وادی القری: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۳: | خط ۳: | ||
این منطقه در طول تاریخ به عنوان یکی از مهم‌ترین مراکز تمدنی و تجاری حجاز شناخته می‌شده و نقش مهمی در تحولات صدر اسلام ایفا کرده است. | این منطقه در طول تاریخ به عنوان یکی از مهم‌ترین مراکز تمدنی و تجاری حجاز شناخته می‌شده و نقش مهمی در تحولات صدر اسلام ایفا کرده است. | ||
== نام و | ه عنوان یکی از مهم‌ترین مناطق تاریخی حجاز، تمدن‌های متعددی را از دوران باستان تاکنون به خود دیده است. از اقوام عاد و ثمود گرفته تا یهودیان و مسلمانان، هر یک در شکل‌گیری تاریخ پر فراز و نشیب این منطقه سهم داشته‌اند. امروزه نیز این منطقه با حفظ میراث غنی تاریخی‌اش، به یکی از کانون‌های مهم گردشگری فرهنگی در عربستان سعودی تبدیل شده است. | ||
وادی القری که امروزه به وادی العُلا معروف است<ref>المعالم الاثیره، ص224.</ref>، دره‌ای طولانی در 300 کیلومتری شمال غربی مدینه در راه بازرگانی شام به حجاز بوده است.<ref>نگا: حجاز در صدر اسلام، ص83.</ref> در جنوب این منطقه، خیبر قرار دارد و به دلیل داشتن قریه‌های متعدد و به هم پیوسته، به "وادی القری" (دره آبادی‌ها) معروف شده است.<ref>مراصد الاطلاع، ج3، ص1087.</ref> | |||
== نام و مکان == | |||
وادی القری که امروزه به وادی العُلا معروف است<ref>المعالم الاثیره، ص224.</ref>، دره‌ای طولانی در 300 کیلومتری شمال غربی مدینه در راه بازرگانی شام به حجاز بوده است.<ref>نگا: حجاز در صدر اسلام، ص83.</ref> در جنوب این منطقه، خیبر قرار دارد و به دلیل داشتن قریه‌های متعدد و به هم پیوسته، به "وادی القری" (دره آبادی‌ها) معروف شده است.<ref>مراصد الاطلاع، ج3، ص1087.</ref> | |||
منابع تاریخی در سده دوم قمری وادی‌القری را آبادترین منطقه در [[جزیرةالعرب|جزیره‌العرب]] دانسته‌اند<ref>معجم البلدان،ج4، ص338.</ref> و حِمْیَری در سده نهم قمری آن را دارای نخلستان‌ها و چشمه‌های بسیار توصیف کرده که نوادگان [[جعفر بن ابی طالب|جعفر بن ابی‌طالب]] (معروف به الوادیین) در آن سکونت داشتند.<ref>الروض المعطار، ص602.</ref> | |||
== دوران باستان == | == دوران باستان == | ||
| خط ۱۲: | خط ۱۶: | ||
== وادی القری در صدر اسلام == | == وادی القری در صدر اسلام == | ||
پس از اقوام عاد و ثمود، یهودیان در این منطقه ساکن شدند و زمین‌هایش را آباد کردند. سپس برخی قبایل عرب | پس از اقوام عاد و ثمود، یهودیان در این منطقه ساکن شدند و زمین‌هایش را آباد کردند. سپس برخی قبایل عرب نیز در این منطقه سکنی گزیدند. در صدر اسلام، وادی القری یکی از مراکز مهم یهودیان در حجاز بود و غزوه وادی القری در این منطقه رخ داد.<ref>حجاز در صدر اسلام، ص84.</ref> | ||
=== غزوه وادی القری === | === غزوه وادی القری === | ||
یکی از مهم‌ترین رویدادهای تاریخی این منطقه، غزوه وادی القری در جمادی‌الثانی سال هفتم | یکی از مهم‌ترین رویدادهای تاریخی این منطقه، غزوه وادی القری در جمادی‌الثانی سال هفتم قمری بود. [[پیامبر اکرم(ص)]] پس از فتح [[خیبر]]، راهی وادی القری شدند و [[یهودیان در حجاز|یهودیان]] ساکن آنجا را به [[اسلام]] دعوت کردند. پس از امتناع یهودیان از پذیرش اسلام، جنگ درگرفت و در نهایت یهودیان تسلیم شدند. پیامبر(ص) اموال آنها را به غنیمت گرفت، ولی زمین‌ها و نخل‌هایشان را در اختیارشان باقی گذارد تا به عنوان خراج‌گذار با مسلمانان همکاری کنند.<ref>المغازی، ج2، ص711- 709.</ref> | ||
