چاه حاء: تفاوت میان نسخه‌ها

→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر تفاوت با ویرایش جدیدتر ←

نسخهٔ ‏۱۴ اکتبر ۲۰۲۵، ساعت ۲۳:۲۱

مکان

چاه حاء از چاه‌های معروف مدینه و در فاصله ۸۴ متری^[۱] شمال شرقی مسجد نبوی،^[۲] در منطقه النویریه قرار داشته است.^[۳]

نام

بِئرحاء به معناى چاهی كه نامش حاء است.^[۴]این چاه واقع در باغى بوده و در گذشته باغ هاى مدينه با نام چاه هايش معروف بوده؛ و به همین دلیل بِئرحاء به معنای باغى كه داراى چاه حاء است هم به کار می رود.^[۵] و این چاه به نام های بيرحاء ، بَيْرَحاء^[۶] يا بَيْرُحا هم به كار برده‌اند.^[۷]

پیشینه

چاه حاء متعلق به یکی از اصحاب پیامبر(ص) بوده است.^[۸]این چاه برای او با ارزش بود،^[۹] زیرا پیامبر(ص) گاهی از آب این چاه استفاده می‌کرد. وقتی آیه قرآن "لن تنالوا البر حتى تنفقوا مما تحبون"^[۱۰](نخواهید رسید به نیکی مگر اینکه از آنچه دوست دارید انفاق کنید) نازل شد، صحابه پیامبر(ص) چاه حاء را صدقه قرار داد و از پیامبر خواست که آن را در جایی که صلاح می‌داند مصرف کند.^[۱۱] پيامبر ، چاه حاء را صدقه داد^[۱۲]و بعدها معاوية بن ابى سفيان پس از خريدارى آن، در آنجا قصرى بنا نهاد كه به قصر بنى حديلة شهرت يافت.^[۱۳]

پیامبر و چاه حاء

پیامبر(ص) از آب چاه كه عطرى داشت مى‌نوشيد^[۱۴] و آب این چاه را متبرک کرده و با آن وضو گرفتند.^[۱۵]

چاه حاء در تاریخ اسلام

چاه حاء مکانی برای تأمین آب بوده و در مدینه مورد استفاده مسلمانان بوده است.^[۱۶] این چاه به عنوان یک نماد از سخاوت و نیکوکاری در تاریخ اسلام شناخته می‌شود.^[۱۷]

در قرن هفتم (ه ق) این چاه وقف نیازمندان و زائران رسول الله (ص) شده است.^[۱۸]

اطراف این چاه دارای نخل‌هایی بوده که به دلیل دسترسی راحت به میوه های آن مورد توجه اهل مدینه بوده است.^[۱۹]

تاریخچه

در مورد این چاه اولین بار در قرن 5 ه.ق نقل شده که«امروزه چاه حاء در قصر بنی حُدَيْلَةَ واقع شده است»^[۲۰] ابن‌نجّار در قرن 7 ه . ق نقل می‌کند كه چاه حاء در منطقه نوریّه در وسط باغچه‌ی كوچكى قرار گرفته كه با نخل های خرما احاطه شده است.^[۲۱] فيروز آبادى در قرن 9 ه.ق از بناى مسجدى كنار چاه خبر داده و نقل کرده در زمان او باغستان حاء، وقف فقرا و مساكين شده بود. در قرن 12 / 13 ه . ق نقل شده است که چاه حاء در باب مجيدى و قسمت شمالى مسجد نبى قرار دارد، و تا قرن 14 (1350 ه . ق) كنار چاه حاء ، آثار باغستان قديمى وجود داشته است.^[۲۲]

وضعیت کنونی

بئر حاء به عنوان "النویره" شناخته می‌شود این مکان در حال حاضر نزدیک به مسجد مجیدی است و دارای نخل‌هایی است که به دلیل نحوه رشد آنها که میوه‌ها به راحتی در دسترس مالک قرار می‌گیرد، مورد توجه اهل مدینه قرار دارند. تاریخ المعالم المدينة المنورة قديما و حدوثا ص ۲۶۶

چاه حاء که تا پیش از توسعه دوم سعودی (سال ۱۴۰۶ق.) از سمت شمال به میدان باب المجیدی می‌رسید در این توسعه به مسجدالنبی ضمیمه گردید.

