حزام: تفاوت میان نسخه‌ها
(←منابع) |
(←پانویس) |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''حِزام''' یا '''طِراز''' یا '''مِنطقه'''، کمربند و نوار دور پرده کعبه است | |||
== نام == | |||
واژه حزام، از ريشه «ح ز م» به معناي بستن، محکم و جمع کردن است<ref>. الصحاح، ج5، ص1898؛ معجم مقاييس اللغه، ج2، ص53؛ النهايه، ج1، ص379، «حزم».</ref> و به کمربند زين چارپايان<ref>. معجم مقاييس اللغه، ج2، ص53-54؛ لسان العرب، ج12، ص131، «حزم».</ref> يا هر کمربندی<ref>. تاج العروس، ج16، ص145-146، «حزم».</ref> گفته مي‌شود. | |||
کمربند و نوار دور پرده کعبه را نیز حزام گفته‌اند<ref>. الکعبة و الکسوه، ص180-189؛ موزه و پرده‌بافي، ص109.</ref> و پاره‌ای منابع از آن با نام «طِراز»<ref>. نک: رحله ابن بطوطه، ج1، ص410؛ افادة الانام، ج1، ص449؛ تاريخ الکعبة المعظمه، ص262.</ref> يا «مِنطقه»<ref>. مفرحة الانام، ص75؛ مرآة الحرمين، ج1، ص277.</ref> ياد کرده‌اند. | |||
== ویژگی‌ها == | |||
حزامِ پرده کعبه، به درازای ۴۵ متر و پهنای ۹۵ سانتی‌متر بوده و از ۱۶ قطعه متصل به هم تشکیل شده است. حزام، دور پرده کعبه و در بخش پایین با فاصله نه متر از زمین نصب شده است.<ref>. الکعبة و الکسوه، ص180-189؛ موزه و پرده‌بافي، ص109.</ref> | |||
حزام، در [[کارگاه پرده‌بافی]] تولید می‌شود.<ref>. موزه و پرده‌بافي، ص108-109.</ref> پارچه‌های آن ابریشمی<ref>. موزه و پرده‌بافي، ص105.</ref> و سیاه بوده<ref>. http://factory.gph.gov.sa</ref> و نقوش و آیات [[قرآن]]، به خط ثلث مرکب<ref>. موزه و پرده‌بافي، ص107.</ref> با نخ‌های نقره‌ای زراندود گلدوزی شده است.<ref>. موزه و پرده‌بافي، ص107.</ref> | |||
== نوشته‌ها == | |||
کاتب نوشته‌ها، عبدالرحیم امین بخاری، از کاتبان دوره عبدالعزیز آل سعود (حک: 1319-1373ق) است. | |||
== پیشینه == | |||
== جستارهای وابسته == | |||
* [[پرده کعبه]] | |||
* [[کارگاه پرده‌بافی]] | |||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
| خط ۹: | خط ۳۱: | ||
| نویسنده = مهدی ملک‌محمدی | | نویسنده = مهدی ملک‌محمدی | ||
}} | }} | ||
* '''آثار اسلامی مکه و مدینه'''، رسول جعفریان، تهران، انتشارات مشعر، ۱۳۸۶ش. | |||
* '''اخبار الکرام باخبار المسجدالحرام'''، احمد بن محمد الملکی (م. ۱۰۶۶ق)، تحقیق غلام مصطفی، بیروت، دارالصحوه، ۱۴۰۵ق. | *'''آثار اسلامی مکه و مدینه'''، رسول جعفریان، تهران، انتشارات مشعر، ۱۳۸۶ش. | ||
* '''الاطلس المصور لمکة المکرمة و المشاعر المقدسه'''، معراج نواب احمد نورا و عبدالله صالح شاووش، ریاض، دارالملک العزیز، ۱۴۲۴ق. | *'''اخبار الکرام باخبار المسجدالحرام'''، احمد بن محمد الملکی (م. ۱۰۶۶ق)، تحقیق غلام مصطفی، بیروت، دارالصحوه، ۱۴۰۵ق. | ||
