جویریة بنت حارث: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی حج
دیداریویکی‌متن
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
'''جُويريه بنت حارث'''، همسر [[حضرت محمد(ص)]] و از مدفونان در [[بقيع]] است، که در سال ۵۰ یا ۵۶ق. درگذشت.
'''جُويريه بنت حارث'''، همسر [[حضرت محمد(ص)]] و از مدفونان در [[بقيع]] است، که در سال ۵۰ یا ۵۶ق. درگذشت.


== زیست‌نامه ==
==زیست‌نامه==
جویریه دختر حارث بن ابی ضرار، رئیس طائفه بنی‌مُصطلق* از قبیله خزاعه* بود.<ref>النسب، ص254؛ الانساب، ج5، ص312؛ جمهرة انساب العرب، ص239.</ref> نام اصلی او را بَرّه گفته‌اند که پیامبر(ص) پس از ازدواج با او، وی را جویریه (مصغر جاریه) نامید.<ref>الطبقات، ج8، ص92، 94؛ انساب الاشراف، ج1، ص423.</ref> با توجه به سن ۲۰سالگی وی به هنگام ازدواج با پیامبر(ص)،<ref>الطبقات، ج8، ص95.</ref> زمان تولدش دو سال پیش از بعثت بوده است.  
جویریه، دختر حارث بن ابی ضرار، رئیس طائفه [[بنی‌مصطلق|بنی‌مُصطلق]] از قبیله [[خزاعه]] بود.<ref>النسب، ص254؛ الانساب، ج5، ص312؛ جمهرة انساب العرب، ص239.</ref> نام اصلی او را «بَرّه» گفته‌اند که [[حضرت محمد(ص)]] پس از ازدواج با او، وی را جویریه<ref group="یادداشت">مصغّر «جاریه».</ref> نامید.<ref>الطبقات، ج8، ص92، 94؛ انساب الاشراف، ج1، ص423.</ref> با توجه به سن ۲۰ سالگی او هنگام ازدواج با حضرت محمد(ص)،<ref>الطبقات، ج8، ص95.</ref> زمان تولدش دو سال پیش از [[بعثت]] بوده است.  


== ماجرای ازدواج با پیامبر(ص) ==
==ازدواج با پیامبر(ص)==
بنی مصطلق از هم‌پیمانان قریش بود. پدر جویریه در سال پنجم هجری در صدد تدارک نیرو برای حمله به مدینه برآمد که پیامبر(ص) پس از اطلاع، پیش دستی کرد و در نبردی که به بنی‌مصطلق یا مُریسیع شهرت یافت، اقدام آنان را خنثی کرد.<ref>انساب الاشراف، ج1، ص423.</ref> همسر جویریه مُسافع بن صفوان<ref>انساب الاشراف، ج2، ص77؛ اسد الغابه، ج6، ص57.</ref> یا صفوان بن مالک در این نبرد کشته شد.<ref>الطبقات، ج8، ص92؛ تاریخ الطبری، ج11، ص609؛ البدایه و النهایه، ج5، ص224.</ref> جویریه که ۲۰ سال داشت<ref>الطبقات، ج8، ص95؛ تاریخ الطبری، ج11، ص610.</ref> به اسارت مسلمانان درآمد.<ref>الارشاد، ج1، ص118.</ref>
پدر جویریه، رئیس طائفه [[بنی‌مصطلق]]،<ref>طائفه بنی‌مصطلق از هم‌پیمانان [[قریش]] بود. </ref> در سال پنجم هجری در صدد تدارک نیرو برای حمله به [[مدینه]] برآمد که [[حضرت محمد(ص)]] پس از اطلاع، پیش دستی کرد و در نبردی که به بنی‌مصطلق یا مُریسیع شهرت یافت، اقدام آنان را خنثی کرد.<ref>انساب الاشراف، ج1، ص423.</ref> همسر جویریه، مُسافع بن صفوان<ref>انساب الاشراف، ج2، ص77؛ اسد الغابه، ج6، ص57.</ref> یا صفوان بن مالک در این نبرد کشته شد.<ref>الطبقات، ج8، ص92؛ تاریخ الطبری، ج11، ص609؛ البدایه و النهایه، ج5، ص224.</ref> جویریه که ۲۰ سال داشت<ref>الطبقات، ج8، ص95؛ تاریخ الطبری، ج11، ص610.</ref> به اسارت مسلمانان درآمد.<ref>الارشاد، ج1، ص118.</ref>


