حزام: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی حج
دیداریویکی‌متن
خط ۱۵: خط ۱۵:
===ضلع مقام ابراهيم===
===ضلع مقام ابراهيم===


* '''قطعه 1''': بسمله به همراه {{آیه|وَإِذْ جَعَلْنَا الْبَيتَ مَثابَةً لِلنَّاسِ وَأَمْناً وَاتَّخِذُوا مِنْ مَقامِ إِبْراهِيمَ مُصَلًّي}}<ref name=":0">سوره بقره (2)، آیه 125.</ref> به طول 289 سانتي‌متر.
*'''قطعه 1''': بسمله به همراه {{آیه|وَإِذْ جَعَلْنَا الْبَيتَ مَثابَةً لِلنَّاسِ وَأَمْناً وَاتَّخِذُوا مِنْ مَقامِ إِبْراهِيمَ مُصَلًّي}}<ref name=":0">سوره بقره (2)، آیه 125.</ref> به طول 289 سانتي‌متر.


* '''قطعه 2''': {{آیه|وَعَهِدْنا إِلي إِبْراهِيمَ وَ إِسْماعِيلَ أَنْ طَهِّرا بَيتِي لِلطَّائِفِينَ وَ الْعاكفِينَ وَ الرُّكعِ السُّجُود}}<ref name=":0" /> به طول 303 سانتي‌متر.
*'''قطعه 2''': {{آیه|وَعَهِدْنا إِلي إِبْراهِيمَ وَ إِسْماعِيلَ أَنْ طَهِّرا بَيتِي لِلطَّائِفِينَ وَ الْعاكفِينَ وَ الرُّكعِ السُّجُود}}<ref name=":0" /> به طول 303 سانتي‌متر.


* '''قطعه 3''': {{آیه|وَإِذْ يرْفَعُ إِبْراهِيمُ الْقَواعِدَ مِنَ الْبَيتِ وَإِسْماعِيلُ رَبَّنا تَقَبَّلْ مِنَّا إِنَّك أَنْتَ السَّمِيعُ الْعَلِيم‏}}<ref>سوره بقره(2)، آیه 127.</ref> به طول 314 سانتي‌متر.
*'''قطعه 3''': {{آیه|وَإِذْ يرْفَعُ إِبْراهِيمُ الْقَواعِدَ مِنَ الْبَيتِ وَإِسْماعِيلُ رَبَّنا تَقَبَّلْ مِنَّا إِنَّك أَنْتَ السَّمِيعُ الْعَلِيم‏}}<ref>سوره بقره(2)، آیه 127.</ref> به طول 314 سانتي‌متر.


* '''قطعه 4''': {{آیه|رَبَّنا وَاجْعَلْنا مُسْلِمَينِ لَك وَ مِنْ ذُرِّيتِنا أُمَّةً مُسْلِمَةً لَك وَ أَرِنا مَناسِكنا وَ تُبْ عَلَينا إِنَّك أَنْتَ التَّوَّابُ الرَّحِيم}}<ref>سوره بقره(2)، آیه 128.</ref> به طول 338 سانتي‌متر.
*'''قطعه 4''': {{آیه|رَبَّنا وَاجْعَلْنا مُسْلِمَينِ لَك وَ مِنْ ذُرِّيتِنا أُمَّةً مُسْلِمَةً لَك وَ أَرِنا مَناسِكنا وَ تُبْ عَلَينا إِنَّك أَنْتَ التَّوَّابُ الرَّحِيم}}<ref>سوره بقره(2)، آیه 128.</ref> به طول 338 سانتي‌متر.