* '''اعلام الانام بتاریخ بیت الله الحرام'''، محمد صالح العبدری الحجبی، به کوشش اسماعیل احمد، مکه، جامعة ام القری، ۱۴۰۵ق. | *'''الاطلس المصور لمکة المکرمة و المشاعر المقدسه'''، معراج نواب احمد نورا و عبدالله صالح شاووش، ریاض، دارالملک العزیز، ۱۴۲۴ق. | ||
* '''افادة الانام بذکر اخبار بلد الله الحرام'''، عبدالله بن محمد الغازی (م. ۱۳۶۵ق)، به کوشش عبدالملک بن عبدالله بن دهیش، مکه، مکتبة الاسدی، ۱۴۳۰ق. | *'''اعلام الانام بتاریخ بیت الله الحرام'''، محمد صالح العبدری الحجبی، به کوشش اسماعیل احمد، مکه، جامعة ام القری، ۱۴۰۵ق. | ||
* '''تاج العروس من جواهر القاموس'''، مرتضی الزبیدی (م. ۱۲۰۵ق)، به کوشش علی شیری، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۴ق. | *'''افادة الانام بذکر اخبار بلد الله الحرام'''، عبدالله بن محمد الغازی (م. ۱۳۶۵ق)، به کوشش عبدالملک بن عبدالله بن دهیش، مکه، مکتبة الاسدی، ۱۴۳۰ق. | ||
* '''التاریخ القویم لمکة و بیت الله الکریم'''، محمد طاهر الکردی، تصحیح عبدالملک بن عبدالله بن دهیش، بیروت، دار خضر، ۱۴۲۰ق. | *'''تاج العروس من جواهر القاموس'''، مرتضی الزبیدی (م. ۱۲۰۵ق)، به کوشش علی شیری، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۴ق. | ||
* '''تاریخ الکعبة المعظمة عمارتها و کسوتها و سدانتها'''، حسین عبدالله باسلامه، جده، تهامه، ۱۴۰۲ق. | *'''التاریخ القویم لمکة و بیت الله الکریم'''، محمد طاهر الکردی، تصحیح عبدالملک بن عبدالله بن دهیش، بیروت، دار خضر، ۱۴۲۰ق. | ||
* '''تاریخ مکة المشرفة و المسجدالحرام و المدینة الشریفة و القبر الشریف'''، محمد بن احمد ابن الضیاء (م. ۸۵۴ق)، مکه، مکتبة التجاریة مصطفی احمد الباز، ۱۴۱۶ق. | *'''تاریخ الکعبة المعظمة عمارتها و کسوتها و سدانتها'''، حسین عبدالله باسلامه، جده، تهامه، ۱۴۰۲ق. | ||
* '''تاریخ مکه'''، دراسات فی السیاسه و العلم و الاجتماع و العمران، احمد السباعی (م. ۱۴۰۴ق)، مکه، مطبوعات نادی مکه الثقافی، ۱۴۰۴ق. | *'''تاریخ مکة المشرفة و المسجدالحرام و المدینة الشریفة و القبر الشریف'''، محمد بن احمد ابن الضیاء (م. ۸۵۴ق)، مکه، مکتبة التجاریة مصطفی احمد الباز، ۱۴۱۶ق. | ||
* '''تحصیل المرام فی اخبار البیت الحرام و المشاعر العظام و مکة و الحرم و ولاتها الفخام'''، محمد بن احمد الصباغ (م. ۱۳۲۱ق)، به کوشش عبدالملک بن عبدالله بن دهیش، مکه، مکتبة الاسدی، ۱۴۲۴ق. | *'''تاریخ مکه'''، دراسات فی السیاسه و العلم و الاجتماع و العمران، احمد السباعی (م. ۱۴۰۴ق)، مکه، مطبوعات نادی مکه الثقافی، ۱۴۰۴ق. | ||
* '''رحلة ابن جبیر'''، محمد بن احمد (م. ۶۱۴ق)، بیروت، دار مکتبة الهلال، ۱۹۸۶م. | *'''تحصیل المرام فی اخبار البیت الحرام و المشاعر العظام و مکة و الحرم و ولاتها الفخام'''، محمد بن احمد الصباغ (م. ۱۳۲۱ق)، به کوشش عبدالملک بن عبدالله بن دهیش، مکه، مکتبة الاسدی، ۱۴۲۴ق. | ||
