مطالعه فیزیک ازدحام در فاجعه منا (کتاب)

مطالعه فیزیک ازدحام در فاجعه منا (کتاب)

پدید آورندگان
نویسنده	تقی میرزایی شیخ‌آبادی
محتوا
موضوع	واقعه منا، پیچیدگی محاسباتی
نشر
تعداد صفحات	178
ناشر	مشعر
وب‌سایت ناشر	http://hzrc.ac.ir
محل نشر	تهران
شابک	9789645409829
رده‌بندی کنگره	BP262/2
رده‌بندی دیویی	297/761

مطالعه فیزیک ازدحام در فاجعه منا (کتاب)، به قلم تقی میرزایی شیخ‌آبادی نگاشته شده و ابعاد فاجعه منا در سال ۱۳۹۴ش را بر اساس نظریات فیزیک ازدحام مورد بررسی قرارداده‌است. این کتاب در پژوهشکده حج و زیارت به چاپ رسیده است.

ساختار

کتاب حاضر در پنج فصل ابعاد فاجعه منا را براساس نظریات فیزیک ازدحام مورد بررسی قرارداده‌است:

• فصل اول: مروری بر واقعه منا
• فصل دوم: پیچیدگی و سیستم پیچیده
• فصل سوم: ازدحام و فیزیک آماری
• فصل چهارم: پلاسماهای پیچیده و فیزیک ازدحام
• فصل پنجم: تجزیه و تحلیل واقعه منا

اهمیت نگارش

نویسنده دو سوال را مبنای نگارش کتاب خود قرارداده است:

1. مسببان و مباشران فاجعه منا چه افراد، سازمان‌ها و یا دولت‌هایی بودند؟
2. آیا وقوع این حادثه عمدی بوده است یا غیرعمدی؟

و اذعان می‌دارد پاسخگویی همه جانبه به این دو سوال مستلزم تحقیقات گسترده‌ای است و در کتاب پیش‌رو جنبه‌هایی از آن مورد بررسی قرار گرفته‌است.

نویسنده این مسأله را دنبال می‌کند که آیا ایجاد تغییر در جمعیت حاضر در منا می‌توانست مانع بروز فاجعه شود؟

او نتایج حاصل از تحقیق خود را در جهت مشخص شدن عمدی یا غیرعمدی بودن فاجعه منا می‌داند و همچنین عنوان می‌کند این نتایج می‌تواند به مدیریت حج و رویدادهایی با ازدحام جمعیت کمک کند.

محتوا

پیشینه اتفاقات رخ داده در منا

نویسنده حوادثی که در منا روی داده است را ذکر می‌کند:

• کشته شدن حجاج در ازدحام منا سال‌های 1373، 1377،1384ه.ش
• آتش‌سوزی در منا سال 1354،1376ه.ش
• فاجعه تونل(مسیری از مکه به عرفات و منا) 1369ه.ش
• تلفات در ازدحام جمرات سال 1380ه.ش
• فاجعه جمرات 1382ه.ش

سپس به حوادثی که به غیر از منطقه منا در زمان حج روی داده نیز اشاره می‌کند:

• شیوع وبا 1254ه.ش
• کشتار حجاج در مکه 1366ه.ش
• فروریختن هتل در مکه 1384ه.ش

و در آخر به فاجعه منا در سال 1394ه.ش و نیز حادثه سقوط جرثقیل در مسجدالحرام در همین سال می‌پردازد.

بررسی فاجعه منا براساس علم فیزیک

نویسنده ابتدا مقدماتی از نظریات فیزیکی مد نظر خود را شرح داده و سپس فاجعه منا را براساس آن تحلیل نموده‌است.

بنابر نظریات علم فیزیک، اگر ذرات در یک جریان سیال در حرکت باشند و یک ذره با ماهیتی متفاوت به آن ها تحمیل شود، انرژی حاصل از این ذره جدید، باعث حرکت سریعتر ذرات و ایجاد موج هایی در طول مسیر خواهد شد. در این حالت در اثر این انرژی، میدانی الکتریکی ایجاد خواهد شد و ذرات در اثر موج‌های ایجاد شده در این میدان هضم خواهند شد. اما وقتی این جریان از حالت تعادل خارج شود، نابودی ذرات را در پی خواهد داشت.

نویسنده، سپس عواملی که در فاجعه منا نقش داشته‌اند را براین اساس بررسی می‌کند:

قرارداشتن ماشین پلیس در خیابان 204

براساس مفروض قراردادن نظریات فیزیکی، حجاج حاضر در خیابان 204، به مثابه ذرات یک جریان سیال در نظرگرفته شده است. حال این خیل جمعیت با مانعی مثل ماشین پلیس مواجه می‌شوند که همانند یک ذره ناهمگون عمل کرده و بر اثر اثرژی ای که ساطع می‌کند، موجی در میان ذرات دیگر که همان حجاج هستند ایجاد می‌کند. همانطور که ذکر شد این انرژی مضاعف در صورت تعادل، سبب هضم ذرات در میدان الکتریکی حاصل از انرژی خواهد شد. اما این انرژِی به سبب بار تحمیلی مضاعف نتوانست در جمعیت هضم شود و درنتیجه بسیاری از حجاج به صورت ایستاده فوت کردند. بنابراین هرچه مانع ایجاد شده در برابر جمعیت حجاج بیشتر باشد، انرژی بیشتری بر آن‌ها تحمیل و سبب مرگ و میر خواهد شد.

تأثیر حضور ویلچر حاجیان در مسیر راه

حضور حجاج نشسته بر ویلچر نیز همانند انرژی مضاعفی است که بر حجاج تحمیل شده و در مقایسه با ماشین پلیسی که در مسیر قرار داشت چون تعداد بیشتری بود، انرژی بیشتری به حجاج تحمیل کرده و در نهایت آثار مخرب‌تری را به همراه داشته است.

ترکیب جمعیتی نامتناسب بین حجاج در خیابان 204

نویسنده عواملی چون جرم و وزن و نیز سرعت ذرات ناهمگون را نیز عاملی برای تحمیل انرژی مضاعف به ذرات یک جریال سیال دانسته و با این فرض، نتیجه می‌گیرد، تغییر ترکیب جمعیتی حجاج با حجاجی که جثه بزرگتر و نیز عده‌ای که سرعت کمتری نسبت به ایرانی‌ها دارند در خیابان 204، انرژی بیشتری به جمعیت حجاج وارد کرده که در نهایت موجب مرگ و خفگی شده‌است.

اگر انتهای مسیر باز بود باز هم چنین اتفاقی رخ می‌داد؟

نویسنده عنوان می‌کند اگر انتها و طرفین مسیر باز بود، از انرژی تحمیلی به حجاج کاسته می‌شد و در نهایت آسیب‌های کمتری را متوجه حجاج می‌کرد.