عمق چاه ، 20 ذراع (حدود 13 متر) و قطر آن 3 ذراع( حدود 2 متر) است و به گفتهء مطرى در شمال حصار مدينه - كه در آن زمان به نوريّه شهرت داشته - واقع شده بود.

مدینه شناسی ص ۳۷۴

جستارهای وابسته[ویرایش | ویرایش مبدأ]

منطقه قبا

↑ تاریخ معالم المدینه، ص۲۶۵.
↑ مدينه شناسى، ج ١، ص ٣٧٣.
↑ التعریف بما انست هجره، ص ۱۵۵.
↑ معجم‌البلدان،ج 1، ص 524.
↑ مدینه شناسى، ج 1، ص ٣٧٠.
↑ المعالم الأثرية فی سنة و سیرة، ص ۴۱.
↑ مدينه شناسى، ج ١، ص 369.
↑ مدينه شناسى، ج ١، ص ٣٧١.
↑ تاريخ المدينة المنورة، ص١٥٨.
↑ ال عمران، ایه 92.
↑ التعریف بما انست هجره، ص ۱۵۵.
↑ مدينه شناسى، ج ١، ص ٣٧٣.
↑ جمع النصوص الباقیه من کتاب اخبار المدینه ابن زباله، ص 215.
↑ تاريخ المدينة المنورة، ص١٥٨.
↑ سفرنامه مكه ( دليل الأنام في سبيل زيارة بيت الله الحرام والقدس الشريف ومدينة السلام )، ص ١٦٠.
↑ تاریخ مدینه المنوره، ص۱۵۸.
↑ تاریخ المعالم المدينة المنورة قديما و حدوثا، ص 266.
↑ التعریف بما انست هجره، ص۱۵۵.
↑ تاریخ المعالم المدينة المنورة قديما و حدوثا، ص ۲۶۶.
↑ معجم ما استعجم، ص413 و 431.
↑ الدره الثمنیه فی اخبار المدینه، ص 57.
↑ مدینه شناسی ص ۳۷۴.

منابع

أنساب الأشراف، أحمد بن یحیی بلاذری، مصر، دارالمعارف، 1959م.
سبل الهدی و الرشاد فی سیره خیر العباد، محمد بن یوسف الشمس الشامی، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۴ق.
الکافی، شیخ کلینی، بی‌جا، انتشارات علمیه اسلامیه، بی‌تا.
وفاء الوفا باخبار دار المصطفی، علی بن عبدالله السمهودی، تحقیق قاسم السامرائی، لندن، موسسه الفرقان للتراث الاسلامی، ۲۰۰۱م.
طبقات الکبری(فارسی)، ابن سعد، تهران، فرهنگ و اندیشه، بی‌تا.
المعالم الاثیره، محمد محمد حسن شراب، بیروت، دارالقلم، ۱۴۱۱ق.
موسوعه مرآة الحرمین الشریفین، ایوب صبری باشا، القاهره، دارالآفاق العربیه، ۱۴۲۴ق.
مغانم المطابه فی معالم الطابه، محمد بن یعقوب فیروزآبادی، تحقیق حمد جاسر، ریاض، دارالیمامه، 1969م.
المساجد والأماکن الأثریة المجهولة لزائر المدینة المیمونة، عبد الرحمن خویلد، مشعر - تهران - ایران، 1420ق.
موسوعة العتبات المقدسة، جعفر خلیلی، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، ۱۴۰۷ق/ ۱۹۸۷م.
عجائب المخلوقات وغرائب الموجودات، زکریای قزوینی، اسکندریه، دار ابن خلدون، بی‌تا

نبو چاه‌ها و برکه‌های حرمین
مکه	زمزم • برکه قسری • چاه تفله
مدینه	چاه ابی‌عنبه • بغیبغه • چاه اریس • چاه اعواف • چاه انا • چاه انس بن مالک • چاه اهاب • چاه بصه • چاه بضاعه • چاه ذروان • چاه روحاء • چاه رومه • بئر معونه • بیسان • چاه هُجَیم • چاه جاسوم • چاه انا • چاه غرس
میان راه مکه و مدینه	چاه تفله