* '''الرحلة الحجازیه'''، محمد لبیب البتنونی، مصر، الجمالیه، ۱۳۲۹ق. | *'''رحلة ابن جبیر'''، محمد بن احمد (م. ۶۱۴ق)، بیروت، دار مکتبة الهلال، ۱۹۸۶م. | ||
* '''رحلة ابن بطوطه (تحفة النظار فی غرائب الامصار و عجائب الاسفار)'''، ابن بطوطه (م. ۷۷۹ق)، تحقیق عبدالهادی تازی، رباط، اکادیمیه المملکه المغربیه، ۱۴۱۷ق. | *'''الرحلة الحجازیه'''، محمد لبیب البتنونی، مصر، الجمالیه، ۱۳۲۹ق. | ||
* '''سفرنامه ناصرخسرو'''، ناصر خسرو (م. ۴۸۱ق)، به کوشش الخشاب، بیروت، دارالکتاب الجدید، ۱۹۸۳م. | *'''رحلة ابن بطوطه (تحفة النظار فی غرائب الامصار و عجائب الاسفار)'''، ابن بطوطه (م. ۷۷۹ق)، تحقیق عبدالهادی تازی، رباط، اکادیمیه المملکه المغربیه، ۱۴۱۷ق. | ||
* '''شفاء الغرام باخبار البلد الحرام'''، محمد بن احمد التقی الفاسی (م. ۸۳۲ق)، به کوشش گروهی از علما، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۲۱ق. | *'''سفرنامه ناصرخسرو'''، ناصر خسرو (م. ۴۸۱ق)، به کوشش الخشاب، بیروت، دارالکتاب الجدید، ۱۹۸۳م. | ||
* '''صبح الاعشی فی صناعة الانشاء'''، احمد بن علی قلقشندی (م. ۸۲۱ق)، به کوشش سهیل صادق زکار، دمشق، وزاره الثقافه، ۱۹۸۱م. | *'''شفاء الغرام باخبار البلد الحرام'''، محمد بن احمد التقی الفاسی (م. ۸۳۲ق)، به کوشش گروهی از علما، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۲۱ق. | ||
* '''الصحاح (تاج اللغة وصحاح العربیه)'''، اسماعیل بن حماد الجوهری (م. ۳۹۳ق)، به کوشش احمد عبدالغفور العطار، بیروت، دارالعلم للملایین، ۱۴۰۷ق. | *'''صبح الاعشی فی صناعة الانشاء'''، احمد بن علی قلقشندی (م. ۸۲۱ق)، به کوشش سهیل صادق زکار، دمشق، وزاره الثقافه، ۱۹۸۱م. | ||
* '''العقد الفرید'''، احمد بن محمد بن عبد ربه (۲۴۶–۳۲۸ق)، به کوشش مفید محمد قمیحه، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۰۴ق. | *'''الصحاح (تاج اللغة وصحاح العربیه)'''، اسماعیل بن حماد الجوهری (م. ۳۹۳ق)، به کوشش احمد عبدالغفور العطار، بیروت، دارالعلم للملایین، ۱۴۰۷ق. | ||
* '''فرهنگ‌نامه حج'''، مجتبی تونه‌ای، مشهور، ۱۳۹۰ش. | *'''العقد الفرید'''، احمد بن محمد بن عبد ربه (۲۴۶–۳۲۸ق)، به کوشش مفید محمد قمیحه، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۰۴ق. | ||
* '''الکعبة والکسوة منذ اربعه الاف سنه حتی الیوم'''، احمد عبدالغفور عطار، مکه، ۱۳۹۷ق. | *'''فرهنگ‌نامه حج'''، مجتبی تونه‌ای، مشهور، ۱۳۹۰ش. | ||
* '''کعبه و جامه آن از آغاز تاکنون'''، محمد الدقن، ترجمه انصاری، تهران، انتشارات مشعر، ۱۳۸۴ش. | *'''الکعبة والکسوة منذ اربعه الاف سنه حتی الیوم'''، احمد عبدالغفور عطار، مکه، ۱۳۹۷ق. | ||
* '''لسان العرب'''، محمد بن مکرم ابن منظور (۶۳۰–۷۱۱ق)، قم، انتشارات ادب الحوزه، ۱۴۰۵ق. | *'''کعبه و جامه آن از آغاز تاکنون'''، محمد الدقن، ترجمه انصاری، تهران، انتشارات مشعر، ۱۳۸۴ش. | ||
