آبار علی: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۲۶ اوت ۲۰۱۷، ساعت ۱۷:۵۶

آبار علی منطقه و نخلستانی در جنوب مدینه دارای چاه‌های آب، منسوب به امام علی‌(ع). این مکان اکنون میان راه قدیم مدینه به مکه و بزرگراه جدید مدینه به مکه قرار دارد. برخی در خصوص علت نام‌گذاری آن گفته‌اند: امام علی(ع) در زمان خانه‌نشینی چاه‌هایی را دراین منطقه برای حج‌گزاران و سایر مردم احداث کرد. یکی از علمای معاصر اهل‌سنت، آبار علی را به علی بن دینار، سلطان دارفور در جنوب سودان، نسبت داده است؛ اما ذکر نام آبار علی در منابع مسلمانان پیش از سفر علی بن دینار به مکه، این سخن را رد می‌کند.

مفهوم‌شناسی

آبار و اَبیار جمع بِئْر و به معنای چاه‌ها است.^[۱] آبار علی نام منطقه‌ای است در ۷ یا ۹ کیلومتری جنوب شهر مدینه،^[۲] در وادی عقیق و دامنه غربی کوه عیر که نزدیک ذوالحلیفه و بر سر راه مکه قرار دارد و دارای چاه‌های آب و نخلستان‌های فراوان است.^[۳]

در کتاب‌های مناسک حج و آثار فقهی شیعه^[۴] و اهل سنت^[۵] از آن با الفاظ اَبیار و آبیار علی نیز یاد شده است. بسیاری از نویسندگان اهل‌سنت از قرن نهم هجری به بعد، آبارعلی و ذوالحلیفه و مسجد شجره را نام یک مکان و میقات مردم مدینه دانسته‌اند.^[۶] نام معروف امروزی آن آبار علی است.^[۷]

محل منطقه

این مکان اکنون میان دو راه جای دارد:

راه قدیم مدینه به مکه که از باب عنبریه خارج می‌شد و از کنار راه آهن حجاز به شام می‌گذشت و به سمت مکه می‌رفت.
بزرگراه جدید مدینه به مکه که از میدان مسجد قبا جدا می‌شود.^[۸] در تابلو مکان‌نما نیز نام آبارعلی و ذوالحُلَیفه و مسجد شجره کنار هم آمده‌اند. ^[۹]

علت نامگذاری

برخی از منابع اهل سنت در خصوص علت نامگذاری این مکان به آبار علی گفته‌اند:‌ امام علی(ع) این چاه‌ها را در آن منطقه حفر کرده است.^[۱۰] شماری از منابع شیعه علت را آن دانسته‌اند که امام علی(ع) در روزگار خانه‌نشینی در این منطقه چندین حلقه چاه احداث و برای استفاده حج‌گزاران و سایر مردم وقف کرد.^[۱۱]

در برخی از منابع نیز آمده است که این چاه‌ها پیش از هجرت پیامبر(ص) به مدینه وجود داشته است و امام علی(ع) به فرمان او در کنار این چاه‌ها با قبایلی از جن‌ها جنگیده و آنان را به سختی شکست داده است. منابع اهل‌سنت این مطلب را باور عوام دانسته و بر نادرستی‌اش تأکید کرده‌اند.^[۱۲] یکی از مراجع تقلید معاصر شیعه نیز درباره این گزارش گفته است: «متن این خبر و سند برای ما ثابت نشده است.»^[۱۳]

علی بن ابیطالب یا علی بن دینار

یکی از علمای معاصر اهل‌سنت در مصر، آبار علی را منسوب به علی بن دینار، سلطان دارفور در جنوب سودان، دانسته و نسبت آن به علی بن ابی‌طالب را نادرست خوانده است. به گفته وی، علی بن دینار در سال ۱۸۹۸م./ ۱۳۱۵ق. در سفر حج، چاه‌های آب ذوالحلیفه را بازسازی و دایر کرد و از آن پس این منطقه به نام او آبارعلی خوانده شد؛^[۱۴] اما از آنجا که نام آبار علی در منابعی آمده است که پیش از سفر حج علی بن دینار، نوشته شده‌اند، این دیدگاه را نادرست می‌دانند.

