استظلال (فتاوای مراجع): تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۲۹ آوریل ۲۰۲۲، ساعت ۱۴:۰۹

این صفحه شامل فتوای مراجع تقلید درباره احکام استظلال است. برای آشنایی بیشتر با این مفهوم نگاه کنید به مقاله استظلال.

این مقاله در مورد احکام سايه قرار دادن مرد بالاي سر خود در حج است.

چگونگی

مسئله 437
امام خمینی: سایه قراردادن جایز نیست از برای مردان، و برای زن‌ها و بچه‌ها جایز است و کفاره هم ندارد.^{[م437 ۱]}
مراجع دیگر: ↑ آیت‌الله زنجانی: حرکت کردن با وسیله نقلیه سقف‌دار برای مرد محرم جایز نیست، روز باشد یا شب، هوا آفتابی باشد یا ابری، همچنین جایز نیست در هوای آفتابی یا بارانی در پناه سایبان متحرک مانند چتر حرکت کند. آیت‌الله فاضل: بنا بر احتیاط واجب سایه قراردادن برای بدن نیز در حال سیر و پیمودن راه جایز نیست. بنابراین نشستن در ماشین و بیرون نگهداشتن سر از شیشه یا سقف آن، خلاف احتیاط وجوبی است.

مسئله 438
امام خمینی: حرام بودنِ سایه قرار دادن بالای سر، مختص به حال منزل طی کردن است و اما درحالی‌که در محلی منزل کرد در منا باشد یا غیر آن، زیر سایه رفتن مانع ندارد و با چتر و مثل آن سایه بر سر قرار دادن مانع ندارد اگرچه در حال راه رفتن باشد، پس مانع ندارد که در منا از چادر خود تا محلی که ذبح می‌کنند یا محلی که رمی جمرات می‌کنند با چتر برود؛ گرچه احتیاط مستحب ترک است در حال راه رفتن.^{[م438 ۱]}
مراجع دیگر: ↑ آیت‌الله بهجت: احتیاط واجب ترک سایه انداختن است در وقت تردد برای حوائج غیر خانه و خیمه و نحو آنها، چه در مکه و چه در عرفات و منا. آیت‌الله تبریزى: رفتن زیر سایه ثابت مانعی ندارد، ولی بنا بر احتیاط نمی‌تواند در حال حرکت، برای خود سایه‌بان درست کند؛ مثل آنکه چتر بردارد و یا سوار ماشین سقف‌دار شود. آیت‌الله خامنه‌ای: احوط آن است که شخص محرم پس از رسیدن به مکه پیش از انجام مناسک عمره و همچنین در حال احرام در عرفات و منا، از قرار گرفتن در زیر سایه‌های متحرک مانند اتوبوس مسقف و چتر، اجتناب کند. ولی قرار گرفتن در سایه دیوار و درخت و مانند آنها و نیز عبور از زیر سقف‌های ثابت مانند پل و تونل، حتی در روز اشکال ندارد. آیت‌الله خویی: و در قسمت جدید شهر مکه بنا بر احتیاط، سوار ماشین سقف‌دار نشوند. آیت‌الله زنجانی:می‌تواند در پناه سایبان ثابت مانند دیوار و پل و خیمه و تونل‌های کوتاه حرکت کند ولی با وسیله سقف‌دار و چتر نمی‌تواند به قربانگاه یا جمرات برود، همچنان‌که اگر هوا آفتابی یا بارانی باشد اگر مشقت شدید نداشته باشد نباید از تونل‌های طولانی استفاده کند و در این حکم فرقی بین مکه و عرفات و مشعر و منا و مسیرهای بین راه نیست. آیت‌الله سبحانی: بنا بر احتیاط واجب پس از ورود به مکه برای رفتن به مسجدالحرام و همچنین در منا و عرفات برای حرکت از نقطه‌ای به نقطه دیگر از سایبان‌های متحرک مانند چتر و اتومبیل سقف‌دار استفاده نکند. آیت‌الله سیستانی: اما پس از پیاده شدن و جایی را منزل خود قراردادن، اگر محرم بخواهد جهت انجام کارهایش به اینجا و آنجا برود؛ مانند اینکه در مکه منزل کند و بخواهد جهت انجام طواف و سعی به مسجدالحرام برود و یا به منزل خود در منا وارد شود و بخواهد به قربانگاه یا جمرات برود، حکم به جواز سایه قرار دادن بالای سر خود، چون به وسیله چتر و چه سوار شدن ماشین سقف‌دار خیلی مشکل است، و احتیاط نباید ترک شود. آیت‌الله نوری: حرمت سایه قرار دادن، اختصاص به سایه‌ای دارد که با شخص حرکت می‌کند مثل چتر و ماشین مسقف و هواپیما و اما سایه ثابت مثل پل و تونل هر قدر طولانی باشد جواز عبور از زیر آنها بدون اشکال است