* '''المحمل و الحج'''، یوسف احمد، قاهره، ۱۳۵۶ق. | *'''لسان العرب'''، محمد بن مکرم ابن منظور (۶۳۰–۷۱۱ق)، قم، انتشارات ادب الحوزه، ۱۴۰۵ق. | ||
* '''مرآة الحرمین'''، ابراهیم رفعت باشا (م. ۱۳۵۳ق)، قم، المطبعة العلمیه، ۱۳۴۴ق. | *'''المحمل و الحج'''، یوسف احمد، قاهره، ۱۳۵۶ق. | ||
* '''مصنع کسوة الکعبة المشرفه'''، الرئاسة العامه لشئون المسجدالحرام، ۱۴۱۹ق. | *'''مرآة الحرمین'''، ابراهیم رفعت باشا (م. ۱۳۵۳ق)، قم، المطبعة العلمیه، ۱۳۴۴ق. | ||
* '''معجم مقاییس اللغه'''، احمد بن فارس (م. ۳۹۵ق)، به کوشش عبدالسلام محمد هارون، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۱۴۰۴ق. | *'''مصنع کسوة الکعبة المشرفه'''، الرئاسة العامه لشئون المسجدالحرام، ۱۴۱۹ق. | ||
* '''مفرحة الانام فی تأسیس بیت الله الحرام'''، زین العابدین بن نورالدین الحسینی الکاشانی (م. قرن۱۱ق)، به کوشش عبودی نصار، تهران، انتشارات مشعر، ۱۴۲۸ق. | *'''معجم مقاییس اللغه'''، احمد بن فارس (م. ۳۹۵ق)، به کوشش عبدالسلام محمد هارون، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۱۴۰۴ق. | ||
* '''منائح الکرم فی اخبار مکة و البیت و ولاة الحرم'''، علی بن تاج‌الدین السنجاری (م. ۱۱۲۵ق)، تحقیق جمیل عبدالله محمد المصری، مکه، جامعه ام القری، ۱۴۱۹ق. | *'''مفرحة الانام فی تأسیس بیت الله الحرام'''، زین العابدین بن نورالدین الحسینی الکاشانی (م. قرن۱۱ق)، به کوشش عبودی نصار، تهران، انتشارات مشعر، ۱۴۲۸ق. | ||
* '''موزه و پرده‌بافی مکه مکرمه'''، عمار ابوطالبی، تهران، انتشارات مشعر، ۱۳۸۷ش. | *'''منائح الکرم فی اخبار مکة و البیت و ولاة الحرم'''، علی بن تاج‌الدین السنجاری (م. ۱۱۲۵ق)، تحقیق جمیل عبدالله محمد المصری، مکه، جامعه ام القری، ۱۴۱۹ق. | ||
* '''موسوعة مرآة الحرمین الشریفین'''، ایوب صبری باشا (م. ۱۲۹۰ق)، القاهره، دارالآفاق العربیه، ۱۴۲۴ق. | *'''موزه و پرده‌بافی مکه مکرمه'''، عمار ابوطالبی، تهران، انتشارات مشعر، ۱۳۸۷ش. | ||
* '''میقات حج (فصلنامه)'''، تهران، حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت. | *'''موسوعة مرآة الحرمین الشریفین'''، ایوب صبری باشا (م. ۱۲۹۰ق)، القاهره، دارالآفاق العربیه، ۱۴۲۴ق. | ||
* '''النهایة فی غریب الحدیث و الاثر'''، ابن اثیر (م. ۶۰۶ق)، به کوشش طاهر احمد الزاوی و محمود محمد الطناحی، قم، اسماعیلیان، ۱۳۶۴ش. | *'''میقات حج (فصلنامه)'''، تهران، حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت. | ||
*'''النهایة فی غریب الحدیث و الاثر'''، ابن اثیر (م. ۶۰۶ق)، به کوشش طاهر احمد الزاوی و محمود محمد الطناحی، قم، اسماعیلیان، ۱۳۶۴ش. | |||
نسخهٔ ۲۲ ژوئن ۲۰۲۰، ساعت ۱۰:۳۱
حِزام یا طِراز یا مِنطقه، کمربند و نوار دور پرده کعبه است
نام
واژه حزام، از ريشه «ح ز م» به معناي بستن، محکم و جمع کردن است[۱] و به کمربند زين چارپايان[۲] يا هر کمربندی[۳] گفته مي‌شود.
