ضریح رسول الله: تفاوت میان نسخه‌ها
عاطفه فتاحی (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
عاطفه فتاحی (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱۳: | خط ۱۳: | ||
در سال 881ه.ق، حسن بن محمد بن قلاوون، گنبد بالای حجره را بازسازی کرد. | در سال 881ه.ق، حسن بن محمد بن قلاوون، گنبد بالای حجره را بازسازی کرد. | ||
در دوره اول اصلاحات قایتبای که قبل از آتش سوزی بزرگ انجام گرفت، سقف قدیم حجره شریفه خراب و گنبد کوچک آن با سنگ بازالت ساخته شد که قسمت بالای آن به خاطر استحام بیشتر از آهک بود.<ref>تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی، ص 141-142</ref> | در دوره اول اصلاحات قایتبای که قبل از آتش سوزی بزرگ انجام گرفت، سقف قدیم حجره شریفه خراب و گنبد کوچک آن با سنگ بازالت ساخته شد که قسمت بالای آن به خاطر استحام بیشتر از آهک بود.<ref>تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی، ص 141-142</ref> | ||
پس از آتش سوزی سال 886ه.ق، در دوره قایتبای، گنبد داخلی روی حجره شریفه، به گنبد بزرگ بیرونی روی سقف مسجد تبدیل شد. | پس از آتش سوزی سال 886ه.ق، در دوره قایتبای، گنبد داخلی روی حجره شریفه، به گنبد بزرگ بیرونی روی سقف مسجد تبدیل شد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B2.pdf&page=421 وفاءالوفا، ج2، ص 421]</ref> | ||
===شکل گرفتن محدوده نهایی ضریح در عصر ممالیک=== | ===شکل گرفتن محدوده نهایی ضریح در عصر ممالیک=== | ||
در سال 668ه.ق ملک ظاهر بیبرس مملوکی، مقصوره‌ای چوبی به ارتفاع 3/5 متر، اطراف حجره شریفه کشید.<ref>مدینه منوره، ص 99</ref> او محوطه خانه حضرت فاطمه را نیز وارد در این مقصوره نمود.<ref>تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی، ص 137</ref> سه در هم برای مقصوره ایجاد شد.<ref>عماره المسجد النبوی، ص 231</ref> این ضریح در سمت قبله، شرق و غرب حجره شریفه و مابین ستون های وفود، سریر و حرس قرار گرفت. به‌طوری که نیمی از این ستون‌ها داخل ضریح قرار گرفتند. | در سال 668ه.ق ملک ظاهر بیبرس مملوکی، مقصوره‌ای چوبی به ارتفاع 3/5 متر، اطراف حجره شریفه کشید.<ref>مدینه منوره، ص 99</ref> او محوطه خانه حضرت فاطمه را نیز وارد در این مقصوره نمود.<ref>تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی، ص 137</ref> حد این مقصوره در سمت شمال تا محراب تهجد بود.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B2.pdf&page=387 وفاءالوفا، ج2، ص 387]</ref> سه در هم برای مقصوره ایجاد شد.<ref>عماره المسجد النبوی، ص 231</ref> این ضریح در سمت قبله، شرق و غرب حجره شریفه<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B2.pdf&page=387 وفاءالوفا، ج2، ص 387]</ref> و مابین ستون های وفود، سریر و حرس قرار گرفت. به‌طوری که نیمی از این ستون‌ها داخل ضریح قرار گرفتند.<ref>وفاءالوفا، ج1، ص 268</ref> اما در سمت شمال آن ضریحی قرار نگرفت. <ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B2.pdf&page=387 وفاءالوفا، ج2، ص 387]</ref> | ||
در سال 694ه.ق الملک العادل زین‌الدین کتبغا، پنجره دائره ای شکل را در مقصوره چوبی ایجاد نمود و ارتفاع دیواره‌های مقصوره را تا سقف افزایش داد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B2.pdf&page=388 وفاالوفا، ج2، ص 388]</ref> | در سال 694ه.ق الملک العادل زین‌الدین کتبغا، پنجره دائره ای شکل را در مقصوره چوبی ایجاد نمود و ارتفاع دیواره‌های مقصوره را تا سقف افزایش داد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B2.pdf&page=388 وفاالوفا، ج2، ص 388]</ref> | ||
