بازسازی مسجدالنبی (دوره سعودی): تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی حج
دیداریویکی‌متن
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱۴: خط ۱۴:


==ملک عبدالعزیز==
==ملک عبدالعزیز==
{{اصلی|بازسازی مسجدالنبی (ملک عبدالعزیز)}}در این دوره برای توسعه مسجد، خانه‌های اطراف خریداری شد.<ref>تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی در طول تاریخ، ص 179</ref>
{{اصلی|بازسازی مسجدالنبی (ملک عبدالعزیز)}}در این دوره برای توسعه مسجد، خانه‌های اطراف خریداری شد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A9_%D9%88_%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B9%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%D9%88%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%B1%DB%8C%D9%81_%D8%B9%D8%A8%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE.pdf&page=165 عمارة و توسعه المسجد النبوی، ص 165]</ref>


مساحت مسجد پس از بازسازی یه 16327متر مربع رسید.<ref>تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی در طول تاریخ، ص 184</ref>
مساحت مسجد پس از بازسازی یه 16327متر مربع رسید.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A9_%D9%88_%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B9%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%D9%88%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%B1%DB%8C%D9%81_%D8%B9%D8%A8%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE.pdf&page=171 عمارة و توسعه المسجد النبوی، ص 171]</ref>


در این بازسازی بخش مسقف قبله‌ای شامل، [[گنبد مسجدالنبی|گنبد خضرا]]، [[حجره مطهر]]، [[محراب پیامبر]]، [[روضه شریفه]]، [[منبر]]، ستون‌های باستانی، [[مأذنه رئیسیه]]، مأذنه باب السلام از [[بازسازی مسجدالنبی (عبدالمجید اول)|دوره مجیدی]] برجای ماند. و توسعه و بازسازی در قسمت‌های دیگر انجام شد<ref>تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی در طول تاریخ، ص 182</ref>. مجری طرح شیح محمد بن لادن بود.<ref>تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی در طول تاریخ، ص 178</ref>
در این بازسازی بخش مسقف قبله‌ای شامل، [[گنبد مسجدالنبی|گنبد خضرا]]، [[حجره رسول‌الله|حجره مطهر]]، [[محراب پیامبر]]، [[روضه شریفه]]، [[منبر پیامبر|منبر]]، [[ستون‌های مسجدالنبی|ستون‌های باستانی]]، [[مأذنه رئیسیه]]، [[مناره‌های مسجدالنبی|مأذنه باب السلام]] از [[بازسازی مسجدالنبی (عبدالمجید اول)|دوره مجیدی]] برجای ماند. و توسعه و بازسازی در قسمت‌های دیگر انجام شد<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A9_%D9%88_%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B9%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%D9%88%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%B1%DB%8C%D9%81_%D8%B9%D8%A8%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE.pdf&page=170 عمارة و توسعه المسجد النبوی، ص 170]</ref>. مجری طرح شیح محمد بن لادن بود.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A9_%D9%88_%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B9%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%D9%88%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%B1%DB%8C%D9%81_%D8%B9%D8%A8%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE.pdf&page=164 عمارة و توسعه المسجد النبوی، ص 164]</ref>


در حین بازسازی در سال 1372قمری ملک عبدالعزیز درگذشت و پسرش [[ملک سعود]] برجای نشست. او نیز مانند پدر، کار بازسازی را پیش برد.<ref>تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی در طول تاریخ، ص 179</ref>
در حین بازسازی در سال 1372قمری ملک عبدالعزیز درگذشت و پسرش [[ملک سعود]] برجای نشست. او نیز مانند پدر، کار بازسازی را پیش برد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A9_%D9%88_%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B9%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%D9%88%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%B1%DB%8C%D9%81_%D8%B9%D8%A8%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE.pdf&page=166 عمارة و توسعه المسجد النبوی، ص 166]</ref>