به روایت ابن هشام پدر جویریه به اتفاق چند نفر از بزرگان با به همراه داشتن شترانی برای فدیه آزادی اسیران به مدینه آمده وپس از گفت و گو با پیامبر مسلمان شدند.<ref>السیرة النبویه، ج3، ص763؛ الاستیعاب، ج3، ص884؛ اسد الغابه، ج1، ص40؛ ج3، ص101.</ref> آن حضرت نیز جویریه را آزاد کرد و سپس او را از پدرش خواستگاری و با مهریه‌ای معادل ۴۰۰ درهم او را در سال پنجم به ازدواج خود درآورد.<ref>السیرة النبویه، ج3، ص763.</ref>
به گفته ابن هشام، پدر جویریه به همراه چند نفر از بزرگان با به همراه داشتن شترانی برای فدیه آزادی اسیران، به مدینه آمده و پس از گفت و گو با حضرت محمد(ص) مسلمان شدند.<ref>السیرة النبویه، ج3، ص763؛ الاستیعاب، ج3، ص884؛ اسد الغابه، ج1، ص40؛ ج3، ص101.</ref> پیامبر(ص)، جویریه را آزاد کرد و سپس او را از پدرش خواستگاری و با مهریه‌ای برابر با ۴۰۰ درهم او را به ازدواج خود درآورد.<ref>السیرة النبویه، ج3، ص763.</ref>


بنا به نقلی، حارث پس از قبول اسلام، از پیامبر درخواست کرد دخترش را آزاد نماید وآن حضرت جویریه را میان ماندن یا بازگشت نزد خانواده‌اش مخیر کرد پس جویریه ماندن نزد رسول خدا را ترجیح داد.<ref>الطبقات، ج8، ص93؛ تاریخ خلیفه، ص36؛ الاستیعاب، ج4، ص1804-1805.</ref> به روایتی، وی پیش از اسارتش در خواب دید که ماه از یثرب (یا آسمان) به سمت او آمده است.<ref>تاریخ الطبری، ج11، ص610؛ المغازی، ج1، ص412.</ref>
بر پایه نقلی، پدر جویریه پس از پذیرفتن اسلام، از پیامبر(ص) درخواست کرد دخترش را آزاد کند. پیامبر(ص) جویریه را میان ماندن یا بازگشت نزد خانواده‌اش مخیر کرد؛ جویریه، ماندن نزد او را ترجیح داد.<ref>الطبقات، ج8، ص93؛ تاریخ خلیفه، ص36؛ الاستیعاب، ج4، ص1804-1805.</ref> بر پایه نقلی دیگر، جویریه پیش از اسارتش، در خواب دید که ماه از یثرب<ref group="یادداشت">یا از آسمان.</ref> به سمت او آمده است.<ref>تاریخ الطبری، ج11، ص610؛ المغازی، ج1، ص412.</ref>


بنا به روایت عایشه پس از تقسیم غنایم بنی‌مصطلق، جویریه سهم ثابت بن قیس انصاری و پسر عمویش گردید. آنان نیز آزادی جویریه را به پرداخت نُه اوقیه (واحد اندازه‌گیری نقره) منوط کردند. جویریه که خود را از پرداخت این مبلغ ناتوان می‌دید نزد پیامبر رفت و پس از معرفی خود ازاو کمک خواست. آن حضرت هزینه آزادی او را بر عهده گرفت و به او پیشنهاد ازدواج داد که جویریه پذیرفت. در پی آن، انصار همه اسرای بنی مصطلق را آزاد کردند.<ref>المغازی، ج1، ص411؛ الطبقات، ج2، ص92؛ ج8، ص93.</ref> برخی آزادی اسیران بنی مصطلق را مهریه جویریه دانسته‌اند از این رو عایشه جویریه را با برکت‌ترین زن معرفی کرده است.<ref>دلائل النبوه، ج4، ص50؛ اسد الغابه، ج6، ص57.</ref> حجره جویریه پس از حجره زینب بنت جحش در امتداد شمالی محراب تهجد مسجد النبی قرار داشت.<ref>آثار اسلامی مکه و مدینه، ص240.</ref>
بر پایه روایت [[عایشه]]، پس از تقسیم غنیمت‌های بنی‌مصطلق، جویریه سهم «ثابت بن قیس انصاری» و پسر عمویش شد. آنها در برابر آزادی جویریه پرداخت نُه اوقیه<ref group="یادداشت">واحد اندازه‌گیری نقره.</ref> طلب کردند. جویریه که خود را از پرداخت این مبلغ ناتوان می‌دید، نزد حضرت محمد(ص) رفت و پس از معرفی خود، از او کمک خواست. پیامبر(ص) هزینه آزادی او را بر عهده گرفت و به او پیشنهاد ازدواج داد، که جویریه پذیرفت. در پی آن، [[انصار]] همه اسیران بنی‌مصطلق را آزاد کردند.<ref>المغازی، ج1، ص411؛ الطبقات، ج2، ص92؛ ج8، ص93.</ref> برخی، آزادی اسیران بنی مصطلق را مهریه جویریه دانسته‌اند؛ از این رو عایشه، جویریه را با برکت‌ترین زن معرفی کرده است.<ref>دلائل النبوه، ج4، ص50؛ اسد الغابه، ج6، ص57.</ref> حجره جویریه، پس از حجره [[زینب بنت جحش]] در امتداد شمالی [[محراب]] تهجد [[مسجد النبی(ص)]] قرار داشت.<ref>آثار اسلامی مکه و مدینه، ص240.</ref>


