شاذروان: تفاوت میان نسخهها
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
خط ۱: | خط ۱: | ||
'''شاذَرْوان''' | '''شاذَرْوان''' | ||
علت آنکه در این قسمت شاذروان قرار داده نشده، این است که در بنای ابراهیم (ع) از کعبه تا نیمه حجر اسماعیل جزو خانه کعبه بوده است که در ساختمان قریش به علّت کمبود مال حلال از خانه کاستند و بر حجر افزودند.<ref name=":0">کعبه و مسجد الحرام در گذر تاریخ: گزیده التاریخ القویم لمکة و بیت الله الکریم، ص۱۵۲.</ref> البته شيعيان به استناد از روايات صحيحهاى كه در اين باره از امامان معصوم وارد شده است معتقدند كه كعبههيچگونه كاستى نداشته و مساحت آن همان مساحتى است كه به وسيلۀ حضرت ابراهيم خليل به هنگام ساختمان كعبه بوجود آورده، قرار دارد.<ref name=":1">کعبه و مسجد الحرام در گذر تاریخ: گزیده التاریخ القویم لمکة و بیت الله الکریم، ص۱۵۲، پاورقی.</ref> | |||
همچنین در پایین درِ کعبه، شاذروان قرار داده نشده و به صورت پلهای صاف به طول ۳۴۵ سانتیمتر ساخته شده است که مردم در ملتزم بر آن میایستند و به درگاه خداوند دعا و زاری میکنند.<ref name=":0" /> | |||
== پیشینه و فلسفه ایجاد شاذروان == | == پیشینه و فلسفه ایجاد شاذروان == | ||
خط ۲۰: | خط ۱۷: | ||
== معرفی اجمالی == | == معرفی اجمالی == | ||
شاذروان، برآمدگى شيبدار كوتاهى است كه در قسمت پايين ديوار كعبه، به جز ضلع حِجْر اسماعيل<ref>سرزمین یادها و نشانهها، ۱۳۸۷ش، ص۶۹.</ref> و پایین در کعبه،<ref>میقات الحج (عربی)، ۱۴۳۵ق، ص۲۷۰.</ref> وجود دارد. اين برآمدگى كه امروزه از سنگ سفيد است، باقىمانده يا نشانۀ محل ديوار قبلى خانۀ خداست كه پس از بازسازى كعبه در زمان قريش بيرون از خانه واقع شد و لذا از محيط داخلى كعبه كاست. ارتفاع آن در سمت شمال، ۵٠ و عرض ٣٩ سانتىمتر. در غرب، ارتفاع ٢٨ و عرض ٨٠ سانتىمتر. در جنوب، ارتفاع ٢۴ و عرض ٨٧ سانتىمتر. و در شرق، ارتفاع ٢٢ و عرض ۶۶ سانتىمتر است.<ref name=":10" /> | شاذروان، برآمدگى شيبدار كوتاهى است كه در قسمت پايين ديوار كعبه، به جز ضلع حِجْر اسماعيل<ref>سرزمین یادها و نشانهها، ۱۳۸۷ش، ص۶۹.</ref> و پایین در کعبه،<ref>میقات الحج (عربی)، ۱۴۳۵ق، ص۲۷۰.</ref> وجود دارد. شاذروان را بخشی از کعبه ساخته شده از سوی ابراهیم(ع) دانستهاند، که قریش هنگام تجدید بنای کعبه از آن کاسته است.<ref>مرآة الحرمین، ۱۳۷۷ش، ص۲۶۷.</ref> | ||
اين برآمدگى كه امروزه از سنگ سفيد است، باقىمانده يا نشانۀ محل ديوار قبلى خانۀ خداست كه پس از بازسازى كعبه در زمان قريش بيرون از خانه واقع شد و لذا از محيط داخلى كعبه كاست. ارتفاع آن در سمت شمال، ۵٠ و عرض ٣٩ سانتىمتر. در غرب، ارتفاع ٢٨ و عرض ٨٠ سانتىمتر. در جنوب، ارتفاع ٢۴ و عرض ٨٧ سانتىمتر. و در شرق، ارتفاع ٢٢ و عرض ۶۶ سانتىمتر است.<ref name=":10" /> | |||
خط ۳۲: | خط ۳۳: | ||