زمین [[صحن]] با مرمر خنک کننده پوشانده و در [[رواق|رواق‌]]<nowiki/>ها برای ایجاد روشنایی، نورافکن قرار گرفت.<ref>تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی در طول تاریخ، ص 181</ref>
زمین [[صحن]] با مرمر خنک کننده پوشانده <ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A9_%D9%88_%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B9%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%D9%88%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%B1%DB%8C%D9%81_%D8%B9%D8%A8%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE.pdf&page=166 عمارة و توسعه المسجد النبوی، ص 166]</ref>و در [[رواق|رواق‌]]<nowiki/>ها برای ایجاد روشنایی، نورافکن قرار گرفت.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A9_%D9%88_%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B9%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%D9%88%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%B1%DB%8C%D9%81_%D8%B9%D8%A8%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE.pdf&page=167 عمارة و توسعه المسجد النبوی، ص 167]</ref>


ستون‌ها برای استحکام بیشتر تا نیمه با بتن پوشانده شد.<ref>تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی در طول تاریخ، ص 185</ref>
ستون‌ها برای استحکام بیشتر تا نیمه با بتن پوشانده شد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A9_%D9%88_%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B9%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%D9%88%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%B1%DB%8C%D9%81_%D8%B9%D8%A8%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE.pdf&page=173 عمارة و توسعه المسجد النبوی، ص 173]</ref>


در این دوره علاوه بر چهار در اصلی، از درهای: [[باب صدیق]]، [[باب عمر]]، [[باب عثمان بن عفان|باب عثمان]]، [[باب عبدالعزیز]]، [[باب سعودی]] و [[باب التوسل|باب مجیدی]] نام برده شده است.<ref>تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی در طول تاریخ، ص 185-189</ref>
در این دوره علاوه بر چهار در اصلی، از درهای: [[باب صدیق]]، [[باب عبدالعزیز]]<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A9_%D9%88_%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B9%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%D9%88%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%B1%DB%8C%D9%81_%D8%B9%D8%A8%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE.pdf&page=175 عمارة و توسعه المسجد النبوی، ص 175]</ref>، [[باب عثمان بن عفان|باب عثمان]]، [[باب التوسل|باب مجیدی]] ،<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A9_%D9%88_%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B9%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%D9%88%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%B1%DB%8C%D9%81_%D8%B9%D8%A8%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE.pdf&page=176 عمارة و توسعه المسجد النبوی، ص 176]</ref> [[باب عمر]]،  [[باب سعودی]] و نام برده شده است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A9_%D9%88_%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B9%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%D9%88%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%B1%DB%8C%D9%81_%D8%B9%D8%A8%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE.pdf&page=178 عمارة و توسعه المسجد النبوی، ص 178]</ref>


سقف با سطوح مربعی شکل مزین به نقوش گیاهی پوشانده شد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%D9%8A%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87_%D8%AA%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%8A.pdf&page=101 المدینه المنوره، ص 101]</ref>
سقف با سطوح مربعی شکل مزین به نقوش گیاهی پوشانده شد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%D9%8A%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87_%D8%AA%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%8A.pdf&page=101 المدینه المنوره، ص 101]</ref>


در این دوره علاوه بر مناره رئیسیه و مناره باب السلام که از دوره مجیدی به‌جا مانده بود، 4 مناره دیگر نیز وجود داشت. <ref>تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی در طول تاریخ، ص 190-191</ref> 
در این دوره علاوه بر مناره رئیسیه و مناره باب السلام که از دوره مجیدی به‌جا مانده بود<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A9_%D9%88_%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B9%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%D9%88%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%B1%DB%8C%D9%81_%D8%B9%D8%A8%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE.pdf&page=170 عمارة و توسعه المسجد النبوی، ص 170]</ref>، 2 [[مناره سلیمانیه|مناره سنجاریه]] و [[مناره مجیدیه|التشکیلیه]] تخریب و از نو ساخته شدند. <ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A9_%D9%88_%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B9%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%D9%88%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%B1%DB%8C%D9%81_%D8%B9%D8%A8%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE.pdf&page=180 عمارة و توسعه المسجد النبوی، ص 180]</ref> 
==ملک فیصل==
==ملک فیصل==
در این دوره با افزایش شمار زائرین، گسترش مساحت مسجد مدنظر قرار گرفت.
در این دوره با افزایش شمار زائرین، گسترش مساحت مسجد مدنظر قرار گرفت.

نسخهٔ ‏۳۰ آوریل ۲۰۲۳، ساعت ۱۱:۰۶

بازسازی مسجدالنبی (دوره سعودی)، با حاکمیت آل سعود بر عربستان و در اختیار گرفتن حرمین از سوی آنان آغاز شد، اما بازسازی در این دوره بیشتر شامل توسعه و گسترش مسجدالنبی بوده‌است.