===ضلع بين رکن حجرالاسود و رکن يمانی (شرقی)===
===ضلع بين رکن حجرالاسود و رکن يمانی (شرقی)===
خط ۳۴: خط ۳۴:
'''قطعه 4''': {{آیه|وَلِلَّهِ عَلَی النَّاسِ حِجُّ الْبَيتِ مَنِ اسْتَطاعَ إِلَيهِ سَبِيلاً وَمَنْ كفَرَ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِي عَنِ الْعالَمِين}}<ref name=":0" /> به طول 303 سانتي‌متر.
'''قطعه 4''': {{آیه|وَلِلَّهِ عَلَی النَّاسِ حِجُّ الْبَيتِ مَنِ اسْتَطاعَ إِلَيهِ سَبِيلاً وَمَنْ كفَرَ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِي عَنِ الْعالَمِين}}<ref name=":0" /> به طول 303 سانتي‌متر.
===ضلع مستجار===
===ضلع مستجار===
قطعه 1: بسمله به همراه {{آیه|وَإِذْ بَوَّأْنا لِإِبْراهِيمَ مَكانَ الْبَيتِ أَنْ لا تُشْـرِك بِي شَيئاً وَطَهِّرْ بَيتِي لِلطَّائِفِينَ وَالْقائِمِينَ وَالرُّكعِ السُّجُود}}<ref>سوره حج(22)، آیه 26.</ref> به طول 328 سانتي‌متر.
'''قطعه 1''': بسمله به همراه {{آیه|وَإِذْ بَوَّأْنا لِإِبْراهِيمَ مَكانَ الْبَيتِ أَنْ لا تُشْـرِك بِي شَيئاً وَطَهِّرْ بَيتِي لِلطَّائِفِينَ وَالْقائِمِينَ وَالرُّكعِ السُّجُود}}<ref>سوره حج(22)، آیه 26.</ref> به طول 328 سانتي‌متر.


قطعه 2: {{آیه|وَأَذِّنْ فِي النَّاسِ بِالْحَجِّ يأْتُوك رِجالاً وَعَلي‏ كلِّ ضامِرٍ يأْتِينَ مِنْ كلِّ فَجٍّ عَمِيق}}<ref>سوره حج (22)، آیه 27.</ref> به طول 243 سانتي‌متر.
'''قطعه 2''': {{آیه|وَأَذِّنْ فِي النَّاسِ بِالْحَجِّ يأْتُوك رِجالاً وَعَلي‏ كلِّ ضامِرٍ يأْتِينَ مِنْ كلِّ فَجٍّ عَمِيق}}<ref>سوره حج (22)، آیه 27.</ref> به طول 243 سانتي‌متر.


قطعه 3: {{آیه|لِيشْهَدُوا مَنافِعَ لَهُمْ وَ يذْكرُوا اسْمَ اللَّهِ فِي أَيامٍ مَعْلُوماتٍ عَلی ما رَزَقَهُمْ مِنْ بَهِيمَةِ الْأَنْعامِ فَكلُوا مِنْها}}<ref>سوره حج(22)، آیه 28.</ref> به طول 337 سانتي‌متر.
'''قطعه 3''': {{آیه|لِيشْهَدُوا مَنافِعَ لَهُمْ وَ يذْكرُوا اسْمَ اللَّهِ فِي أَيامٍ مَعْلُوماتٍ عَلی ما رَزَقَهُمْ مِنْ بَهِيمَةِ الْأَنْعامِ فَكلُوا مِنْها}}<ref>سوره حج(22)، آیه 28.</ref> به طول 337 سانتي‌متر.


قطعه 4: {{آیه|وَأَطْعِمُوا الْبائِسَ الْفَقِير ثُمَّ لْيقْضُوا تَفَثَهُمْ وَلْيوفُوا نُذُورَهُمْ وَلْيطَّوَّفُوا بِالْبَيتِ الْعَتِيق}}<ref>سوره حج (22)، آیات 28 و 29.</ref> به همراه «صدق الله العظيم» به طول 304 سانتي‌متر.
'''قطعه 4''': {{آیه|وَأَطْعِمُوا الْبائِسَ الْفَقِير ثُمَّ لْيقْضُوا تَفَثَهُمْ وَلْيوفُوا نُذُورَهُمْ وَلْيطَّوَّفُوا بِالْبَيتِ الْعَتِيق}}<ref>سوره حج (22)، آیات 28 و 29.</ref> به همراه «صدق الله العظيم» به طول 304 سانتي‌متر.
===ضلع حجر اسماعيل===
===ضلع حجر اسماعيل===
قطعه 1: بسمله به همراه {{آیه|ط
'''قطعه 1''': بسمله به همراه {{آیه|الْحَجُّ أَشْهُرٌ مَعْلُوماتٌ فَمَنْ فَرَضَ فِيهِنَّ الْحَجَّ فَلا رَفَثَ وَ لا فُسُوقَ وَ لا جِدالَ فِي الْحَج}}<ref name=":1">سوره بقره(2)، آیه 197.</ref> به طول 323 سانتي‌متر.
}}(الْحَجُّ أَشْهُرٌ مَعْلُوماتٌ فَمَنْ فَرَضَ فِيهِنَّ الْحَجَّ فَلا رَفَثَ وَ لا فُسُوقَ وَ لا جِدالَ فِي الْحَج) (بقره/2، 197) به طول 323 سانتي‌متر.