== روابط با دیگر همسران پیامبر(ص) ==
ملزم شدن جویریه به رعایت ویژه زنان پیامبر، که در آیه حجاب بیان شده بود،<ref>المغازی، ج1، ص413؛ الطبقات، ج8، ص94.</ref> ازدواج رسمی او با پیامبر(ص) را تأیید می‌کند.  
اطلاعات اندکی درباره روابط جویریه با برخی زنان پیامبر موجود است. زیبایی جویریه حسادت برخی همسران پیامبر را به دنبال داشت تا بدانجا که ناخشنودی خود را از این ازدواج اعلام می‌کردند.<ref>المغازی، ج1، ص411؛ تاریخ الطبری، ج11، ص609؛ الاستیعاب، ج4، ص1804.</ref> برتری طلبی برخی زنان پیامبر نسبت به جویریه و سخن آنان به او که پیامبر تو را به بردگی گرفته<ref>انساب الاشراف، ج2، ص77؛ المصنّف، صنعانی، ج7ص271.</ref> شاهد این ماجراست. ضمن آن که ملزم شدن جویریه به رعایت ویژه زنان پیامبر که در آیه حجاب بیان شده بود،<ref>المغازی، ج1، ص413؛ الطبقات، ج8، ص94.</ref> مؤید ازدواج رسمی رسول خدا با او است.


جویریه همانند دیگر همسران پیامبر پس از مصالحه آن حضرت با یهودیان خیبر، سالیانه هشتاد وَسَق خرما و ۲۰ وَسَق جو (یا گندم) دریافتی داشت.<ref>الطبقات، ج8، ص92-95.</ref>
==روابط با دیگر همسران پیامبر(ص)==
زیبایی جویریه، حسادت برخی همسران پیامبر را برانگیخت، تا بدانجا که آنها ناخشنودی خود را از ازدواج پیامبر(ص) با او، اعلام می‌کردند.<ref>المغازی، ج1، ص411؛ تاریخ الطبری، ج11، ص609؛ الاستیعاب، ج4، ص1804.</ref> برتری طلبی برخی زنان پیامبر نسبت به جویریه و سخن آنان به او که پیامبر تو را به بردگی گرفته<ref>انساب الاشراف، ج2، ص77؛ المصنّف، صنعانی، ج7ص271.</ref> شاهد این ماجراست.


برخی با استناد به روایتی غیر مشهور و غیر معتبر از ابن ابی رزین جویریه را از جمله زنان پیامبر دانسته‌اند که با ناراحت کردن آن حضرت سبب نزول آیه ۵۱ احزاب/۳۳ شدند.<ref>انساب الاشراف، ج2، ص105؛ المصنّف، ابن ابی شیبه، ج3، ص329؛ تفسیر ابن ابی حاتم، ج10، ص3145.</ref> این در حالی است که گزارش‌های تاریخی تصویر مثبتی از او ارائه کرده‌اند از این رو بعید به نظر می‌رسد رفتار جویریه مایه ناراحتی پیامبر شده باشد. ذیل آیات ۲۸–۲۹ احزاب/۳۳ نیز از جویریه یاد شده که خواسته او از رسول خدا یک چادر بوده است.<ref>تفسیر سمعانی، ج4، ص275-276؛ روض الجنان، ج15، ص410.</ref> مطابق اخباری، این سخنان پس از آن مطرح شد که پیامبر(ص) طلا، جواهرات و گنج آل ابی حقیق نضیری را که در نبرد خیبر در سال هفتم به دست آورده بود قسمت کرد و سهمی از آن برای همسران خود در نظر نگرفت.<ref>تفسیر قمی، ج2، ص192.</ref>


== در حجة الوداع ==
اطلاع دیگری از زندگی جویریه در عصر نبوی از جمله حضور او در حجة الوداع در دست نیست. اما با توجه به گزارشی که از حضور همسران پیامبر در حجة الوداع ارائه شده بنظر می‌رسد که وی نیز حضور داشته است. خلیفه دوم در سال بیستم هجری، زمانی که دیوان را تدوین می‌کرد، سهم جویریه را ۶۰۰۰ درهم تعیین کرد که نسبت به برخی زنان پیامبر کمتر بود، زیرا سهم یک اسیر جنگی را با سهم دختر ابوبکر یکسان نمی‌دانست.<ref>الطبقات، ج3، ص225، 231؛ فتوح البلدان، ج3، ص556؛ تاریخ بغداد، ج4، ص282.</ref> بنا به گزارش دیگری، عمر برای زنان پیامبر ۱۰۰۰۰ دینار تعیین کرد؛ ولی سهم جویریه، صفیه و میمونه را کمتر دانست که عایشه با استناد به سنت پیامبر از عمر خواست میان زنان پیامبر تفاوتی قائل نشود.<ref>المعرفة والتاریخ، ج1، ص463.</ref> برخی نیز گفته‌اند که سهم او همچون سهم دیگر زنان پیامبر ۱۲۰۰۰ دینار تعیین شد.<ref>الطبقات، ج3، ص225؛ فتوح البلدان، ج3، ص551.</ref>


