پرش به محتوا

چاه سقیا: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی حج
→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌ترتفاوت با ویرایش جدیدتر ←
دیداریویکی‌متن
خط ۳: خط ۳:
== موقعیت مکانی ==
== موقعیت مکانی ==
'''چاه سقیا''' در جنوب [[مسجد سقیا|مسجد سقيا]] و در منطقه "[[الفلجان]]" واقع بوده،<ref name=":0">وفاء الوفاء، ج۳، ص 381.[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B3.pdf&page=381]</ref> همچنین این منطقه به نام "[[البقع]]"<ref>المدینه بین ماضی و الحاضر، ص ۱۸۹.[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A8%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%A7%D8%B6%DB%8C_%D9%88_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%A7%D8%B6%D8%B1.pdf&page=193] </ref> و "[[منزله النقا]]" نیز شهرت داشته است.<ref name=":2">وفاء الوفاء، ج۳، ص 382.[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B3.pdf&page=382]</ref>
'''چاه سقیا''' در جنوب [[مسجد سقیا|مسجد سقيا]] و در منطقه "[[الفلجان]]" واقع بوده،<ref name=":0">وفاء الوفاء، ج۳، ص 381.[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B3.pdf&page=381]</ref> همچنین این منطقه به نام "[[البقع]]"<ref>المدینه بین ماضی و الحاضر، ص ۱۸۹.[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A8%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%A7%D8%B6%DB%8C_%D9%88_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%A7%D8%B6%D8%B1.pdf&page=193] </ref> و "[[منزله النقا]]" نیز شهرت داشته است.<ref name=":2">وفاء الوفاء، ج۳، ص 382.[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B3.pdf&page=382]</ref>
== پیشینه ==
در زمان [[غزوه بدر|جنگ بدر]]، زمانی که [[حضرت محمد (ص)|پیامبر اسلام (ص)]] و مسلمانان در حال مبارزه با یهودیان بودند، به این مکان رسیدند و جنگیدند.<ref name=":3">تاریخ معالم مدینه منوره قدیما و حدیثا، ص ۲۷۰.[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87_%D9%82%D8%AF%DB%8C%D9%85%D8%A7_%D9%88_%D8%AD%D8%AF%DB%8C%D8%AB%D8%A7.pdf&page=270]</ref> یکی از صحابه نقل می‌کند که پدرش به او گفت: «ما در نزدیکی بئر السقیا با یهودیان در منطقه [[حسیکه]] ([[حُسَيكه]] نام جايى است در مدينه، در كنار [[كوه ذباب]]، در اين آبادى يهوديان سكونت داشتند.)<ref name=":4">مغانم المطابه، ص115.[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%85%D8%BA%D8%A7%D9%86%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B7%D8%A7%D8%A8%D9%87.pdf&page=115]</ref> نبرد کردیم و پیروز شدیم.<ref name=":5">وفاء الوفاء، ج۳، ص ۳۸۰.[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B3.pdf&page=380]</ref> سپس [[حضرت محمد (ص)|پیامبر اسلام (ص)]] در مسیر بدر از این مکان عبور کرد و به من گفت که اگر زنده ماندم و به خانه برگشتم، این بئر را خریداری کن.<ref name=":6">المدینه بین ماضی و الحاضر، ص ۱۸۹.[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A8%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%A7%D8%B6%DB%8C_%D9%88_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%A7%D8%B6%D8%B1.pdf&page=193]</ref>
بنا بر گزارشی این چاه را [[بنی‌مخزوم]] حفر کرده‌اند،<ref name=":7">اخبار مکه و ما جاء فیها من الآثار، جلد ۲، ص ۲۲۳</ref> و بعد ها متعلق به [[ذُکوان بن عبد قیس]] شد و بعد از او [[سعد بن ابی وقاص]] این بئر را خریداری کرد.<ref name=":8">تاریخ مدینه منوره، ص۱۵۸.</ref>
چاه سقیا در طول تاریخ به نام های [[بئر مالك]]<ref name=":9">تاریخ معالم مدینه منوره قدیما و حدیثا، ص 272.[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87_%D9%82%D8%AF%DB%8C%D9%85%D8%A7_%D9%88_%D8%AD%D8%AF%DB%8C%D8%AB%D8%A7.pdf&page=272]</ref> و [[بئر الأعجام]] نیز به کار رفته است.<ref name=":10">المدینه بین ماضی و الحاضر، ص ۱۹۰.[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A8%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%A7%D8%B6%DB%8C_%D9%88_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%A7%D8%B6%D8%B1.pdf&page=194]</ref> این چاه در دل کوه واقع بوده و چاه بزرگ و زیبای بوده است.<ref name=":11">تاریخ معالم مدینه منوره قدیما و حدیثا، ص 272.[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87_%D9%82%D8%AF%DB%8C%D9%85%D8%A7_%D9%88_%D8%AD%D8%AF%DB%8C%D8%AB%D8%A7.pdf&page=272]</ref>