در پايين ضلع حجر اسماعیل، تنها پاسنگى به ارتفاع ده و عرض چهل سانتيمتر وجود دارد كه حاجيان بر روى آن مىايستند و دست و صورت و بدن خود را به ديوار كعبه مىچسبانند و در اين حال دعا و به درگاه خداوند زارى مىكنند. علت قرار نداشتن شاذروان در اين ضلع آن است كه در اين قسمت،ديوار خانه كعبه در واقع مرز شمالى آن نيست و حد واقعى كعبه در سمت شمال شش ذراع و يك وجب پس از ديوار به سمت حجر اسماعيل است.<ref>مکه و مدینه، ۱۳۸۰ش، ص۹۳.</ref> | در پايين ضلع حجر اسماعیل، تنها پاسنگى به ارتفاع ده و عرض چهل سانتيمتر وجود دارد كه حاجيان بر روى آن مىايستند و دست و صورت و بدن خود را به ديوار كعبه مىچسبانند و در اين حال دعا و به درگاه خداوند زارى مىكنند. علت قرار نداشتن شاذروان در اين ضلع آن است كه در اين قسمت،ديوار خانه كعبه در واقع مرز شمالى آن نيست و حد واقعى كعبه در سمت شمال شش ذراع و يك وجب پس از ديوار به سمت حجر اسماعيل است.<ref>مکه و مدینه، ۱۳۸۰ش، ص۹۳.</ref> این پله جایگاه مردمی است که برای دعا و تضرع به درگاه الهی بر روی آن میایستند و سینه و شکم خود را بر کعبه قرار میدهند و دستان را بر بالای سر خود و بر دیوار کعبه میگذارند.<ref name=":0" /> | ||
باقىمانده يا نشانه محل ديوار قبلى خانه خداست كه پس از بازسازى كعبه در زمان قريش بيرون از خانه واقع شد و لذا از محيط داخلى كعبه كاست. ارتفاع آن در سمت شمال، ۵٠ و عرض ٣٩ سانتىمتر. در غرب، ارتفاع ٢٨ و عرض ٨٠ سانتىمتر. در جنوب، ارتفاع ٢۴ و عرض ٨٧ سانتىمتر. و در شرق، ارتفاع ٢٢ و عرض ۶۶ سانتىمتر است.<ref name=":10">رفعت پاشا، ج۱، ص۲۶۳.</ref> | |||
== نام == | == نام == | ||
خط ۴۷: | خط ۴۸: | ||
* شاذروان (با کیفیت و ویژگی کنونی) در سال ۶۴ هجری به وسیله عبداللَّه ابنزبیر ساخته شد.<ref name=":2" /> | * شاذروان (با کیفیت و ویژگی کنونی) در سال ۶۴ هجری به وسیله عبداللَّه ابنزبیر ساخته شد.<ref name=":2" /> | ||
* در اواخر قرن سوم هجری (در زمان جدّ ازرقی) شاذروان را به وسیله گچ و مرمر پوشانیدند.<ref name=":2" /> | * در اواخر قرن سوم هجری (در زمان جدّ ازرقی) شاذروان را به وسیله گچ و مرمر پوشانیدند.<ref name=":2" /> | ||
* طبق گفته فاسی، در سال ۵۴۲ هجری، بعضی از بخشهای شاذروان تعمیر و مرمّت شد. | * طبق گفته فاسی، در سال ۵۴۲ هجری، بعضی از بخشهای شاذروان تعمیر و مرمّت شد.<ref name=":3" /> | ||
* به گفته فاسی در سال ۶۳۶ هجری بنای آن تعویض گردید. | * به گفته فاسی در سال ۶۳۶ هجری بنای آن تعویض گردید.<ref name=":3" /> | ||
* فاسی همچنین گوید: در سال ۶۶۱ هجری تغییرات مجدّدی در شاذروان داده شد. | * فاسی همچنین گوید: در سال ۶۶۱ هجری تغییرات مجدّدی در شاذروان داده شد.<ref name=":3" /> | ||
* و باز فاسی میگوید: در سال ۶۷۰ هجری بار دیگر در ساختمان شاذروان تغییراتی دادند. | * و باز فاسی میگوید: در سال ۶۷۰ هجری بار دیگر در ساختمان شاذروان تغییراتی دادند.<ref name=":3" /> | ||
* ابن فهد گوید: شاذروان در سال ۸۳۸ هجری به وسیله سودون محمدی مرمّت شد. | * در اوایل دهه اوّل سال ۶۷۰ هجری شاذروان به صورت پله بوده که گاه بعضی از عوام در هنگام طواف بر روی آن حرکت میکردهاند تا اینکه پس از آن، ساختمان شاذروان تغییر پیدا کرد و به شکل کنونی آن درآمد، بطوریکه هیچکس نمیتواند به هنگام طواف، روی آن حرکت کند.<ref name=":3" /> | ||
* بنا بهگفته ابن فهد، در محرم سال ۸۴۶ هجری نیز شاذروان تعمیر شد. | * ابن فهد گوید: شاذروان در سال ۸۳۸ هجری به وسیله سودون محمدی مرمّت شد.<ref name=":3" /> | ||