مسئله 439
امام خمینی: فرق نیست در حرام بودن سایه قرار دادن در وقت طی کردن منزل، بین آنکه در محملی باشد که روپوش دارد یا در اتومبیل سرپوشیده باشد یا در هواپیما باشد یا زیر سقف کشتی باشد.

مسئله 440
امام خمینی: احتیاط آن است که در وقت طی منزل، به پهلوی محمل یا هر چیزی که بالای سر او نباشد، استظلال نکند،^{[م440 ۱]} اگرچه جایز بودنِ آن خالی از قوت نیست.
مراجع دیگر: ↑ آیت‌الله بهجت: احوط ترک سایه انداختن از آفتاب است، اگرچه منحرف از بالای سر باشد با چیزی که در سر ممنوع است. آیت‌الله تبریزى: حرمت و ثبوت کفاره در تظلیل جانبی مبنی بر احتیاط است. آیت‌الله خویی: و احوط بلکه اظهر این است که زیر سایه چیزی که روی سر نباشد نیز نرود، پس اگر از طرف چپ و راست چیزی بر او سایه بیفکند؛ به نحوی که تأثیر در کم شدن گرما یا سرما یا باد و نحو آن داشته باشد، جایز نیست و کفاره دارد. آیت‌الله زنجانی: محرم نمی‌تواند در سایه سایبان متحرکی که بالای سر او نباشد نیز حرکت کند، ولی قرار گرفتن در سایه صندلی‌ها و دیوارهای ماشین، اشکال ندارد، و فرقی بین ماشین خود و دیگری نیست. آیت‌الله سبحانی، آیت‌الله مکارم: گذشتن از زیر پل‌های وسط راه مانعی ندارد و همچنین بودن در سایه‌ای که از دیوارهای اتومبیل سر باز و مانند آن به وجود می‌آید. آیت‌الله سبحانی اضافه فرموده‌اند به شرطی که مانع از تابش مستقیم خورشید نشود. آیت‌الله سیستانی: سایه‌های متحرک که بالای سر محرم قرار نگرفته برای پیاده مطلقاً جایز است و سواره احتیاطاً اجتناب کند مگر اینکه کوتاه باشد که سر و سینه را فرا نگیرد. آیت‌الله نوری: استظلال، اختصاص به بالای سر دارد و شامل سایه حاصل از دیوار ماشین نمی‌شود.

مسئله 441
امام خمینی: کسانی ‌که از تهران یا جای دیگر می‌خواهند به مکه مشرف شوند یا هواپیما، اگر نذر کنند برای احرام بستن از تهران، نذر آنها صحیح است و باید محرم شوند^{[م441 ۱]} و اگر راه دیگری نباشد جز هواپیما، باید بروند به حج، لیکن برای زیر سقف بودن در حال طی منزل باید کفاره بدهند.
مراجع دیگر: ↑ آیت‌الله زنجانی، آیت‌الله مکارم: نذری که سبب می‌شود محرم ناچار گردد با وسیله سرپوشیده سفر کند باطل است. آیت‌الله سبحانی: احتیاطاً این شخص در میقات یا اگر نشد در ادنی‌ الحل تجدید احرام کند. آیت‌الله سیستانی: نذرِ احرام قبل از میقات، برای کسی که می‌داند ناچار می‌شود زیر سقف برود محل اشکال است. آیت‌الله فاضل: صحت نذر برای کسی که می‌داند باید در روز با وسیله مسقف حرکت کند محل اشکال است. بلی اگر بداند که برای احرام عمره تمتع نمی‌تواند به یکی از مواقیت معروفه برود، نذر اشکال ندارد و معصیت هم نکرده است، ولی احتیاط آن است که در ادنی‌ الحل تجدید احرام کند. و در هر صورت کفاره زیر سقف رفتن را باید بدهد.

