کاربر:Gholampour/صفحه تمرین۱: تفاوت میان نسخه‌ها

مرقد صافی صفا
اطلاعات اوليه
بنيانگذار	علاءالدین بن میرمجید المدنی المداح
تأسیس	سال 759هجری
کاربری	مسجد * زیارتگاه
مکان	عراق * نجف * حدود 500 متری غرب حرم مطهر امام علی(ع) و در كنار بحر النجف
نام‌های دیگر	صفّة صافی صفا
وقایع مرتبط	محل عبادت امام علی(ع) و مدفن اثیب یمانی
مشخصات
مساحت	3،750 مترمربع
امکانات	مهمان‌خانه * نمازخانه * کتابخانه * موزه * رصدخانه

دیداریویکی‌متن

نسخهٔ ‏۱۴ دسامبر ۲۰۲۲، ساعت ۰۹:۱۳

مرقد صافی صفا یمانی، مشهور به «صفّة صافی صفا»، واقع در جنب مقام امیرالمؤمنین(ع)، بارگاه اثیب الیمانی معروف به «صافی صفا» است که از آثار تاریخی شهر نجف اشرف به شمار می‌‌‌‌رود و تاریخ آنها به صدها سال پیش برمی‌گردد.

اولین گنبد این بارگاه در قرن هشتم هجری بنا شد و تا سال 1044 هجری چندین بار مرمت و بازسازی گردید. از 550 سال گذشته تا به امروز، پرده‌داری بارگاه با خاندان آل‌ الدروایش مخزومیه است.

موقعیت جغرافیایی

بارگاه صافی صفا در کمربندی جهت غربى شهر نجف، در حدود 500 متری حرم مطهر امام علی(ع) و در كنار بحر النجف و مشرف به أن درياچه واقع شده است.

در سمت جنوبى مرقد صافی صفا مقام امام زين‌العابدين واقع شده است. گفته شده: این مکان، محل توقف و راز و نیاز امام سجاد(ع) در زمان‌هایی بوده که برای زیارت حضرت علی(ع) به نجف می‌‌‌‌آمدند.

شخصیت اثیب یمانی

"اثیب یمانی" مردی صالح از اهالی یمن است که امام علی(ع) در روزهای خلافت خود به سال 38 هجری او را در این شهر به خاک سپرد و امروزه به مسجد و بارگاهی زیبا تبدیل شده است.

اثیب یمانی احتمالا همان فردی است که در ایام خلافت حضرت علی(ع) به کوفه آمد و امام به او دعایی آموخت که به عنوان دعای یمانی معروف است و برای پیروزی و غلبه بر دشمنان استفاده می‌‌‌‌شود.

وجه تسمیه

دلیل نام گذاری این بنا به صافی صفا، انتساب آن به «صفاة الصفا» می‌‌‌‌باشد که به معنای محل تجمع کاروان‌های تجاری مشرف بر دریای نجف است.

پیشینه بنا

راویان تاریخ آورده‌اند که در گذشته منطقه "صفا" مکانی بوده برای استراحت کاروان‌ها. حضرت علی(ع) وقتی برای زیارت وادی السلام از کوفه به نجف می‌‌‌‌آمدند در منطقه صفا توقف می‌‌‌‌کردند و به راز و نیاز می‌‌‌‌پرداختند.

این مکان همان جایی است که پیامبر خداوند حضرت موسی(ع) درآنجا با خدای خود راز و نیاز می‌‌‌‌کرد. به گفته تاریخ‌نویسان، این مکان بخشی از کوه طور سینا و الجودی است که کشتی نوح بر آن قرار گرفت. ظاهرا این محل چون محل زیارت حضرت موسی بوده است، حضرت علی(ع) آن را به عنوان جایگاه نیایش خود انتخاب کرده بودند.

این مکان علاوه بر اینکه محل نیایش‌های حضرت علی(ع) بوده است، مرقد "اثیب یمانی" یکی از یاران نزدیک امیرالمومنین(ع) و از بزرگان و ثروتمندان یمن نیز می‌‌‌‌باشد.

