چاه انس بن مالک

چاه انس

موقعیت احتمالی چاه انس در مدینه قدیم.
اطلاعات اوليه
نام‌های دیگر	حضارم، رابطیه، زانطیه
اطلاعات جغرافیایی
مکان	مدینه، شرق مسجد النبی(ص).
قدمت	پیش از اسلام
باورها و آیین‌ها
ویژگی یاد شده در متون مذهبی	حضرت محمد(ص) از آب آن نوشیده است.
باورها	بر پایه گزارشی، آب چاه انس با معجزه حضرت محمد(ص) شیرین شد.

چاه اَنَس بن مالک یا برود یا حَضارم یا رباطیه یا زناطیه، یکی از چاه‌های قدیمی مدینه است، که در شرق مسجد‌ النبی(ص) قرار داشته است و حضرت محمد(ص) از آب آن نوشیده است.

این چاه در خانه انس بن مالک قرار داشت و دارای آب شیرین و گوارایی بود و هنگام قحطی مورد استفاده مردم مدینه قرار می‌گرفت. این چاه تا سال ۱۳۵۳ق. موجود بود؛ ولی با توسعه مسجد النبی(ع) از میان رفت.

نام

چاه انس، که از املاک پدر انس بن مالک بود، در منابع متقدم با نام «انس» و گاه با نام پدرش «مالک» معروف بوده و در سده‌های متأخر از آن با نام‌هایی چون «حَضارم» و «رباطیه» یا «زناطیه» یاد شده است. در جاهلیت این چاه را با نام «برود» می‌شناختند.

مکان

چاه انس در مدینه، شرق مسجدالنبی(ص)، در مجاورت محله بنی جُدیله و در خانه انس بن مالک خادمِ حضرت محمد(ص) قرار داشت.

نوشیدن پیامبر(ص) از آن

چاه انس با آب شیرین و گوارای خود مورد استفاده مردم مدینه در زمان سختی و قحطی بود. گزارش‌هایی از نوشیدن آب این چاه توسط حضرت محمد(ص) حکایت دارند. بر پایه روایتی، با ورود حضرت محمد(ص) به مدینه و سکونت در خانه ابوایوب انصاری، ابوایوب برای وی از آب گوارای چاه انس آورد. بر پایه گزارشی دیگر، به نقل از انس، پیامبر(ص) در میهمانی خانه وی، مقداری از آب چاه را در شیر ریخت و نوشید. در روایتی از انس، که در منابع متقدم از آن یادی نشده، او شیرینی آب این چاه را به معجزه پیامبر(ص) دانسته است.

پیشینه

سمهودی (م.۹۲۲ق)، از موقوفه بودن این چاه برای کاروانسرایی در شمال باغ رومیه و خیاری (م.۱۹۶۰م)، از وجود این چاه در زمان خود در داخل بنایی زیبا سخن گفته است. ایوب صبری پاشا (م.۱۳۰۷ق) و پس از وی رفعت پاشا (م.۱۳۵۳ق) در بیان موقعیت مکانی این چاه، آن را نزدیک بارگاه منسوب به عبدالله پدر حضرت محمد(ص) دانسته‌اند.

امروزه

چاه انس تا سال ۱۳۵۳ق. در میان باغی از موقوفات اشراف علوی موجود بود؛ ولی با توسعه مسجد النبی(ع) و گسترش شهر مدینه از میان رفت.

منابع

محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل چاه انس بن مالک.

• انساب الاشراف، احمد بن یحیی البلاذری (م.۲۷۹ق)، به کوشش محمد باقر محمودی، بیروت، موسسه الاعلمی، ۱۳۹۴ق.
• تاریخ المدینة المنوره(اخبار المدینه النبویه)، عمر بن شبّه النمیری (م.۲۶۲ق)، به کوشش فهیم محمد شلتوت، قم، دارالفکر، ۱۳۶۸ش.
• تاریخ معالم المدینة المنوره قدیماً و حدیثاً، احمد یاسین الخیاری (م.۱۳۸۰ق)، عربستان، عامه، ۱۴۱۹ق.
• دلائل النبوه، ابونعیم الاصفهانی (م.۴۳۰ق)، به کوشش محمد رواس و عبدالبر عباس، بیروت، دارالنفائس، ۱۴۰۶ق.
• سبل الهدی و الرشاد فی سیره خیر العباد، محمد بن یوسف الشمس الشامی (م.۹۴۲ق)، به کوشش عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۴ق.
• سفرنامه‌های خطی فارسی، گروهی از نویسندگان، به کوشش هارون وهومن، تهران، اختران، ۱۳۸۸ش.
• الطبقات الکبری، محمد بن سعد (م.۲۳۰ق)، بیروت، دارالصادر، ۱۴۰۹ق.
• مدینه شناسی، سید محمد باقر نجفی، تهران، شرکت قلم، ۱۳۶۴ش.
• مرآة الحرمین، ابراهیم رفعت باشا (م.۱۳۵۳ق)، قم، المطبعة العلمیه، ۱۳۴۴ق.
• المعالم الاثیره، محمد محمد حسن شراب، بیروت، دارالقلم، ۱۴۱۱ق.
• موسوعه مرآة الحرمین الشریفین، ایوب صبری باشا (م.۱۲۹۰ق)، القاهره، دارالآفاق العربیه، ۱۴۲۴ق.
• وفاء الوفاء باخبار دارالمصطفی، علی بن عبدالله السمهودی (م.۹۱۱ق)، به کوشش محمد محیی الدین عبدالحمید، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۲۰۰۶م.