== درگذشت ==
جویریه همانند دیگر همسران پیامبر، پس از مصالحه او با [[یهودیت|یهودیان]] خیبر، سالیانه ۸۰ وَسَق خرما و ۲۰ وَسَق جو<ref group="یادداشت">یا گندم.</ref> دریافتی داشت.<ref>الطبقات، ج8، ص92-95.</ref>
 
 
برخی با استناد به روایتی غیر مشهور و غیر معتبر از ابن ابی رزین، جویریه را از جمله زنان پیامبر دانسته‌اند که با ناراحت کردن او سبب نزول آیه ۵۱ احزاب/۳۳ شدند.<ref>انساب الاشراف، ج2، ص105؛ المصنّف، ابن ابی شیبه، ج3، ص329؛ تفسیر ابن ابی حاتم، ج10، ص3145.</ref> این در حالی است که گزارش‌های تاریخی تصویر مثبتی از او ارائه کرده‌اند؛ از این رو، بعید به نظر می‌رسد رفتار جویریه مایه ناراحتی پیامبر شده باشد. ذیل آیات ۲۸–۲۹ احزاب/۳۳ نیز از جویریه یاد شده که خواسته او از رسول خدا یک چادر بوده است.<ref>تفسیر سمعانی، ج4، ص275-276؛ روض الجنان، ج15، ص410.</ref> مطابق اخباری، این سخنان پس از آن مطرح شد که پیامبر(ص) طلا، جواهرات و گنج آل ابی حقیق نضیری را که در نبرد خیبر در سال هفتم به دست آورده بود قسمت کرد و سهمی از آن برای همسران خود در نظر نگرفت.<ref>تفسیر قمی، ج2، ص192.</ref>
 
==در حجة الوداع==
آگاهی از حضور او در حجة الوداع در دست نیست؛ ولی با توجه به گزارشی که از حضور همسران پیامبر(ص) در [[حجة الوداع]] ارائه شده بنظر می‌رسد که وی نیز حضور داشته است.
 
 
خلیفه دوم [[عمر بن خطاب]]، در سال بیستم هجری، زمانی که دیوان را تدوین می‌کرد، سهم جویریه را ۶,۰۰۰ درهم تعیین کرد، که نسبت به برخی زنان پیامبر کمتر بود؛ زیرا سهم یک اسیر جنگی را با سهم دختر [[ابوبکر بن ابی‌قحافه|ابوبکر]] یکسان نمی‌دانست.<ref>الطبقات، ج3، ص225، 231؛ فتوح البلدان، ج3، ص556؛ تاریخ بغداد، ج4، ص282.</ref> بر پایه گزارش دیگری، عمر برای زنان پیامبر ۱۰,۰۰۰ دینار تعیین کرد؛ ولی سهم جویریه، صفیه و میمونه را کمتر دانست که عایشه با استناد به سنت پیامبر از عمر خواست میان زنان پیامبر تفاوتی نگذارد.<ref>المعرفة والتاریخ، ج1، ص463.</ref> برخی نیز گفته‌اند که سهم او همچون سهم دیگر زنان پیامبر ۱۲,۰۰۰ دینار تعیین شد.<ref>الطبقات، ج3، ص225؛ فتوح البلدان، ج3، ص551.</ref>
 