قطعه 2: {{آیه|ط
'''قطعه 2''': {{آیه|وَما تَفْعَلُوا مِنْ خَيرٍ يعْلَمْهُ اللَّهُ وَتَزَوَّدُوا فَإِنَّ خَيرَ الزَّادِ التَّقْوی‏ وَاتَّقُونِ يا أُولِي الْأَلْباب}}<ref name=":1" /> به طول 238 سانتي‌متر.
}}(وَما تَفْعَلُوا مِنْ خَيرٍ يعْلَمْهُ اللَّهُ وَتَزَوَّدُوا فَإِنَّ خَيرَ الزَّادِ التَّقْوی‏ وَاتَّقُونِ يا أُولِي الْأَلْباب) (بقره/2، 197) به طول 238 سانتي‌متر.


قطعه 3: {{آیه|ط
'''قطعه 3''': {{آیه|لَيسَ عَلَيكمْ جُناحٌ أَنْ تَبْتَغُوا فَضْلاً مِنْ رَبِّكمْ فَإِذا أَفَضْتُمْ مِنْ عَرَفاتٍ فَاذْكرُوا اللَّهَ عِنْدَ الْمَشْعَرِ الْحَرام}}<ref>سوره بقره(2)، آیه 198.</ref> به طول 252 سانتي‌متر.
}}(لَيسَ عَلَيكمْ جُناحٌ أَنْ تَبْتَغُوا فَضْلاً مِنْ رَبِّكمْ فَإِذا أَفَضْتُمْ مِنْ عَرَفاتٍ فَاذْكرُوا اللَّهَ عِنْدَ الْمَشْعَرِ الْحَرام) (بقره/2، 198) به طول 252 سانتي‌متر.


قطعه 4: {{آیه|ط
'''قطعه 4''': {{آیه|وَ اذْكرُوهُ كما هَداكمْ وَ إِنْ كنْتُمْ مِنْ قَبْلِهِ لَمِنَ الضَّالِّين‏ ثُمَّ أَفِيضُوا مِنْ حَيثُ أَفاضَ النَّاسُ وَ اسْتَغْفِرُوا اللَّهَ}}<ref>سوره بقره(2)، آیات 198 و 199.</ref> به طول 199 سانتي‌متر.<ref>. نک: موزه و پرده‌بافي، ص122-137.</ref>
}}(وَ اذْكرُوهُ كما هَداكمْ وَ إِنْ كنْتُمْ مِنْ قَبْلِهِ لَمِنَ الضَّالِّين‏ ثُمَّ أَفِيضُوا مِنْ حَيثُ أَفاضَ النَّاسُ وَ اسْتَغْفِرُوا اللَّهَ) (بقره/2، 198-199) به طول 199 سانتي‌متر.<ref>. نک: موزه و پرده‌بافي، ص122-137.</ref>


زير حزام در چهار سوي کعبه کتيبه‌هايي قرار دارد که در سه جهت، منقش به آيات قرآن است و در ضلع مقام ابراهيم، بزرگ‌ترين کتيبه به طول 490 سانتي‌متر، به مکان ساخت و اهدا کننده پرده اشاره مي‌کند. افزون بر اين، بين کتيبه‌هاي ياد شده، قطعه‌هايي مربع شکل، موسوم به «کردشيات» و منقوش به سوره توحيد و نيز پارچه‌نوشته‌هايي با عبارات حمدله و اسماي الهي، در چهار طرف کعبه، قرار دارند.<ref>. موزه و پرده‌بافي، ص56، 124-137؛ کعبه و جامه آن، ص214، 264؛ ميقات حج، ش38، ص99-100، «کمربند کعبه و نوشته‌هاي روي آن».</ref>
زير حزام در چهار سوي کعبه کتيبه‌هايي قرار دارد که در سه جهت، منقش به آيات قرآن است. میان کتيبه‌هاي ياد شده، قطعه‌هايي مربع شکل، موسوم به «کردشيات» و منقوش به سوره توحيد و نيز پارچه‌نوشته‌هايي با عبارات حمدله و اسماي الهي، در چهار طرف کعبه، قرار دارند.<ref>. موزه و پرده‌بافي، ص56، 124-137؛ کعبه و جامه آن، ص214، 264؛ ميقات حج، ش38، ص99-100، «کمربند کعبه و نوشته‌هاي روي آن».</ref>


==پیشینه==
==پیشینه==
 
<br />
==جستارهای وابسته==
==جستارهای وابسته==


نسخهٔ ‏۲۲ ژوئن ۲۰۲۰، ساعت ۱۶:۳۹

حِزام یا طِراز یا مِنطقه، کمربند و نوار دور پرده کعبه است

نام

واژه حزام، از ريشه «ح ز م» به معناي بستن، محکم و جمع کردن است[۱] و به کمربند زين چارپايان[۲] يا هر کمربندی[۳] گفته مي‌شود.