مرقد اثیب

دیلمی در «ارشاد القلوب» خود، نقل کرده است که روزی حضرت امیرمؤمنان(ع) کنار صحرای نجف نشسته بود. ناگاه دید ناقه سواری، جنازه‌ای را جلوی خود گرفته است و به سوی نجف می‌آید. چون نزدیک شد، به حضرت سلام کرد. حضرت پاسخ سلامش را داد و از او پرسید: «از کجا می‌آیی؟» گفت: «از یمن». گفت: «این جنازه کیست؟» گفت: «جنازه پدرم است. آورده‌ام در این سرزمین دفن کنم». حضرت فرمود: «چرا او را در شهر خود، دفن نکردید؟» گفت: «پدرم چنین وصیت کرد و گفت: مردی در آنجا دفن خواهد شد که به شفاعت او مثل تعداد ربیعه و مُضر (دو قبیله بزرگ عرب) آمرزیده می‌شوند». حضرت فرمود: «آن مرد را می‌شناسی؟» گفت: «نه». حضرت، چند مرتبه فرمود: «به خدا! آن مرد، منم. حال برخیز و پدرت را به خاک بسپار». ^[۱] می‌گویند قبری که در مقبره صافی صفا است، قبر همان مرد است.

ساخت گنبد

اولین گنبد این بارگاه در دوران «سلطان اویس جلائری» و به دست «علاءالدین بن میرمجید المدنی المداح» و به کمک «حاج محتشم فهمانی» در سال 759هجری بنا شد و تا سال 1044هجری برابر با 1982 میلادی چندین بار مرمت و بازسازی شد.

هنگامی که خانه‌های قدیمی اطراف بارگاه صافی صفا به هدف هموار کردن و مسطح کردن منطقه تخریب شد، پرده‌داری بارگاه اثیب الیمانی به خاندادن آل‌ الدروایش مخزومیه رسید و آنها از 550 سال گذشته تا به امروز سدانت آن را برعهده دارند.

بازسازی و امکانات

پس از اخذ تصمیم مبنی بر بازسازی مراقد آسیب دیده شیعیان و مراقدی که زیر نظر اداره کل زیارتگاه‌های شیعه عراق قرار دارند، بارگاه اثیب الیمانی در ساختمانی چهار طبقه و به مساحت 3،750 مترمربع بازسازی شد.

طبقه اول آن زیرزمینی است که حاوی مهمان‌خانه‌ای با ظرفیت هزار زائر می‌‌‌‌باشد.

طبقه دوم این ساختمان شامل قبر شریف و محراب نماز است، همچنین موزه قطعه‌های سنگی در همین طبقه وجود دارد که به تاریخ ساخت مرقد اشاره دارد. به علاوه در این موزه قطعه‌های باستانی و تاریخی وجود دارد که قدمت‌شان به صدها سال می‌‌‌‌رسد که در ضلع جنوبی ضریح مقدس قرار دارد.
طبقه سوم این ساختمان حاوی سالن مناسبت‌ها، نمازخانه و کتابخانه است.

طبقه آخر نیز ویژه بخش‌های اداری، دفتر تولیت این آستان و مرکزی متشکل از بخش‌هایی شامل علوم قرآن، رصدخانه و واحد امور فکری و فرهنگی است.

از طرف دیگر رصدخانه بارگاه اثیب الیمانی مرکز مهمی برای رصد پدیده‌های خسوف و کسوف و رویت هلال ماههای حرام و دو ماه رمضان و ذی حجه به شمار می‌‌‌‌رود و رویت افق در این منطقه با توجه به مشرف بودن آن بر دریای نجف، واضح و روشن است.

پانویس

↑ ارشاد القلوب، صص ٣٩٠ و ٣٩١.

منابع

این مقاله برگرفته از کتاب زیارت‌گاه‌های عراق، محمدمهدی فقیه بحرالعلوم. بخش «مرقد صافی صفا»، ج1، ص73. است.

