چشمه امام علی (کربلا): تفاوت میان نسخه‌ها

چشمه امام علی
اطلاعات اوليه
مکان	۲۰ کیلومتری جنوب غربی کربلا، عین‌التمر
وقایع مرتبط	معجزه ظاهر کردن چشمه آب توسط امام علی(ع)
مشخصات
امکانات	چشمه آب، اتاق و گنبد
معماری
وبگاه	صفحه رسمی تولیت قطاره امام علی(ع).

دیداریویکی‌متن

نسخهٔ ‏۶ آوریل ۲۰۲۰، ساعت ۲۱:۰۴

قَطّاره امام علی(ع) یا چشمه امام علی(ع)، نام زیارتگاهی در شمال جاده کربلا به سمت عین‌التمر است. بر اساس داستانی امام علی(ع) با اصحابش هنگام رفت یا برگشت از جنگ صفین به بیابان بی آب و علفی می‌رسند. ایشان با اعجاز خود این چشمه را ظاهر می‌کنند و باعث اسلام‌آوردن راهب مسیحی می‌گردند.

البته در باره محل وقوع این داستان اختلاف نظر زیادی وجود دارد. نصر بن حازم احتمالًا قدیمی‌ترین راوی این داستان مکان آن را ظهر کوفه دانسته است. چشمه‌ای که امروزه به قطاره امام علی معروف است در جاده کربلا به سمت عین‌التمر و در نزدیکی دریاچه رزازه بوده و بر آن بنایی با گنبد سبز ساخته‌ شده است.

مکان

قَطّاره امام علی(ع)، نزدیک به ۲۰ کیلومتری جنوب غربی کربلا و در شمال جاده این شهر به سمت عین‌التمر، قرار دارد. این زیارتگاه، نزدیک دریاچه رَزّازه^{[یادداشت ۱]} واقع شده است.

زیارتگاه قطّاره، روی چشمه آبی ساخته شده است. بر پایه باورهای مردم منطقه، این چشمه را امام علی(ع) به طریق کرامت، در مسیر خود به جنگ صفین، یا مسیر بازگشت وی از صفین، نزدیک دیر یک راهب مسیحی، آشکار کرده است.^{[یادداشت ۲]}

رویداد پیدایش چشمه

بر پایه منابع شیعه، امام علی(ع) در مسیر صفین، به همراه لشکر خود وارد صحرایی بی‌آب و علف شد. وی نزدیک ستون یا میل بلندی توقف کرد که بالای آن، راهبی مسیحی زندگی می‌کرد. نزدیک این ستون یا میل، صخره‌ای بود که اصحاب امام علی(ع) نتوانستند با یکدیگر آن را بلند کنند. امام علی(ع) آن را از جا کند و زیر آن، چشمه آب زلالی پدیدار شد.

پس از آنکه اصحاب او، از آب چشمه سیراب شدند، امام علی(ع) صخره را به جای نخست برگرداند و چشمه را پوشاند و از آنجا حرکت کردند. هنوز دور نشده بودند که امام علی(ع) از اصحاب خود خواست تا برگردند و چشمه را بیابند. برخی از اصحاب او بازگشتند؛ ولی نتوانستند محل چشمه را پیدا کنند؛ پس نزد راهب رفتند و او به آنها خبر داد که به جز پیامبران یا اوصیای پیامبران، هیچ‌کس نتوانسته است این‌ چشمه را آشکار کند.^[۱] در برخی از این منابع، افزوده شده است که آن راهب، اسلام آورد و به امام علی(ع) پیوست و سرانجام در جنگ صفین، به شهادت رسید.^[۲]

مکان رویداد

درباره محل وقوع این ماجرا، در روایات، اختلاف است. در بیشتر روایات، محل وقوع حادثه، نقطه‌ای در ساحل غربی رود فرات، ذکر شده است. در روایت نصر بن مزاحم، که احتمالًا قدیمی‌ترین راوی این رویداد است، محل وقوع آن ظَهر کوفه بیان شده است.^[۳]