ن ب و مکان‌های زیارتی و تاریخی مدینه
کوه‌ها	کوه ثور • کوه احد • کوه سلع • کوه رماة • کوه سلیع • کوه عینین
چاه‌ها و چشمه‌ها	بئر معونه • بیسان • چاه هُجَیم • چاه بضاعه • چاه ذروان • چاه اعواف • چاه ابی‌عنبه • چاه بصه • چاه اریس • چاه اهاب • چاه روحاء • چاه جاسوم • چاه انا • چاه رومه • چاه انس بن مالک • بغیبغه • چاه غرس
قبرستان‌ها	قبرستان بقیع • مقبره شهدای احد • مقبره شهدای بدر
مسجدها	مسجدالنبی • مسجد قبا • مسجد غمامه • مسجد عنبریه • مسجد حمزة بن عبدالمطلب • مصلای پیامبر(ص) • مسجد بنی مازن • مسجد سبق • مسجد ابوبکر(خندق) • مسجد ابوبکر(مناخه) • مسجد ابی بن کعب • مسجد الاجابه • مسجد الدرع • مسجد الرایه (مدینه) • مسجد العصبة • مسجد امام علی (مناخه) • مسجد امام علی در خندق • مسجد بنوحرام • مسجد بنی خداره • مسجد بنی زریق • مسجد بنی ساعده (خارج بیوت مدینه) • مسجد بنی ساعده (داخل مدینه) • مسجد بنی ظفر • مسجد بنی عبدالاشهل • مسجد بنی‌انیف • مسجد ثنایا • مسجد ثنیة الوداع • مسجد جمعه • مسجد دارالنابغه • مسجد راتج • مسجد سجده • مسجد سعد بن خیثمه • مسجد سقیا • مسجد سلمان فارسی • مسجد شجره (مدینه) • مسجد عتبان بن مالک • مسجد عثمان (مدینه) • مسجد عمر بن خطاب (مدینه) • مسجد عمر بن خطاب در خندق • مسجد غار بنی حرام • مسجد فاطمه زهرا (س) • مسجد فسح • مسجد فضیخ • مسجد قبلتین • مسجد مغیسله • مسجد بنی حارثه • مسجد منارتین • مسجد فتح (مدینه) • مسجد مشربه ام ابراهیم • مسجد معرس
نقاط مهم داخل شهر مدینه	بیت‌ الاحزان
نقاط مهم خارج شهر مدینه	جرف • بیداء • ثنیة الوداع
سایر	بیت المدارس • باغ مرجان

رده‌ها:

[1] تاریخ معالم المدینه، ص۲۶۵.

[2] مدينه شناسى، ج ١، ص ٣٧٣.

[3] التعریف بما انست هجره، ص ۱۵۵.

[4] معجم‌البلدان،ج 1، ص 524.

[5] مدینه شناسى، ج 1، ص ٣٧٠.

[6] المعالم الأثرية فی سنة و سیرة، ص ۴۱.

[7] مدينه شناسى، ج ١، ص 369.

[8] مدينه شناسى، ج ١، ص ٣٧١.

[9] تاريخ المدينة المنورة، ص١٥٨.

[10] ال عمران، ایه 92.

[11] التعریف بما انست هجره، ص ۱۵۵.

[12] مدينه شناسى، ج ١، ص ٣٧٣.

[13] جمع النصوص الباقیه من کتاب اخبار المدینه ابن زباله، ص 215.

[14] تاريخ المدينة المنورة، ص١٥٨.

[15] سفرنامه مكه ( دليل الأنام في سبيل زيارة بيت الله الحرام والقدس الشريف ومدينة السلام )، ص ١٦٠.

[16] تاریخ مدینه المنوره، ص۱۵۸.

[17] تاریخ المعالم المدينة المنورة قديما و حدوثا، ص 266.

[18] التعریف بما انست هجره، ص۱۵۵.