کمربند و نوار دور پرده کعبه را نیز حزام گفته‌اند[۴] و پاره‌ای منابع از آن با نام «طِراز»[۵] يا «مِنطقه»[۶] ياد کرده‌اند.
ویژگی‌ها
حزامِ پرده کعبه، به درازای ۴۵ متر و پهنای ۹۵ سانتی‌متر بوده و از ۱۶ قطعه متصل به هم تشکیل شده است. حزام، دور پرده کعبه و در بخش پایین با فاصله نه متر از زمین نصب شده است.[۷]
حزام، در کارگاه پرده‌بافی تولید می‌شود.[۸] پارچه‌های آن ابریشمی[۹] و سیاه بوده[۱۰] و نقوش و آیات قرآن، به خط ثلث مرکب[۱۱] با نخ‌های نقره‌ای زراندود گلدوزی شده است.[۱۲]
نوشته‌ها
کاتب نوشته‌ها، عبدالرحیم امین بخاری، از کاتبان دوره عبدالعزیز آل سعود (حک: 1319-1373ق) است.
پیشینه
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ . الصحاح، ج5، ص1898؛ معجم مقاييس اللغه، ج2، ص53؛ النهايه، ج1، ص379، «حزم».
- ↑ . معجم مقاييس اللغه، ج2، ص53-54؛ لسان العرب، ج12، ص131، «حزم».
- ↑ . تاج العروس، ج16، ص145-146، «حزم».
- ↑ . الکعبة و الکسوه، ص180-189؛ موزه و پرده‌بافي، ص109.
- ↑ . نک: رحله ابن بطوطه، ج1، ص410؛ افادة الانام، ج1، ص449؛ تاريخ الکعبة المعظمه، ص262.
- ↑ . مفرحة الانام، ص75؛ مرآة الحرمين، ج1، ص277.
- ↑ . الکعبة و الکسوه، ص180-189؛ موزه و پرده‌بافي، ص109.
- ↑ . موزه و پرده‌بافي، ص108-109.
- ↑ . موزه و پرده‌بافي، ص105.
- ↑ . http://factory.gph.gov.sa
- ↑ . موزه و پرده‌بافي، ص107.
- ↑ . موزه و پرده‌بافي، ص107.
منابع
محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل [ حزام، ج۷].
- آثار اسلامی مکه و مدینه، رسول جعفریان، تهران، انتشارات مشعر، ۱۳۸۶ش.
- اخبار الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد الملکی (م. ۱۰۶۶ق)، تحقیق غلام مصطفی، بیروت، دارالصحوه، ۱۴۰۵ق.
- الاطلس المصور لمکة المکرمة و المشاعر المقدسه، معراج نواب احمد نورا و عبدالله صالح شاووش، ریاض، دارالملک العزیز، ۱۴۲۴ق.
- اعلام الانام بتاریخ بیت الله الحرام، محمد صالح العبدری الحجبی، به کوشش اسماعیل احمد، مکه، جامعة ام القری، ۱۴۰۵ق.
- افادة الانام بذکر اخبار بلد الله الحرام، عبدالله بن محمد الغازی (م. ۱۳۶۵ق)، به کوشش عبدالملک بن عبدالله بن دهیش، مکه، مکتبة الاسدی، ۱۴۳۰ق.
- تاج العروس من جواهر القاموس، مرتضی الزبیدی (م. ۱۲۰۵ق)، به کوشش علی شیری، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۴ق.
- التاریخ القویم لمکة و بیت الله الکریم، محمد طاهر الکردی، تصحیح عبدالملک بن عبدالله بن دهیش، بیروت، دار خضر، ۱۴۲۰ق.
- تاریخ الکعبة المعظمة عمارتها و کسوتها و سدانتها، حسین عبدالله باسلامه، جده، تهامه، ۱۴۰۲ق.
- تاریخ مکة المشرفة و المسجدالحرام و المدینة الشریفة و القبر الشریف، محمد بن احمد ابن الضیاء (م. ۸۵۴ق)، مکه، مکتبة التجاریة مصطفی احمد الباز، ۱۴۱۶ق.
- تاریخ مکه، دراسات فی السیاسه و العلم و الاجتماع و العمران، احمد السباعی (م. ۱۴۰۴ق)، مکه، مطبوعات نادی مکه الثقافی، ۱۴۰۴ق.
