داستان باریافتگان (کتاب)

داستان باریافتگان

سفرنامه میر سید احمد هدایتی به کوشش سید علی قاضی عسکر تدوین شده است. میرسید احمد هدایتی متولی آستان حضرت عبدالعظیم بود و در سال 1299ه.ش راهی سفر حج شد.این زمان مقارن جنگ جهانی اول است. وی در مسیر حج گزاری خود با گذر از مناطق مختلف ایران که تحت اشغال متفقین بود و نیز عراق و هند که مستعمره انگلیس بود، گزارشی از مناطق مسلمان نشین در زمان جنگ جهانی اول ارائه می دهد.

مسیرحج گزاری

میرسیداحمد هدایتی، سفر خود را از تهران آغاز نمود و پس از عبور از شهرهای مناطق مرکزی و غربی به مرز عراق رسیده و در آن جا پس از زیارت عتبات با کشتی سفر را آغاز نموده و بعد از توقف در کراچی سرانجام با طی طریق از مسیر دریا به جده و سرزمین حجاز رسید.

در ایران

کرج، کردان،شریف آباد، شاهزاده حسین ، قزوین، نهاوند، آب گرم، آوج، همدان، مقبره بوعلی سینا، زیارتگاه یهودیان، اسدآباد، کنگاور، صحنه، بیستون، کرمانشاهان، کتیبه بیستون،طاق کسری، سرپل ذهاب، قصرشیرین، شهرها و مناطقی است که میرسید احمد هدایتی در مسیر سفر خود از آن ها نام برده و درباره آب و هواو محصولات و آداب مردم هر منطقه اطلاعاتی داده است.

در عراق

بغداد، کاظمین: مقبره شیخ کلینی، مرقد عثمان بن عمروی، سامره:سرداب مطهر، مرقد شیخ مفید، مقبره سید مرتضی و سیدرضی، مزارطفلان مسلم، کربلا: زیارت مرقد امام حسین(ع)، مرقد حضرت ابوالفضل(ع)، مزار حربن یزید ریاحی، مزارابن فهد حلی، نجف: زیارت مرقد امام علی(ع)، مسجدکوفه، وادی السلام. مدفن سلمان، ایوان مدائن، شهر کوت، شهر عشاربصره: مسجد بصره، قبر زبیربن عوام شهر ها و اماکنی است سیداحمد هدایتی از آن ها نام برده است.

در هند

سیداحمد هدایتی در بصره سوار کشتی شده و این کشتی در کراچی پهلو می گیرد. بازدید از باغ وحش و بتکده، حضور زائرین کابلی، شورش استقلال طلبان هندوستان، آبله کوبی برای دریافت بلیط کشتی از مطالبی است که در زمان حضور در کراچی بیان شده است.

پرشدن ظرفیت کشتی که قصد عزیمت به جده را داشت و جاماندن سید احمد و جمعی از زائرین مسأله ای است که به آن پرداخته شده. سید احمد از دیدار با حاکم انگلیسی کراچی درباره این موضوع می نویسد و در نهایت راهی شدن با کشتی دیگر از بمبئی به سمت جده به همراه دیگر بازماندگان.

در مکه

در جده پس از زیارت حضرت حوا با کرایه شتر و همراهی حمله داران به سمت مکه حرکت کردند. از عبدالرحمان مطوف مسئول حج شیعیان در مکه سخن می گوید و مناسک حج مانند وقوف در عرفات و منا را ذکر می کند. عید قربان و شلیک توپ در این شب به فرمان ملک حسین ، رفتن به قبرستان ابوطالب، از دیگر موارد است. کتابخانه های مسجدالحرام و کتاب فروشی های مکه نیز در مشاهدات سیداحمد ذکر شده است.

به دعوت پادشاه عربستان شریف حسین از بزرگان حجاج می پردازد.اعلام استقلال حجاز از سوی شریف حسین و تأسیس حکوت الهاشمیه العربیه از سوی او163. در این جلسه ملک شریف نا امن بودن مسیر مراجعت از طریق شام را تحت سلطه فرانسویان قرارداشت را بیان می کند و راه رابغ تا ینبع را پیشنهاد می دهد.165
همچنین به نا امنی و دزدی در مسیر حرکت حاجیان می پردازد.183-184

در مدینه

در مسیر رفتن به مدینه، رسیدن به رابغ و انجام عزاداری تاسوعا و عاشورای حسینی در این محل را که مشهور به عداوت با روافض بودند ذکر می کند.185 و این نکته را عنوان می کند که تا پیش از این اظهار تشیع در این محل امکان به سبب عداوت نسبت به شیعیان مقدور نبود ولی در آن زمان بلامانع بوده و آنان توانسته اند عزاداری را انجام دهند.186 مسجد شجره و زیارت بقیع، زیارت شهدای احد، زیارت حرم نبوی از دیگر موارد است. همچنین به مجادله با حمله دارها به سبب مدت اقامت در مدینه و جانب داری حاکم مدینه از ایشان اشاره می کند و از حضور به نزد حاکم مدینه و شکایت در این موردصحبت می کند. کتابخانه مدینه، کتاب فروشی های ودینه، برشمردنویژگی های شهری مدینه و نیز مسجدالنبی از دیگر موارد مطروحه می باشد.

مسیر بازگشت

سید احمد از ینبع با کشتی راهی جده شده و در مدت اقامت در جده کتاب تاریخ مکه تحت عنوان« العلام بأعلام بیت الله الحرام» خریداری نموده و قسمتی از آن را به صورت ترجمه در سفرنامه خود ذکر کرده است.228 از جده با کشتی راهی کراچی می شود و از عزاداری مسافرین بعه مناسبت 29 صفر در کشتی سخن می گوید.240

گم کردن راه و فوت مسافرین در کشتی در دیگر موارد است.243 مسافرین بعد از پیاده شدن در کراچی  راهی  بمبئی می شدند.در این شهر سید احمد با زدن تلگراف به تهران از حمله بلشویک ها به رشت مطلع شده و این  مسأله را در سفرنامه خود بازتاب داده است.249

در بندر عشار مسافرین معاینه پزشکی شدند پس از چندین توقف سید کاظم از کشتی پیاده و با ماشین راهی بغداد می شود. در عراق زیارت عتبات عالیات انجام شد. لیکن در مسیر رسیدن به کربلا از خانه های اعراب که توسط انگلیسی ها آتش زده شده بود یاد می کند.260 قصر شیرین کرمانشاه همدان از شهرهای در مسیر بازگشت بودند.سید احمد در همدان از کودتای سیدضیاالدین طباطبایی مطلع می شود. 270 در پیان سفر راهی قم شده 271و در نهایت سیزدهم رجب به حرم عبدالعظیم باز گشته است. 279