پیوند به بیرون

منبع مقاله:

پانویس

↑ العین، ج۸، ص۲۹۰؛ لسان العرب، ج۴، ص۳۷؛ تاج العروس، ج۶، ص۴۳، «بأر».
↑ عمدة القاری، ج۲۵، ص۶۲؛ البحر الرائق، ج۲، ص۵۵۵؛ مناسک حج، صافی، ص۲۷.
↑ نک: المعالم الاثیره، ص۱۰۳؛ معجم الفاظ الفقه الجعفری، ص۱۹۸.
↑ مناسک حج، صافی، ص۵۷؛ معجم الفاظ الفقه الجعفری، ص۱۹۸؛ الحج و العمره، ص۱۷۵.
↑ العهود المحمدیه، ص۶۰؛ الدر المختار، ج۲، ص۵۲۲؛ فتاوی اللجنه، ج۱۱، ص۱۸۱، ۲۳۸.
↑ عمدة القاری، ج۱۷، ص۲۲۵؛ ج۲۵، ص۶۲؛ مواهب الجلیل، ج۴، ص۴۱.
↑ کلمة التقوی، ج۳، ص۲۳۰؛ اعمال الحرمین، ص۱۳؛ مناسک حج، صافی، ص۲۷.
↑ معجم الفاظ الفقه الجعفری، ص۱۹۸.
↑ کلمة التقوی، ج۳، ص۲۳۰؛ اعمال الحرمین، ص۱۳؛ مناسک حج، صافی، ص۲۷.
↑ اعانة الطالبین، ج۲، ص۳۴۱.
↑ نک مناسک حج، ابطحی، ص۵۴-۵۵؛ چهارده نور پاک، ج۱۲، ص۱۶۷۱-۱۶۷۲.
↑ نک البحر الرائق، ج۲، ص۵۵۵؛ الدر المختار، ج۲، ص۵۲۲-۵۲۳؛ کشف الخفاء، ج۲، ص۴۱۸.
↑ نک صراط النجاة، ج۲، ص۴۵۱.
↑ نک: ,http://www.yabdoo.com, http://www.ibtesama.com http://www.sohbanej.com, http://www.daralansar.com.