==درگذشت==
جویریه در سال ۵۶ هجری، در عصر معاویه از دنیا رفت و والی اموی مدینه، مروان بن حکم بر او نماز گزارد، عموم مورخان این گزارش را ترجیح داده‌اند.<ref>تاریخ خلیفه، ص138؛ المعرفة والتاریخ، ج3، ص322؛ انساب الاشراف، ج2، ص77.</ref> در گزارشی دیگر از آن‌ها وی در سال ۵۰ هجری و در ۶۵ سالگی از دنیا رفته است.<ref>الطبقات، ج8، ص95.</ref> با توجه به گزارشی که قبور همسران پیامبر در بقیع را در کنار هم می‌داند،<ref>رحلة المکناسی، ص260.</ref> قبر جویریه نیز در آن جاست. جویریه راوی حدیث بود. عبید بن سباق، ابن عباس، مجاهد، بخاری و مسلم از وی روایت کرده‌اند<ref>تهذیب الکمال، ج35، ص146؛ التحفة اللطیفه، ج2، ص236.</ref> بر پایه روایتی درباره فضایل جویریه، وی یک‌بار از صبح تا ظهر به ذکر مشغول بود که پیامبر پس از آگاهی از این امر، ذکری خاص به وی آموخت.<ref>صحیح ابن حبان، ج3، ص110؛ سیر اعلام النبلاء، ج2، ص264.</ref> روایت دیگری از روزه‌داری او در ایام غیر ماه رمضان خبر می‌دهد<ref>سنن ابی داود، ج1، ص541؛ صحیح ابن حبان، ج8، ص375-376.</ref> که می‌توانند بیانگر روحیه عبادی وی باشند.
جویریه در سال ۵۶ هجری، در عصر معاویه از دنیا رفت و والی اموی مدینه، مروان بن حکم بر او نماز گزارد، عموم مورخان این گزارش را ترجیح داده‌اند.<ref>تاریخ خلیفه، ص138؛ المعرفة والتاریخ، ج3، ص322؛ انساب الاشراف، ج2، ص77.</ref> در گزارشی دیگر از آن‌ها وی در سال ۵۰ هجری و در ۶۵ سالگی از دنیا رفته است.<ref>الطبقات، ج8، ص95.</ref> با توجه به گزارشی که قبور همسران پیامبر در بقیع را در کنار هم می‌داند،<ref>رحلة المکناسی، ص260.</ref> قبر جویریه نیز در آن جاست. جویریه راوی حدیث بود. عبید بن سباق، ابن عباس، مجاهد، بخاری و مسلم از وی روایت کرده‌اند<ref>تهذیب الکمال، ج35، ص146؛ التحفة اللطیفه، ج2، ص236.</ref> بر پایه روایتی درباره فضایل جویریه، وی یک‌بار از صبح تا ظهر به ذکر مشغول بود که پیامبر پس از آگاهی از این امر، ذکری خاص به وی آموخت.<ref>صحیح ابن حبان، ج3، ص110؛ سیر اعلام النبلاء، ج2، ص264.</ref> روایت دیگری از روزه‌داری او در ایام غیر ماه رمضان خبر می‌دهد<ref>سنن ابی داود، ج1، ص541؛ صحیح ابن حبان، ج8، ص375-376.</ref> که می‌توانند بیانگر روحیه عبادی وی باشند.
==پانویس==
==پانویس==

نسخهٔ ‏۲۹ مارس ۲۰۲۰، ساعت ۱۰:۱۵

جُويريه بنت حارث، همسر حضرت محمد(ص) و از مدفونان در بقيع است، که در سال ۵۰ یا ۵۶ق. درگذشت.

زیست‌نامه

جویریه، دختر حارث بن ابی ضرار، رئیس طائفه بنی‌مُصطلق از قبیله خزاعه بود.[۱] نام اصلی او را «بَرّه» گفته‌اند که حضرت محمد(ص) پس از ازدواج با او، وی را جویریه[یادداشت ۱] نامید.[۲] با توجه به سن ۲۰ سالگی او هنگام ازدواج با حضرت محمد(ص)،[۳] زمان تولدش دو سال پیش از بعثت بوده است.

ازدواج با پیامبر(ص)

پدر جویریه، رئیس طائفه بنی‌مصطلق،[۴] در سال پنجم هجری در صدد تدارک نیرو برای حمله به مدینه برآمد که حضرت محمد(ص) پس از اطلاع، پیش دستی کرد و در نبردی که به بنی‌مصطلق یا مُریسیع شهرت یافت، اقدام آنان را خنثی کرد.[۵] همسر جویریه، مُسافع بن صفوان[۶] یا صفوان بن مالک در این نبرد کشته شد.[۷] جویریه که ۲۰ سال داشت[۸] به اسارت مسلمانان درآمد.[۹]

به گفته ابن هشام، پدر جویریه به همراه چند نفر از بزرگان با به همراه داشتن شترانی برای فدیه آزادی اسیران، به مدینه آمده و پس از گفت و گو با حضرت محمد(ص) مسلمان شدند.[۱۰] پیامبر(ص)، جویریه را آزاد کرد و سپس او را از پدرش خواستگاری و با مهریه‌ای برابر با ۴۰۰ درهم او را به ازدواج خود درآورد.[۱۱]

بر پایه نقلی، پدر جویریه پس از پذیرفتن اسلام، از پیامبر(ص) درخواست کرد دخترش را آزاد کند. پیامبر(ص) جویریه را میان ماندن یا بازگشت نزد خانواده‌اش مخیر کرد؛ جویریه، ماندن نزد او را ترجیح داد.[۱۲] بر پایه نقلی دیگر، جویریه پیش از اسارتش، در خواب دید که ماه از یثرب[یادداشت ۲] به سمت او آمده است.[۱۳]