* در ساختمان کعبه، در سال ۱۰۴۰ هجری که در دوران سلطان مراد چهارم (خلیفه عثمانی) صورت گرفت، تغییراتی در ساختمان شاذروان داده شد که شروع آن در روز یازدهم شعبان همان سال بوده و در تاریخ سوم رمضان سال یاد شده به پایان رسید. | * بنا بهگفته ابن فهد، در محرم سال ۸۴۶ هجری نیز شاذروان تعمیر شد.<ref name=":3" /> | ||
* در ساختمان کعبه، در سال ۱۰۴۰ هجری که در دوران سلطان مراد چهارم (خلیفه عثمانی) صورت گرفت، تغییراتی در ساختمان شاذروان داده شد که شروع آن در روز یازدهم شعبان همان سال بوده و در تاریخ سوم رمضان سال یاد شده به پایان رسید.<ref name=":3" /> | |||
* در سال ۱۰۹۸ هجری به فرمان احمد پاشا، سنگ چخماق جایگزین کلیه سنگهای پیشین شاذروان شد.<ref name=":3">کعبه و مسجد الحرام در گذر تاریخ: گزیده التاریخ القویم لمکة و بیت الله الکریم، ص۱۵۴.</ref> | * در سال ۱۰۹۸ هجری به فرمان احمد پاشا، سنگ چخماق جایگزین کلیه سنگهای پیشین شاذروان شد.<ref name=":3">کعبه و مسجد الحرام در گذر تاریخ: گزیده التاریخ القویم لمکة و بیت الله الکریم، ص۱۵۴.</ref> | ||
* در تعمیرات اخیر ملک فهد که در ماههای صفر تا رجب سال ۱۴۱۷ق صورت گرفته سنگهای مرمر شاذروان تعویض شده است.<ref name=":1" /> | |||
== ویژگیها و متعلقات == | |||
اين برآمدگى كه امروزه از سنگ سفيد است، ارتفاع آن در سمت شمال، ۵٠ و عرض ٣٩ سانتىمتر. در غرب، ارتفاع ٢٨ و عرض ٨٠ سانتىمتر. در جنوب، ارتفاع ٢۴ و عرض ٨٧ سانتىمتر. و در شرق، ارتفاع ٢٢ و عرض ۶۶ سانتىمتر است.<ref name=":10" /> | |||
همچنین در پایین درِ کعبه، شاذروان قرار داده نشده و به صورت پلهای صاف به طول ۳۴۵ سانتیمتر ساخته شده است که مردم در ملتزم بر آن میایستند و به درگاه خداوند دعا و زاری میکنند.<ref name=":0" /> | |||
=== قطعههای مرمر بر روی شاذروان === | === قطعههای مرمر بر روی شاذروان === | ||
در شاذروان كنار درِ خانۀ خدا و در سمت راست آن، هشت قطعه سنگ مرمر در كنارِ هم قرار داده شده است كه رنگ آنها زرد متمايل به قرمز مات بوده و بر روى آنها نقش و نگارهاى بسيار زيبايى حك شده است. اين قطعه سنگها، همانند سنگى كه در زير ناودان در حجراسماعيل قرار داده شده، بسيار قيمتى و گرانبهاست. تمامى اين هشت قطعه سنگ، از نظر حجم، تا حدودى نزديك به هم هستند كه به يكديگر متّصل شدهاند.<ref>کعبه و مسجد الحرام در گذر تاریخ: گزیده التاریخ القویم لمکة و بیت الله الکریم، ص ۱۵۴ و ۱۵۵.</ref> | در شاذروان كنار درِ خانۀ خدا و در سمت راست آن، هشت قطعه سنگ مرمر در كنارِ هم قرار داده شده است كه رنگ آنها زرد متمايل به قرمز مات بوده و بر روى آنها نقش و نگارهاى بسيار زيبايى حك شده است. اين قطعه سنگها، همانند سنگى كه در زير ناودان در حجراسماعيل قرار داده شده، بسيار قيمتى و گرانبهاست. تمامى اين هشت قطعه سنگ، از نظر حجم، تا حدودى نزديك به هم هستند كه به يكديگر متّصل شدهاند.<ref>کعبه و مسجد الحرام در گذر تاریخ: گزیده التاریخ القویم لمکة و بیت الله الکریم، ص ۱۵۴ و ۱۵۵.</ref> | ||
خط ۹۹: | خط ۱۰۴: | ||
== منابع == | == منابع == | ||
* مرآة الحرمین، رفعتپاشا، ابراهیم، ترجمه هادی انصاری، تهران، مشعر، ۱۳۷۷ش. | |||
* گروهی از نویسندگان، میقات الحج (عربی)، تهران، سازمان حج و زیارت، ۱۴۳۵ق. | * گروهی از نویسندگان، میقات الحج (عربی)، تهران، سازمان حج و زیارت، ۱۴۳۵ق. | ||