پس از دومین آتش سوزی در مسجدالنبی، قایتبای ضریح را مطابق آن‌‌چه بیبرس ایجاد کرده بود، بنا نهاد <ref>عماره المسجد النبوی، ص 347</ref>با این تفاوت که او در جهت شمال حجره شریفه نیز ضریح قرار داد و آن را به قسمت‌های شرقی و غربی متصل نمود.<ref>عماره المسجد النبوی، ص 344</ref> بدین ترتیب ضریح جدید چهار در داشت.<ref>عماره المسجد النبوی، ص 347</ref> در این زمان، برای ضریح در جهت قبله، پنجره‌هایی از مس ساخته شد. در بالای آن هم پنجره‌ای مشبک قرارگرفت. اما در جهت شمالی و غربی پنجره‌ها آهنی بود و بالای آن تزییناتی از مس قرار گرفته بود و دارای 76 طاق بود.<ref>تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی، ص 70</ref> | پس از دومین آتش سوزی در مسجدالنبی، قایتبای ضریح را مطابق آن‌‌چه بیبرس ایجاد کرده بود، بنا نهاد <ref>عماره المسجد النبوی، ص 347</ref>با این تفاوت که او در جهت شمال حجره شریفه نیز ضریح قرار داد و آن را به قسمت‌های شرقی و غربی متصل نمود.<ref>عماره المسجد النبوی، ص 344</ref> بدین ترتیب ضریح جدید چهار در داشت.<ref>عماره المسجد النبوی، ص 347</ref> در این زمان، برای ضریح در جهت قبله، پنجره‌هایی از مس ساخته شد. در بالای آن هم پنجره‌ای مشبک قرارگرفت. اما در جهت شمالی و غربی پنجره‌ها آهنی بود و بالای آن تزییناتی از مس قرار گرفته بود و دارای 76 طاق بود.<ref>تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی، ص 70</ref> | ||
[[پرونده: ضریح دوره قایتبای.jpg|File.png|300px|thumb|left| بازسازی ضریح در دوره قایتبای]] | [[پرونده: ضریح دوره قایتبای.jpg|File.png|300px|thumb|left| بازسازی ضریح در دوره قایتبای]] | ||
همچنین فاصله‌ای بین ضریحی که به مانند ضریح عمربن عبدالعزیز اطراف قبر ایجاد شده بود و ضریح فلزی قسمت شمالی بوجود آمد. این فاصله در جهت شمال و حالت مثلثی شکل ضریح اولیه و مقابل ضریح فلزی جدید در قسمت شمالی قرار گرفت. در این فضای جدید، دو در قسمت چپ و راست قسمت مثلثی ضریح اولیه ایجاد شد.<ref>عماره المسجد النبوی، ص 344</ref> | همچنین فاصله‌ای بین ضریحی که به مانند ضریح عمربن عبدالعزیز اطراف قبر ایجاد شده بود و ضریح فلزی قسمت شمالی بوجود آمد. این فاصله در جهت شمال و حالت مثلثی شکل ضریح اولیه و مقابل ضریح فلزی جدید در قسمت شمالی قرار گرفت. در این فضای جدید، دو در قسمت چپ و راست قسمت مثلثی ضریح اولیه ایجاد شد.<ref>عماره المسجد النبوی، ص 344</ref><ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B2.pdf&page=388 وفاءالوفا، ج2، ص 388]</ref> | ||
===ضریح در دوره معاصر=== | ===ضریح در دوره معاصر=== | ||
نسخهٔ ۳ فوریهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۲۰:۰۲
ضریح پیامبر، به محفظه فلزی مشبکی گفته می‌شود که گرداگرد حجره شریفه قرارگرفته است.
شکل‌گیری ضریح از آغاز
قبر پیامبر در حجره عایشه قرار داشت. با این وجود عایشه پس از فوت پیامبر در حجره خویش ساکن بود و حائلی بین محل زندگی وی و قبر پیامبر وجود نداشت. اما در دوره‌های بعد همراه با بازسازی مسجدالنبی، حجره شریفه و محدوده قبر نبوی به‌صورت بخشی مجزا درآمد.