== پیامبر و چاه سقیا ==
== پیامبر و چاه سقیا ==
خط ۲۳: خط ۱۶:


تاریخ مدینه دمشق، صفحه ۹۰.</ref>
تاریخ مدینه دمشق، صفحه ۹۰.</ref>
== پیشینه ==
در زمان [[غزوه بدر|جنگ بدر]]، زمانی که [[حضرت محمد (ص)|پیامبر اسلام (ص)]] و مسلمانان در حال مبارزه با یهودیان بودند، به این مکان رسیدند و جنگیدند.<ref name=":3">تاریخ معالم مدینه منوره قدیما و حدیثا، ص ۲۷۰.[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87_%D9%82%D8%AF%DB%8C%D9%85%D8%A7_%D9%88_%D8%AD%D8%AF%DB%8C%D8%AB%D8%A7.pdf&page=270]</ref> یکی از صحابه نقل می‌کند که پدرش به او گفت: «ما در نزدیکی بئر السقیا با یهودیان در منطقه [[حسیکه]] ([[حُسَيكه]] نام جايى است در مدينه، در كنار [[كوه ذباب]]، در اين آبادى يهوديان سكونت داشتند.)<ref name=":4">مغانم المطابه، ص115.[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%85%D8%BA%D8%A7%D9%86%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B7%D8%A7%D8%A8%D9%87.pdf&page=115]</ref> نبرد کردیم و پیروز شدیم.<ref name=":5">وفاء الوفاء، ج۳، ص ۳۸۰.[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B3.pdf&page=380]</ref> سپس [[حضرت محمد (ص)|پیامبر اسلام (ص)]] در مسیر بدر از این مکان عبور کرد و به من گفت که اگر زنده ماندم و به خانه برگشتم، این بئر را خریداری کن.<ref name=":6">المدینه بین ماضی و الحاضر، ص ۱۸۹.[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A8%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%A7%D8%B6%DB%8C_%D9%88_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%A7%D8%B6%D8%B1.pdf&page=193]</ref>
بنا بر گزارشی این چاه را [[بنی‌مخزوم]] حفر کرده‌اند،<ref name=":7">اخبار مکه و ما جاء فیها من الآثار، جلد ۲، ص ۲۲۳</ref> و بعد ها متعلق به [[ذُکوان بن عبد قیس]] شد و بعد از او [[سعد بن ابی وقاص]] این بئر را خریداری کرد.<ref name=":8">تاریخ مدینه منوره، ص۱۵۸.</ref>
چاه سقیا در طول تاریخ به نام های [[بئر مالك]]<ref name=":9">تاریخ معالم مدینه منوره قدیما و حدیثا، ص 272.[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87_%D9%82%D8%AF%DB%8C%D9%85%D8%A7_%D9%88_%D8%AD%D8%AF%DB%8C%D8%AB%D8%A7.pdf&page=272]</ref> و [[بئر الأعجام]] نیز به کار رفته است.<ref name=":10">المدینه بین ماضی و الحاضر، ص ۱۹۰.[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A8%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%A7%D8%B6%DB%8C_%D9%88_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%A7%D8%B6%D8%B1.pdf&page=194]</ref> این چاه در دل کوه واقع بوده و چاه بزرگ و زیبای بوده است.<ref name=":11">تاریخ معالم مدینه منوره قدیما و حدیثا، ص 272.[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87_%D9%82%D8%AF%DB%8C%D9%85%D8%A7_%D9%88_%D8%AD%D8%AF%DB%8C%D8%AB%D8%A7.pdf&page=272]</ref>