=== عبور پیامبر(ص) از وادی القری === | === عبور پیامبر(ص) از وادی القری === | ||
پیامبر اکرم(ص) در جریان غزوه تبوک از این منطقه عبور کردند و در آنجا نماز خواندند. گزارش شده که یهودیان بنی عُرَیض در این سفر، غذایی به نام " | پیامبر اکرم(ص) در جریان [[غزوه تبوک]] از این منطقه عبور کردند و در آنجا نماز خواندند.<ref>حجاز در صدر اسلام، ص83.</ref> گزارش شده که یهودیان بنی عُرَیض در این سفر، غذایی به نام "هَریسه" برای پیامبر(ص) آوردند و حضرت از آن تناول فرمودند.<ref>المغازی، ج2، ص2006.</ref> همچنین نقل شده که رختخواب پیامبر(ص) در هنگام وفات، از پارچه‌های وادی القری بوده است.<ref>مکارم الاخلاق، ص79؛ بحار الانوار، ج16، ص252.</ref> | ||
== موقوفات امام علی(ع) در وادی القری == | == موقوفات امام علی(ع) در وادی القری == | ||
امام علی(ع) در وادی القری املاک و موقوفات متعددی | [[امام علی(ع)]] در وادی القری املاک و موقوفات متعددی داشت که آنها را در راه خدا وقف کرده بود.<ref>الروض النضیر،ج4، ص123؛ نهج السعاده، ج2، ص217.</ref> از جمله این موقوفات، چشمه‌ای به نام "چاه ناقه" در منطقه بِیره از وادی القری بود.<ref>تاریخ المدینة المنوره، ج1، ص223.</ref> | ||
بر اساس گزارش‌های تاریخی، این موقوفات در دوره‌های بعدی مورد ادعا و اختلاف قرار گرفت و در نهایت | بر اساس گزارش‌های تاریخی، این موقوفات در دوره‌های بعدی مورد ادعا و اختلاف قرار گرفت و در نهایت به کاربرد وقفی خود بازگردانده شد.<ref>تاریخ المدینة المنوره، ج1، ص223 و 224.</ref> در روایتی از امام علی(ع) نقل شده که فرمودند: تمام اموالی که در منطقه وادی القری دارد، برای فرزندان [[حضرت زهرا|فاطمه(س)]] خواهد بود و بردگان آن نیز وقف خواهد بود.<ref>فروع کافی، ج7، ص49.</ref> | ||
== وادی القری در دوران معاصر == | == وادی القری در دوران معاصر == | ||
=== تحولات اخیر === | === تحولات اخیر === | ||
منطقه العلا (وادی القری سابق) | منطقه العلا (وادی القری سابق) مدت زیادی به روی عموم بسته بود و حتی برای ساکنان عربستان نیز ورود به بخش‌هایی از آن به دلایل اعتقادی ممنوع بود. اما در سال‌های اخیر، این منطقه به روی گردشگران باز شده و در حال تبدیل شدن به یکی از جذاب‌ترین مقاصد گردشگری عربستان سعودی است. | ||
=== ویژگی‌های گردشگری === | === ویژگی‌های گردشگری === | ||
| خط ۴۳: | خط ۴۴: | ||
این منطقه با مساحتی حدود ۲۳۹۱ کیلومتر مربع، در سال ۲۰۲۲ جمعیتی بالغ بر ۶۰٬۱۰۳ نفر داشته و به عنوان یک شهر واحه‌ای باستانی، نقش مهمی در توسعه گردشگری عربستان ایفا می‌کند. | این منطقه با مساحتی حدود ۲۳۹۱ کیلومتر مربع، در سال ۲۰۲۲ جمعیتی بالغ بر ۶۰٬۱۰۳ نفر داشته و به عنوان یک شهر واحه‌ای باستانی، نقش مهمی در توسعه گردشگری عربستان ایفا می‌کند. | ||
نسخهٔ ۱۳ نوامبر ۲۰۲۵، ساعت ۰۰:۰۵
وادی القُری (امروزه: العُلا) یکی از مناطق تاریخی و باستانی شبه‌جزیره عربستان است که در حدود ۳۰۰ کیلومتری شمال مدینه قرار دارد. یکی از منازل آباد در راه بازرگانی شام به حجاز و سپس یمن بوده است.در صدر اسلام مسکن یهودیان بود و غزوه وادی القری در این منطقه رخ داد. پیامبر(ص) در جریان غزوه تبوک نیزاز این منطقه عبور کرد. امام علی (ع) در وادی القری موقوفاتی داشته و در دوران باستان هم؛ منازل قوم عاد و ثمود در آنجا بوده است. اکنون این منطقه یکی از مناطق خوب گردشگری در عربستان محسوب می‌شود.