کمربند و نوار دور پرده کعبه را نیز حزام گفته‌اند[۴] و پاره‌ای منابع از آن با نام «طِراز»[۵] يا «مِنطقه»[۶] ياد کرده‌اند.

ویژگی‌ها

حزامِ پرده کعبه، به درازای ۴۵ متر و پهنای ۹۵ سانتی‌متر بوده و از ۱۶ قطعه متصل به هم تشکیل شده است. حزام، دور پرده کعبه و در بخش پایین با فاصله نه متر از زمین نصب شده است.[۷]

حزام، در کارگاه پرده‌بافی تولید می‌شود.[۸] پارچه‌های آن ابریشمی[۹] و سیاه بوده[۱۰] و نقوش و آیات قرآن، به خط ثلث مرکب[۱۱] با نخ‌های نقره‌ای زراندود گلدوزی شده است.[۱۲]

نوشته‌ها

کاتب نوشته‌ها، عبدالرحیم امین بخاری، از کاتبان دوره عبدالعزیز آل سعود (حک: 1319-1373ق) است.[۱۳] نوشه‌های روی قطعه‌های حزام، آیه‌هایی از قرآن با درون‌مایه کعبه و حج است. آیات یاد شده که در چهار سوی کعبه با بسمله آغاز می‌شود، چنین است:

ضلع مقام ابراهيم

  • قطعه 1: بسمله به همراه ﴿وَإِذْ جَعَلْنَا الْبَيتَ مَثابَةً لِلنَّاسِ وَأَمْناً وَاتَّخِذُوا مِنْ مَقامِ إِبْراهِيمَ مُصَلًّي﴾[۱۴] به طول 289 سانتي‌متر.
  • قطعه 2: ﴿وَعَهِدْنا إِلي إِبْراهِيمَ وَ إِسْماعِيلَ أَنْ طَهِّرا بَيتِي لِلطَّائِفِينَ وَ الْعاكفِينَ وَ الرُّكعِ السُّجُود﴾[۱۴] به طول 303 سانتي‌متر.
  • قطعه 3: ﴿وَإِذْ يرْفَعُ إِبْراهِيمُ الْقَواعِدَ مِنَ الْبَيتِ وَإِسْماعِيلُ رَبَّنا تَقَبَّلْ مِنَّا إِنَّك أَنْتَ السَّمِيعُ الْعَلِيم‏﴾[۱۵] به طول 314 سانتي‌متر.
  • قطعه 4: ﴿رَبَّنا وَاجْعَلْنا مُسْلِمَينِ لَك وَ مِنْ ذُرِّيتِنا أُمَّةً مُسْلِمَةً لَك وَ أَرِنا مَناسِكنا وَ تُبْ عَلَينا إِنَّك أَنْتَ التَّوَّابُ الرَّحِيم﴾[۱۶] به طول 338 سانتي‌متر.

ضلع بين رکن حجرالاسود و رکن يمانی (شرقی)

قطعه 1: بسمله به همراه ﴿قُلْ صَدَقَ اللَّهُ فَاتَّبِعُوا مِلَّةَ إِبْراهِيمَ حَنِيفاً وَما كانَ مِنَ الْمُـشْرِكين ﴾[۱۷] به طول 254 سانتي‌متر.

قطعه 2: ﴿إِنَّ أَوَّلَ بَيتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِي بِبَكةَ مُبارَكاً وَهُدي لِلْعالَمِين ﴾[۱۸] به طول 267 سانتي‌متر.

قطعه 3: ﴿فِيهِ آياتٌ بَيناتٌ مَقامُ إِبْراهِيمَ وَمَنْ دَخَلَهُ كانَ آمِناً﴾[۱۴] به طول 203 سانتي‌متر.