== تاریخچه ==
== تاریخچه ==
خط ۴۸: خط ۴۸:
* '''مغانم المطابه'''، فیروزآبادی، محمد بن یعقوب، ریاض-عربستان، دار الیمامه للبحث و الترجمه و النشر، 1969م.
* '''مغانم المطابه'''، فیروزآبادی، محمد بن یعقوب، ریاض-عربستان، دار الیمامه للبحث و الترجمه و النشر، 1969م.
* '''المدينة بين الماضي والحاضر'''، عیاشی، ابراهیم بن علی، مدینه منوره-عربستان، بی نا، 1972م.
* '''المدينة بين الماضي والحاضر'''، عیاشی، ابراهیم بن علی، مدینه منوره-عربستان، بی نا، 1972م.
{| class="wikitable mw-collapsible"
{| class="wikitable mw-collapsible"
! colspan="2" |ن. ب. ی                                                                 چاه‌ها و برکه‌های حرمین                                                                              
! colspan="2" |ن. ب. ی                                                           چاه‌ها و برکه‌های حرمین                                                                                                
|-
|-
!مکه
!مکه

نسخهٔ ‏۲۸ اکتبر ۲۰۲۵، ساعت ۱۵:۳۴

چاه سقیا در منطقه "الفلجان" و نزدیک مسجد سقیا قرار دارد و به نام‌های بئر مالك و بئر الأعجام نیز شناخته می‌شود. این چاه در جنگ بدر مورد استفاده پیامبر اسلام (ص) و مسلمانان قرار گرفت، جایی که پیامبر(ص) در کنار آن لشکر را مستقر کرد و برای اهل مدینه دعا کرد. چاه سقیا توسط بنی‌مخزوم حفر شده و در طول تاریخ چندین بار بازسازی شده است. در حال حاضر این چاه خشک شده و به‌طور کامل به دلیل توسعه‌های شهری سعودی مسدود شده است.

موقعیت مکانی

چاه سقیا در جنوب مسجد سقيا و در منطقه "الفلجان" واقع بوده،[۱] همچنین این منطقه به نام "البقع"[۲] و "منزله النقا" نیز شهرت داشته است.[۳]

پیامبر و چاه سقیا

چاه سقیا یکی از چاه‌های معروف و تاریخی است[۴] پیامبر اسلام (ص) در هنگام عبور از این چاه در جنگ بدر، لشکر خود را در کنار آن مستقر کرده[۵] و در مسجد آن نماز خوانده[۶] و برای اهل مدینه دعا کرده است.[۷]

پیامبر اسلام(ص) از آب گوارای این بئر برای خود[۸] و یارانش استفاده می‌کرد؛ و زمانی که آب چاه‌های مدینه کم شده بود، برای پیامبر اسلام (ص) آب شیرین از چاه ‌سقیا می‌آوردند.[۹]

مالك و فرزندانش، آب را از بئر السقیا به خانه‌های همسران پیامبر می‌آوردند.[۱۰] همچنین رباح، غلام سیاه پیامبر، به‌طور دوره‌ای از "بئر غرس" یا "بئر السقیا"[۱۱] برای پیامبر آب می‌آورد.[۱۲]

پیشینه

در زمان جنگ بدر، زمانی که پیامبر اسلام (ص) و مسلمانان در حال مبارزه با یهودیان بودند، به این مکان رسیدند و جنگیدند.[۱۳] یکی از صحابه نقل می‌کند که پدرش به او گفت: «ما در نزدیکی بئر السقیا با یهودیان در منطقه حسیکه (حُسَيكه نام جايى است در مدينه، در كنار كوه ذباب، در اين آبادى يهوديان سكونت داشتند.)[۱۴] نبرد کردیم و پیروز شدیم.[۱۵] سپس پیامبر اسلام (ص) در مسیر بدر از این مکان عبور کرد و به من گفت که اگر زنده ماندم و به خانه برگشتم، این بئر را خریداری کن.[۱۶]

بنا بر گزارشی این چاه را بنی‌مخزوم حفر کرده‌اند،[۱۷] و بعد ها متعلق به ذُکوان بن عبد قیس شد و بعد از او سعد بن ابی وقاص این بئر را خریداری کرد.[۱۸]

چاه سقیا در طول تاریخ به نام های بئر مالك[۱۹] و بئر الأعجام نیز به کار رفته است.[۲۰] این چاه در دل کوه واقع بوده و چاه بزرگ و زیبای بوده است.[۲۱]

تاریخچه

چاه سقيا 14 متر عمق و 6 متر قطر داشته است.[۲۲] این چاه توسط حسن بن ابراهیم در سال ۶۸۶ ه.ق تجدید بنا شد؛[۲۳] و بعد از آن در سال 778 ه.ق توسّط عدّه‌اى از ايرانيان مسلمان بازسازی شد، كه سال‌ها به بئرالأعجام شهرت یافت.[۲۴] بدرالدّين بن عليبة در 886 ه .ق به بازسازى و مرمّت آن چاه همّت گماشت.[۲۵]