ارشاد القلوب، حسن بن محمد (الدیلمی)، ط ٢، قم، ذوی‌القربی، ١4٢٩ه. ق.

[1] ارشاد القلوب، صص ٣٩٠ و ٣٩١.

[۱]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
 {{جعبه اطلاعات بنای مذهبی
-| عنوان =مزار امامزاده قاسم بن امام حسن(ع)
+| عنوان            =مرقد صافی صفا
-| تصویر =مرقد امامزاده قاسم بن امام حسن.jpg
+| تصویر            =56.jpg
-| اندازه تصویر =300px
+| اندازه تصویر     =300px
-| بنيانگذار =
+| بنيانگذار        =علاءالدین بن میرمجید المدنی المداح
-| تأسیس =دوره [[آل‌بویه]]
+| تأسیس            =سال 759هجری
-| کاربری =[[مرقد]]
+| کاربری           =مسجد * زیارتگاه
-| مکان =شهر مسیّب در [[عراق]]
+| مکان             =[[عراق]] * [[نجف]] * حدود 500 متری غرب [[حرم مطهر امام علی(ع)]] و در كنار بحر النجف
-| نام‌های دیگر =ابوجاسم • قاسم بن حسن عتیکاوی
+| نام‌های دیگر      =صفّة صافی صفا
-| وقایع مرتبط =
+| وقایع مرتبط      =محل عبادت امام علی(ع) و مدفن اثیب یمانی
-| ظرفیت =
+| ظرفیت            =
-| وضعیت =فعال
+| وضعیت            =
-| مساحت =
+| مساحت            =3،750 مترمربع
-| امکانات =ایوان • رواق • گنبد • صحن • حجره‌
+| امکانات          =مهمان‌خانه * نمازخانه * کتابخانه * موزه * رصدخانه
-| شماره ثبت =
+| شماره ثبت        =
-| معمار =
+| معمار            =
-| سبک =
+| سبک              =
-| بازسازی =
+| بازسازی          =
-| وبگاه =
+| وبگاه            =
 }}
-'''مزار امامزاده قاسم بن حسن(ع)''' حدود چهار فرسخی [[کربلا]] در منطقه «عتیکات» نزدیک شهر «مسیّب» قرار دارد که در بین اهالی به «ابوجاسم» و «قاسم بن حسن عتیکاوی» مشهور است.
+'''مرقد صافی صفا یمانی'''، مشهور به «صفّة صافی صفا»، واقع در جنب مقام امیرالمؤمنین(ع)، بارگاه [[اثیب الیمانی]] معروف به «صافی صفا» است که از آثار تاریخی [[شهر نجف اشرف]] به شمار می‌‌‌‌رود و تاریخ آنها به صدها سال پیش برمی‌گردد.
-به نظر برخی این مکان، مدفن قاسم بن [[امام حسن مجتبی(ع)]] است ولی به گفته برخی مقاتل و منابع تاریخی، قاسم(ع) در کربلا به [[شهادت]] رسید و در کنار دیگر شهدای کربلا [[دفن]] گردید. قاسم اکبر بن امام حسن مجتبی(ع) که در [[جنگ نهروان]] به شهادت رسید از دیگر احتمال‌های مدفون در مزار می‌باشد.
+اولین گنبد این بارگاه در قرن هشتم هجری بنا شد و تا سال 1044 هجری چندین بار مرمت و بازسازی گردید. از 550 سال گذشته تا به امروز، پرده‌داری بارگاه با خاندان آل‌ الدروایش مخزومیه است.
+==موقعیت جغرافیایی==
-بنای قبلی این مزار به اعتقاد عده‌ای متعلق به دوره [[آل بویه|آل‌بویه]] است که در سال ۱۹۵۰م تخریب شد و به جای آن، مزار کنونی که دارای ایوان، [[رواق]]، [[گنبد]]، [[صحن]] و [[حجره‌|حجره‌هایی]] است، بنا گردید.
+بارگاه صافی صفا در کمربندی جهت غربى شهر نجف، در حدود 500 متری [[حرم مطهر امام علی(ع)]] و در كنار [[دریای نجف|بحر النجف]] و مشرف به أن درياچه واقع شده است.
-==موقعیت و بنا==