اقداماتی که در این دوره انجام شد به اختصار بدین ترتیب است:

بازسازی مسجد و افزایش مساحت آن تا 16327متر مربع در دوره ملک عبدالعزیز

فوت عبدالعزیز و ادامه یافتن بازسازی در دوره ملک سعود

اضافه شدن زمین به مسجد و ایجاد مصلی همراه با سایبان در دوره ملک فیصل

خریداری و ضمیمه شدن زمین و خانه‌های اطراف به زمین مسجد در دوره ملک خالد

ایجاد مصلایی در پشت بام، نصب پله برقی، ساختن تالار برای نماز بر جنازه، سایبان متحرک در رواق‌ها، در دوره ملک فهد

ملک عبدالعزیز

نوشتار اصلی: بازسازی مسجدالنبی (ملک عبدالعزیز)

در این دوره برای توسعه مسجد، خانه‌های اطراف خریداری شد.[۱]

مساحت مسجد پس از بازسازی یه 16327متر مربع رسید.[۲]

در این بازسازی بخش مسقف قبله‌ای شامل، گنبد خضرا، حجره مطهر، محراب پیامبر، روضه شریفه، منبر، ستون‌های باستانی، مأذنه رئیسیه، مأذنه باب السلام از دوره مجیدی برجای ماند. و توسعه و بازسازی در قسمت‌های دیگر انجام شد[۳]. مجری طرح شیح محمد بن لادن بود.[۴]

در حین بازسازی در سال 1372قمری ملک عبدالعزیز درگذشت و پسرش ملک سعود برجای نشست. او نیز مانند پدر، کار بازسازی را پیش برد.[۵]

زمین صحن با مرمر خنک کننده پوشانده [۶]و در رواق‌ها برای ایجاد روشنایی، نورافکن قرار گرفت.[۷]

ستون‌ها برای استحکام بیشتر تا نیمه با بتن پوشانده شد.[۸]

در این دوره علاوه بر چهار در اصلی، از درهای: باب صدیق، باب عبدالعزیز[۹]، باب عثمان، باب مجیدی ،[۱۰] باب عمر، باب سعودی و نام برده شده است.[۱۱]

سقف با سطوح مربعی شکل مزین به نقوش گیاهی پوشانده شد.[۱۲]

در این دوره علاوه بر مناره رئیسیه و مناره باب السلام که از دوره مجیدی به‌جا مانده بود[۱۳]، 2 مناره سنجاریه و التشکیلیه تخریب و از نو ساخته شدند. [۱۴] 

ملک فیصل

در این دوره با افزایش شمار زائرین، گسترش مساحت مسجد مدنظر قرار گرفت.

بنابراین 35000 متر مربع به زمین مسجد اضافه شد. این افزایش فضا مربوط به مسجد نبود بلکه مصلایی بزرگی ایجاد شد به همراه سایبان تا نمازگزاران در آن نماز بخوانند.[۱۵]

بار دیگر 5550 متر مربع دیگر اضافه شد که سایبان نیز داشت. ایجاد این فضای جدید نمازگزان زیادی را دربرمی‌گرفت.[۱۶]

ملک خالد

در این دوره، 43000 متر مربع، سایبان به زمین خارج از مسجد اضافه شد. این توسعه شامل ساختمان مسجد نبود.[۱۷]

برای این توسعه خانه و املاک در جهت جنوبی غربی خریداری شد و زمینش پس از هموار شدن به زمین مسجدالنبی ضمیمه شد.

این توسعه بازار پارچه فروشان در جنوب غربی مسجد، که در 18 رجب 1397ه.ق آتش گرفت را نیز شامل می‌شد.

همچنین توسعه تا خیابان العینیه و مواضع وضو رو به روی مسجد از سمت غربی ادامه یافت.

همه خیابان‌ها و خانه‌هایی که در این سمت بود، از جنوب تا شمال تا شارع الساحه و از دیوار غربی حرم تا المناخه جز مسجد شد.

بخشی از این قسمت پارکینگ خودروها شد.