منابع

اعانة الطالبین: السید البکری الدمیاطی (م.۱۳۱۰ق.)، بیروت،‌دار الفکر، ۱۴۱۸ق
اعمال الحرمین: علی بن منصور المرهون،‌دار الهدی، ۱۴۲۲ق
البحر الرائق: ابونجیم المصری (م.۹۷۰ق.)، به کوشش زکریا عمیرات، بیروت،‌دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق
تاج العروس: الزبیدی (م.۱۲۰۵ق.)، به کوشش علی شیری، بیروت،‌دار الفکر، ۱۴۱۴ق
تاریخ المدینة المنوره: ابن شبّة النمیری (م.۲۶۲ق.)، به کوشش شلتوت، قم،‌دار الفکر، ۱۴۱۰ق
تحفة الاحوذی: المبارک فوری (م.۱۳۵۳ق.)، بیروت،‌دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۰ق
تهذیب الاحکام: الطوسی(م.۴۶۰ق.)، به کوشش موسوی و آخوندی، تهران،‌دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۶۵ش
چهارده نور پاک: عقیقی بخشایشی، نوید اسلام، ۱۳۸۱ش
الحج والعمرة فی الکتاب والسنه: الری شهری، قم،‌دار الحدیث، ۱۳۷۶ش
خلاصة الوفاء: السمهودی (م.۹۱۱ق.)، به کوشش محمد الامین
الدرالمختار: الحصکفی (م.۱۰۸۸ق.)، به کوشش مکتب البحوث، بیروت،‌دار الفکر، ۱۴۱۵ق
سبل السلام: الکحلانی (م.۱۱۸۲ق.)، مصطفی البابی، مصر، ۱۳۷۹ق
السنن الکبری: البیهقی (م.۴۵۸ق.)، بیروت،‌دار الفکر
شرح عمدة فی الفقه: ابن تیمیة (م.۷۲۸ق.)، به کوشش العطیشان، الریاض، مکتبة العبیکان، ۱۴۱۳ق
شرح مسند ابی‌حنیفه: ملاعلی القاری (م.۱۰۱۴ق.)، بیروت،‌دار الکتب العلمیه
صراط النجاة: میرزا جواد التبریزی، برگزیده، ۱۴۱۶ق
عمدة القاری: العینی (م.۸۵۵ق.)، بیروت،‌دار احیاء التراث العربی
عون المعبود: العظیم آبادی (م.۱۳۲۹ق.)، بیروت،‌دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق
العهود المحمدیه: عبدالوهاب الشعرانی (م.۹۷۳ق.)، مصطفی البابی، مصر، ۱۳۹۳ق
العین: خلیل (م.۱۷۵ق.)، به کوشش المخزومی و السامرائی،‌دار الهجره، ۱۴۰۹ق
فتاوی اللجنة الدائمه: احمد بن عبدالرزاق الدویش، الرئاسة العامة للبحوث العلمیة و الافتاء
فتح الباری: ابن حجر العسقلانی (م.۸۵۲ق.)، بیروت،‌دار المعرفه
فتوح البلدان: البلاذری (م.۲۷۹ق.)، به کوشش صلاح الدین المنجد، قاهره، النهضة المصریه، ۱۹۵۶م
کشف الخفاء: اسماعیل العجلونی (م.۱۱۶۲ق.)، بیروت،‌دار الکتب العلمیه، ۱۴۰۸ق
کلمة التقوی (فتاوی): محمد امین زین الدین، قم، مهر، ۱۴۱۳ق
لسان العرب: ابن منظور (م.۷۱۱ق.)، قم، ادب الحوزه، ۱۴۰۵ق
المصنّف: عبدالرزاق الصنعانی (م.۲۱۱ق.)، به کوشش حبیب الرحمن، المجلس العلمی
المعالم الاثیره: محمد محمد حسن شراب، بیروت،‌دار القلم، ۱۴۱۱ق
معجم البلدان: یاقوت الحموی (م.۶۲۶ق.)، بیروت،‌دار صادر، ۱۹۹۵م
معجم الفاظ الفقه الجعفری: احمد فتح‌الله، الدمام، ۱۴۱۵ق
مکاتیب الرسول: احمدی میانجی، به کوشش مرکز تحقیقات حج، تهران،‌دار الحدیث، ۱۴۱۹ق
مناسک حج و عمره: سید محمد علی ابطحی، ۱۴۱۸ق
مناسک حج: لطف‌الله صافی، قم،‌دار القرآن الکریم، ۱۴۱۶ق
مواهب الجلیل: الحطاب الرعینی (م.۹۵۴ق.)، به کوشش زکریا عمیرات، بیروت،‌دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۶ق
نیل الاوطار: الشوکانی (م.۱۲۵۵ق.)، بیروت،‌دار الجیل، ۱۹۷۳م.

[1] العین، ج۸، ص۲۹۰؛ لسان العرب، ج۴، ص۳۷؛ تاج العروس، ج۶، ص۴۳، «بأر».

[2] عمدة القاری، ج۲۵، ص۶۲؛ البحر الرائق، ج۲، ص۵۵۵؛ مناسک حج، صافی، ص۲۷.

[3] نک: المعالم الاثیره، ص۱۰۳؛ معجم الفاظ الفقه الجعفری، ص۱۹۸.

[4] مناسک حج، صافی، ص۵۷؛ معجم الفاظ الفقه الجعفری، ص۱۹۸؛ الحج و العمره، ص۱۷۵.

[5] العهود المحمدیه، ص۶۰؛ الدر المختار، ج۲، ص۵۲۲؛ فتاوی اللجنه، ج۱۱، ص۱۸۱، ۲۳۸.