بر پایه روایت عایشه، پس از تقسیم غنیمت‌های بنی‌مصطلق، جویریه سهم «ثابت بن قیس انصاری» و پسر عمویش شد. آنها در برابر آزادی جویریه پرداخت نُه اوقیه[یادداشت ۳] طلب کردند. جویریه که خود را از پرداخت این مبلغ ناتوان می‌دید، نزد حضرت محمد(ص) رفت و پس از معرفی خود، از او کمک خواست. پیامبر(ص) هزینه آزادی او را بر عهده گرفت و به او پیشنهاد ازدواج داد، که جویریه پذیرفت. در پی آن، انصار همه اسیران بنی‌مصطلق را آزاد کردند.[۱۴] برخی، آزادی اسیران بنی مصطلق را مهریه جویریه دانسته‌اند؛ از این رو عایشه، جویریه را با برکت‌ترین زن معرفی کرده است.[۱۵] حجره جویریه، پس از حجره زینب بنت جحش در امتداد شمالی محراب تهجد مسجد النبی(ص) قرار داشت.[۱۶]

ملزم شدن جویریه به رعایت ویژه زنان پیامبر، که در آیه حجاب بیان شده بود،[۱۷] ازدواج رسمی او با پیامبر(ص) را تأیید می‌کند.

روابط با دیگر همسران پیامبر(ص)

زیبایی جویریه، حسادت برخی همسران پیامبر را برانگیخت، تا بدانجا که آنها ناخشنودی خود را از ازدواج پیامبر(ص) با او، اعلام می‌کردند.[۱۸] برتری طلبی برخی زنان پیامبر نسبت به جویریه و سخن آنان به او که پیامبر تو را به بردگی گرفته[۱۹] شاهد این ماجراست.


جویریه همانند دیگر همسران پیامبر، پس از مصالحه او با یهودیان خیبر، سالیانه ۸۰ وَسَق خرما و ۲۰ وَسَق جو[یادداشت ۴] دریافتی داشت.[۲۰]


برخی با استناد به روایتی غیر مشهور و غیر معتبر از ابن ابی رزین، جویریه را از جمله زنان پیامبر دانسته‌اند که با ناراحت کردن او سبب نزول آیه ۵۱ احزاب/۳۳ شدند.[۲۱] این در حالی است که گزارش‌های تاریخی تصویر مثبتی از او ارائه کرده‌اند؛ از این رو، بعید به نظر می‌رسد رفتار جویریه مایه ناراحتی پیامبر شده باشد. ذیل آیات ۲۸–۲۹ احزاب/۳۳ نیز از جویریه یاد شده که خواسته او از رسول خدا یک چادر بوده است.[۲۲] مطابق اخباری، این سخنان پس از آن مطرح شد که پیامبر(ص) طلا، جواهرات و گنج آل ابی حقیق نضیری را که در نبرد خیبر در سال هفتم به دست آورده بود قسمت کرد و سهمی از آن برای همسران خود در نظر نگرفت.[۲۳]

در حجة الوداع

آگاهی از حضور او در حجة الوداع در دست نیست؛ ولی با توجه به گزارشی که از حضور همسران پیامبر(ص) در حجة الوداع ارائه شده بنظر می‌رسد که وی نیز حضور داشته است.


خلیفه دوم عمر بن خطاب، در سال بیستم هجری، زمانی که دیوان را تدوین می‌کرد، سهم جویریه را ۶,۰۰۰ درهم تعیین کرد، که نسبت به برخی زنان پیامبر کمتر بود؛ زیرا سهم یک اسیر جنگی را با سهم دختر ابوبکر یکسان نمی‌دانست.[۲۴] بر پایه گزارش دیگری، عمر برای زنان پیامبر ۱۰,۰۰۰ دینار تعیین کرد؛ ولی سهم جویریه، صفیه و میمونه را کمتر دانست که عایشه با استناد به سنت پیامبر از عمر خواست میان زنان پیامبر تفاوتی نگذارد.[۲۵] برخی نیز گفته‌اند که سهم او همچون سهم دیگر زنان پیامبر ۱۲,۰۰۰ دینار تعیین شد.[۲۶]

درگذشت

جویریه در سال ۵۶ هجری، در عصر معاویه از دنیا رفت و والی اموی مدینه، مروان بن حکم بر او نماز گزارد، عموم مورخان این گزارش را ترجیح داده‌اند.[۲۷] در گزارشی دیگر از آن‌ها وی در سال ۵۰ هجری و در ۶۵ سالگی از دنیا رفته است.[۲۸] با توجه به گزارشی که قبور همسران پیامبر در بقیع را در کنار هم می‌داند،[۲۹] قبر جویریه نیز در آن جاست. جویریه راوی حدیث بود. عبید بن سباق، ابن عباس، مجاهد، بخاری و مسلم از وی روایت کرده‌اند[۳۰] بر پایه روایتی درباره فضایل جویریه، وی یک‌بار از صبح تا ظهر به ذکر مشغول بود که پیامبر پس از آگاهی از این امر، ذکری خاص به وی آموخت.[۳۱] روایت دیگری از روزه‌داری او در ایام غیر ماه رمضان خبر می‌دهد[۳۲] که می‌توانند بیانگر روحیه عبادی وی باشند.