-این مزار، حدود چهار فرسخی [[کربلا]]، در منطقه «عتیکات» نزدیک شهر «مسیّب» قرار دارد که بین اهالی به «ابوجاسم»<ref>مراقد المعارف، ج2، ص194.</ref> و قاسم بن حسن عتیکاوی مشهور است.<ref>المشاهد المشرّفة، ج4، ص145.</ref>عتیکات یا عتیکیات جمع عُتیکی، منسوب به عُتَیک است و به روزهای بسیار گرم گفته می‌شود. شهر مسیّب نزدیک [[فرات|رود فرات]] قرار دارد و شاید ریشه لغوی نام آن ماده «سیب» باشد که نام نهری در منطقه ذنابة الفرات بوده است.
-در گذشته در این ناحیه شهری قرار داشت که صباح بن‌ هارون، یحیی بن احمد مقری، هبة الله بن عبدالله و احمد بن عبدالله مؤدب [[مقتدر عباسی]] از آنجا برخاسته بودند.
+در سمت جنوبى مرقد صافی صفا [[مقام امام زين‌العابدين (نجف)|مقام امام زين‌العابدين]] واقع شده است. گفته شده: این مکان، محل توقف و راز و نیاز [[امام سجاد(ع)]] در زمان‌هایی بوده که برای زیارت حضرت علی(ع) به نجف می‌‌‌‌آمدند.
-عده‌ای، بنای قبلی این مزار را از آثار دوره [[آل‌بویه]] می‌دانند که در سال 1950م خراب شد و به‌جای آن، آرامگاه دیگری، شامل [[ایوان]]، [[رواق]]، [[گنبد]]، [[صحن]] و [[حجره‌|حجره‌ها]] ساخته شد. به گفته حمید فواز از خاندان آل‌جعفر متولی زیارتگاه، از این مزار کرامات فراوانی دیده شده است.<ref>معجم المراقد والمزارات فی العراق، ص319.</ref>
+==شخصیت اثیب یمانی==
-[[پرونده:ضریح امامزاده قاسم بن حسن(ع).jpg|بندانگشتی|ضریح امامزاده قاسم بن حسن(ع)|200px]]
-==مدفون در مزار==
-به نظر برخی این مکان، مدفن قاسم بن امام حسن مجتبی(ع) است.<ref>زيارتگاه‌هاى عراق، ج۲، ص۹۰.</ref> در کتب تاریخ، تراجم و انساب، برای [[امام حسن مجتبی(ع)]] از 15 تا 31 فرزند، ذکر شده است.<ref>نگاه کنید به: الارشاد، ج2، ص20؛ اعلام الوری، ص212؛ مناقب آل ابی‌طالب، ج4، ص29؛ الشجرة المبارکة، ص3؛ کشف الغمّة، ج2، ص198؛ تاریخ الائمة، ص18؛ انیس المؤمنین، ص92؛ تاج الموالید، ص103؛ کاشف الغمّة، ص66 و 67؛ التتمة فی تواریخ الائمة، ص69.</ref>
-قاسم از همسر امام حسن(ع)، به نام «رمله» که [[ام‌ ولد]] بود، به دنیا آمد.<ref>ابصار العین، ص36.</ref> شواهدی وجود دارد که این بانو، مادر ابوبکر بن حسن(ع) نیز بوده و در [[کربلا]]، به همراه فرزندانش، حضور داشته است.<ref>لباب الانساب، ج1، ص401.</ref>
-برخی از منابع، سال ولادت قاسم را 47ق ذکر کرده‌اند.<ref>کاشف الغمه، ص33.</ref> بنابراین او در زمان شهادت پدرش، سه ساله و در واقعه کربلا سیزده یا چهارده ساله بوده است.<ref>پژوهشی پیرامون شهدای کربلا، ص109.</ref> اما به گفته بیهقی، او در زمان شهادت، شانزده ساله بود.<ref>لباب الانساب، ج1، ص401.</ref>
+"اثیب یمانی" مردی صالح از اهالی یمن است که امام علی(ع) در روزهای خلافت خود به سال 38 هجری او را در این شهر به خاک سپرد و امروزه به مسجد و بارگاهی زیبا تبدیل شده است.