[1] 
آیت‌الله زنجانی: حرکت کردن با وسیله نقلیه سقف‌دار برای مرد محرم جایز نیست، روز باشد یا شب، هوا آفتابی باشد یا ابری، همچنین جایز نیست در هوای آفتابی یا بارانی در پناه سایبان متحرک مانند چتر حرکت کند.

آیت‌الله فاضل: بنا بر احتیاط واجب سایه قراردادن برای بدن نیز در حال سیر و پیمودن راه جایز نیست. بنابراین نشستن در ماشین و بیرون نگهداشتن سر از شیشه یا سقف آن، خلاف احتیاط وجوبی است.

[2] آیت‌الله زنجانی: حرکت کردن با وسیله نقلیه سقف‌دار برای مرد محرم جایز نیست، روز باشد یا شب، هوا آفتابی باشد یا ابری، همچنین جایز نیست در هوای آفتابی یا بارانی در پناه سایبان متحرک مانند چتر حرکت کند.

[3] آیت‌الله فاضل: بنا بر احتیاط واجب سایه قراردادن برای بدن نیز در حال سیر و پیمودن راه جایز نیست. بنابراین نشستن در ماشین و بیرون نگهداشتن سر از شیشه یا سقف آن، خلاف احتیاط وجوبی است.

[2] 
آیت‌الله بهجت: احتیاط واجب ترک سایه انداختن است در وقت تردد برای حوائج غیر خانه و خیمه و نحو آنها، چه در مکه و چه در عرفات و منا.

آیت‌الله تبریزى: رفتن زیر سایه ثابت مانعی ندارد، ولی بنا بر احتیاط نمی‌تواند در حال حرکت، برای خود سایه‌بان درست کند؛ مثل آنکه چتر بردارد و یا سوار ماشین سقف‌دار شود.

آیت‌الله خامنه‌ای: احوط آن است که شخص محرم پس از رسیدن به مکه پیش از انجام مناسک عمره و همچنین در حال احرام در عرفات و منا، از قرار گرفتن در زیر سایه‌های متحرک مانند اتوبوس مسقف و چتر، اجتناب کند. ولی قرار گرفتن در سایه دیوار و درخت و مانند آنها و نیز عبور از زیر سقف‌های ثابت مانند پل و تونل، حتی در روز اشکال ندارد.

آیت‌الله خویی: و در قسمت جدید شهر مکه بنا بر احتیاط، سوار ماشین سقف‌دار نشوند.

آیت‌الله زنجانی:می‌تواند در پناه سایبان ثابت مانند دیوار و پل و خیمه و تونل‌های کوتاه حرکت کند ولی با وسیله سقف‌دار و چتر نمی‌تواند به قربانگاه یا جمرات برود، همچنان‌که اگر هوا آفتابی یا بارانی باشد اگر مشقت شدید نداشته باشد نباید از تونل‌های طولانی استفاده کند و در این حکم فرقی بین مکه و عرفات و مشعر و منا و مسیرهای بین راه نیست.

آیت‌الله سبحانی: بنا بر احتیاط واجب پس از ورود به مکه برای رفتن به مسجدالحرام و همچنین در منا و عرفات برای حرکت از نقطه‌ای به نقطه دیگر از سایبان‌های متحرک مانند چتر و اتومبیل سقف‌دار استفاده نکند.

آیت‌الله سیستانی: اما پس از پیاده شدن و جایی را منزل خود قراردادن، اگر محرم بخواهد جهت انجام کارهایش به اینجا و آنجا برود؛ مانند اینکه در مکه منزل کند و بخواهد جهت انجام طواف و سعی به مسجدالحرام برود و یا به منزل خود در منا وارد شود و بخواهد به قربانگاه یا جمرات برود، حکم به جواز سایه قرار دادن بالای سر خود، چون به وسیله چتر و چه سوار شدن ماشین سقف‌دار خیلی مشکل است، و احتیاط نباید ترک شود.

آیت‌الله نوری: حرمت سایه قرار دادن، اختصاص به سایه‌ای دارد که با شخص حرکت می‌کند مثل چتر و ماشین مسقف و هواپیما و اما سایه ثابت مثل پل و تونل هر قدر طولانی باشد جواز عبور از زیر آنها بدون اشکال است

[5] آیت‌الله بهجت: احتیاط واجب ترک سایه انداختن است در وقت تردد برای حوائج غیر خانه و خیمه و نحو آنها، چه در مکه و چه در عرفات و منا.

