افاضه از منا به مکه

افاضه از منا به مکه، چهارمین و آخرین جابجاشدن حاجیان در حج است.

بر پایه فقه اسلامی، کوچ از منا به مکه که بیشتر با عنوان «نَفْر*» از آن یاد می‌شود، در روزهای دوازدهم و سیزدهم ذی‌حجه صورت می‌پذیرد که به ترتیب «روز نفر اول» و «روز نفر دوم» نام دارند. مهم‌ترین پشتوانه تخییر در نفر از منا آیه 203 بقره/2 است که بر پایه آن، با انتخاب هر یک از دو گزینه تعجیل (نَفْر روز دوازدهم) و تاخیر (نَفْر روز سیزدهم) مکلف گناهی انجام نمی‌دهد: ... فَمَنْ تَعَجَّلَ فِی یَوْمَیْنِ فَلا اِثْمَ عَلَیْهِ وَمَنْ تَاَخَّرَ فَلا اِثْمَ عَلَیْهِ لِمَنِ اتَّقَی... . البته به تصریح بسیاری از فقیهان امامی و اهل سنت، تاخیر فضیلتی بیشتر دارد. نکته مهم آن است که در این آیه، گناهکار نبودن عجله کننده یا تاخیر‌کننده ویژه {مَنِ اتَّقَی} به شمار رفته است. فقیهان امامی بر پایه حدیث‌های تفسیری بر آنند که مقصود از {مَنِ اتَّقَی} کسی است که در حال احرام، از کشتن صید و آمیزش با همسر پرهیز کرده باشد. از این‌رو، بر پایه فقه امامی، افاضه از منا در روز دوازدهم تنها برای کسانی جایز است که در حال احرام از این دو کار خودداری کرده باشند. برخی نیز افاضه در روز دوازدهم را مشروط به پرهیز از همه محرماتی دانسته‌اند که موجب کفاره‌اند. همچنین شماری از امامیان نفر اول را برای کسی که نخستین بار حج واجب می‌گزارد (صَروره) و برخی برای امیر الحاج جایز ندانسته‌اند. شماری از مفسران اهل سنت مقصود از تقوا در این آیه را پرهیز از کشتن صید در حال احرام و شماری دیگر پرهیز از آمیزش، فسوق و جدال دانسته‌اند. با این همه، فقیهان اهل سنت جواز نفر را در روز دوازدهم، مشروط به پرهیز از این امور نشمرده‌اند و تنها برخی از آنان افاضه امیر الحاج را در نفر نخست مجاز ندانسته‌اند. از دیدگاه فقیهان امامی و اهل سنت، افاضه در روز دوازدهم باید پس از زوال صورت گیرد. شماری از اهل سنت بر این باورند که نفر در روز سیزدهم نیز باید پس از زوال باشد. فقیهان امامی به پشتوانه روایات، افاضه را پیش از ظهر روز سیزدهم جایز و حتی برتر شمرده‌اند. به باور امامیان، مالکیان، شافعیان و حنبلیان افاضه در روز دوازدهم باید پیش از غروب آفتاب انجام پذیرد و اگر حج‌گزار هنگام غروب در منا باشد، بیتوته شب سیزدهم در آن‌جا بر او واجب می‌گردد، مگر آن‌که پیش از غروب، از منا بیرون رفته و برای انجام دادن کاری دیگر به منا برگشته باشد. در برابر، حنفیان افاضه را تا پیش از طلوع فجر، جایز ولی مکروه دانسته‌اند. (← ایام تشریق، نفر، وقوف)

جستارهای وابسته

• افاضه
• افاضه از مکه به منا و عرفات
• افاضه از عرفات به مشعرالحرام
• افاضه از مشعرالحرام به منا