اسلامی، شماره ۳۵، به نقل از لسان العرب، ذیل کلمه حرب.
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ کتاب العین، ج۳، ص۲۱۴.
- ↑ کتاب العین، ج۳، ص۲۱۴؛ جمهرة اللغة، ج۱، ص۲۷۵؛ الصحاح، ج۱، ص۱۰۸.
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ جمهرة اللغة، ج۱، ص۲۷۵؛ الصحاح، ج۱، ص۱۰۸.
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ المحیط فی اللغة، ج۳، ص۸۵.
- ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ لسان العرب، ج۱، ص۳۰۵.
- ↑ الصحاح، ج۱، ص۱۰۹.
- ↑ معجم مقاییس اللغة، ج۲، ص۴۸.
- ↑ فقه اللغة، ص۳۲۹.
- ↑ مفردات الفاظ قرآن، ص۲۲۵؛ مجمع‌البحرین، ذیل واژه حرب.
- ↑ کتاب العین، ج۳، ص۲۱۳.
- ↑ مجموعه مقالات همايش معمارى مسجد، ج ٢، ص ٢۶٨؛ به نقل از المفردات فی غریب القرآن، ص۱۱۰.
- ↑ صحيفۀ نور، ج ١۵، ص ۵٨.
- ↑ لسان العرب، ج۱، ص۳۰۶.
- ↑ فرهنگ‌نامه زیارت، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۱۸، ص39.
- ↑ فرهنگ‌نامه زیارت، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۱۸، ص۳۹.
- ↑ اولين دانشگاه و آخرين پيامبر، ج ٢، ص ١١٨.
- ↑ فصلنامۀ هنر، وازرت ارشاد، ج ٣، ص ١۵۴ ١۵٣.
منابع
قبله‌نمای مسجد، محراب، عباسعلی تفضلی، فصلنامه مطالعات اسلامی، بهار و تابستان ۱۳۷۶، شماره ۳۵ و ۳۶ (۳۵).
مجموعه مقالات همایش معماری مسجد: گذشته، حال، آینده، دانشگاه هنر، تهران، ۱۳۷۸ش.
وفاءالوفاء، نورالدین علی بن احمد سمهودی، دارالکتب العلمیه، بیروت.
مفردات ألفاظ القرآن، راغب اصفهانى، دار القلم، بيروت، 1412ق.
فقه اللغة، عبدالملك بن محمد ثعالبى، تصحیح و تحقیق جمال طلبه، دار الكتب العلمية، بيروت، 1414ق.
اولين دانشگاه و آخرين پيامبر(ص)، رضا پاك نژاد، كتابفروشي اسلاميه، تهران، ۱۳۶۰ش.
محراب جلوه‌گاه اصیل هنر تزئینی اسلامی، فصلنامه هنر، شماره ۳، بهار ۱۳۶۳ش.