حرم دختران رسول خدا(ص)

حرم دختران رسول خدا(ص)

اطلاعات اوليه
کاربری	مقبره
مکان	قبرستان بقیع
مشخصات
وضعیت	تخریب به دست وهابیت

حرم دختران رسول خدا(ص) محل دفن سه تن از دختران رسول خدا(ص) به نام‌های زینب، رقیه و ‌ام‌کلثوم در قبرستان بقیع است. بنابر شواهد تاریخی این سه تن دارای گنبد، بارگاه، ضریح و در یک محل در کنار هم دفن شده‌اند.

در رابطه با تاریخ بنای حرم، در منابع تاریخی سخنی گفته نشده و بعید نیست همانند مطالب تاریخی فراوان، بدون اهمیت تلقی گردیده و در بوته ابهام و فراموشی قرار گرفته باشد.

این حرم نیز مانند دیگر بارگاه‌ها که به‌دست وهابیت تخریب شده‌اند، از بین رفته است.

معرفی دختران پیامبر

همه فرزندان رسول خدا(ص) اعم از پسر و دختر به جز جناب ابراهیم، از خدیجه(ع) متولد شده‌اند و آن حضرت دارای چهار فرزند دختر بوده و نام آنها به ترتیب سن:

١. زینب ٢. رقیه ٣. ‌ام‌کلثوم 4. فاطمه(ع) می‌باشند.

حضرت فاطمه(ع) گرچه از لحاظ سن کوچک‌ترین دختر رسول خدا(ص) است؛ ولی از لحاظ فضیلت و شخصیت، برترین آنهاست؛ زیرا گذشته از این که نسل پیامبر(ص) از طریق فاطمه(ع) در پهنه گیتی باقی مانده است، در فضیلت و کرامت این بانوی بزرگ اسلام آیات متعددی نازل گردیده و در تجلیل و تکریم وی، احادیث فراوانی نقل شده است که هیچ‌یک از دختران پیامبر(ص) با احترام فوق‌العاده‌ای که به مناسبت انتسابشان به رسول خدا(ص)، از آن برخوردارند و مورد لطف و محبت آن حضرت بوده‌اند، دارای چنین فضیلت و مکرمت نیستند.

مکان حرم

یکی دیگر از حرم‌های تخریب شده، حرم و گنبد و بارگاهی است منتسب به دختران رسول خدا(ص) یعنی زینب، رقیّه، و امّ‌کلثوم. آنچه از منابع اصلی به دست می‌آید این است که قبر همه دختران سه‌گانه رسول خدا(ص) به جز حضرت زهرا(ع) در بقیع واقع شده است؛ زیرا گذشته از این‌که پس از رسمیت یافتن بقیع به‌عنوان «مدفن عمومی مدینه» به وسیله رسول خدا(ص) همه اقوام و عشیره آن حضرت که در حال حیات او، از دنیا رفتند، در بقیع دفن شدند. روایات و نصوص تاریخی نیز مبیّن این حقیقت، به خصوص در مورد این بانوان می‌باشد.

علی حافظ که از نویسندگان متاخر است، محل این حرم و قبور دختران پیامبر(ص) را چنین معرفی می‌کند: «به فاصله ده متر و در سمت غرب، قبور همسران پیامبر(ص) و در کنار راه باریکه سیمانی قبور دختران پیامبر(ص) را مشاهده می‌کنید و آنها عبارتند از‌ ام‌کلثوم، رقیه و زینب.».

بنای حرم

از گفتار نویسندگان در قرن‌های اخیر، معلوم می‌شود: «علاوه بر این که این سه تن از دختران پیامبر(ص) در کنار بقیع دفن شده‌اند، همه آنان هم در یک محل و در زیر یک سقف و در داخل گنبد و بارگاهی قرار داشته‌اند و قبر هر سه تن در داخل یک ضریح واقع شده بود».

سیداسماعیل مرندی که در آخر سال 1255 ه. ق حرمین را زیارت کرده است، در مورد گنبد و بارگاه‌های موجود در آن تاریخ می‌گوید: «و دیگر قبه بنات حضرت رسول خدا(ص) است که همه در یک ضریح‌اند؛ به قول اهل‌سنت، رقیه، ام‌کلثوم و زینب، دختران رسول است.

فرهاد میرزا می‌نویسد: «خلاصه، در برگشتن، بنات رسول الله(ص) رقیه، ‌ام‌کلثوم و زینب را زیارت کردم که در یک بُقعه است».

ابراهیم رفعت پاشا از وضع موجود بقیع در زمان خویش و قبل از تخریب آثار آن، عکسی را از بقیع ارائه می‌دهد که تعدادی از قبه‌ها در این عکس مشاهده می‌شود و آنها را بدین‌ترتیب معرفی می‌کند: «گنبدی که در سمت راست بیننده واقع شده، گنبد حرم ابراهیم، دومی قبه عقیل، قبه سوّم متعلق به همسران پیامبر(ص) و چهارمین قبّه متعلق به دختران آن حضرت؛ رقیه، ‌ام‌کلثوم، و زینب می‌باشد».

تاریخ بنای حرم

از آنچه ملاحظه فرمودید، به طور اجمال به دست آمد که این سه تن دختران پیامبر(ص) در بقیع و در یک محل و در کنار هم دفن گردیده و هر سه دارای یک قبه و یک ضریح بوده‌اند. و اما این‌که این قبه در چه تاریخی بنا شده و بانی ساختمان این حرم و ضریح کیست؟ در این‌زمینه تا حال مطلبی به‌دست نیامده و در منابعی که در اختیار ماست، سخنی در این مورد گفته نشده است و بعید نیست همانند مطالب تاریخی فراوان در طول قرون متمادی، بدون اهمیت تلقی گردیده و در بوته ابهام و فراموشی قرار گرفته باشد.

منابع

این مقاله برگرفته از کتاب بقیع در آینه تاریخ، حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت. پژوهشکده حج و زیارت. بخش «حرم دختران رسول خدا(ص)»، ص220-222، است.

• أسد الغابة في معرفة الصحابه، بيروت، دار الفكر، ١۴٠٩ه. ق.
• فصول من تاریخ المدینة، علي حافظ (1408م).
• مرآة الحرمین (سفرنامه مکه)، ایوب صبری پاشا.
• هداية السبيل و كفاية الدليل، سفرنامه فرهاد میرزا، فرهاد میرزا قاجار.
• فصلنامه ميقات حج، حوزه نمايندگي ولي فقيه در امور حج و زيارت پژوهشكده حج و زيارت.