چاه سقیا خشک شده و هیچ آبی در آن موجود نیست،[۲۶] و با گسترش و توسعه‌های بعدی در این منطقه، این چاه برای پروژه‌های توسعه‌ی سعودی مسدود و به عنوان بخشی از پروژه‌های توسعۀ شهری از بین رفت.[۲۷]

  1. ↑ وفاء الوفاء، ج۳، ص 381.[۱]
  2. ↑ المدینه بین ماضی و الحاضر، ص ۱۸۹.[۲]
  3. ↑ وفاء الوفاء، ج۳، ص 382.[۳]
  4. ↑ وصف مدینه منوره، ص ۱۷.[۴]
  5. ↑ وفاء الوفاء، ج۳، ص 384.[۵]
  6. ↑ المدینه بین ماضی و الحاضر، ص 191.[۶]
  7. ↑ وفاء الوفاء، ج۳، ص ۳۸۰.[۷] مدينه شناسى، ج ١، ص ٣٩٠. آثار اسلامى مكه و مدينه، ص ٣١٣.
  8. ↑ الطبقات الكبرى،  ج ١، ص ٤٠٥.
  9. ↑ وفاء الوفاء، ج۳، ص 384.[۸]
  10. ↑ الطبقات الكبرى، ج ١، ص ٥٠١.
  11. ↑ تاریخ معالم مدینه منوره قدیما و حدیثا، ص ۲۷۱.[۹]
  12. ↑ التحفة اللطيفة فی تاریخ المدینه الشریفه، جلد ۱، صفحه ۲۷۱ تاریخ مدینه دمشق، صفحه ۹۰.
  13. ↑ تاریخ معالم مدینه منوره قدیما و حدیثا، ص ۲۷۰.[۱۰]
  14. ↑ مغانم المطابه، ص115.[۱۱]
  15. ↑ وفاء الوفاء، ج۳، ص ۳۸۰.[۱۲]
  16. ↑ المدینه بین ماضی و الحاضر، ص ۱۸۹.[۱۳]
  17. ↑ اخبار مکه و ما جاء فیها من الآثار، جلد ۲، ص ۲۲۳
  18. ↑ تاریخ مدینه منوره، ص۱۵۸.
  19. ↑ تاریخ معالم مدینه منوره قدیما و حدیثا، ص 272.[۱۴]
  20. ↑ المدینه بین ماضی و الحاضر، ص ۱۹۰.[۱۵]
  21. ↑ تاریخ معالم مدینه منوره قدیما و حدیثا، ص 272.[۱۶]
  22. ↑ خلاصه الوفاء بالاخبار دار المصطفی، ص ۴۵۰
  23. ↑ تاریخ بغداد، ص ۳۴۶.
  24. ↑ وفاء الوفاء، ج۳، ص 382.[۱۷]
  25. ↑ خلاصه الوفاء بالاخبار دار المصطفی، ص ۴۵۰.
  26. ↑ تاریخ معالم مدینه منوره قدیما و حدیثا، ص 272.[۱۸]
  27. ↑ المدینه بین ماضی و الحاضر، ص ۱۹۰.[۱۹]