ابن‌شهرآشوب و قطب راوندی مکان وقوع آن را صندودا ذکر کرده‌اند.^[۴] در روایت حسین بن حمدان خصیبی و شیخ مفید و نیز در اشعاری از سید‌ حمیری، محل وقوع آن، پس از گذشتن امام علی(ع) از کربلا بیان شده است.^[۵] ابن‌اعثم نیز محل آن را صحرایی که امام علی(ع) میان انبار تا هیت، از آن عبور کرده، دانسته است.^[۶]

موقعیت کنونی

چشمه‌ای که امروزه به نام قطاره امام علی(ع) شناخته می‌شود، در نقطه‌ای نزدیک دریاچه رزّازه، واقع است و اطراف آن را دیواره‌های صخره‌ای نسبتاً مرتفعی فراگرفته است. به تازگی، روی چشمه، اتاقی ساخته‌اند که دارای یک گنبد کوچک سبزرنگ است. چشمه آب، در گوشه‌ای از بنا قرار دارد و یک ضریح، به‌صورت پنجره چوبی مشبک یک ضلعی، روی آن نصب شده است.

گفتنی‌ است که در کتب شیعه، داستان دیگری نیز مبنی بر توقف و نماز خواندن لشکر امیرمؤمنان(ع) در نزدیکی دیر راهبی در منطقه «براثا»، در مسیر بازگشت آن حضرت‌ از جنگ نهروان، نقل شده است‌^[۷] که با این داستان، شباهت دارد و امروزه در مسجد براثا نیز چشمه آبی وجود دارد که گفته می‌شود امام علی(ع) آن را به طریق معجزه، آشکار کرده است.

پیوند به بیرون

پیشینه بنای قطاره امام علی(ع) (فیلم، به زبان عربی).

پانویس

↑ وقعة صفین، ص145؛ الهدایة الکبری، ص148 و 149؛ الارشاد، ج1، ص334 و 336؛ مناقب آل ابی‌طالب، ج2، ص326؛ الخرائج والجرائح، القطب الراوندی، ج2، ص864 و 865.
↑ الهدایة الکبری، ص149؛ الارشاد، ج1، ص337؛ مناقب آل ابی‌طالب، ج2، ص326.
↑ وقعة صفین، ص145.
↑ مناقب آل ابی‌طالب، ج2، ص326؛ الخرائج والجرائح، ج2، ص325.
↑ الهدایة الکبری، ص148؛ الارشاد، ج1، ص334؛ مناقب آل ابی‌طالب، ج2، ص326.
↑ الفتوح، ج2، ص555.
↑ ر. ک: من لا یحضره الفقیه، ج1، ص151؛ تهذیب الاحکام، ج3، ص264.

↑ این دریاچه، با مساحت 1810 کیلومتر مربع، دومین دریاچه وسیع عراق، به شمار می‌آید؛ به‌طوری‌که بخشی از زمین‌های دو استان کربلا و انبار را دربرگرفته است.
↑ جزئیات این کرامت و چگونگی آشکار شدن چشمه، با اختلافاتی در منابع مختلف شیعه، نقل شده است.

منابع

این مقاله برگرفته از کتاب زیارت‌گاه‌های عراق، محمدمهدی فقیه بحرالعلوم. بخش «چشمه امام علی»، ج1، ص258. است.