-به گفته برخی مقاتل و منابع تاریخی، چنین به دست می‌آید که چهار تا شش تن از فرزندان امام حسن مجتبی(ع)، به نام‌های [[حسن مثنّی]]، قاسم، [[عبدالله بن حسن|عبدالله]]، [[عمرو بن امام حسن|عمرو]]، [[عبدالرحمان بن امام حسن|عبدالرحمان]] و [[ابوبکر بن امام حسن|ابوبکر]]، به همراه [[امام حسین (ع)|امام حسین(ع)]] به سوی کربلا، حرکت کردند.<ref>مناهل الضرب، ص23.</ref> عبدالرحمان در مسیر [[حج]] و با [[لباس احرام]]، در [[منطقه ابواء]] از دنیا رفت‌<ref>الارشاد، ج2، ص26.</ref> و قاسم، عبدالله و ابوبکر نیز در [[روز عاشورا]]، به شهادت رسیدند.<ref>پژوهشی پیرامون شهدای کربلا، ص100، 102 و 105.</ref>
+اثیب یمانی احتمالا همان فردی است که در ایام خلافت حضرت علی(ع) به [[کوفه]] آمد و امام به او دعایی آموخت که به عنوان دعای یمانی معروف است و برای پیروزی و غلبه بر دشمنان استفاده می‌‌‌‌شود.
-به ادعای مؤلفان کتاب زیارتگاه‌های عراق، به [[اجماع]] همه مورخان و ارباب تراجم، قاسم بن حسن(ع)، در کربلا به شهادت رسید.<ref>زیارتگاه‌های عراق، ج۲، ص۹۰.</ref> به نوشته [[بیهقی]]، مقابل عمویش در کربلا کشته شد و قاتل وی، «عمرو بن سعید بن نفیل» بود. او کنار سایر شهدا، در کربلا به خاک سپرده شد.<ref>لباب الانساب، ج1، ص401.</ref>
+==وجه تسمیه==
-===قاسم اکبر بن امام حسن مجتبی(ع)===
+دلیل نام گذاری این بنا به صافی صفا، انتساب آن به «صفاة الصفا» می‌‌‌‌باشد که به معنای محل تجمع کاروان‌های تجاری مشرف بر دریای نجف است.
-[[سیدمهدی قزوینی]] صاحب این [[مزار]] را، قاسم اکبر بن امام حسن مجتبی(ع) دانست<ref>فلک النجاة، ص22.</ref> که در رکاب جدش [[امام علی(ع)]] و پدرش [[امام حسن(ع)]] در [[جنگ نهروان|نهروان]]، شرکت کرد و پس از زخمی شدن در این مکان، وفات یافت و به خاک سپرده شد.<ref>آرامگاه‌های خاندان پاک پیامبر، ص303؛ معجم المراقد، ص319.</ref>
-[[محمد حرزالدین|حرزالدین]] پس از ذکر سخن قزوینی، او را تنها کسی می‌داند که این ادعا را ذکر کرده و نقل می‌کند که برای این مطلب، منبعی پیدا نکرده و صاحب قبر را فرد مشخصی نمی‌داند.<ref>مراقد المعارف، ج2، ص194 و 195.</ref> همچنان که [[سیدعبدالرزاق کمونه]] نیز با تأیید سخن حرزالدین ذکر می‌کند که منبعی ندارد که حسن بن علی بن ابی‌طالب(ع)، به جز قاسم که در کربلا به [[شهادت]] رسید، پسری به نام قاسم داشته باشد.<ref>مشاهد العترة الطاهرة، ص237؛ کتاب المزار، ص143 و 144.</ref>
+==پیشینه بنا==
-===یکی از نوادگان و ذریه ائمه(ع)===
+راویان تاریخ آورده‌اند که در گذشته منطقه "صفا" مکانی بوده برای استراحت کاروان‌ها. حضرت علی(ع) وقتی برای زیارت [[وادی السلام]] از [[کوفه]] به [[نجف]] می‌‌‌‌آمدند در منطقه صفا توقف می‌‌‌‌کردند و به راز و نیاز می‌‌‌‌پرداختند.
-[[سیدحسین ابوسعیده]] احتمال می‌دهد که مدفون در مزار، یکی از نوادگان و ذریه ائمه(ع) باشد؛ ولی ذکر می‌کند که قائل این قول مشخص نیست.<ref>المشاهد المشرفة، ج4، ص146.</ref> [[ثامر عبدالحسن عامری]] نیز معتقد است که شخص مدفون، فرزند بلافصل امام حسن(ع) نیست؛ بلکه یکی از نوادگان اوست که به اختصار، به قاسم بن حسن(ع) مشهور شده است.<ref>معجم المراقد والمزارات فی العراق، ص319.</ref>