قطعه 4: ﴿وَلِلَّهِ عَلَی النَّاسِ حِجُّ الْبَيتِ مَنِ اسْتَطاعَ إِلَيهِ سَبِيلاً وَمَنْ كفَرَ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِي عَنِ الْعالَمِين﴾[۱۴] به طول 303 سانتي‌متر.

ضلع مستجار

قطعه 1: بسمله به همراه ﴿وَإِذْ بَوَّأْنا لِإِبْراهِيمَ مَكانَ الْبَيتِ أَنْ لا تُشْـرِك بِي شَيئاً وَطَهِّرْ بَيتِي لِلطَّائِفِينَ وَالْقائِمِينَ وَالرُّكعِ السُّجُود﴾[۱۹] به طول 328 سانتي‌متر.

قطعه 2: ﴿وَأَذِّنْ فِي النَّاسِ بِالْحَجِّ يأْتُوك رِجالاً وَعَلي‏ كلِّ ضامِرٍ يأْتِينَ مِنْ كلِّ فَجٍّ عَمِيق﴾[۲۰] به طول 243 سانتي‌متر.

قطعه 3: ﴿لِيشْهَدُوا مَنافِعَ لَهُمْ وَ يذْكرُوا اسْمَ اللَّهِ فِي أَيامٍ مَعْلُوماتٍ عَلی ما رَزَقَهُمْ مِنْ بَهِيمَةِ الْأَنْعامِ فَكلُوا مِنْها﴾[۲۱] به طول 337 سانتي‌متر.

قطعه 4: ﴿وَأَطْعِمُوا الْبائِسَ الْفَقِير ثُمَّ لْيقْضُوا تَفَثَهُمْ وَلْيوفُوا نُذُورَهُمْ وَلْيطَّوَّفُوا بِالْبَيتِ الْعَتِيق﴾[۲۲] به همراه «صدق الله العظيم» به طول 304 سانتي‌متر.

ضلع حجر اسماعيل

قطعه 1: بسمله به همراه ﴿الْحَجُّ أَشْهُرٌ مَعْلُوماتٌ فَمَنْ فَرَضَ فِيهِنَّ الْحَجَّ فَلا رَفَثَ وَ لا فُسُوقَ وَ لا جِدالَ فِي الْحَج﴾[۲۳] به طول 323 سانتي‌متر.

قطعه 2: ﴿وَما تَفْعَلُوا مِنْ خَيرٍ يعْلَمْهُ اللَّهُ وَتَزَوَّدُوا فَإِنَّ خَيرَ الزَّادِ التَّقْوی‏ وَاتَّقُونِ يا أُولِي الْأَلْباب﴾[۲۳] به طول 238 سانتي‌متر.

قطعه 3: ﴿لَيسَ عَلَيكمْ جُناحٌ أَنْ تَبْتَغُوا فَضْلاً مِنْ رَبِّكمْ فَإِذا أَفَضْتُمْ مِنْ عَرَفاتٍ فَاذْكرُوا اللَّهَ عِنْدَ الْمَشْعَرِ الْحَرام﴾[۲۴] به طول 252 سانتي‌متر.

قطعه 4: ﴿وَ اذْكرُوهُ كما هَداكمْ وَ إِنْ كنْتُمْ مِنْ قَبْلِهِ لَمِنَ الضَّالِّين‏ ثُمَّ أَفِيضُوا مِنْ حَيثُ أَفاضَ النَّاسُ وَ اسْتَغْفِرُوا اللَّهَ﴾[۲۵] به طول 199 سانتي‌متر.[۲۶]

زير حزام در چهار سوي کعبه کتيبه‌هايي قرار دارد که در سه جهت، منقش به آيات قرآن است. میان کتيبه‌هاي ياد شده، قطعه‌هايي مربع شکل، موسوم به «کردشيات» و منقوش به سوره توحيد و نيز پارچه‌نوشته‌هايي با عبارات حمدله و اسماي الهي، در چهار طرف کعبه، قرار دارند.[۲۷]