* جامع الفتاوی، موسوی شاهرودی، مرتضی، تهران، مشعر، ۱۳۸۶ش. | * جامع الفتاوی، موسوی شاهرودی، مرتضی، تهران، مشعر، ۱۳۸۶ش. |
نسخهٔ ۳۰ مارس ۲۰۲۲، ساعت ۱۱:۴۲
شاذَرْوان
علت آنکه در این قسمت شاذروان قرار داده نشده، این است که در بنای ابراهیم (ع) از کعبه تا نیمه حجر اسماعیل جزو خانه کعبه بوده است که در ساختمان قریش به علّت کمبود مال حلال از خانه کاستند و بر حجر افزودند.[۱] البته شيعيان به استناد از روايات صحيحهاى كه در اين باره از امامان معصوم وارد شده است معتقدند كه كعبههيچگونه كاستى نداشته و مساحت آن همان مساحتى است كه به وسيلۀ حضرت ابراهيم خليل به هنگام ساختمان كعبه بوجود آورده، قرار دارد.[۲]
همچنین در پایین درِ کعبه، شاذروان قرار داده نشده و به صورت پلهای صاف به طول ۳۴۵ سانتیمتر ساخته شده است که مردم در ملتزم بر آن میایستند و به درگاه خداوند دعا و زاری میکنند.[۱]
پیشینه و فلسفه ایجاد شاذروان
درباره اینکه نخستین بار چه کسی و با چه هدفی شاذروان را ساخت، اختلافنظر وجود دارد. برخی از نظرها چنیناند:
- شاذروان ابتدا به وسیله خزاعیان هنگامی که امور مکه و کعبه در دست آنها بود، برای محافظت کعبه از سیل ساخته شد.[۳]
- شاذروان، جزئى از ديوار كعبه، بر اساس پايههاى بناشده به دست حضرت ابراهيم(ع) است، ولى قريش آن را از عرض ديوار كعبه جدا ساخت.[۴]
- شاذروان با کیفیت کنونی آن، ساخته عبدالله بن زبیر است؛ زیرا در بازسازی کعبه از سوی او، پیهای اولیه ساختمان کعبه در زمان ابراهیم(ع) کشف شد و او شاذروان را بر روی آن بنا کرد.[۵] حجاج در بازسازی کعبه، در محل قرار گرفتن شاذروان که ابن زبیر ساخته بود، تغییری ایجاد نکرد.[۳]
- عبدالله بن زبير، براى حفظ ديوار كعبه از نفوذ آب و نيز جلوگيرى از كشيده شدن بدن طوافكنندگان با پرده كعبه، اين سنگ را ايجاد كرد، تا به هنگام شلوغى، بدن آنان آسيب نبيند و پرده نيز از بين نرود.[۶]
- به نقل از کتاب الرحلة الحجازیة نوشته محمد لبیب بتنونی (درگذشت ۱۳۵۷ق)، تاریخنگار مصری، شاذروان از ساختههای حجاج بوده که برای استحکام کعبه در برابر سیل بنا کرده است. دلیل وی اصطلاح شاذروان است؛ زيرا در زمان حَجاج تعدادى كارگر ساختمانى ايرانى براى ساختمان كعبه به مكه آمدند و اين اصطلاح كه كلمهاى فارسى است، بر آن اطلاق شد.[۷]
معرفی اجمالی
شاذروان، برآمدگى شيبدار كوتاهى است كه در قسمت پايين ديوار كعبه، به جز ضلع حِجْر اسماعيل[۸] و پایین در کعبه،[۹] وجود دارد. شاذروان را بخشی از کعبه ساخته شده از سوی ابراهیم(ع) دانستهاند، که قریش هنگام تجدید بنای کعبه از آن کاسته است.[۱۰]
اين برآمدگى كه امروزه از سنگ سفيد است، باقىمانده يا نشانۀ محل ديوار قبلى خانۀ خداست كه پس از بازسازى كعبه در زمان قريش بيرون از خانه واقع شد و لذا از محيط داخلى كعبه كاست. ارتفاع آن در سمت شمال، ۵٠ و عرض ٣٩ سانتىمتر. در غرب، ارتفاع ٢٨ و عرض ٨٠ سانتىمتر. در جنوب، ارتفاع ٢۴ و عرض ٨٧ سانتىمتر. و در شرق، ارتفاع ٢٢ و عرض ۶۶ سانتىمتر است.[۱۱]
در سمت حِجر، شاذروان وجود ندارد، بلكه فضاى اصلى كعبه است.[۱۲]
برآمدگیهایی در اطراف کعبه، که بخشی از کعبه بود و قریش آن را از ساختمان کعبه کاستند.[۱]