+این مکان همان جایی است که پیامبر خداوند [[حضرت موسی(ع)]] درآنجا با خدای خود راز و نیاز می‌‌‌‌کرد. به گفته تاریخ‌نویسان، این مکان بخشی از کوه طور سینا و الجودی است که کشتی نوح بر آن قرار گرفت. ظاهرا این محل چون محل زیارت حضرت موسی بوده است، حضرت علی(ع) آن را به عنوان جایگاه نیایش خود انتخاب کرده بودند.
+این مکان علاوه بر اینکه محل نیایش‌های حضرت علی(ع) بوده است، مرقد "اثیب یمانی" یکی از یاران نزدیک امیرالمومنین(ع) و از بزرگان و ثروتمندان یمن نیز می‌‌‌‌باشد.
+==مرقد اثیب==
+دیلمی در «[[ارشاد القلوب]]» خود، نقل کرده است که روزی [[حضرت امیرمؤمنان(ع)]] کنار صحرای نجف نشسته بود. ناگاه دید ناقه سواری، جنازه‌ای را جلوی خود گرفته است و به سوی نجف می‌آید. چون نزدیک شد، به حضرت سلام کرد. حضرت پاسخ سلامش را داد و از او پرسید: «از کجا می‌آیی؟» گفت: «از [[یمن]]».  گفت: «این جنازه کیست؟» گفت: «جنازه پدرم است. آورده‌ام در این سرزمین دفن کنم».  حضرت فرمود: «چرا او را در شهر خود، دفن نکردید؟» گفت: «پدرم چنین وصیت کرد و گفت: مردی در آنجا دفن خواهد شد که به [[شفاعت]] او مثل تعداد ربیعه و مُضر (دو قبیله بزرگ عرب) آمرزیده می‌شوند».  حضرت فرمود: «آن مرد را می‌شناسی؟» گفت: «نه».  حضرت، چند مرتبه فرمود: «به خدا! آن مرد، منم. حال برخیز و پدرت را به خاک بسپار». <ref>ارشاد القلوب، صص ٣٩٠ و ٣٩١.</ref> می‌گویند قبری که در مقبره صافی صفا است، قبر همان مرد است.
+[[پرونده:مرقد اثیب یمانی معروف به صافی صفا.jpg|بندانگشتی|مرقد اثیب یمانی معروف به صافی صفا]]
+==ساخت گنبد==
+اولین گنبد این بارگاه در دوران «سلطان اویس جلائری» و به دست «علاءالدین بن میرمجید المدنی المداح» و به کمک «حاج محتشم فهمانی» در سال 759هجری بنا شد و تا سال 1044هجری برابر با 1982 میلادی چندین بار مرمت و بازسازی شد.
+هنگامی که خانه‌های قدیمی اطراف بارگاه صافی صفا به هدف هموار کردن و مسطح کردن منطقه تخریب شد، پرده‌داری بارگاه اثیب الیمانی به خاندادن آل‌ الدروایش مخزومیه رسید و آنها از 550 سال گذشته تا به امروز سدانت آن را برعهده دارند.
+==بازسازی و امکانات==
+پس از اخذ تصمیم مبنی بر بازسازی مراقد آسیب دیده شیعیان و مراقدی که زیر نظر اداره کل زیارتگاه‌های شیعه عراق قرار دارند، بارگاه اثیب الیمانی در ساختمانی چهار طبقه و به مساحت 3،750 مترمربع بازسازی شد.
+*طبقه اول آن زیرزمینی است که حاوی مهمان‌خانه‌ای با ظرفیت هزار زائر می‌‌‌‌باشد.
+*طبقه دوم این ساختمان شامل قبر شریف و محراب نماز است، همچنین موزه قطعه‌های سنگی در همین طبقه  وجود دارد که به تاریخ ساخت مرقد اشاره دارد. به علاوه در این موزه قطعه‌های باستانی و تاریخی وجود دارد که قدمت‌شان به صدها سال می‌‌‌‌رسد که در ضلع جنوبی ضریح مقدس قرار دارد.
+*طبقه سوم این ساختمان حاوی سالن مناسبت‌ها، نمازخانه و کتابخانه است.
+*طبقه آخر نیز ویژه بخش‌های اداری، دفتر تولیت این آستان و مرکزی متشکل از بخش‌هایی شامل علوم قرآن، رصدخانه و واحد امور فکری و فرهنگی است.