- تحصیل المرام فی اخبار البیت الحرام و المشاعر العظام و مکة و الحرم و ولاتها الفخام، محمد بن احمد الصباغ (م. ۱۳۲۱ق)، به کوشش عبدالملک بن عبدالله بن دهیش، مکه، مکتبة الاسدی، ۱۴۲۴ق.
- رحلة ابن جبیر، محمد بن احمد (م. ۶۱۴ق)، بیروت، دار مکتبة الهلال، ۱۹۸۶م.
- الرحلة الحجازیه، محمد لبیب البتنونی، مصر، الجمالیه، ۱۳۲۹ق.
- رحلة ابن بطوطه (تحفة النظار فی غرائب الامصار و عجائب الاسفار)، ابن بطوطه (م. ۷۷۹ق)، تحقیق عبدالهادی تازی، رباط، اکادیمیه المملکه المغربیه، ۱۴۱۷ق.
- سفرنامه ناصرخسرو، ناصر خسرو (م. ۴۸۱ق)، به کوشش الخشاب، بیروت، دارالکتاب الجدید، ۱۹۸۳م.
- شفاء الغرام باخبار البلد الحرام، محمد بن احمد التقی الفاسی (م. ۸۳۲ق)، به کوشش گروهی از علما، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۲۱ق.
- صبح الاعشی فی صناعة الانشاء، احمد بن علی قلقشندی (م. ۸۲۱ق)، به کوشش سهیل صادق زکار، دمشق، وزاره الثقافه، ۱۹۸۱م.
- الصحاح (تاج اللغة وصحاح العربیه)، اسماعیل بن حماد الجوهری (م. ۳۹۳ق)، به کوشش احمد عبدالغفور العطار، بیروت، دارالعلم للملایین، ۱۴۰۷ق.
- العقد الفرید، احمد بن محمد بن عبد ربه (۲۴۶–۳۲۸ق)، به کوشش مفید محمد قمیحه، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۰۴ق.
- فرهنگ‌نامه حج، مجتبی تونه‌ای، مشهور، ۱۳۹۰ش.
- الکعبة والکسوة منذ اربعه الاف سنه حتی الیوم، احمد عبدالغفور عطار، مکه، ۱۳۹۷ق.
- کعبه و جامه آن از آغاز تاکنون، محمد الدقن، ترجمه انصاری، تهران، انتشارات مشعر، ۱۳۸۴ش.
- لسان العرب، محمد بن مکرم ابن منظور (۶۳۰–۷۱۱ق)، قم، انتشارات ادب الحوزه، ۱۴۰۵ق.
- المحمل و الحج، یوسف احمد، قاهره، ۱۳۵۶ق.
- مرآة الحرمین، ابراهیم رفعت باشا (م. ۱۳۵۳ق)، قم، المطبعة العلمیه، ۱۳۴۴ق.
- مصنع کسوة الکعبة المشرفه، الرئاسة العامه لشئون المسجدالحرام، ۱۴۱۹ق.
- معجم مقاییس اللغه، احمد بن فارس (م. ۳۹۵ق)، به کوشش عبدالسلام محمد هارون، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۱۴۰۴ق.
- مفرحة الانام فی تأسیس بیت الله الحرام، زین العابدین بن نورالدین الحسینی الکاشانی (م. قرن۱۱ق)، به کوشش عبودی نصار، تهران، انتشارات مشعر، ۱۴۲۸ق.
- منائح الکرم فی اخبار مکة و البیت و ولاة الحرم، علی بن تاج‌الدین السنجاری (م. ۱۱۲۵ق)، تحقیق جمیل عبدالله محمد المصری، مکه، جامعه ام القری، ۱۴۱۹ق.
- موزه و پرده‌بافی مکه مکرمه، عمار ابوطالبی، تهران، انتشارات مشعر، ۱۳۸۷ش.
- موسوعة مرآة الحرمین الشریفین، ایوب صبری باشا (م. ۱۲۹۰ق)، القاهره، دارالآفاق العربیه، ۱۴۲۴ق.
- میقات حج (فصلنامه)، تهران، حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت.
- النهایة فی غریب الحدیث و الاثر، ابن اثیر (م. ۶۰۶ق)، به کوشش طاهر احمد الزاوی و محمود محمد الطناحی، قم، اسماعیلیان، ۱۳۶۴ش.