این منطقه در طول تاریخ به عنوان یکی از مهم‌ترین مراکز تمدنی و تجاری حجاز شناخته می‌شده و نقش مهمی در تحولات صدر اسلام ایفا کرده است.
ه عنوان یکی از مهم‌ترین مناطق تاریخی حجاز، تمدن‌های متعددی را از دوران باستان تاکنون به خود دیده است. از اقوام عاد و ثمود گرفته تا یهودیان و مسلمانان، هر یک در شکل‌گیری تاریخ پر فراز و نشیب این منطقه سهم داشته‌اند. امروزه نیز این منطقه با حفظ میراث غنی تاریخی‌اش، به یکی از کانون‌های مهم گردشگری فرهنگی در عربستان سعودی تبدیل شده است.
نام و مکان
وادی القری که امروزه به وادی العُلا معروف است[۱]، دره‌ای طولانی در 300 کیلومتری شمال غربی مدینه در راه بازرگانی شام به حجاز بوده است.[۲] در جنوب این منطقه، خیبر قرار دارد و به دلیل داشتن قریه‌های متعدد و به هم پیوسته، به "وادی القری" (دره آبادی‌ها) معروف شده است.[۳]
منابع تاریخی در سده دوم قمری وادی‌القری را آبادترین منطقه در جزیره‌العرب دانسته‌اند[۴] و حِمْیَری در سده نهم قمری آن را دارای نخلستان‌ها و چشمه‌های بسیار توصیف کرده که نوادگان جعفر بن ابی‌طالب (معروف به الوادیین) در آن سکونت داشتند.[۵]
دوران باستان
در زمان‌های باستان، وادی القری منازل قوم عاد و ثمود بوده است. مرکز مهم این منطقه «قُرح» بوده که گفته می‌شود قوم عاد در آنجا هلاک شدند.[۶] مقدسی در سده چهارم قمری گزارش می‌دهد که در سراسر حجاز پس از مکه، جایی آبادتر از شهر قُرح وجود نداشته است.[۷]
شهر تاریخی «الحِجر» یا «مدائن صالح» در ۲۲ کیلومتری شمال العلا از دیگر مناطق مهم این وادی است[۸] که گویند مسکن قوم ثمود بوده[۹] و در قرآن کریم از آن یاد شده است.[۱۰] این شهر نخستین اثر ثبت شده عربستان سعودی در میراث جهانی یونسکو است.[۱۱] برخی منابع بیرون آمدن ناقه صالح از دل کوه را در همین منطقه می‌دانند.[۱۲]
وادی القری در صدر اسلام
پس از اقوام عاد و ثمود، یهودیان در این منطقه ساکن شدند و زمین‌هایش را آباد کردند. سپس برخی قبایل عرب نیز در این منطقه سکنی گزیدند. در صدر اسلام، وادی القری یکی از مراکز مهم یهودیان در حجاز بود و غزوه وادی القری در این منطقه رخ داد.[۱۳]
غزوه وادی القری
یکی از مهم‌ترین رویدادهای تاریخی این منطقه، غزوه وادی القری در جمادی‌الثانی سال هفتم قمری بود. پیامبر اکرم(ص) پس از فتح خیبر، راهی وادی القری شدند و یهودیان ساکن آنجا را به اسلام دعوت کردند. پس از امتناع یهودیان از پذیرش اسلام، جنگ درگرفت و در نهایت یهودیان تسلیم شدند. پیامبر(ص) اموال آنها را به غنیمت گرفت، ولی زمین‌ها و نخل‌هایشان را در اختیارشان باقی گذارد تا به عنوان خراج‌گذار با مسلمانان همکاری کنند.[۱۴]
عبور پیامبر(ص) از وادی القری