پانویس

  1. ↑ النسب، ص254؛ الانساب، ج5، ص312؛ جمهرة انساب العرب، ص239.
  2. ↑ الطبقات، ج8، ص92، 94؛ انساب الاشراف، ج1، ص423.
  3. ↑ الطبقات، ج8، ص95.
  4. ↑ طائفه بنی‌مصطلق از هم‌پیمانان قریش بود.
  5. ↑ انساب الاشراف، ج1، ص423.
  6. ↑ انساب الاشراف، ج2، ص77؛ اسد الغابه، ج6، ص57.
  7. ↑ الطبقات، ج8، ص92؛ تاریخ الطبری، ج11، ص609؛ البدایه و النهایه، ج5، ص224.
  8. ↑ الطبقات، ج8، ص95؛ تاریخ الطبری، ج11، ص610.
  9. ↑ الارشاد، ج1، ص118.
  10. ↑ السیرة النبویه، ج3، ص763؛ الاستیعاب، ج3، ص884؛ اسد الغابه، ج1، ص40؛ ج3، ص101.
  11. ↑ السیرة النبویه، ج3، ص763.
  12. ↑ الطبقات، ج8، ص93؛ تاریخ خلیفه، ص36؛ الاستیعاب، ج4، ص1804-1805.
  13. ↑ تاریخ الطبری، ج11، ص610؛ المغازی، ج1، ص412.
  14. ↑ المغازی، ج1، ص411؛ الطبقات، ج2، ص92؛ ج8، ص93.
  15. ↑ دلائل النبوه، ج4، ص50؛ اسد الغابه، ج6، ص57.
  16. ↑ آثار اسلامی مکه و مدینه، ص240.
  17. ↑ المغازی، ج1، ص413؛ الطبقات، ج8، ص94.
  18. ↑ المغازی، ج1، ص411؛ تاریخ الطبری، ج11، ص609؛ الاستیعاب، ج4، ص1804.
  19. ↑ انساب الاشراف، ج2، ص77؛ المصنّف، صنعانی، ج7ص271.
  20. ↑ الطبقات، ج8، ص92-95.
  21. ↑ انساب الاشراف، ج2، ص105؛ المصنّف، ابن ابی شیبه، ج3، ص329؛ تفسیر ابن ابی حاتم، ج10، ص3145.
  22. ↑ تفسیر سمعانی، ج4، ص275-276؛ روض الجنان، ج15، ص410.
  23. ↑ تفسیر قمی، ج2، ص192.
  24. ↑ الطبقات، ج3، ص225، 231؛ فتوح البلدان، ج3، ص556؛ تاریخ بغداد، ج4، ص282.
  25. ↑ المعرفة والتاریخ، ج1، ص463.
  26. ↑ الطبقات، ج3، ص225؛ فتوح البلدان، ج3، ص551.
  27. ↑ تاریخ خلیفه، ص138؛ المعرفة والتاریخ، ج3، ص322؛ انساب الاشراف، ج2، ص77.
  28. ↑ الطبقات، ج8، ص95.
  29. ↑ رحلة المکناسی، ص260.
  30. ↑ تهذیب الکمال، ج35، ص146؛ التحفة اللطیفه، ج2، ص236.
  31. ↑ صحیح ابن حبان، ج3، ص110؛ سیر اعلام النبلاء، ج2، ص264.
  32. ↑ سنن ابی داود، ج1، ص541؛ صحیح ابن حبان، ج8، ص375-376.
  1. ↑ مصغّر «جاریه».
  2. ↑ یا از آسمان.
  3. ↑ واحد اندازه‌گیری نقره.
  4. ↑ یا گندم.