وقعة صفين، نصر بن مزاحم المنقري، تحقيق: عبدالسلام محمد هارون، بيروت، دار الجيل، ١۴١٠ه. ق - ١٩٩٠م.
الهداية الكبري، حسين بن حمدان الخصيبي، ط ١، بيروت، مؤسسة البلاغ، ١۴٢٣ه. ق - ٢٠٠٢م.
الارشاد في معرفة حجج الله علي العباد، محمد بن محمد بن نعمان (الشيخ المفيد)، تحقيق: مؤسسة آل البيت(عليهم السلام) لاحياء التراث، ط ٢، بيروت، دار المفيد، ١۴١۴ه. ق - ١٩٩٣م.
مناقب آل ابي‌طالب، محمد بن علي السروي المازندراني (ابن شهرآشوب)، تحقيق: يوسف البقاعي، ط ٢، بيروت، دار الاضواء، ١۴١٢ه. ق - ١٩٩١م.
الخرائج والجرائح، سعيد بن عبدالله (القطب الراوندي)، قم، مؤسسة الامام المهدي(ع)، ١۴٠٩ه. ق.
الفتوح، احمد بن اعثم الكوفي (ابن اعثم)، تحقيق: علي شيري، بيروت، دار الاضواء، ط ١، ١۴١١ه. ق - ١٩٩١م.
من‌لا‌يحضره الفقيه، محمد بن علي بن بابويه القمي (الشيخ الصدوق)، تحقيق: السيد حسن الموسوي الخرسان، طهران، دار الكتب الاسلامية، ١۴١٠ه. ق.
تهذيب الاحكام، محمد بن الحسن (الشيخ الطوسي)، تحقيق: السيد حسن الموسوي الخرسان، تهران، دار الكتب الاسلامية، ١٣٩٠ه. ق.

[3] وقعة صفین، ص145؛ الهدایة الکبری، ص148 و 149؛ الارشاد، ج1، ص334 و 336؛ مناقب آل ابی‌طالب، ج2، ص326؛ الخرائج والجرائح، القطب الراوندی، ج2، ص864 و 865.

[4] الهدایة الکبری، ص149؛ الارشاد، ج1، ص337؛ مناقب آل ابی‌طالب، ج2، ص326.

[5] وقعة صفین، ص145.

[6] مناقب آل ابی‌طالب، ج2، ص326؛ الخرائج والجرائح، ج2، ص325.

[7] الهدایة الکبری، ص148؛ الارشاد، ج1، ص334؛ مناقب آل ابی‌طالب، ج2، ص326.

[8] الفتوح، ج2، ص555.

[9] ر. ک: من لا یحضره الفقیه، ج1، ص151؛ تهذیب الاحکام، ج3، ص264.

[1] این دریاچه، با مساحت 1810 کیلومتر مربع، دومین دریاچه وسیع عراق، به شمار می‌آید؛ به‌طوری‌که بخشی از زمین‌های دو استان کربلا و انبار را دربرگرفته است.

[2] جزئیات این کرامت و چگونگی آشکار شدن چشمه، با اختلافاتی در منابع مختلف شیعه، نقل شده است.

[یادداشت ۱]

[یادداشت ۲]