[19] تاریخ المعالم المدينة المنورة قديما و حدوثا، ص ۲۶۶.

[20] معجم ما استعجم، ص413 و 431.

[21] الدره الثمنیه فی اخبار المدینه، ص 57.

[22] مدینه شناسی ص ۳۷۴.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

[۲۲]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
 == مکان ==
-چاه حاء مقابل مسجد نبى <ref>مدينه شناسى، ج ١، ص ٣٧٣.</ref>از چاه‌های معروف مدینه و در فاصله ۸۴ متری شمال شرقی مسجد نبوی، قرار داشته است<ref>تاریخ معالم المدینه، ص۲۶۵.</ref> و در نزدیکی دیوار شمالی مدینه در منطقه النویریه واقع شده بوده است. <ref>التعریف بما انست هجره، ص ۱۵۵.</ref>
+'''چاه حاء''' از چاه‌های معروف [[مدینه]] و در فاصله ۸۴ متری<ref>تاریخ معالم المدینه، ص۲۶۵.</ref> شمال شرقی [[مسجد النبی|مسجد نبوی]]،<ref>مدينه شناسى، ج ١، ص ٣٧٣.</ref>  در منطقه النویریه قرار داشته است.<ref>التعریف بما انست هجره، ص ۱۵۵.</ref>
 == نام ==
-بِئرحاء به معناى چاهی كه نامش حاء است می باشد.<ref>معجم‌البلدان،ج 1، ص 524.</ref>این چاه واقع در باغى بوده است و در گذشته باغ هاى مدينه با نام چاه هايش معروف بوده؛ و به همین دلیل بِئرحاء به معنای باغى كه داراى چاه حاء است هم به کار می رود.<ref>مدینه شناسى، ج 1، ص ٣٧٠.</ref> و این چاه به نام های بيرحاء ، بَيْرَحاء<ref>المعالم الأثرية فی سنة و سیرة، ص ۴۱.</ref> يا بَيْرُحا هم به كار برده‌اند.<ref>مدينه شناسى، ج ١، ص 369.</ref>
+'''بِئرحاء''' به معناى چاهی كه نامش حاء است.<ref>معجم‌البلدان،ج 1، ص 524.</ref>این چاه واقع در باغى بوده و در گذشته باغ هاى [[مدینه|مدينه]] با نام چاه هايش معروف بوده؛ و به همین دلیل بِئرحاء به معنای باغى كه داراى چاه حاء است هم به کار می رود.<ref>مدینه شناسى، ج 1، ص ٣٧٠.</ref> و این چاه به نام های بيرحاء ، بَيْرَحاء<ref>المعالم الأثرية فی سنة و سیرة، ص ۴۱.</ref> يا بَيْرُحا هم به كار برده‌اند.<ref>مدينه شناسى، ج ١، ص 369.</ref>
 == پیشینه ==
-چاه حاء یکی از چاه‌های مشهور در مدینه است که متعلق به یکی از اصحاب بیامبر بوده است.<ref>مدينه شناسى، ج ١، ص ٣٧١.</ref>این چاه برای او با ارزش بود،<ref>تاريخ المدينة المنورة، ص١٥٨.</ref> زیرا در کنار آن باغی از نخل‌های خرما قرار داشت که رو به مسجد النبی (ص) بود و پیامبر اسلام (ص) گاهی از آب این چاه استفاده می‌کرد. وقتی آیه قرآن "لن تنالوا البر حتى تنفقوا مما تحبون"<ref>ال عمران، ایه 92.</ref>(نخواهید رسید به نیکی مگر اینکه از آنچه دوست دارید انفاق کنید) نازل شد، ابو طلحة چاه حاء را به عنوان صدقه برای خداوند قرار داد و از پیامبر خواست که آن را در جایی که صلاح می‌داند مصرف کند.<ref>التعریف بما انست هجره، ص ۱۵۵.</ref> پيامبر ، چاه حاء را صدقه داد<ref>مدينه شناسى، ج ١، ص ٣٧٣.</ref>و بعدها معاوية بن ابى سفيان پس از خريدارى ان، در آنجا قصرى بنا نهاد كه به قصر بنى حديلة شهرت يافت.<ref>جمع النصوص الباقیه من کتاب اخبار المدینه ابن زباله، ص 215.</ref>