اولین ضریح قبر نبوی
در دوره ولیدبن عبدالملک، والی وی در مدینه، عمربن عبدالعزیز همراه با اصلاحاتی که در مسجد ایجاد نمود، دیواری پنج‌ضلعی دور حجره شریفه کشید. با ایجاد این دیواره، بخشی از روضه شریفه نیز داخل در ضریح قرارگرفت.[۱] شکل پنج‌ضلعی آن به‌این خاطر بود که شبیه به کعبه نباشد.[۲] همچنین کسانی که در پشت آن به سمت قبله نماز می خواندند، چون سمت مثلثی آن برابرشان بود، عملا رو به قبر بودن بر آنان صدق نمی‌کرد[۳]
ایجاد گنبد روی ضریح
در سال 678ه.ق سلطان سیف‌الدین قلاوون، گنبدی بر بالای حجره ایجاد کرد.[۴] پایین این گنبد مربع و بالای آن هشت‌ضلعی بود که با سرب پوشیده شده‌بود.[۵][۶] در سال 881ه.ق، حسن بن محمد بن قلاوون، گنبد بالای حجره را بازسازی کرد. در دوره اول اصلاحات قایتبای که قبل از آتش سوزی بزرگ انجام گرفت، سقف قدیم حجره شریفه خراب و گنبد کوچک آن با سنگ بازالت ساخته شد که قسمت بالای آن به خاطر استحام بیشتر از آهک بود.[۷] پس از آتش سوزی سال 886ه.ق، در دوره قایتبای، گنبد داخلی روی حجره شریفه، به گنبد بزرگ بیرونی روی سقف مسجد تبدیل شد.[۸]
شکل گرفتن محدوده نهایی ضریح در عصر ممالیک
در سال 668ه.ق ملک ظاهر بیبرس مملوکی، مقصوره‌ای چوبی به ارتفاع 3/5 متر، اطراف حجره شریفه کشید.[۹] او محوطه خانه حضرت فاطمه را نیز وارد در این مقصوره نمود.[۱۰] حد این مقصوره در سمت شمال تا محراب تهجد بود.[۱۱] سه در هم برای مقصوره ایجاد شد.[۱۲] این ضریح در سمت قبله، شرق و غرب حجره شریفه[۱۳] و مابین ستون های وفود، سریر و حرس قرار گرفت. به‌طوری که نیمی از این ستون‌ها داخل ضریح قرار گرفتند.[۱۴] اما در سمت شمال آن ضریحی قرار نگرفت. [۱۵]
در سال 694ه.ق الملک العادل زین‌الدین کتبغا، پنجره دائره ای شکل را در مقصوره چوبی ایجاد نمود و ارتفاع دیواره‌های مقصوره را تا سقف افزایش داد.[۱۶]
پس از دومین آتش سوزی در مسجدالنبی، قایتبای ضریح را مطابق آن‌‌چه بیبرس ایجاد کرده بود، بنا نهاد [۱۷]با این تفاوت که او در جهت شمال حجره شریفه نیز ضریح قرار داد و آن را به قسمت‌های شرقی و غربی متصل نمود.[۱۸] بدین ترتیب ضریح جدید چهار در داشت.[۱۹] در این زمان، برای ضریح در جهت قبله، پنجره‌هایی از مس ساخته شد. در بالای آن هم پنجره‌ای مشبک قرارگرفت. اما در جهت شمالی و غربی پنجره‌ها آهنی بود و بالای آن تزییناتی از مس قرار گرفته بود و دارای 76 طاق بود.[۲۰]
همچنین فاصله‌ای بین ضریحی که به مانند ضریح عمربن عبدالعزیز اطراف قبر ایجاد شده بود و ضریح فلزی قسمت شمالی بوجود آمد. این فاصله در جهت شمال و حالت مثلثی شکل ضریح اولیه و مقابل ضریح فلزی جدید در قسمت شمالی قرار گرفت. در این فضای جدید، دو در قسمت چپ و راست قسمت مثلثی ضریح اولیه ایجاد شد.[۲۱][۲۲]
ضریح در دوره معاصر
شاکله اصلی ضریح تا به امروز تغییرات چندانی نداشته و به همان صورت باقی مانده‌است.[۲۳] با این وجود جنس ضریحی که امروزه وجود دارد از طلاست.[۲۴] ابعاد ضریح این‌طور ذکر شده است: طول دیوار مسی در ضلع شمال و جنوبی خارج مقصوره، 16 متر و در ضلع شرقی و غربی 15 متر، طول اضلاع از داخل بین 4-5-6 متر، ارتفاع حجره تقریبا 8 متر و ارتفاع عرصه مخمس از زمین مسجد حدود 7 متر است.[۲۵]
درهای ضریح
ضریح پیامبر دارای 6 در به شرح زیر می‌باشد:
- در جنوبی به نام «باب التوبه»، بالای این در کتیبه ای نقره ای قرار دارد که تاریخ ساخت را 1026ه.ق ذکر کرده است.