شاذروان بخش بيرونى پايين ديوار كعبه است كه در گذشتههاى دور جزو خانه بوده و بعدها از عرض ديوار واگذاشته شده است.شاذروان را«تأزير»هم ناميدهاند؛چرا كه براى خانۀ كعبه همانند ازار است.[۱۳]
شاذروان در اصل جزوى از كعبه بوده است[۱۴]
در پايين ضلع حجر اسماعیل، تنها پاسنگى به ارتفاع ده و عرض چهل سانتيمتر وجود دارد كه حاجيان بر روى آن مىايستند و دست و صورت و بدن خود را به ديوار كعبه مىچسبانند و در اين حال دعا و به درگاه خداوند زارى مىكنند. علت قرار نداشتن شاذروان در اين ضلع آن است كه در اين قسمت،ديوار خانه كعبه در واقع مرز شمالى آن نيست و حد واقعى كعبه در سمت شمال شش ذراع و يك وجب پس از ديوار به سمت حجر اسماعيل است.[۱۵] این پله جایگاه مردمی است که برای دعا و تضرع به درگاه الهی بر روی آن میایستند و سینه و شکم خود را بر کعبه قرار میدهند و دستان را بر بالای سر خود و بر دیوار کعبه میگذارند.[۱]
باقىمانده يا نشانه محل ديوار قبلى خانه خداست كه پس از بازسازى كعبه در زمان قريش بيرون از خانه واقع شد و لذا از محيط داخلى كعبه كاست. ارتفاع آن در سمت شمال، ۵٠ و عرض ٣٩ سانتىمتر. در غرب، ارتفاع ٢٨ و عرض ٨٠ سانتىمتر. در جنوب، ارتفاع ٢۴ و عرض ٨٧ سانتىمتر. و در شرق، ارتفاع ٢٢ و عرض ۶۶ سانتىمتر است.[۱۱]
نام
دهخدا شاذروان را معرّب شادروان ذكر كرده و معناى آن را پايه و اساس دانسته است.[۱۶] وجه تسمیه: چون در اين برآمدگىها حلقههاى زياد موجود است ستاره شريفه كعبةالله را به اين حلقهها ربط مىكنند.[۱۷]
نام دیگر آن تأزیر استو وجه تسمیه آن این است که شاذروان مانند ازار برای کعبه است.[۱۸]
شاذروان را«تأزير»هم ناميدهاند؛چرا كه براى خانۀ كعبه همانند ازار است.[۱۳]
بازسازیها
تعداد بنا و مرمّتهای شاذروان در طول تاریخ
- شاذروان (با کیفیت و ویژگی کنونی) در سال ۶۴ هجری به وسیله عبداللَّه ابنزبیر ساخته شد.[۳]
- در اواخر قرن سوم هجری (در زمان جدّ ازرقی) شاذروان را به وسیله گچ و مرمر پوشانیدند.[۳]
- طبق گفته فاسی، در سال ۵۴۲ هجری، بعضی از بخشهای شاذروان تعمیر و مرمّت شد.[۱۹]
- به گفته فاسی در سال ۶۳۶ هجری بنای آن تعویض گردید.[۱۹]
- فاسی همچنین گوید: در سال ۶۶۱ هجری تغییرات مجدّدی در شاذروان داده شد.[۱۹]
- و باز فاسی میگوید: در سال ۶۷۰ هجری بار دیگر در ساختمان شاذروان تغییراتی دادند.[۱۹]
- در اوایل دهه اوّل سال ۶۷۰ هجری شاذروان به صورت پله بوده که گاه بعضی از عوام در هنگام طواف بر روی آن حرکت میکردهاند تا اینکه پس از آن، ساختمان شاذروان تغییر پیدا کرد و به شکل کنونی آن درآمد، بطوریکه هیچکس نمیتواند به هنگام طواف، روی آن حرکت کند.[۱۹]
- ابن فهد گوید: شاذروان در سال ۸۳۸ هجری به وسیله سودون محمدی مرمّت شد.[۱۹]
- بنا بهگفته ابن فهد، در محرم سال ۸۴۶ هجری نیز شاذروان تعمیر شد.[۱۹]
- در ساختمان کعبه، در سال ۱۰۴۰ هجری که در دوران سلطان مراد چهارم (خلیفه عثمانی) صورت گرفت، تغییراتی در ساختمان شاذروان داده شد که شروع آن در روز یازدهم شعبان همان سال بوده و در تاریخ سوم رمضان سال یاد شده به پایان رسید.[۱۹]
- در سال ۱۰۹۸ هجری به فرمان احمد پاشا، سنگ چخماق جایگزین کلیه سنگهای پیشین شاذروان شد.[۱۹]
- در تعمیرات اخیر ملک فهد که در ماههای صفر تا رجب سال ۱۴۱۷ق صورت گرفته سنگهای مرمر شاذروان تعویض شده است.[۲]
ویژگیها و متعلقات