[6] عمدة القاری، ج۱۷، ص۲۲۵؛ ج۲۵، ص۶۲؛ مواهب الجلیل، ج۴، ص۴۱.

[7] کلمة التقوی، ج۳، ص۲۳۰؛ اعمال الحرمین، ص۱۳؛ مناسک حج، صافی، ص۲۷.

[8] معجم الفاظ الفقه الجعفری، ص۱۹۸.

[9] کلمة التقوی، ج۳، ص۲۳۰؛ اعمال الحرمین، ص۱۳؛ مناسک حج، صافی، ص۲۷.

[10] اعانة الطالبین، ج۲، ص۳۴۱.

[11] نک مناسک حج، ابطحی، ص۵۴-۵۵؛ چهارده نور پاک، ج۱۲، ص۱۶۷۱-۱۶۷۲.

[12] نک البحر الرائق، ج۲، ص۵۵۵؛ الدر المختار، ج۲، ص۵۲۲-۵۲۳؛ کشف الخفاء، ج۲، ص۴۱۸.

[13] نک صراط النجاة، ج۲، ص۴۵۱.

[14] نک: ,http://www.yabdoo.com, http://www.ibtesama.com http://www.sohbanej.com, http://www.daralansar.com.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

@@ خط ۱۹: / خط ۱۹: @@
 ==علی بن ابیطالب یا علی بن دینار==
-یکی از علمای معاصر اهل‌سنت در مصر، آبار علی را منسوب به علی بن دینار، سلطان دارفور در جنوب سودان، دانسته و نسبت آن به علی بن ابی‌طالب را نادرست خوانده است. به گفته وی، علی بن دینار در سال ۱۸۹۸م./ ۱۳۱۵ق. در سفر حج، چاه‌های آب ذوالحلیفه را بازسازی و دایر کرد و از آن پس این منطقه به نام او آبارعلی خوانده شد.<ref>نک: ,http://www.yabdoo.com, http://www.ibtesama.com http://www.sohbanej.com, http://www.daralansar.com.</ref> در پاسخ به ادعای وی، برخی از دانشمندان مقالاتی مستند و مستدل ارائه کرده‌اند.<ref>نک: http://www.alhejaznet.com</ref> افزون بر این پاسخ‌ها، مستنداتی استوار برای انتساب این چاه‌ها به علی بن ابی‌طالب(ع) وجود دارد. [[ابن ابی‌شیبه]] (م.۲۳۵ق.) به سند خود از طریق وکیع از حسن بن صالح از [[امام جعفر صادق|جعفر بن محمد(ع)]] آورده که رسول خدا(ص) قفیزین<ref>المصنف، ج۷، ص۶۴۱.</ref> (در برخی منابع<ref>فتوح البلدان، ج۱،ص۱۴؛ معجم البلدان، ج۴، ص۲۶۹.</ref>: فقیرین) و دو چاه قیس و شجره را به علی(ع) اقطاع کرد. [[بلاذری]] (م.۲۷۹ق.)<ref>فتوح البلدان، ج۱، ص۱۴.</ref>، بیهقی (م.۴۵۸ق.)<ref>السنن الکبری، ج۶، ص۱۴۶.</ref> و یاقوت حموی (م.۶۲۶ق.)<ref>معجم البلدان، ج۴، ص۲۶۹.</ref> نیز این خبر را نقل کرده‌اند. یکی از دانشوران، در توضیح وادی عقیق، مسیر آن را از جنوب شرقی به شمال غربی و دو چاه آب از امام علی(ع) را خلیقه در فاصله ۲۰ میلی [[مدینه]] و [[شجره]]، نزدیک مدینه و در محل میقات احرام و در غرب کوه عیر و رو به‌روی [[مسجد شجره]] در مسیر این وادی نام برده است.<ref>مکاتیب الرسول، ج۳، ص۴۸۸.</ref> همین سخن را [[ابن‌شبه|ابن‌شبّه]] (م.