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

@@ خط ۳۲: / خط ۳۲: @@
 زیارتگاه قطّاره، روی چشمه آبی ساخته شده است. بر پایه باورهای مردم منطقه، این چشمه را [[امام علی(ع)]] به طریق کرامت، در مسیر خود به [[جنگ صفین]]، یا مسیر بازگشت وی از صفین، نزدیک دیر یک راهب [[مسیحیت|مسیحی]]، آشکار کرده است.<ref group="یادداشت">جزئیات این کرامت و چگونگی آشکار شدن چشمه، با اختلافاتی در منابع مختلف [[شیعه]]، نقل شده است.</ref>
-==داستان ایجاد چشمه==
+==رویداد پیدایش چشمه==
 [[پرونده:قطارة امام علی(ع)۴.jpg|بندانگشتی|248x248پیکسل|نمای درونی بارگاه و [[ضریح|ضریحی]] که روی چشمه قرار دارد.|جایگزین=|راست]]
-داستان آن به‌ اختصار چنین است که امام(ع) در مسیر صفین، به همراه لشکر خود وارد صحرایی بی‌آب و علف شد. ایشان نزدیک ستون یا میل بلندی توقف کرد که بالای آن، راهبی زندگی می‌کرد. نزدیک این ستون یا میل، صخره‌ای وجود داشت که اصحاب حضرت(ع) نتوانستند با یکدیگر آن را بلند کنند. ولی امام(ع) آن را از جا کند و زیر آن، چشمه آب بسیار زلالی پدیدار شد.
+بر پایه منابع [[شیعه]]، [[امام علی(ع)]] در مسیر صفین، به همراه لشکر خود وارد صحرایی بی‌آب و علف شد. وی نزدیک ستون یا میل بلندی توقف کرد که بالای آن، راهبی مسیحی زندگی می‌کرد. نزدیک این ستون یا میل، صخره‌ای بود که اصحاب امام علی(ع) نتوانستند با یکدیگر آن را بلند کنند. امام علی(ع) آن را از جا کند و زیر آن، چشمه آب زلالی پدیدار شد.
-پس از آنکه اصحاب ایشان، از آب چشمه سیراب شدند، حضرت(ع) صخره را به‌جای اول برگرداند و چشمه را پوشانید و سپس از آنجا حرکت کردند. اما هنوز دور نشده بودند که امام(ع) از اصحاب خود خواست تا برگردند و چشمه را بیابند. برخی از اصحاب حضرت(ع) بازگشتند. اما نتوانستند محل چشمه را بیابند. پس نزد راهب رفتند و او به آنها خبر داد که به‌جز [[پیامبران]] یا اوصیای پیامبران، هیچ‌کس نتوانسته است این‌ چشمه را آشکار کند.<ref>وقعة صفین، ص145؛ الهدایة الکبری، ص148 و 149؛ الارشاد، ج1، ص334 و 336؛ مناقب آل ابی‌طالب، ج2، ص326؛ الخرائج والجرائح، القطب الراوندی، ج2، ص864 و 865.</ref> در برخی از این منابع، افزوده شده است که آن راهب، [[اسلام]] آورد و به [[امیرمؤمنان(ع)]] پیوست و سرانجام در جنگ صفین، به شهادت رسید.<ref>الهدایة الکبری، ص149؛ الارشاد، ج1، ص337؛ مناقب آل ابی‌طالب، ج2، ص326.</ref>
+پس از آنکه اصحاب او، از آب چشمه سیراب شدند، امام علی(ع) صخره را به جای نخست برگرداند و چشمه را پوشاند و از آنجا حرکت کردند. هنوز دور نشده بودند که امام علی(ع) از اصحاب خود خواست تا برگردند و چشمه را بیابند. برخی از اصحاب او بازگشتند؛ ولی نتوانستند محل چشمه را پیدا کنند؛ پس نزد راهب رفتند و او به آنها خبر داد که به جز [[پیامبران]] یا اوصیای پیامبران، هیچ‌کس نتوانسته است این‌ چشمه را آشکار کند.<ref>وقعة صفین، ص145؛ الهدایة الکبری، ص148 و 149؛ الارشاد، ج1، ص334 و 336؛ مناقب آل ابی‌طالب، ج2، ص326؛ الخرائج والجرائح، القطب الراوندی، ج2، ص864 و 865.</ref> در برخی از این منابع، افزوده شده است که آن راهب، [[اسلام]] آورد و به امام علی(ع) پیوست و سرانجام در [[نبرد صفین|جنگ صفین]]، به شهادت رسید.<ref>الهدایة الکبری، ص149؛ الارشاد، ج1، ص337؛ مناقب آل ابی‌طالب، ج2، ص326.</ref>