+'''چاه حاء''' متعلق به یکی از اصحاب [[حضرت محمد (ص)|پیامبر(ص)]] بوده است.<ref>مدينه شناسى، ج ١، ص ٣٧١.</ref>این چاه برای او با ارزش بود،<ref>تاريخ المدينة المنورة، ص١٥٨.</ref> زیرا  [[حضرت محمد (ص)|پیامبر(ص)]] گاهی از آب این چاه استفاده می‌کرد. وقتی آیه قرآن "لن تنالوا البر حتى تنفقوا مما تحبون"<ref>ال عمران، ایه 92.</ref>(نخواهید رسید به نیکی مگر اینکه از آنچه دوست دارید انفاق کنید) نازل شد، صحابه [[حضرت محمد (ص)|پیامبر(ص)]]  چاه حاء را صدقه قرار داد و از پیامبر خواست که آن را در جایی که صلاح می‌داند مصرف کند.<ref>التعریف بما انست هجره، ص ۱۵۵.</ref> پيامبر ، چاه حاء را صدقه داد<ref>مدينه شناسى، ج ١، ص ٣٧٣.</ref>و بعدها معاوية بن ابى سفيان پس از خريدارى آن، در آنجا قصرى بنا نهاد كه به قصر بنى حديلة شهرت يافت.<ref>جمع النصوص الباقیه من کتاب اخبار المدینه ابن زباله، ص 215.</ref>
-بیامبر و چاه پیامبر آب این چاه را متبرک کرده اند و با آن وضو گرفتند.<ref>سفرنامه مكه ( دليل الأنام في سبيل زيارة بيت الله الحرام والقدس الشريف ومدينة السلام )، ص ١٦٠.</ref>و از آب آن كه عطرى هم داشت مى نوشيد<ref>تاريخ المدينة المنورة، ص١٥٨.</ref>چاه حاء و باغ ان یک مکان برای تأمین آب بوده و به عنوان یک نماد از سخاوت و نیکوکاری در تاریخ اسلام شناخته می‌شود.<ref>تاریخ المعالم المدينة المنورة قديما و حدوثا، ص 266.</ref>و نقل شده این چاه و دیگر منابع آبی در مدینه مورد استفاده مسلمانان قرار می‌گرفت.<ref>تاریخ مدینه المنوره، ص۱۵۸.</ref>   هفتم قمری ای چاه وقف بر نیازمندان و زائران رسول الله (ص) شده است. منبع:التعریف بما انست هجره صفحات ۱۵۴–۱۵۵.
+== پیامبر و چاه حاء ==
+[[حضرت محمد (ص)|پیامبر(ص)]] از آب چاه كه عطرى داشت مى‌نوشيد<ref>تاريخ المدينة المنورة، ص١٥٨.</ref> و آب این چاه را متبرک کرده و با آن وضو گرفتند.<ref>سفرنامه مكه ( دليل الأنام في سبيل زيارة بيت الله الحرام والقدس الشريف ومدينة السلام )، ص ١٦٠.</ref>
+== چاه حاء در تاریخ اسلام ==
+'''چاه حاء''' مکانی برای تأمین آب بوده و در مدینه مورد استفاده مسلمانان بوده است.<ref>تاریخ مدینه المنوره، ص۱۵۸.</ref>  این چاه به عنوان یک نماد از سخاوت و نیکوکاری در تاریخ [[اسلام]] شناخته می‌شود.<ref>تاریخ المعالم المدينة المنورة قديما و حدوثا، ص 266.</ref>
+در قرن هفتم (ه ق) این چاه وقف نیازمندان و زائران [[حضرت محمد (ص)|رسول الله (ص)]] شده است.<ref>التعریف بما انست هجره، ص۱۵۵.</ref>
+اطراف این چاه دارای نخل‌هایی بوده که به دلیل دسترسی راحت به میوه های آن مورد توجه اهل مدینه بوده است.<ref>تاریخ المعالم المدينة المنورة قديما و حدوثا، ص ۲۶۶.</ref>