منابع

  • تاریخ معالم المدینه المنوره قدیما و حدیثا، خیاری، احمد یاسین احمد، ریاض-عربستان، المملکه العربیه السعودیه،1419 ق.
  • مدینه شناسی، نجفی،محمد باقر، تهران-ایران، مشعر،1392ش.
  • التعریف بما انست الهجره من معالم دار الهجره، المطری،جمال الدین محمد بن احمد، ریاض-عربستان، اداره الملک عبد العزیز، 1426ق.
  • اخبار مکه و ما جاء فیها من الآثار، ارزقی، محمد بن عبد الله، بیروت-لبنان، دار الاندلس، 1416ق.
  • تاریخ المدینه المنوره، بن شبه النمیری البصری، ابوزید عمر، لنبان-بیروت، الدار الإسلامیة، 1990م.
  • آثار اسلامى مكه و مدينه، جعفریان، رسول، تهران-ایران، مشعر، 1390 ه.
  • طبقات الکبری(فارسی)، ابن سعد، تهران، فرهنگ و اندیشه، بی‌تا.
  • التحفة اللطيفة فی تاریخ المدینه الشریفه، سخاوی، محمد بن عبد الرحمن بیروت-لبنان، دار الکتب العلمية، 1993 م.
  • تاریخ مدینه دمشق، ابن عساکر، علی بن حسن، بیروت-لبنان، دار الفکر، 1995م.
  • تاریخ بغداد، خطیب بغدادی، احمد بن علی، بیروت-لبنان، دار الکتب العلمية، 1997م.
  • خلاصة الوفا بأخبار دار المصطفى، سمهودی، علی بن عبد الله، مدینه نوره-عربستان، المکتبه العلمیه، 1972م.
  • وصف المدینه المنوره، قائدان، اصغر، پایگاه مجلات 2 (میقات حج- سال 1378- شماره 27)
  • وفاء الوفاء، سمهودی، علی بن عبد الله، بیروت-لبنان، دار الکتب العلمیه، 2006م.
  • مغانم المطابه، فیروزآبادی، محمد بن یعقوب، ریاض-عربستان، دار الیمامه للبحث و الترجمه و النشر، 1969م.
  • المدينة بين الماضي والحاضر، عیاشی، ابراهیم بن علی، مدینه منوره-عربستان، بی نا، 1972م.
ن. ب. ی چاه‌ها و برکه‌های حرمین
مکه زمزم • برکه قسری • چاه تفله
مدینه چاه ابی‌عنبه • بغیبغه • چاه اریس • چاه اعواف • چاه انا • چاه انس بن مالک • چاه اهاب • چاه بصه • چاه بضاعه • چاه ذروان • چاه روحاء • چاه رومه • بئر معونه • بیسان • چاه هُجَیم • چاه جاسوم • چاه انا • چاه غرس
میان راه مکه و مدینه چاه تفله
ن.ب.ی مکان‌های زیارتی و تاریخی مدینه
کوه‌ها کوه ثور • کوه احد • کوه سلع • کوه رماة • کوه سلیع • کوه عینین
چاه‌ها و چشمه‌ها بئر معونه • بیسان • چاه هُجَیم • چاه بضاعه • چاه ذروان • چاه اعواف • چاه ابی‌عنبه • چاه بصه • چاه اریس • چاه اهاب • چاه روحاء • چاه جاسوم • چاه انا • چاه رومه • چاه انس بن مالک • بغیبغه • چاه غرس
قبرستان‌ها قبرستان بقیع • مقبره شهدای احد • مقبره شهدای بدر
مسجدها مسجدالنبی • مسجد قبا • مسجد غمامه • مسجد عنبریه • مسجد حمزة بن عبدالمطلب • مصلای پیامبر(ص) • مسجد بنی مازن • مسجد سبق • مسجد ابوبکر(خندق) • مسجد ابوبکر(مناخه) • مسجد ابی بن کعب • مسجد الاجابه • مسجد الدرع • مسجد الرایه (مدینه) • مسجد العصبة • مسجد امام علی (مناخه) • مسجد امام علی در خندق • مسجد بنوحرام • مسجد بنی خداره • مسجد بنی زریق • مسجد بنی ساعده (خارج بیوت مدینه) • مسجد بنی ساعده (داخل مدینه) • مسجد بنی ظفر • مسجد بنی عبدالاشهل • مسجد بنی‌انیف • مسجد ثنایا • مسجد ثنیة الوداع • مسجد جمعه • مسجد دارالنابغه • مسجد راتج • مسجد سجده • مسجد سعد بن خیثمه • مسجد سقیا • مسجد سلمان فارسی • مسجد شجره (مدینه) • مسجد عتبان بن مالک • مسجد عثمان (مدینه) • مسجد عمر بن خطاب (مدینه) • مسجد عمر بن خطاب در خندق • مسجد غار بنی حرام • مسجد فاطمه زهرا (س) • مسجد فسح • مسجد فضیخ • مسجد قبلتین • مسجد مغیسله • مسجد بنی حارثه • مسجد منارتین • مسجد فتح (مدینه) • مسجد مشربه ام ابراهیم • مسجد معرس
نقاط مهم داخل شهر مدینه بیت‌ الاحزان
نقاط مهم خارج شهر مدینه جرف • بیداء • ثنیة الوداع
سایر بیت المدارس • باغ مرجان

رده: چاه‌های مدینه

برگرفته از «https://wikihaj.com/index.php?title=چاه_سقیا&oldid=64874»