- در شمالی که آن را «باب التهجد»، نامیده اند.
- در شرقی موسوم به «باب فاطمه» است.
- در غربی یا «باب النبی» که به باب الوفود نیز معروف است.
- دری در طرف راست مثلث، داخل ضریح.
- دری در طرف چپ مثلث، داخل ضریح.[۲۶]
ستون‌های داخل در ضریح
از میان ستون‌های متبرک مسجدالنبی، ستون وفود، ستون حرس و ستون سریر از زمان بیبرس در قسمت بدنه ضریح قرارگرفتند. بدین نحو که نیمی از آن داخل در ضریح است.[۲۷] [۲۸]پس از اصلاحات قایتبای و ایجاد ضریح فلزی در قسمت شمالی حجره شریفه، که خانه فاطمه نیز به آن داخل شده بود، ستون مربعه القبر داخل ضریح قرار گرفت[۲۹] و این قضیه موجب اعتراض علما به قایتبای شد، چراکه این ستون متبرک از دسترس مردم خارج شده بود.[۳۰] به همین نحو ستون تهجد که در منتهای الیه حد ضریح در قسمت شمالی واقع شده بود، با قرارگرفتن ضریح فلزی در این قسمت درون ضریح جای گرفت. به نحوی که نیمی از آن درون ضریح قرارداشت.[۳۱]
پانویس
- ↑ تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی، ص 73
- ↑ تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی، ص 69
- ↑ آثار اسلامی مکه ومدینه، ص 218
- ↑ عماره المسجد النبوی، ص 239
- ↑ وفاالوفا، ج2، ص 384
- ↑ مدینه منوره، ص 99
- ↑ تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی، ص 141-142
- ↑ وفاءالوفا، ج2، ص 421
- ↑ مدینه منوره، ص 99
- ↑ تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی، ص 137
- ↑ وفاءالوفا، ج2، ص 387
- ↑ عماره المسجد النبوی، ص 231
- ↑ وفاءالوفا، ج2، ص 387
- ↑ وفاءالوفا، ج1، ص 268
- ↑ وفاءالوفا، ج2، ص 387
- ↑ وفاالوفا، ج2، ص 388
- ↑ عماره المسجد النبوی، ص 347
- ↑ عماره المسجد النبوی، ص 344
- ↑ عماره المسجد النبوی، ص 347
- ↑ تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی، ص 70
- ↑ عماره المسجد النبوی، ص 344
- ↑ وفاءالوفا، ج2، ص 388
- ↑ آثار اسلامی مکه و مدینه، ص 219
- ↑ آثار اسلامی مکه و مدینه، ص 219
- ↑ تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی، ص 72
- ↑ تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی، ص 71
- ↑ وفاءالوفا، ج1، ص 268
- ↑ [۱]
- ↑ عماره المسجد النبوی، ص 344
- ↑ موسوعة مکة المکرمه، ج2، ص447؛ موسوعة مرآة الحرمين، ج3، ص239.
- ↑ عماره المسجدالنبوی، 344