پیامبر اکرم(ص) در جریان غزوه تبوک از این منطقه عبور کردند و در آنجا نماز خواندند.[۱۵] گزارش شده که یهودیان بنی عُرَیض در این سفر، غذایی به نام "هَریسه" برای پیامبر(ص) آوردند و حضرت از آن تناول فرمودند.[۱۶] همچنین نقل شده که رختخواب پیامبر(ص) در هنگام وفات، از پارچه‌های وادی القری بوده است.[۱۷]
موقوفات امام علی(ع) در وادی القری
امام علی(ع) در وادی القری املاک و موقوفات متعددی داشت که آنها را در راه خدا وقف کرده بود.[۱۸] از جمله این موقوفات، چشمه‌ای به نام "چاه ناقه" در منطقه بِیره از وادی القری بود.[۱۹]
بر اساس گزارش‌های تاریخی، این موقوفات در دوره‌های بعدی مورد ادعا و اختلاف قرار گرفت و در نهایت به کاربرد وقفی خود بازگردانده شد.[۲۰] در روایتی از امام علی(ع) نقل شده که فرمودند: تمام اموالی که در منطقه وادی القری دارد، برای فرزندان فاطمه(س) خواهد بود و بردگان آن نیز وقف خواهد بود.[۲۱]
وادی القری در دوران معاصر
تحولات اخیر
منطقه العلا (وادی القری سابق) مدت زیادی به روی عموم بسته بود و حتی برای ساکنان عربستان نیز ورود به بخش‌هایی از آن به دلایل اعتقادی ممنوع بود. اما در سال‌های اخیر، این منطقه به روی گردشگران باز شده و در حال تبدیل شدن به یکی از جذاب‌ترین مقاصد گردشگری عربستان سعودی است.
ویژگی‌های گردشگری
العلا امروزه به عنوان "موزه زنده" توصیف می‌شود که هزاران سال تاریخ را در خود جای داده است. از مهم‌ترین جاذبه‌های این منطقه می‌توان به:
- شهر تاریخی الحِجر (مدائن صالح) - اولین اثر ثبت شده عربستان در یونسکو
- شهر قدیمی العلا با خانه‌های گلی مربوط به قرن ۱۲ میلادی
- مقبره‌های تاریخی حفاظت شده
- صخره‌های سنگی و کتیبه‌های تاریخی
- بازارهای سنتی و صنایع دستی
این منطقه با مساحتی حدود ۲۳۹۱ کیلومتر مربع، در سال ۲۰۲۲ جمعیتی بالغ بر ۶۰٬۱۰۳ نفر داشته و به عنوان یک شهر واحه‌ای باستانی، نقش مهمی در توسعه گردشگری عربستان ایفا می‌کند.
- ↑ المعالم الاثیره، ص224.
- ↑ نگا: حجاز در صدر اسلام، ص83.
- ↑ مراصد الاطلاع، ج3، ص1087.
- ↑ معجم البلدان،ج4، ص338.
- ↑ الروض المعطار، ص602.
- ↑ معجم البلدان، ج4، ص321.
- ↑ احسن التقاسیم، ص83 و 84.
- ↑ المعالم الاثیره، ص97.
- ↑ معجم البلدان،ج2، ص221؛ مراصد الاطلاع، ج1، ص381؛ تاریخ ابن خلدون، ج2، ص24.
- ↑ سوره اعراف، آیه 74.
- ↑ سایت رسمی یونسکو
- ↑ معجم البلدان،ج2، ص221.
- ↑ حجاز در صدر اسلام، ص84.
- ↑ المغازی، ج2، ص711- 709.
- ↑ حجاز در صدر اسلام، ص83.
- ↑ المغازی، ج2، ص2006.
- ↑ مکارم الاخلاق، ص79؛ بحار الانوار، ج16، ص252.
- ↑ الروض النضیر،ج4، ص123؛ نهج السعاده، ج2، ص217.
- ↑ تاریخ المدینة المنوره، ج1، ص223.
- ↑ تاریخ المدینة المنوره، ج1، ص223 و 224.
- ↑ فروع کافی، ج7، ص49.