+از طرف دیگر رصدخانه بارگاه اثیب الیمانی مرکز مهمی برای رصد پدیده‌های خسوف و کسوف و رویت هلال ماههای حرام و دو ماه رمضان و ذی حجه به شمار می‌‌‌‌رود و رویت افق در این منطقه با توجه به مشرف بودن آن بر دریای نجف، واضح و روشن است.
 ==پانویس==
@@ خط ۵۳: / خط ۷۲: @@
 ==منابع==
 {{منابع}}
-*'''مراقد المعارف'''، محمد حرزالدين، تحقيق: محمدحسين حرزالدين، قم، سعيد بن جبير، ٢٠٠٧م.
-*'''المشاهد المشرفة'''، السيد حسين ابوسعيدة، ط ١، بيروت، مؤسسة البلاغ، ١۴٣٣ه. ق - ٢٠١٢م.
+{{برگرفتگی
-*'''معجم المراقد والمزارات في العراق'''، ثامر عبدالحسن العامري، (لا م)، (لا ن)، (لا ت).
+|پیش از لینک = کتاب
-*'''لباب الانساب والالقاب والاعقاب'''، ابوالحسن على بن زيد بيهقى (ابن فندق)، قم، كتابخانه آيت‌الله العظمى مرعشى نجفى، ١۴١٠ه. ق.
+|منبع = زیارت‌گاه‌های عراق، محمدمهدی فقیه بحرالعلوم.
-*'''آرامگاه‌هاى خاندان پاك پيامبر(ص) و بزرگان صحابه و تابعين'''، سيد عبدالرّزاق كمونه، ترجمه: عبدالعلى صاحبى، چاپ دوم، مشهد، بنياد پژوهش‌هاى اسلامى آستان قدس رضوى، ١٣٧۵ه. ش.
+|پس از لینک = بخش «مرقد صافی صفا»، ج1، ص73.
-*'''مشاهد العترة الطاهرة وأعيان الصحابة والتابعين'''، السيد عبدالرزاق كمونة الحسيني، النجف، مطبعة الآداب، ١٣٨٧ه. ق - ١٩۶٨م.
+| لینک = http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/1472/1/5
-*'''الارشاد في معرفة حجج الله علي العباد'''، محمد بن محمد بن نعمان (الشيخ المفيد)، تحقيق: مؤسسة آل البيت(عليهم السلام) لاحياء التراث، ط ٢، بيروت، دار المفيد، ١۴١۴ه. ق - ١٩٩٣م.
+}}
-*'''اعلام الوري بأعلام الهدي'''، طبرسي، فضل بن حسن، (ط - القديمة)، چاپ سوم، تهران، ١٣٩٠ه. ق.
+* '''ارشاد القلوب'''، حسن بن محمد (الدیلمی)، ط ٢، قم، ذوی‌القربی، ١4٢٩ه. ق.
-*'''مناقب آل ابي‌طالب'''، محمد بن علي السروي المازندراني (ابن شهرآشوب)، تحقيق: يوسف البقاعي، ط ٢، بيروت، دار الاضواء، ١۴١٢ه. ق - ١٩٩١م.
-*'''الشجرة المباركة في انساب الطالبية'''، فخرالدين الرازي، ط ٢، قم، مكتبة آيةالله العظمي المرعشي النجفي، ١۴١٩ه. ق.
-*'''كشف الغمّة في معرفة الائمة'''، علي بن عيسي الاربلي، ط ٢، بيروت، دار الاضواء، ١۴٠۵ه. ق - ١٩٨۵م.
-*'''التتمة في تواريخ الائمة'''، السيد تاج‌الدين بن علي بن احمد الحسيني العاملي، تحقيق: قسم الدراسات الاسلامية - مؤسسة البعثة، ط ١، قم، مؤسسة البعثة، ١۴١٢ه. ق.
-*'''مناهل الضرب في انساب العرب'''، سيد جعفر الاعرجي النجفي الحسيني، قم، مكتبة آيت‌الله العظمي المرعشي النجفي، ١۴١٩ه. ق.
-*'''ابصار العين في انصار الحسين(ع)'''، محمد بن طاهر السماوي، تحقيق: محمد جعفر الطبسي، ط ١، مركز الدراسات الاسلامية لحرس الثورة، ١۴١٩ه. ق - ١٣٧٧ه. ش.
-*'''انيس المومنين'''، حموي، محمدبن اسحاق، قرن ۱۰ق. به تصحيح ميرهاشم محدث، تهران: بنياد بعثت، واحد تحقيقات اسلامي، ۱۳۶۳.
-*'''فلک النجاه فی الامامه و الصلاه'''، علی‌محمد فتح‌الدین‌حنفی، دار الاسلام، قم، 1377.
-*'''زيارتگاه‌هاى عراق'''، محمدمهدی فقیه بحرالعلوم و احمد خامه‌یار، تهران، نشر سازمان حج و زیارت،بی‌تا.
 {{پایان}}
+{{زیارتگاه‌ها و مقبره‌های عراق}}
+{{نجف}}

