ناودان کعبه

اطلاعات اوليه
بنيانگذار	قریش
کاربری	هدایت آب‌های پشت بام کعبه به پایین
مکان	ضلع شرقی کعبه، در سمت حجر اسماعیل
نام‌های دیگر	میزاب الذهب، میزاب الرحمة
معماری
بازسازی	سال‌های ۶۴، ۵۳۹، ۷۸۱، ۹۵۹، ۹۶۲، ۱۰۲۱ و ۱۲۷۳ق.

ناودان کعبه مجرایی در دیوار شمالی کعبه برای خروج آب باران از سقف آن است. ناودان کعبه در سمت حجر اسماعیل قرار دارد. این ناودان را نخستین بار قریش در بنای کعبه ساختند. در احادیث معصومین، ناودان کعبه به عنوان مکان مبارک و محل عبادات انبیا و اهل بیت ذکر شده است.

موقعیت

اطلاعات بیشتر: کعبه

موقعیت ناودان کعبه در ضلع شرقی آن، که آب بارانِ پشت بام کعبه را به حجر اسماعیل می‌ریزد.

ناودان کعبه در سمت حجر اسماعیل، یعنی در ضلع شمالی بر پشت بام کعبه نصب شده و آب باران را به حجر می‌ریزد.

واژه

به زبان عربی، میزاب به معنای ناودان است و بعضی بر این نظر هستند که میزاب دارای ریشهٔ فارسی مرزآب است.

تاریخچه

اطلاعات بیشتر: بازسازی کعبه

ناودان کعبه در طول تاریخ بارها تعویض شده است.

کعبه‌ای که حضرت ابراهیم (ع) ساخت، سقف نداشت؛ بنابراین به ناودان نیازی نداشت. بعداً قصی بن کلاب برای کعبه، سقفی از چوب ساخت ولی ناودانی برای سقف در نظر نگرفت. قریش که نخستین سقف محکم را برای کعبه ساختند محلی نیز برای ریزش آب باران ساختند که آب‌ها را به حجر اسماعیل می‌ریخت

به گزارش محمد طاهر کردی در کتاب تاریخ القویم تاریخ بازسازی‌های ناودان کعبه به شرح زیر است:

• ابن زبیر در سال ۶۴ق که کعبه را دوباره ساخت، برای آن ناودانی گذاشت.

اطلاعات بیشتر: بازسازی کعبه (ابن زبیر)

• حجاج بن یوسف ناودانی از مس برای سقف کعبه ساخت.
• ولید بن عبدالملک صفحه‌ای از طلا روی این ناودان کشید.
• بازسازی میزاب در سال ۵۳۹ به دست رامشت، که سازنده رباط رامشت در مکه است.
• تعویض ناودان به فرمان خلیفه مقتفی بالله در سال ۵۴۱
• بنابر گزارشی، رمیثه یکی از شرفای مکه در فاصله سال‌های ۷۰۱ تا ۷۴۶ سال‌هایی بر مکه حاکم بود، نیز ناودانی برای کعبه ساخت.
• ناصر لدین الله نیز در سال ۷۸۱ ناودانی برای کعبه ساخت که گفته شده با چوب و تزیین شده با نقره بوده است.
• در سال ۹۵۹ق سلطان سلیمان قانونی، ناودانی از نقره بر کعبه نصب کرد.
• در سال ۹۶۲ ناودانی از طلا جایگزین آن شد
• در سال ۱۰۲۱ق سلطان احمد آن را با زر و لاجورد رنگین نمود.
• در سال ۱۲۷۳ق سلطان عبدالمجید ناودانی از طلای خالص ساخت. این ناودان که حدود ۵۰ رطل طلا در آن به کار رفته است تا زمان حیات محمد طاهر کردی بر کعبه قرار داشته است.

نام‌های دیگر ناودان

این ناودان با نام‌های میزاب الذهب (ناودان طلا) و میزاب الرحمة (ناودان رحمت) مشهور می‌باشد.

در روایات

برخی ویژگی‌ها در روایات به مکان قرار گرفتن ناودان (زیر ناودان) نسبت داده شده است:

• محل ایستادن و اذن حضرت جبرئیل برای رسیدن به خدمت پیامبر اکرم.
• محل عبادات اهل بیت.
• محل نماز شَبِیر و شَبَّر.
• استحباب نماز خواندن.
• استحباب دعا کردن.

سبب شفای بیمار

در برخی روایات آبی که از ناودان می‌ریزد شفابخش توصیف شده است.

در ادب فارسی

ناودان کعبه از مفاهیمی است که در ادبیات فارسی‏، شعرا در مورد آن اشعاری سروده‌اند مثل محیی لاری، سنایی، خاقانی، جامی.

خاقانی

ای تشنهٔ ابر رحمت تو چون من لب ناودان کعبه… جوید به تبرک آب دستت‏ چون حاج ز ناودان کعبه‏

جستارهای وابسته

• کعبه

منابع

• اخبار مکة و ما جاء فیها من الآثار، ابوالولید محمد بن عبدالله بن احمد (ازرقی)، بیروت، دارالاندلس، ۱۴۱۶ ه‍. ق.
• الکافی، ابوجعفر محمد بن یعقوب، کلینی، چهارم، تهران، دارالکتب الإسلامیة، ۱۴۰۷ه‍. ق.
• مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، میرزا حسین نوری، قم، مؤسسه آل‌البیت لاحیاء التراث، ۱۴۰۸ه‍. ق.
• بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، مولی محمد باقر بن مولی محمدتقی مجلسی، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
• الرحلة الحجازیة.
• فی منزل الوحی.
• راهنمای حرمین شریفین.
• موسوعة العتبات المقدسة.