[6] آیت‌الله تبریزى: رفتن زیر سایه ثابت مانعی ندارد، ولی بنا بر احتیاط نمی‌تواند در حال حرکت، برای خود سایه‌بان درست کند؛ مثل آنکه چتر بردارد و یا سوار ماشین سقف‌دار شود.

[7] آیت‌الله خامنه‌ای: احوط آن است که شخص محرم پس از رسیدن به مکه پیش از انجام مناسک عمره و همچنین در حال احرام در عرفات و منا، از قرار گرفتن در زیر سایه‌های متحرک مانند اتوبوس مسقف و چتر، اجتناب کند. ولی قرار گرفتن در سایه دیوار و درخت و مانند آنها و نیز عبور از زیر سقف‌های ثابت مانند پل و تونل، حتی در روز اشکال ندارد.

[8] آیت‌الله خویی: و در قسمت جدید شهر مکه بنا بر احتیاط، سوار ماشین سقف‌دار نشوند.

[9] آیت‌الله زنجانی:می‌تواند در پناه سایبان ثابت مانند دیوار و پل و خیمه و تونل‌های کوتاه حرکت کند ولی با وسیله سقف‌دار و چتر نمی‌تواند به قربانگاه یا جمرات برود، همچنان‌که اگر هوا آفتابی یا بارانی باشد اگر مشقت شدید نداشته باشد نباید از تونل‌های طولانی استفاده کند و در این حکم فرقی بین مکه و عرفات و مشعر و منا و مسیرهای بین راه نیست.

[10] آیت‌الله سبحانی: بنا بر احتیاط واجب پس از ورود به مکه برای رفتن به مسجدالحرام و همچنین در منا و عرفات برای حرکت از نقطه‌ای به نقطه دیگر از سایبان‌های متحرک مانند چتر و اتومبیل سقف‌دار استفاده نکند.

[11] آیت‌الله سیستانی: اما پس از پیاده شدن و جایی را منزل خود قراردادن، اگر محرم بخواهد جهت انجام کارهایش به اینجا و آنجا برود؛ مانند اینکه در مکه منزل کند و بخواهد جهت انجام طواف و سعی به مسجدالحرام برود و یا به منزل خود در منا وارد شود و بخواهد به قربانگاه یا جمرات برود، حکم به جواز سایه قرار دادن بالای سر خود، چون به وسیله چتر و چه سوار شدن ماشین سقف‌دار خیلی مشکل است، و احتیاط نباید ترک شود.

[12] آیت‌الله نوری: حرمت سایه قرار دادن، اختصاص به سایه‌ای دارد که با شخص حرکت می‌کند مثل چتر و ماشین مسقف و هواپیما و اما سایه ثابت مثل پل و تونل هر قدر طولانی باشد جواز عبور از زیر آنها بدون اشکال است

[3] 
آیت‌الله بهجت: احوط ترک سایه انداختن از آفتاب است، اگرچه منحرف از بالای سر باشد با چیزی که در سر ممنوع است.

آیت‌الله تبریزى: حرمت و ثبوت کفاره در تظلیل جانبی مبنی بر احتیاط است.

آیت‌الله خویی: و احوط بلکه اظهر این است که زیر سایه چیزی که روی سر نباشد نیز نرود، پس اگر از طرف چپ و راست چیزی بر او سایه بیفکند؛ به نحوی که تأثیر در کم شدن گرما یا سرما یا باد و نحو آن داشته باشد، جایز نیست و کفاره دارد.

آیت‌الله زنجانی: محرم نمی‌تواند در سایه سایبان متحرکی که بالای سر او نباشد نیز حرکت کند، ولی قرار گرفتن در سایه صندلی‌ها و دیوارهای ماشین، اشکال ندارد، و فرقی بین ماشین خود و دیگری نیست.

آیت‌الله سبحانی، آیت‌الله مکارم: گذشتن از زیر پل‌های وسط راه مانعی ندارد و همچنین بودن در سایه‌ای که از دیوارهای اتومبیل سر باز و مانند آن به وجود می‌آید. آیت‌الله سبحانی اضافه فرموده‌اند به شرطی که مانع از تابش مستقیم خورشید نشود.