ن ب و نجف
اماکن زیارتی	حرم امام علی (ع) • قبرستان وادی‌السلام • مرقد مسلم بن عقیل • مرقد مختار ثقفی • مرقد هانی بن عروه • مرقد میثم تمار • مرقد کمیل بن زیاد نخعی • مزارات دختران امام حسن • مزار بنت الحسین • مرقد صافی صفا • امام‌زاده عمران بن علی • مقام امام‌ زین‌العابدین • مرقد امامزاده خدیجه • مزار اولاد الحسن • مقام امام حسن مجتبی(ع) • مرقد سیدابراهیم الغمر حسنی • مزار امامزاده محمد اصغر
مساجد	مسجد هندی • مسجد شیخ طوسی • مسجد شیخ انصاری • مسجد الخضراء • مسجد حنانه • مسجد الراس • مسجد کوفه • مسجد سهله • مسجد زید بن صوحان • مسجد صعصعة بن صوحان • مسجد الحمراء • مسجد عمران بن شاهین
مدارس علمیه	مدرسه علمیه آخوند • مدرسه علمیه آیت‌الله بروجردی • مدرسه الغرویه• مدرسه صدر اعظم
مراکز علمی-فرهنگی	حوزه علمیه نجف • کتابخانه آیت الله حکیم • کتابخانه علامه امینی • کتابخانه حرم امام علی
سایر	جماعة العلماء فی النجف الاشرف • الاضواء الاسلامیه • مشعل‌گردانی • صحن حضرت فاطمه(س) • تکیه بکتاشیه • خانه امام علی • قبرستان وادی السلام مقام محمد حنفیه