محراب‌های مسجدالنبی

محراب‌های مسجدالنبی، شامل محراب پیامبر، محراب سلیمانی، محراب عثمانی،محراب تهجد، محراب بیت فاطمه، محراب اغوات (شیخ الحرم) است.

محراب پیامبر واقع در مصلی پیامبر است. محرابی که اکنون موجود است از دوره قایتبای برجامانده است.

محراب عثمانی، توسط عثمان خلیفه سوم در دیوار جنوبی ساخته شد. در دوره قایتبای گنبدی بر بالای آن ایجاد شد.

محراب سلیمانی یا محراب حنفی برای پیروان مذهب حنفی ساخته شد و در بازسازی سلطان سلیمان به محراب سلیمانی شهرت یافت.

محراب تهجد، خارج دیوار شمالی حجره شریفه قرارداشت. پیامبر در این مکان به نیایش شبانه می‌پرداخت.

محراب دکه اغوات در زمان سلطان عبدالمجید اول شکل گرفت و در در سال 1319ق محل نماز تراویح شیخ الحرم بوده، این مکان اکنون در قسمت زنان قراردارد.

محراب پیامبر

نوشتار اصلی: محراب پیامبر

در زمان پیامبر چیزی به شکل محراب وجود نداشت. در زمان، و بازسازی مسجد توسط والی وی عمربن عبدالعزیز، در مکان مصلی پیامبر، محرابی ایجاد شد.

در دوره بیبرس محراب مجوفی در این مکان ساخته شد و در دوره قایتبای بازسازی شد.

محرابی که هم‌اکنون وجود دارد از دوره قایتبای برجامانده است.

محراب عثمانی

نوشتار اصلی: محراب عثمانی

در دوره عثمان، مسجدالنبی بازسازی شد. در اثر این بازسازی و گسترش مساحت مسجد، دیوار قبله پیشتر رفت.

عثمان محرابی در دیوار جنوبی ایجاد و مقصوره‌ای اطراف آن کشید.

محراب دیوار جنوبی در دوره‌های بعد نیز به محراب عثمانی موسوم شد.

در دوره قایتبای گنبدی بالای این محراب ایجاد شد.

محراب سلیمانی

نوشتار اصلی: محراب سلیمانی

محراب سلیمانی یا محراب حنفیه، برای نمازگزاردن پیروان مذهب حنفی ایجاد شد.

این محراب ابتدا در زمان اشرف اینال و به توسط شیخ طوغان در سمت چپ منبر ایجاد شد. سپس در زمان سلطان سلیمان قانونی این محراب بازسازی شد و به محراب سلیمانی شهرت یافت.

محراب تهجد

محراب تهجد1

محراب تهجد2

این محراب خارج دیوار شمالی حجره شریفه، کنار ستون مقابل دکه اغوات، قرار داشت.

محراب تهجد محل نیایش شبانه پیامبر، به غیر از ماه رمضان بود. این محراب در دوره قایتبای با کاشی های مطلا تزیین شد و آیات مرتبط با تهجد در آن نقش بسته شد.

این محراب قبل از سال 1353ه.ق برداشته شد.

محراب بیت فاطمه

محراب فاطمه

محراب فاطمه سمت جنوبی محراب تهجد، داخل حجره شریفه قرار دارد.

این محراب کوتاه‌تر از محراب پیامبر و محراب سلیمانی بود.

در نوشته‌هایی که از دوره عبدالمجید برجامانده، و به تفصیل توسط ابراهیم عیاشی نقل شده، اطراف این محراب نوشته شده«معرس علی بفاطمه» و همچنین در محراب دیگری که مقابل محراب فاطمه قرار داشت، این محراب، «محراب بیت فاطمه» ذکر شده است.

در دوره عثمانی نماز جماعت و یا اعتکاف مفرده نیز در مکان محراب فاطمه انجام نمی‌شد.

محراب اغوات (شیخ الحرم)

این محراب پشت جایگاه(دکه) اغوات، در طرف جنوبی رواق شرقی کنار باب النسا قرارداشت.

محراب اغوات در دوره عبدالمجید اول عثمانی احداث شد.

در حدود سال 1319قمری شیخ الحرم نماز تراویح را در این مکان اقامه می کرد.

این محراب در حال حاضر در قسمتی که مختص نماز زنان است قرار دارد.

منابع

• التحفة اللطیفه فی تاریخ المدینة الشریفه، سخاوی شمس­الدین (م 902 هـ)، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1414.

• تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی در طول تاریخ، ناجی محمدحسن القادر الانصاری، ترجمه عبدالمحمد آیتی، تهران، مشعر

• عماره المسجد النبوی منذ انشائه حتی نهایه العصر المملوکی، محمد هزاع الشهری، قاهره، مکتبه القاهره للکتاب، 2001

• مدینه منوره، تحولات عمرانی و میراث معماری، صالح لمعی مصطفی، ترجمه صدیقه وسمقی، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، 1372

• مرآة الحرمین او الرحلات الحجازیه، رفعت پاشا ابراهیم (م بعد 1353 ق)، قاهره، المکتبة الثقافة الدینیه، بی­تا.

• وفاءالوفا باخبار دارالمصطفی،علی بن عبدالله سمهودی، تحقیق قاسم السامرائی، ج2، موسسه الفرقان للتراث الاسلامی، 1422ه.ق -2001

المسجد النبوی الشریف، فی العصر العثمانی 923-1344ه، محمد هزاع الشهری، قاهره، دارالقاهره، 2003