 == تاریخچه ==
-در مورد این چاه اولین بار در قرن 5 ق نقل شده است که« بئر حاء و هي قصر بني حُدَيْلَةَ اليوم » ؛ و توصیف آن به ميان نياورده است .قديمىترين وصف اين چاه را در گفتارى از ابن‌نجّار در نيمهء سدهء 7 ه . ق . در « اخبار مدينة الرّسول » مىخوانيم كه چاه حاء در وسط باغچهء كوچكى قرار گرفته كه با خرماستان سرسبزى احاطه شده است . عمق چاه ، 20 ذراع و قطر آن 3 ذراع است و به گفتهء مطرى در شمال حصار مدينه - كه در آن زمان به نوريّه شهرت داشته - واقع شده بود . فيروز آبادى در اوائل قرن 9 هجرى ما را از بناى مسجدى كنار چاه آگاه كرده و گفته است كه در زمان او باغستان حاء ، وقف فقرا و مساكين شده بود . سمهودى در سدهء نهم هجرت ، چاه را از نزديك ديده ، ولى وصفى خاص از موقعيّت آن بيان نداشته است . على بن موسى در شرح بافت مدينه در خلال سال‌هاى 1200 / 1300 ه . ق . تنها به بيان اين‌كه چاه حاء در جهت باب مجيدى و قسمت شمالى مسجد نبى قرار دارد ، اكتفا كرده و آن را از چاه‌هاى « اثرى » خوانده است . تا سال 1350 ه . ق . كنار چاه حاء ، آثار باغستان قديمى وجود داشته است .
+در مورد این چاه اولین بار در قرن 5 ه.ق نقل شده که«امروزه چاه حاء در قصر بنی حُدَيْلَةَ  واقع شده است»<ref>معجم ما استعجم، ص413 و 431.</ref> ابن‌نجّار در قرن 7 ه . ق  نقل می‌کند كه چاه حاء در منطقه نوریّه در وسط باغچه‌ی كوچكى قرار گرفته كه با نخل های خرما احاطه شده است.<ref>الدره الثمنیه فی اخبار المدینه، ص 57.</ref>  فيروز آبادى در  قرن 9 ه.ق  از بناى مسجدى كنار چاه خبر داده و نقل کرده در زمان او باغستان حاء، وقف فقرا و مساكين شده بود. در قرن 12 / 13 ه . ق   نقل شده است که چاه حاء در باب مجيدى و قسمت شمالى مسجد نبى قرار دارد، و تا قرن 14 (1350 ه . ق) كنار چاه حاء ، آثار باغستان قديمى وجود داشته است.<ref>مدینه شناسی ص ۳۷۴.</ref>
-مدینه شناسی ص ۳۷۴ معجم‌البلدان،ج 1، ص 524. مدينه شناسى، ج ١، ص 369.
 == وضعیت کنونی ==
 بئر حاء به عنوان "النویره" شناخته می‌شود این مکان در حال حاضر نزدیک به مسجد مجیدی است و دارای نخل‌هایی است که به دلیل نحوه رشد آنها که میوه‌ها به راحتی در دسترس مالک قرار می‌گیرد، مورد توجه اهل مدینه قرار دارند. تاریخ المعالم المدينة المنورة قديما و حدوثا ص ۲۶۶
-عمق چاه ، 20 ذراع و قطر آن 3 ذراع است و به گفتهء مطرى در شمال حصار مدينه - كه در آن زمان به نوريّه شهرت داشته - واقع شده بود
+چاه حاء که تا پیش از توسعه دوم سعودی (سال ۱۴۰۶ق.) از سمت شمال به میدان باب المجیدی می‌رسید در این توسعه به مسجدالنبی ضمیمه گردید.
+عمق چاه ، 20 ذراع (حدود 13 متر) و قطر آن 3 ذراع( حدود 2 متر) است و به گفتهء مطرى در شمال حصار مدينه - كه در آن زمان به نوريّه شهرت داشته - واقع شده بود.
+مدینه شناسی ص ۳۷۴
 == جستارهای وابسته[ویرایش | ویرایش مبدأ] ==