پیشینه


جستارهای وابسته

پانویس

  1. ↑ . الصحاح، ج5، ص1898؛ معجم مقاييس اللغه، ج2، ص53؛ النهايه، ج1، ص379، «حزم».
  2. ↑ . معجم مقاييس اللغه، ج2، ص53-54؛ لسان العرب، ج12، ص131، «حزم».
  3. ↑ . تاج العروس، ج16، ص145-146، «حزم».
  4. ↑ . الکعبة و الکسوه، ص180-189؛ موزه و پرده‌بافي، ص109.
  5. ↑ . نک: رحله ابن بطوطه، ج1، ص410؛ افادة الانام، ج1، ص449؛ تاريخ الکعبة المعظمه، ص262.
  6. ↑ . مفرحة الانام، ص75؛ مرآة الحرمين، ج1، ص277.
  7. ↑ . الکعبة و الکسوه، ص180-189؛ موزه و پرده‌بافي، ص109.
  8. ↑ . موزه و پرده‌بافي، ص108-109.
  9. ↑ . موزه و پرده‌بافي، ص105.
  10. ↑ . http://factory.gph.gov.sa
  11. ↑ . موزه و پرده‌بافي، ص107.
  12. ↑ . موزه و پرده‌بافي، ص107.
  13. ↑ . کعبه و جامه آن، ص260.
  14. ↑ ۱۴٫۰ ۱۴٫۱ ۱۴٫۲ ۱۴٫۳ سوره بقره (2)، آیه 125. خطای یادکرد: برچسب <ref> نامعتبر؛ نام «:0» چندین بار با محتوای متفاوت تعریف شده است
  15. ↑ سوره بقره(2)، آیه 127.
  16. ↑ سوره بقره(2)، آیه 128.
  17. ↑ سوره آل عمران (3)، آیه 95.
  18. ↑ سوره آل عمران(3)، آیه 96.
  19. ↑ سوره حج(22)، آیه 26.
  20. ↑ سوره حج (22)، آیه 27.
  21. ↑ سوره حج(22)، آیه 28.
  22. ↑ سوره حج (22)، آیات 28 و 29.
  23. ↑ ۲۳٫۰ ۲۳٫۱ سوره بقره(2)، آیه 197.
  24. ↑ سوره بقره(2)، آیه 198.
  25. ↑ سوره بقره(2)، آیات 198 و 199.
  26. ↑ . نک: موزه و پرده‌بافي، ص122-137.
  27. ↑ . موزه و پرده‌بافي، ص56، 124-137؛ کعبه و جامه آن، ص214، 264؛ ميقات حج، ش38، ص99-100، «کمربند کعبه و نوشته‌هاي روي آن».

