راهنمای محرمات احرام: جدال

این مقاله، راهنمای عملی احکام فقهی نیست. برای اطلاع از حکم و وظیفه شرعی به فتوای مرجع تقلید خود مراجعه کنید. از جمله نگاه کنید به: جدال (فتاوای مراجع).

جِدال به معنای سوگند خوردن به خدا برای اثبات یا رد سخنی است و از محرمات احرام می‌باشد. این سوگند همراه الفاظ خاصی مانند «بلی و الله» (سوگند به خدا! چنین است) و «لا و الله» (سوگند به خدا! چنین نیست) است. بنابر احتیاط واجب سایر نام‌های خدا نیز مانند لفظ الله بوده و در حکم جدال است.

اگر احرام‌گزار کمتر از سه مرتبه سوگندِ راست بخورد، باید استغفار کند؛ اما در سه مرتبه، کفاره آن یک گوسفند است. همچنین کفاره قسمِ دروغ، یک مرتبه، یک گوسفند، دو مرتبه، یک گاو و سه مرتبه، یک شتر (بنابر احتیاط واجب) است.

مفهوم‌شناسی

سوره بقره، آیه ۱۹۷:

﴿لا جِدَالَ فِی الْحَجِّ﴾ (در حج، جدال نیست)

مقصود از جدال در محرمات احرام، آن است که برای اثبات یا رد سخنی، به خدا سوگند بخورد. این سوگند همراه الفاظ خاصی مانند «لا و الله» (سوگند به خدا! چنین نیست) و «بلی و الله» (سوگند به خدا! چنین است) نیز می‌باشد. در آیه ۱۹۷ سوره بقره و روایات امامان شیعه نیز به حرمت سوگند خوردن در حال احرام اشاره شده است؛ البته در پاره‌ای روایات، دشنام دادن و فخرفروشی نیز یکی از نمونه‌های جدال دانسته شده است.

همچنین واژه «جِدال» در لغت به معنای ستیز، مباحثه کردن، دلیل آوردن و چیره شدن بر طرفِ مقابل است.

احکام و شرایط جدال

درباره شرایط جدال و حکم فقهی آن دیدگاه‌های مختلفی بیان شده است.

سوگند به لفظ الله

قَسَم اگر به لفظ «الله» باشد یا مترادف آن مانند «خدا» در زبان فارسی، جدال است. قَسَم به غیر خدا، به هر کسی باشد، ملحق به جدال نیست؛ اما به نظر محمد فاضل لنکرانی لفظ «الله» بدون «لا» و «بلی» جدال نیست و حرمت ندارد. همچنین مترادف «الله» نیز به هر زبانی که باشد جدال نبوده و حرام نیست.

سوگند به سایر اسامی خدا

بنابر احتیاط واجب سایر نام‌های خدا نیز مانند لفظ الله بوده و در حکم جدال است مثل کسی که سوگند بخورد به «رحمان» و «رحیم» و «خالق سموات و ارض»؛ اما به نظر محمدتقی بهجت، اگر قسم به لفظ جلاله (الله) نباشد جدال نیست.

سوگند در حال ضرورت

اگر محرم در حال ضرورت، برای اثبات حق، ابطال باطل و اظهار دوستی مؤمن یا تکریم او به لفظ الله و غیر آن قسم بخورد، در حکم جدال است و کفاره هم ندارد.

کفاره

سوگند راست: اگر احرام‌گزار کمتر از سه مرتبه سوگندِ راست بخورد، باید استغفار کند؛ اما در سه مرتبه، کفاره آن یک گوسفند است.

سوگند دروغ: کفاره قسم دروغ، یک مرتبه، یک گوسفند، دو مرتبه، یک گاو و سه مرتبه، یک شتر (بنابر احتیاط واجب) است.

منابع

• الانتصار، السید المرتضی (م. 436ق.)، قم، النشر الاسلامی، 1415ق.
• تذکرة الفقهاء، العلامة الحلی (م. 726ق.)، قم، آل البیت، 1414ق.
• تفسیر العیاشی: العیاشی (م. 320ق.)، به کوشش رسولی محلاتی، تهران، المکتبة العلمیة الاسلامیه.
• تهذیب الاحکام: الطوسی (م. 460ق.)، به کوشش موسوی و آخوندی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1365ش.
• دعائم الاسلام: النعمان المغربی (م. 363ق.)، به کوشش فیضی، قاهره، دارالمعارف، 1383ق.
• الصحاح، الجوهری (م. 393ق.)، به کوشش العطار، بیروت، دارالعلم للملایین، 1407ق.
• غنیة النزوع، ابن زهرة الحلبی (م. 585ق.)، به کوشش بهادری، قم، مؤسسه امام صادق، 1417ق.
• فرهنگ فقه فارسی، جمعی از محققان، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، چاپ دوم، ۱۳۸۵ش.
• الکافی: الکلینی (م. 329ق.)، به کوشش غفاری، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1375ش.
• لسان العرب: ابن منظور (م. 711ق.)، قم، ادب الحوزه، 1405ق.
• معجم مقاییس اللغه: ابن فارس (م. 395ق.)، به کوشش عبدالسلام، قم، دفتر تبلیغات، 1404ق.
• من لا یحضره الفقیه، الصدوق (م. 381ق.)، به کوشش غفاری، قم، نشر اسلامی، 1404ق.
• مناسک نوین: مصطفی آخوندی و عبدالرحمان انصاری، تهران، محراب قلم، ۱۳۹۰ش.
• وسائل الشیعه: الحر العاملی (م. 1104ق.)، قم، آل البیت، 1412ق.

مقاله‌های مرتبط

• جدال
• جدال (فتاوای مراجع)

احکام احرام

واجبات

شروع از میقات • نیت • لباس احرام • تلبیه

محرمات احرام

مشترک بین زن و مرد

شکار حیوانات خشکی • کشتن جانوران بدن • کندن درختان • التذاذ جنسی • آمیزش • استمناء • عقد ازدواج • فسوق • جدال • زینت • بوی خوش • روغن مالیدن به بدن • نگاه کردن در آینه • سرمه کشیدن • ازاله مو • ناخن گرفتن • خون برون آوردن • کشیدن دندان • حمل سلاح

ویژه مردان

پوشیدن لباس دوخته • پوشاندن سر • استظلال

ویژه زنان

پوشاندن صورت • پوشاندن دست

دیگر احکام

مستحبات احرام

مکروهات احرام