اين برآمدگى كه امروزه از سنگ سفيد است، ارتفاع آن در سمت شمال، ۵٠ و عرض ٣٩ سانتىمتر. در غرب، ارتفاع ٢٨ و عرض ٨٠ سانتىمتر. در جنوب، ارتفاع ٢۴ و عرض ٨٧ سانتىمتر. و در شرق، ارتفاع ٢٢ و عرض ۶۶ سانتىمتر است.[۱۱]
همچنین در پایین درِ کعبه، شاذروان قرار داده نشده و به صورت پلهای صاف به طول ۳۴۵ سانتیمتر ساخته شده است که مردم در ملتزم بر آن میایستند و به درگاه خداوند دعا و زاری میکنند.[۱]
قطعههای مرمر بر روی شاذروان
در شاذروان كنار درِ خانۀ خدا و در سمت راست آن، هشت قطعه سنگ مرمر در كنارِ هم قرار داده شده است كه رنگ آنها زرد متمايل به قرمز مات بوده و بر روى آنها نقش و نگارهاى بسيار زيبايى حك شده است. اين قطعه سنگها، همانند سنگى كه در زير ناودان در حجراسماعيل قرار داده شده، بسيار قيمتى و گرانبهاست. تمامى اين هشت قطعه سنگ، از نظر حجم، تا حدودى نزديك به هم هستند كه به يكديگر متّصل شدهاند.[۲۰]
هريك از قطعات آنها مستطيل شكل بوده كه بزرگترين آنها ٣٣ سانتيمتر و به عرض ٢١ سانتيمتر مىباشد. و همگى آنها در بالاى شاذروان به صورت مربعى با ضلع ٧۴ سانتيمتر در كنار هم قرار گرفتهاند.[۲۱]
«به نظر مىرسد هنگام تجديد ساختمان مطاف، در سال ۶٣١ هجرى، اين سنگها در اينمحل قرار داده شده باشند.» اين مطلب برروى سنگ آبىِ كبودى كه در زير هشت قطعه سنگ ياد شده قرار دارد، نوشته شده است. اين سنگ نبشته از سنگ مرمر كبودى است كه طول آن ۶٩ سانتيمتر و عرض آن ٣٢ سانتيمتر مىباشد و در پايين شاذروان، عمود بر كف مطاف قرار گرفته است.[۲۱]
قدمت و پيشينۀ اينهشتقطعه وسنگ نبشتۀكبودِ زيرآن، بهحدود ٧۶٨سال مىرسد. اين قطعه سنگها از گرانبهاترين آثار اسلامى موجود در مسجدالحرام به شمار مىآيند.[۲۱]
سنگهاى شاذروان همه مرمر سفيد محكم و در ابعاد و اندازههاى متفاوت است.[۱۴]
شمار آنها هفتاد و يك قطعه است و هشت قطعه از آنها كه از سمت پايين در كعبه به طرف شمال قرار دارد،از بهترين سنگهاى مرمر در دنياست.[۱۴]
سنگ شاذروان از مرمر است كه ارتفاع آن از ۶٨ تا٧٧ سانتىمتر و عرض آن از ۵۴ تا ٧٢ سانتىمتر، متغير است. اين سنگ در سال ١۴١٧ه.ق به هنگام ترميم كعبه، به فرمان ملك فهد تجديدبنا شد.[۱۲]
اين برآمدگى كه امروزه از سنگ سفيد است، باقىمانده يا نشانۀ محل ديوار قبلى خانۀ خداست كه پس از بازسازى كعبه در زمان قريش بيرون از خانه واقع شد و لذا از محيط داخلى كعبه كاست. ارتفاع آن در سمت شمال، ۵٠ و عرض ٣٩ سانتىمتر. در غرب، ارتفاع ٢٨ و عرض ٨٠ سانتىمتر. در جنوب، ارتفاع ٢۴ و عرض ٨٧ سانتىمتر. و در شرق، ارتفاع ٢٢ و عرض ۶۶ سانتىمتر است.[۱۱]
حلقههای شاذروان
حلقههایی در شاذروان تعبیه شده که پرده کعبه به وسیله آنها در جای خود ثابت شده و حرکت باد آن را جابهجا نمیکند.[۲۲] این حلقهها از جنس مس زرد[۲۲] و پس از آن، از جنس نقره بود و در سال ۱۳۹۶ش با حلقههای طلا جایگزین شد.[۲۳] تعداد حلقهها در گذشته ۴۸ عدد بود،[۲۲] که به ۵۷ عدد افزایش یافت.[۲۴]
احکام
دانشمندان درباره حقيقت و اصل شاذروان اختلافنظر دارند. برخى گفتهاند شاذروان، جزئى از ديوار كعبه، بر اساس پايههاى بناشده به دست حضرت ابراهيم(ع) است، ولى قريش آن را از عرض ديوار كعبه جدا ساخت. از اينرو، به فتواى برخى فقيهان، طواف با حركت بر روى شاذروان، درست نيست؛ زيرا شاذروان بخشى از اصل كعبه است و طواف بايد پيرامون كعبه صورت گيرد.[۴]