منابع

محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل [ حزام، ج۷].
  • آثار اسلامی مکه و مدینه، رسول جعفریان، تهران، انتشارات مشعر، ۱۳۸۶ش.
  • اخبار الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد الملکی (م. ۱۰۶۶ق)، تحقیق غلام مصطفی، بیروت، دارالصحوه، ۱۴۰۵ق.
  • الاطلس المصور لمکة المکرمة و المشاعر المقدسه، معراج نواب احمد نورا و عبدالله صالح شاووش، ریاض، دارالملک العزیز، ۱۴۲۴ق.
  • اعلام الانام بتاریخ بیت الله الحرام، محمد صالح العبدری الحجبی، به کوشش اسماعیل احمد، مکه، جامعة ام القری، ۱۴۰۵ق.
  • افادة الانام بذکر اخبار بلد الله الحرام، عبدالله بن محمد الغازی (م. ۱۳۶۵ق)، به کوشش عبدالملک بن عبدالله بن دهیش، مکه، مکتبة الاسدی، ۱۴۳۰ق.
  • تاج العروس من جواهر القاموس، مرتضی الزبیدی (م. ۱۲۰۵ق)، به کوشش علی شیری، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۴ق.
  • التاریخ القویم لمکة و بیت الله الکریم، محمد طاهر الکردی، تصحیح عبدالملک بن عبدالله بن دهیش، بیروت، دار خضر، ۱۴۲۰ق.
  • تاریخ الکعبة المعظمة عمارتها و کسوتها و سدانتها، حسین عبدالله باسلامه، جده، تهامه، ۱۴۰۲ق.
  • تاریخ مکة المشرفة و المسجدالحرام و المدینة الشریفة و القبر الشریف، محمد بن احمد ابن الضیاء (م. ۸۵۴ق)، مکه، مکتبة التجاریة مصطفی احمد الباز، ۱۴۱۶ق.
  • تاریخ مکه، دراسات فی السیاسه و العلم و الاجتماع و العمران، احمد السباعی (م. ۱۴۰۴ق)، مکه، مطبوعات نادی مکه الثقافی، ۱۴۰۴ق.
  • تحصیل المرام فی اخبار البیت الحرام و المشاعر العظام و مکة و الحرم و ولاتها الفخام، محمد بن احمد الصباغ (م. ۱۳۲۱ق)، به کوشش عبدالملک بن عبدالله بن دهیش، مکه، مکتبة الاسدی، ۱۴۲۴ق.
  • رحلة ابن جبیر، محمد بن احمد (م. ۶۱۴ق)، بیروت، دار مکتبة الهلال، ۱۹۸۶م.
  • الرحلة الحجازیه، محمد لبیب البتنونی، مصر، الجمالیه، ۱۳۲۹ق.
  • رحلة ابن بطوطه (تحفة النظار فی غرائب الامصار و عجائب الاسفار)، ابن بطوطه (م. ۷۷۹ق)، تحقیق عبدالهادی تازی، رباط، اکادیمیه المملکه المغربیه، ۱۴۱۷ق.
  • سفرنامه ناصرخسرو، ناصر خسرو (م. ۴۸۱ق)، به کوشش الخشاب، بیروت، دارالکتاب الجدید، ۱۹۸۳م.
  • شفاء الغرام باخبار البلد الحرام، محمد بن احمد التقی الفاسی (م. ۸۳۲ق)، به کوشش گروهی از علما، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۲۱ق.
  • صبح الاعشی فی صناعة الانشاء، احمد بن علی قلقشندی (م. ۸۲۱ق)، به کوشش سهیل صادق زکار، دمشق، وزاره الثقافه، ۱۹۸۱م.
  • الصحاح (تاج اللغة وصحاح العربیه)، اسماعیل بن حماد الجوهری (م. ۳۹۳ق)، به کوشش احمد عبدالغفور العطار، بیروت، دارالعلم للملایین، ۱۴۰۷ق.
  • العقد الفرید، احمد بن محمد بن عبد ربه (۲۴۶–۳۲۸ق)، به کوشش مفید محمد قمیحه، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۰۴ق.
  • فرهنگ‌نامه حج، مجتبی تونه‌ای، مشهور، ۱۳۹۰ش.
  • الکعبة والکسوة منذ اربعه الاف سنه حتی الیوم، احمد عبدالغفور عطار، مکه، ۱۳۹۷ق.
  • کعبه و جامه آن از آغاز تاکنون، محمد الدقن، ترجمه انصاری، تهران، انتشارات مشعر، ۱۳۸۴ش.
  • لسان العرب، محمد بن مکرم ابن منظور (۶۳۰–۷۱۱ق)، قم، انتشارات ادب الحوزه، ۱۴۰۵ق.
  • المحمل و الحج، یوسف احمد، قاهره، ۱۳۵۶ق.
  • مرآة الحرمین، ابراهیم رفعت باشا (م. ۱۳۵۳ق)، قم، المطبعة العلمیه، ۱۳۴۴ق.
  • مصنع کسوة الکعبة المشرفه، الرئاسة العامه لشئون المسجدالحرام، ۱۴۱۹ق.
  • معجم مقاییس اللغه، احمد بن فارس (م. ۳۹۵ق)، به کوشش عبدالسلام محمد هارون، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۱۴۰۴ق.
  • مفرحة الانام فی تأسیس بیت الله الحرام، زین العابدین بن نورالدین الحسینی الکاشانی (م. قرن۱۱ق)، به کوشش عبودی نصار، تهران، انتشارات مشعر، ۱۴۲۸ق.
  • منائح الکرم فی اخبار مکة و البیت و ولاة الحرم، علی بن تاج‌الدین السنجاری (م. ۱۱۲۵ق)، تحقیق جمیل عبدالله محمد المصری، مکه، جامعه ام القری، ۱۴۱۹ق.
  • موزه و پرده‌بافی مکه مکرمه، عمار ابوطالبی، تهران، انتشارات مشعر، ۱۳۸۷ش.
  • موسوعة مرآة الحرمین الشریفین، ایوب صبری باشا (م. ۱۲۹۰ق)، القاهره، دارالآفاق العربیه، ۱۴۲۴ق.
  • میقات حج (فصلنامه)، تهران، حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت.
  • النهایة فی غریب الحدیث و الاثر، ابن اثیر (م. ۶۰۶ق)، به کوشش طاهر احمد الزاوی و محمود محمد الطناحی، قم، اسماعیلیان، ۱۳۶۴ش.
برگرفته از «https://wikihaj.com/index.php?title=حزام&oldid=33732»