-==محل وقوع داستان==
+==مکان رویداد==
 [[پرونده:قطارة امام علی(ع)۵.jpeg|بندانگشتی|نمای درونی ضریح.|جایگزین=|247x247پیکسل]]
-البته درباره محل وقوع آن، در روایات، اختلاف وجود دارد؛ چنان‌که بیشتر این روایات، محل وقوع حادثه را در نقطه‌ای واقع در ساحل غربی [[رود فرات]]، ذکر کرده‌اند. در روایت [[نصر بن مزاحم]] که احتمالًا قدیمی‌ترین راوی این حادثه است، محل وقوع آن [[ظهر الکوفه|ظَهر کوفه]] بیان شده است.<ref>وقعة صفین، ص145.</ref>
+درباره محل وقوع این ماجرا، در روایات، اختلاف است. در بیشتر روایات، محل وقوع حادثه، نقطه‌ای در ساحل غربی [[رود فرات]]، ذکر شده است. در روایت [[نصر بن مزاحم]]، که احتمالًا قدیمی‌ترین راوی این رویداد است، محل وقوع آن [[ظهر الکوفه|ظَهر کوفه]] بیان شده است.<ref>وقعة صفین، ص145.</ref>
-[[ابن‌شهرآشوب]] و [[قطب راوندی]] مکان وقوع آن را «[[صندودا]]» ذکر کرده‌اند.<ref>مناقب آل ابی‌طالب، ج2، ص326؛ الخرائج والجرائح، ج2، ص325.</ref> در روایت [[حسین بن حمدان خصیبی]] و [[شیخ مفید]] و نیز در اشعاری از [[سید‌حمیری]]، محل وقوع آن، پس از گذشتن امام(ع) از کربلا بیان شده است.<ref>الهدایة الکبری، ص148؛ الارشاد، ج1، ص334؛ مناقب آل ابی‌طالب، ج2، ص326.</ref> [[ابن‌اعثم]] نیز محل آن را صحرایی که امیرمؤمنان(ع) میان «انبار» تا «[[هیت]]»، از آن عبور کرده، دانسته است.<ref>الفتوح، ج2، ص555.</ref>
+[[ابن‌شهرآشوب]] و [[قطب راوندی]] مکان وقوع آن را [[صندودا]] ذکر کرده‌اند.<ref>مناقب آل ابی‌طالب، ج2، ص326؛ الخرائج والجرائح، ج2، ص325.</ref> در روایت [[حسین بن حمدان خصیبی]] و [[شیخ مفید]] و نیز در اشعاری از سید‌ حمیری، محل وقوع آن، پس از گذشتن امام علی(ع) از [[کربلا]] بیان شده است.<ref>الهدایة الکبری، ص148؛ الارشاد، ج1، ص334؛ مناقب آل ابی‌طالب، ج2، ص326.</ref> [[ابن‌اعثم]] نیز محل آن را صحرایی که امام علی(ع) میان [[استان انبار|انبار]] تا هیت، از آن عبور کرده، دانسته است.<ref>الفتوح، ج2، ص555.</ref>
 ==موقعیت کنونی==
-به هر حال، چشمه‌ای که امروزه به نام قطاره امام علی(ع) شناخته می‌شود، در نقطه‌ای نزدیک دریاچه رزّازه، واقع است و اطراف آن را دیواره‌های صخره‌ای نسبتاً مرتفعی فراگرفته است. به تازگی، روی چشمه، اتاقی ساخته‌اند که دارای یک گنبد کوچک سبزرنگ است. چشمه آب، در گوشه‌ای از بنا قرار دارد و یک ضریح، به‌صورت پنجره چوبی مشبک یک ضلعی، روی آن نصب شده است.
+چشمه‌ای که امروزه به نام قطاره امام علی(ع) شناخته می‌شود، در نقطه‌ای نزدیک دریاچه رزّازه، واقع است و اطراف آن را دیواره‌های صخره‌ای نسبتاً مرتفعی فراگرفته است. به تازگی، روی چشمه، اتاقی ساخته‌اند که دارای یک گنبد کوچک سبزرنگ است. چشمه آب، در گوشه‌ای از بنا قرار دارد و یک ضریح، به‌صورت پنجره چوبی مشبک یک ضلعی، روی آن نصب شده است.
 گفتنی‌ است که در کتب شیعه، داستان دیگری نیز مبنی بر توقف و نماز خواندن لشکر امیرمؤمنان(ع) در نزدیکی دیر راهبی در منطقه «[[براثا]]»، در مسیر بازگشت آن حضرت‌ از [[جنگ نهروان]]، نقل شده است‌<ref>ر. ک: من لا یحضره الفقیه، ج1، ص151؛ تهذیب الاحکام، ج3، ص264.</ref> که با این داستان، شباهت دارد و امروزه در [[مسجد براثا]] نیز چشمه آبی وجود دارد که گفته می‌شود [[امام علی(ع)]] آن را به طریق معجزه، آشکار کرده است.