بخشی نیز به صورت سرپوشیده مجهز به چراغ‌های پرنور و بادبزن‌ها و بلندگو، برای رفاه زائرین ایجاد شد.[۱۸]

ملک فهد

نوشتار اصلی: بازسازی مسجدالنبی (ملک فهد)

بازسازی این دوره، در سال 1405ه.ق آغاز شد.

اجرای طرح برعهده مؤسسه بن لادن بود.[۱۹]

برای اجرای طرح، خانه‌ها و زمین‌های اطراف مسجد خریداری شد. توسعه مسجد در جهات شمالی، غربی و جنوبی بود.[۲۰]

همچنین فضایی در پشت بام مسجد برای نماز ایجاد شد به مساحت 67000 متر مربع که ظریفیت 90000 نمازگزار را داشت.[۲۱]

مساحت مسجد در نهایت 165500 بود که گنجایش 257000 نماز گزار را داشت.[۲۲]

در این زمان سایبان‌های خودکار ایجاد شد تا نمازگزاران را از نور خورشید و باران مصون نگه‌دارد. این سایبان‌ها به صورت خودکار عمل می‌کردند.[۲۳]

در این زمان برای راحتی نمازگزارن طبقه بالا پله برقی کارگذاشته شد.[۲۴]

تالار نماز بر جنازه، در این زمان ایجاد شد و اولین نماز بر جنازه رمضان 1415ه.ق خوانده شد.[۲۵]

منار‌ه‌ها در این دوره 10 عدد ذکر شده است.[۲۶]

سقف متحرک نیز در این دوره ایجاد شد.[۲۷]

در این دوره 83 ورودی برای حرم نبوی ذکر شده‌است.[۲۸]

جستارهای وابسته

مسجدالنبی

بازسازی مسجدالنبی (ملک فهد)

بازسازی مسجدالنبی (ملک عبدالعزیز)

پانویس

  1. ↑ عمارة و توسعه المسجد النبوی، ص 165
  2. ↑ عمارة و توسعه المسجد النبوی، ص 171
  3. ↑ عمارة و توسعه المسجد النبوی، ص 170
  4. ↑ عمارة و توسعه المسجد النبوی، ص 164
  5. ↑ عمارة و توسعه المسجد النبوی، ص 166
  6. ↑ عمارة و توسعه المسجد النبوی، ص 166
  7. ↑ عمارة و توسعه المسجد النبوی، ص 167
  8. ↑ عمارة و توسعه المسجد النبوی، ص 173
  9. ↑ عمارة و توسعه المسجد النبوی، ص 175
  10. ↑ عمارة و توسعه المسجد النبوی، ص 176
  11. ↑ عمارة و توسعه المسجد النبوی، ص 178
  12. ↑ المدینه المنوره، ص 101
  13. ↑ عمارة و توسعه المسجد النبوی، ص 170
  14. ↑ عمارة و توسعه المسجد النبوی، ص 180
  15. ↑ عمارة و توسعه المسجد النبوی، ص 187
  16. ↑ عمارة و توسعه المسجد النبوی، ص 187
  17. ↑ عمارة و توسعه المسجد النبوی، ص188
  18. ↑ عمارة و توسعه المسجد النبوی، ص 189
  19. ↑ تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی در طول تاریخ، ص 206
  20. ↑ تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی در طول تاریخ، ص 208
  21. ↑ تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی در طول تاریخ، ص 207
  22. ↑ تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی در طول تاریخ، ص 207
  23. ↑ تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی در طول تاریخ، ص 208
  24. ↑ تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی در طول تاریخ، ص 209
  25. ↑ تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی در طول تاریخ، ص 189-190
  26. ↑ تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی در طول تاریخ، ص 209
  27. ↑ تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی در طول تاریخ، ص 212
  28. ↑ مسجد شریف نبوی در طول تاریخ، ص 212

منابع

  • تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی در طول تاریخ، ناجی محمدحسن عبدالقادر الانصاری، ترجمه عبدالمحمد آیتی، مشعر، 1378
  • المدينه المنوره تطورها العمراني و تراثها فی المعماری،‌صالح لمعی مصطفی، دارالنهضه العربیه، بیروت، 1981م
برگرفته از «https://wikihaj.com/index.php?title=بازسازی_مسجدالنبی_(دوره_سعودی)&oldid=52845»