فقهاء، شاذروان را جزء خانۀ خدا مىدانند كه نبايد هنگام طواف بر روى آن راه رفت، چنانكه در مناسك آمده است.[۲۵]
ششم، (يعنى شرط ششم در طواف)، خروج طواف كننده است از خانه و آنچه از آن محسوب است، در اطراف ديوار خانۀ كعبه يك پيشآمدگى است كه آن را «شاذروان» گويند، و آن جزء خانۀ كعبه است و طواف كننده بايد آن را هم داخل «طواف» قرار دهد.[۲۶]
مراجع تقلید شیعه معتقدند طواف بر روی شاذروان صحیح نیست.[۲۷] به گفته آنان اگر کسی در بعضی از احوال به دلیل زیادی جمعیت یا غیرآن روی شاذروان برود و دور بزند، آن مقدار که دور زده باطل است و باید آن را دوباره انجام دهد.[۲۸]
دست به ديوار خانۀ كعبه گذاشتن، در آن جائى كه شاذروان است جايز است و به طواف ضرر نمىرساند گر چه احتياط مستحب در ترك است. [۲۹]
اينكه طواف بر شاذروان از آن رو صحيح نيست كه حِجر اسماعيل عليه السلام و نيز شاذروان جزو كعبه است. خداوند امر كرد كه «به خانه» طواف كنيد نه «در خانه» [طاف بالبيت و لا في البيت از روى شاذروان و از درونِ حِجر طواف كردن، مانند آن است كه طواف «فىالبيت» باشد، نه «بالبيت».[۳۰]
درباره حکم طواف روی شاذروان بین مذاهب فقهی اهلسنت اختلافنظر است. شافعی معتقد است نباید روی شاذروان طواف کردو طواف روی آن درست نیست. مالکی را نیز بر همین نظر دانستهاند و مذهب ابوحنیفه نیز شاذروان را جزو کعبه ندانسته است. در مقابل، حنبلیها طواف نکردن روی شاذروان را پسندیده دانستهاند؛ ولی طواف روی آن را باطلکننده طواف نمیدانند.[۳۱]
از نظر شيعه و بعضى از مذاهب اهل سنت،طواف بر روى شاذروان جايز نيست؛زيرا شاذروان جزئى از كعبه است كه در بازسازى كعبه توسط قريش از قسمت شاذروان به بالا،اندكى از عرض بيرونى ديوار كاسته شد و در آن،حالت تورفتگى ايجاد گرديد و در نتيجه، برآمدگى ياد شده در پايين ديوارها به وجود آمد.[۳۲]
پانویس
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ ۱٫۳ ۱٫۴ کعبه و مسجد الحرام در گذر تاریخ: گزیده التاریخ القویم لمکة و بیت الله الکریم، ص۱۵۲.
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ کعبه و مسجد الحرام در گذر تاریخ: گزیده التاریخ القویم لمکة و بیت الله الکریم، ص۱۵۲، پاورقی.
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ ۳٫۳ کعبه و مسجد الحرام در گذر تاریخ: گزیده التاریخ القویم لمکة و بیتالله الکریم، ۱۵۳.
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ معرفی اماکن مکه مکرمه، ۱۳۹۱ش، ص۴۶.
- ↑ مکه و مدینه، ۱۳۸۰ش، ص۹۳؛ کعبه و مسجد الحرام در گذر تاریخ: گزیده التاریخ القویم لمکة و بیتالله الکریم، ۱۵۳.
- ↑ معرفی اماکن مکه مکرمه، ۱۳۹۱ش، ص۴۷.
- ↑ کعبه و مسجد الحرام در گذر تاریخ: گزیده التاریخ القویم لمکة و بیت الله الکریم، ص۱۵۲ و ۱۵۳.
- ↑ سرزمین یادها و نشانهها، ۱۳۸۷ش، ص۶۹.
- ↑ میقات الحج (عربی)، ۱۴۳۵ق، ص۲۷۰.
- ↑ مرآة الحرمین، ۱۳۷۷ش، ص۲۶۷.
- ↑ ۱۱٫۰ ۱۱٫۱ ۱۱٫۲ ۱۱٫۳ رفعت پاشا، ج۱، ص۲۶۳.
- ↑ ۱۲٫۰ ۱۲٫۱ معرفی اماکن مکه مکرمه، ۱۳۹۱ش، ص۴۶.
- ↑ ۱۳٫۰ ۱۳٫۱ مکه و مدینه، ۱۳۸۰ش، ص۹۲.
- ↑ ۱۴٫۰ ۱۴٫۱ ۱۴٫۲ مکه و مدینه، ۱۳۸۰ش، ص۹۳.
- ↑ مکه و مدینه، ۱۳۸۰ش، ص۹۳.
- ↑ لغتنامه دهخدا، ذیل واژه شاذروان.
- ↑ مرآت الحرمین، ۱۳۹۲ش، ص۵۱.
- ↑ مصباح المنیر، ذیل ماده شذر.