آیت‌الله سیستانی: سایه‌های متحرک که بالای سر محرم قرار نگرفته برای پیاده مطلقاً جایز است و سواره احتیاطاً اجتناب کند مگر اینکه کوتاه باشد که سر و سینه را فرا نگیرد.

آیت‌الله نوری: استظلال، اختصاص به بالای سر دارد و شامل سایه حاصل از دیوار ماشین نمی‌شود.

[14] آیت‌الله بهجت: احوط ترک سایه انداختن از آفتاب است، اگرچه منحرف از بالای سر باشد با چیزی که در سر ممنوع است.

[15] آیت‌الله تبریزى: حرمت و ثبوت کفاره در تظلیل جانبی مبنی بر احتیاط است.

[16] آیت‌الله خویی: و احوط بلکه اظهر این است که زیر سایه چیزی که روی سر نباشد نیز نرود، پس اگر از طرف چپ و راست چیزی بر او سایه بیفکند؛ به نحوی که تأثیر در کم شدن گرما یا سرما یا باد و نحو آن داشته باشد، جایز نیست و کفاره دارد.

[17] آیت‌الله زنجانی: محرم نمی‌تواند در سایه سایبان متحرکی که بالای سر او نباشد نیز حرکت کند، ولی قرار گرفتن در سایه صندلی‌ها و دیوارهای ماشین، اشکال ندارد، و فرقی بین ماشین خود و دیگری نیست.

[18] آیت‌الله سبحانی، آیت‌الله مکارم: گذشتن از زیر پل‌های وسط راه مانعی ندارد و همچنین بودن در سایه‌ای که از دیوارهای اتومبیل سر باز و مانند آن به وجود می‌آید. آیت‌الله سبحانی اضافه فرموده‌اند به شرطی که مانع از تابش مستقیم خورشید نشود.

[19] آیت‌الله سیستانی: سایه‌های متحرک که بالای سر محرم قرار نگرفته برای پیاده مطلقاً جایز است و سواره احتیاطاً اجتناب کند مگر اینکه کوتاه باشد که سر و سینه را فرا نگیرد.

[20] آیت‌الله نوری: استظلال، اختصاص به بالای سر دارد و شامل سایه حاصل از دیوار ماشین نمی‌شود.

[4] 
آیت‌الله زنجانی، آیت‌الله مکارم: نذری که سبب می‌شود محرم ناچار گردد با وسیله سرپوشیده سفر کند باطل است.

آیت‌الله سبحانی: احتیاطاً این شخص در میقات یا اگر نشد در ادنی‌ الحل تجدید احرام کند.

آیت‌الله سیستانی: نذرِ احرام قبل از میقات، برای کسی که می‌داند ناچار می‌شود زیر سقف برود محل اشکال است.

آیت‌الله فاضل: صحت نذر برای کسی که می‌داند باید در روز با وسیله مسقف حرکت کند محل اشکال است. بلی اگر بداند که برای احرام عمره تمتع نمی‌تواند به یکی از مواقیت معروفه برود، نذر اشکال ندارد و معصیت هم نکرده است، ولی احتیاط آن است که در ادنی‌ الحل تجدید احرام کند. و در هر صورت کفاره زیر سقف رفتن را باید بدهد.

[22] آیت‌الله زنجانی، آیت‌الله مکارم: نذری که سبب می‌شود محرم ناچار گردد با وسیله سرپوشیده سفر کند باطل است.

[23] آیت‌الله سبحانی: احتیاطاً این شخص در میقات یا اگر نشد در ادنی‌ الحل تجدید احرام کند.

[24] آیت‌الله سیستانی: نذرِ احرام قبل از میقات، برای کسی که می‌داند ناچار می‌شود زیر سقف برود محل اشکال است.

[25] آیت‌الله فاضل: صحت نذر برای کسی که می‌داند باید در روز با وسیله مسقف حرکت کند محل اشکال است. بلی اگر بداند که برای احرام عمره تمتع نمی‌تواند به یکی از مواقیت معروفه برود، نذر اشکال ندارد و معصیت هم نکرده است، ولی احتیاط آن است که در ادنی‌ الحل تجدید احرام کند. و در هر صورت کفاره زیر سقف رفتن را باید بدهد.