۲۶۲ق.)<ref>تاریخ المدینه، ج۱، ص۲۲۲.</ref> نیز در آثار خود آورده‌ است. برخی فقیرین را نام محلی در عالیه مدینه و نزدیک محل سکونت [[بنی‌قریظه]] و نام یک چاه آب دانسته‌اند.<ref>تاریخ المدینه، ج۱، ص۲۲۳؛ خلاصة الوفاء، ج۲، ص۱۵۵.</ref> [[عبدالرزاق صنعانی]] (م.۲۱۱ق.)<ref>المصنف، ج۱۰، ص۳۷۵.</ref> و [[شیخ طوسی]] (م.۴۶۰ق.)<ref>تهذیب، ج۹، ص۱۴۶.</ref> و منابع دیگر نیز از وقف فقیرین به دست علی(ع) خبر داده‌اند.
+یکی از علمای معاصر اهل‌سنت در مصر، آبار علی را منسوب به علی بن دینار، سلطان دارفور در جنوب سودان، دانسته و نسبت آن به علی بن ابی‌طالب را نادرست خوانده است. به گفته وی، علی بن دینار در سال ۱۸۹۸م./ ۱۳۱۵ق. در سفر حج، چاه‌های آب ذوالحلیفه را بازسازی و دایر کرد و از آن پس این منطقه به نام او آبارعلی خوانده شد؛<ref>نک: ,http://www.yabdoo.com, http://www.ibtesama.com http://www.sohbanej.com, http://www.daralansar.com.</ref> اما از آنجا که نام آبار علی در منابعی آمده است که پیش از سفر حج علی بن دینار، نوشته شده‌اند، این دیدگاه را نادرست می‌دانند.
-در منابع بسیاری از اهل‌سنت، طی قرون و اعصار از این منطقه به ویژه از محل میقات به عنوان بئر، اَبیار یا آبار علی یاد شده است. [[ابن تیمیه]] (م.۷۲۸ق.)<ref>شرح عمدة الفقه، ج۲، ص۳۱۴.</ref>، [[ابن حجر عسقلانی]] (م.۸۵۲ق.)<ref>فتح الباری، ج۳، ص۳۰۵.</ref>، [[عینی]] (م.۸۵۵ق.)<ref>عمدة القاری، ج۱۷، ص۲۲۵؛ ج۲۵، ص۶۲.</ref>، [[سمهودی]] (م.۹۱۱ق.)<ref>خلاصة الوفاء، ج۱، ص۲۷۳، ۳۰۹.</ref>، [[ابن نجیم مصری]] (م۹۷۰ق.)<ref>البحر الرائق، ج۲، ص۵۵۵.</ref>، [[رعینی]] (م.۹۵۴ق.)<ref>مواهب الجلیل، ج۴، ص۴۱.</ref>، [[شعرانی]] (م.۹۷۳ق.)<ref>العهود المحمدیه، ص۶۰.</ref>، [[ملاعلی قاری]] (م.۱۰۱۴ق.)<ref>شرح مسند ابی حنیفه، ص۲۲۳.</ref>، [[حصفکی]] (م.۱۰۸۸ق.)<ref>الدر المختار، ج۲، ص۵۲۲-۵۲۳.</ref>، [[کحلانی]] (م.۱۱۸۲ق.)<ref>سبل السلام، ج۲، ص۱۸۵.</ref>، [[شوکانی]] (م.۱۲۵۵ق.)<ref>نیل الاوطار، ج۵، ص۲۲؛ ج۷، ص۲۶۳.</ref>، [[مبارکفوری]] (م.۱۲۸۲ق.)<ref>تحفة الاحوذی، ج۳، ص۴۸۱.</ref>، [[عظیم‌آبادی]] (م.۱۳۲۹ق.)<ref>عون المعبود، ج۵، ص۱۱۱.</ref> و بسیاری منابع دیگر پیش از سفر حج [[علی بن دینار]] در سال ۱۳۱۵ق. از این منطقه با عنوان بئر یا آبار علی نام برده‌اند. بنابر این، سخن آن خطیب اهل‌سنت در نقدِ نسبت این منطقه به علی بن ابی‌طالب(ع) از تحقیق و انصاف دور است.
 ==پیوند به بیرون==