- ↑ ۱۹٫۰ ۱۹٫۱ ۱۹٫۲ ۱۹٫۳ ۱۹٫۴ ۱۹٫۵ ۱۹٫۶ ۱۹٫۷ ۱۹٫۸ کعبه و مسجد الحرام در گذر تاریخ: گزیده التاریخ القویم لمکة و بیت الله الکریم، ص۱۵۴.
- ↑ کعبه و مسجد الحرام در گذر تاریخ: گزیده التاریخ القویم لمکة و بیت الله الکریم، ص ۱۵۴ و ۱۵۵.
- ↑ ۲۱٫۰ ۲۱٫۱ ۲۱٫۲ کعبه و مسجد الحرام در گذر تاریخ: گزیده التاریخ القویم لمکة و بیت الله الکریم، ص۱۵۵.
- ↑ ۲۲٫۰ ۲۲٫۱ ۲۲٫۲ کعبه و مسجد الحرام در گذر تاریخ: گزیده التاریخ القویم لمکة و بیت الله الکریم، ص۱۵۷.
- ↑ «نصب حلقههای طلا روی شاذروان کعبه»، خبرگزاری باشگاه خبرنگاران جوان.
- ↑ کعبه و مسجد الحرام در گذر تاریخ: گزیده التاریخ القویم لمکة و بیت الله الکریم، ص۱۵۷، پاورقی.
- ↑ گلواژههای حج و عمره، ۱۳۸۷ش، ص۳۳۵.
- ↑ مناسك محشى، ١٣٧۵ش، مسألۀ ۵٩٧، ص ٢۴٨؛ همچنین نگاه کنید به مسألۀ ۵٩٨ و ۵٩٩ و حواشى شمارۀ ۵ و ۶.
- ↑ جامع الفتاوی، ۱۳۸۶ش، ص۱۱۶.
- ↑ جامع الفتاوی، ۱۳۸۶ش، ص۱۱۶.
- ↑ جامع الفتاوی، ۱۳۸۶ش، ص۱۱۶.
- ↑ تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرمه و مدینه منوره، ص۶۲ و ۶۳.
- ↑ شفاء الغرام باخبار البلد الحرام، ۱۳۸۶ش، ص۲۱۵.
- ↑ جواهر، ج۱۹، ص۲۹۹، به نقل ازفرهنگ اعلام جغرافیایی-تاریخی در حدیث و سیره نبوی، ۱۳۸۳ش، ص۲۰۵.
منابع
- مرآة الحرمین، رفعتپاشا، ابراهیم، ترجمه هادی انصاری، تهران، مشعر، ۱۳۷۷ش.
- گروهی از نویسندگان، میقات الحج (عربی)، تهران، سازمان حج و زیارت، ۱۴۳۵ق.
- جامع الفتاوی، موسوی شاهرودی، مرتضی، تهران، مشعر، ۱۳۸۶ش.
- شفاء الغرام باخبار البلد الحرام، فاسی، محمد بن احمد، ترجمه محمد مقدس، تهران، مشعر، ۱۳۸۶ش.
- تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرمه و مدینه منوره، قائدان، اصغر، تهران، مشعر، ۱۳۸۶ش.
- رفعت پاشا ، ابراهيم (١٣٢۴ق.)، مرآة الحرمين او الرحلات الحجازيّة و الحج و مشاعرة الدينيه، مصر: دارالكتب المصريه ١٣۴۴ق.
- کعبه و مسجدالحرام در گذر تاریخ: گزیده التاریخ القویم لمکة و بیتالله الکریم، کردی، محمدطاهر، ترجمه هادی انصاری، تهران، مشعر، ۱۳۸۷ش.
- مکه و مدینه، کردی، عبیدالله محمدامین، ترجمه حسین صابری، تهران، مشعر، ۱۳۸۰ش.
- فرهنگ اعلام جغرافیایی-تاریخی در حدیث و سیره نبوی، شراب، محمد محمدحسن،ترجمه حمیدرضا شیخی، تحقیق محمدرضا نعمتی، تهران، مشعر، ۱۳۸۳ش.
- معرفی اماکن مکه مکرمه، حمو، محمود محمد، ترجمه مرتضی حسینی فاضلی، تهران، مشعر، ۱۳۹۱ش.
- مرآت الرحمین، صبری پاشا، ایوب، ترجمه عبدالرسول منشی، به کوشش علی قاضی عسکر، تهران، مشعر، ۱۳۹۲ش.
- گلواژههای حج و عمره، بصیری، علیرضا، تهران، مشعر، ۱۳۸۷ش.
- مناسك حج مُحشى. مركز تحقيقات حج، نشر مشعر، زمستان ١٣٧۵ش، چاپ اوّل.
- سرزمین یادها و نشانهها، فرقانی، محمد، تهران، مشعر،۱۳۸۷ش.
- «نصب حلقههای طلا روی شاذروان کعبه»، خبرگزاری باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ درج مطلب: ۳ خرداد ۱۳۹۶ش، تاریخ بازدید: ۱۰ فروردین ۱۴۰۱ش.