[م437 ۱]

[م438 ۱]

[م440 ۱]

[م441 ۱]

@@ خط ۴۶: / خط ۴۶: @@
 '''امام خمینی:''' فرق نیست در حرام بودن سایه قرار دادن در وقت طی کردن منزل، بین آنکه در محملی باشد که روپوش دارد یا در اتومبیل سرپوشیده باشد یا در هواپیما باشد یا زیر سقف کشتی باشد.
+|}
+{{سخ}}
+{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
+! مسئله 440
+|-style="background:#f9f9fe;"
+|
+'''امام خمینی:''' احتیاط آن است که در وقت طی منزل، به پهلوی محمل یا هر چیزی که بالای سر او نباشد، استظلال نکند،{{توضیح مساله|440|
+* '''آیت‌الله بهجت:''' احوط ترک سایه انداختن از آفتاب است، اگرچه منحرف از بالای سر باشد با چیزی که در سر ممنوع است.
+* '''آیت‌الله تبریزى:''' حرمت و ثبوت کفاره در تظلیل جانبی مبنی بر احتیاط است.
+* '''آیت‌الله خویی:''' و احوط بلکه اظهر این است که زیر سایه چیزی که روی سر نباشد نیز نرود، پس اگر از طرف چپ و راست چیزی بر او سایه بیفکند؛ به نحوی که تأثیر در کم شدن گرما یا سرما یا باد و نحو آن داشته باشد، جایز نیست و کفاره دارد.
+* '''آیت‌الله زنجانی:''' محرم نمی‌تواند در سایه سایبان متحرکی که بالای سر او نباشد نیز حرکت کند، ولی قرار گرفتن در سایه صندلی‌ها و دیوارهای ماشین، اشکال ندارد، و فرقی بین ماشین خود و دیگری نیست.
+* '''آیت‌الله سبحانی، آیت‌الله مکارم:''' گذشتن از زیر پل‌های وسط راه مانعی ندارد و همچنین بودن در سایه‌ای که از دیوارهای اتومبیل سر باز و مانند آن به وجود می‌آید. '''آیت‌الله سبحانی''' اضافه فرموده‌اند به شرطی که مانع از تابش مستقیم خورشید نشود.
+* '''آیت‌الله سیستانی:''' سایه‌های متحرک که بالای سر محرم قرار نگرفته برای پیاده مطلقاً جایز است و سواره احتیاطاً اجتناب کند مگر اینکه کوتاه باشد که سر و سینه را فرا نگیرد.
+* '''آیت‌الله نوری:''' استظلال، اختصاص به بالای سر دارد و شامل سایه حاصل از دیوار ماشین نمی‌شود.
+}}
+اگرچه جایز بودنِ آن خالی از قوت نیست.
+|-style="background:#fefef9;"
+| '''مراجع دیگر:'''
+{{ارجاع مساله|440}}
+|}
+{{سخ}}
+{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
+! مسئله 441
+|-style="background:#f9f9fe;"
+|
+'''امام خمینی:''' کسانی ‌که از تهران یا جای دیگر می‌خواهند به مکه مشرف شوند یا هواپیما، اگر نذر کنند برای احرام بستن از تهران، نذر آنها صحیح است و باید محرم شوند{{توضیح مساله|441|
+* '''آیت‌الله زنجانی، آیت‌الله مکارم:''' نذری که سبب می‌شود محرم ناچار گردد با وسیله سرپوشیده سفر کند باطل است.
+* '''آیت‌الله سبحانی:''' احتیاطاً این شخص در میقات یا اگر نشد در ادنی‌ الحل تجدید احرام کند.
+* '''آیت‌الله سیستانی:''' نذرِ احرام قبل از میقات، برای کسی که می‌داند ناچار می‌شود زیر سقف برود محل اشکال است.
+* '''آیت‌الله فاضل:''' صحت نذر برای کسی که می‌داند باید در روز با وسیله مسقف حرکت کند محل اشکال است. بلی اگر بداند که برای احرام عمره تمتع نمی‌تواند به یکی از مواقیت معروفه برود، نذر اشکال ندارد و معصیت هم نکرده است، ولی احتیاط آن است که در ادنی‌ الحل تجدید احرام کند. و در هر صورت کفاره زیر سقف رفتن را باید بدهد.
+}}
+و اگر راه دیگری نباشد جز هواپیما، باید بروند به حج، لیکن برای زیر سقف بودن در حال طی منزل باید کفاره بدهند.
+|-style="background:#fefef9;"
+| '''مراجع دیگر:'''
+{{ارجاع مساله|441}}
 |}
 {{سخ}}