منابع

محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل جویریه.
  • الارشاد فی معرفه حجج الله علی العباد، شیخ مفید محمد بن محمد بن النعمان (۳۳۶-۴۱۳ق.)، تحقیق موسسه آل البیت لاحیاء التراث، بیروت، دارالمفید، ۱۴۱۴ق.
  • الاستیعاب فی معرفه الاصحاب، یوسف بن عبدالله ابن عبدالبر (۳۶۸-۴۶۳ق.)، تحقیق علی محمد بجاوی، بیروت، دارالجیل، ۱۴۱۲ق.
  • اسد الغابه فی معرفه الصحابه، علی بن محمد ابن الاثیر (۵۵۵-۶۳۰ق.)، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۹ق.
  • انساب الاشراف، احمد بن یحیی البلاذری ( -۲۷۹ق.)، تحقیق سهیل صادق زکار و ریاض زرکلی، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۷ق.
  • الانساب، عبدالکریم السمعانی ( -۵۶۲ق.)، به کوشش عبدالله عمر البارودی، بیروت، دارالجنان، ۱۴۰۸ق.
  • آثار اسلامی مکه و مدینه، رسول جعفریان، تهران، انتشارات مشعر، ۱۳۸۶ش.
  • البدایه و النهایه فی التاریخ، اسماعیل بن عمر بن کثیر (۷۰۰-۷۷۴ق.)، بیروت، مکتبه المعارف، ۱۴۱۱ق.
  • تاریخ بغداد، احمد بن علی الخطیب البغدادی ( -۴۶۳ق.)، به کوشش مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۷ق.
  • تاریخ خلیفه بن خیاط، خلیفه بن خیاط( -۲۴۰ق.)، تحقیق مصطفی نجیب فواز و حکمت کشلی فواز، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق.
  • تاریخ الطبری (تاریخ الامم و الملوک)، محمد بن جریر الطبری (۲۲۴-۳۱۰ق.)، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
  • التحفة اللطیفه، شمس‌الدین محمد بن عبدالرحمن السخاوی ( -۹۰۲ق.)، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۴ق.
  • تفسیر ابن ابی حاتم (تفسیر القرآن العظیم)، عبدالرحمن بن محمد ابن ابی حاتم ( -۳۲۷ق.)، به کوشش اسعد محمد، بیروت، المکتبه العصریه، ۱۴۱۹ق.
  • تفسیر القمی، علی بن ابراهیم قمی ( -۳۰۷ق.)، به کوشش سید طیب موسوی جزائری، قم، انتشارات دارالکتاب، ۱۴۰۴ق.
  • تفسیر سمعانی (تفسیر القرآن)، منصور بن محمد السمعانی ( -۴۸۹ق.)، به کوشش یاسر ابراهیم و غنیم بن عباس، ریاض، دارالوطن، ۱۴۱۸ق.
  • تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، یوسف بن عبدالرحمن المزی ( -۷۴۲ق.)، به کوشش بشار عواد معروف، بیروت، موسسه الرساله، ۱۹۸۵م.
  • جمهره انساب العرب، علی بن احمد بن حزم (۳۸۴-۴۵۶ق.)، به کوشش گروهی از علما، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق.
  • دلائل النبوه و معرفه احوال صاحب الشریعه، احمد بن الحسین البیهقی ( -۴۵۸ق.)، به کوشش عبدالمعطی امین قلعه‌جی، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۰۵ق.
  • رحلة المکناسی، محمد بن عبدالوهاب المکناسی (م۱۲۱۳ ق.)، به کوشش بوکبوط، بیروت، ابوظبی، المؤسسة العربیة، دارالسویدی، ۲۰۰۳ م.
  • روض الجنان، ابوالفتوح رازی ( -۵۵۴ق.)، به کوشش محمد جعفر یاحقی و محمد مهدی ناصح، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۷۵ش.
  • سنن ابی داود، ابو داود سلیمان بن الاشعث ( -۲۷۵ق.)، به کوشش سعید اللحام، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۰ق.
  • سیر اعلام النبلاء، شمس‌الدین محمد بن احمد الذهبی ( -۷۴۸ق.)، به کوشش گروهی از محققان، بیروت، الرساله، ۱۴۱۳ق.
  • السیره النبویه م‍ق‍ت‍ض‍ب‍ا م‍ن ال‍ب‍دای‍ه و ال‍ن‍ه‍ای‍ه، اسماعیل بن عمر بن کثیر (۷۰۰-۷۷۴ق.)، به کوشش مصطفی عبدالواحد، بیروت، دارالمعرفه/ دار احیاء التراث العربی، ۱۳۹۶ق.
  • صحیح ابن حبان بترتیب ابن بلبان، علی بن بلبان الفارسی ( -۷۳۹ق.)، به کوشش شعیب الارنووط، بیروت، موسسه الرساله، ۱۴۱۴ق.
  • الطبقات الکبری ( الطبقه الخامسه من الصحابه)، محمد بن سعد ( -۲۳۰ق.)، به کوشش محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۰ق.
  • فتوح البلدان، احمد بن یحیی البلاذری ( -۲۷۹ق.)، تصحیح صلاح الدین منجد، قاهره، مکتبه النهضه المصریه، ۱۹۵۷م.
  • المصنّف فی الاحادیث و الآثار، عبدالله بن محمد بن ابی‌شیبه ( -۲۳۵ق.)، به کوشش سعید محمد اللحام، دارالفکر، ۱۴۰۹ق.
  • المصنّف، عبدالرزاق الصنعانی ( -۲۱۱ق.)، به کوشش حبیب الرحمن الاعظمی، بیروت، المجلس العلمی، ۱۳۹۰ق.
  • المعرفة والتاریخ، یعقوب بن سفیان الفسوی ( -۲۷۷ق.)، به کوشش العمری، بیروت، الرساله، ۱۴۰۱ق.
  • المغازی، محمد بن عمر الواقدی ( -۲۰۷ق.)، به کوشش مارسدن جونس، بیروت، موسسه الاعلمی، ۱۴۰۹ق.
  • النسب و القرابة فی المجتمع العربی قبل الاسلام، محمد سعید، بیروت، دارالساقی، ۲۰۰۶ م.
برگرفته از «https://wikihaj.com/index.php?title=جویریة_بنت_حارث&oldid=31966»