مسجد امام علی (مناخه)

با مسجد امام علی در تنعیم یا مسجد امام علی در خندق اشتباه نشود.

مسجد امام علی (از مسجدهای مصلی)

اطلاعات اوليه
مکان	مناخه در غرب مسجدالنبی در شهر مدینه
کاربری	مسجد
تاریخ بنا
ویژگی‌های تاریخی	محل نماز عید پیامبر و امام علی
مسیریابی در حال بارگیری نقشه... {"minzoom":false,"maxzoom":false,"mappingservice":"leaflet","width":"300px","height":"250px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"copycoords":false,"static":false,"zoom":13,"defzoom":14,"layers":["OpenStreetMap"],"image layers":[],"overlays":[],"resizable":false,"fullscreen":false,"scrollwheelzoom":true,"cluster":false,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clustermaxradius":80,"clusterspiderfy":true,"geojson":"","clicktarget":"https://www.google.com/maps/search/?api=1\u0026query=24.467055583164395,39.606326617068355","imageLayers":[],"locations":[{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u0645\u0633\u062c\u062f \u0627\u0645\u0627\u0645 \u0639\u0644\u06cc (\u0627\u0632 \u0645\u0633\u062c\u062f\u0647\u0627\u06cc \u0645\u0635\u0644\u06cc)\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"\u0645\u0633\u062c\u062f \u0627\u0645\u0627\u0645 \u0639\u0644\u06cc (\u0627\u0632 \u0645\u0633\u062c\u062f\u0647\u0627\u06cc \u0645\u0635\u0644\u06cc)\n","link":"","lat":24.467055583164395,"lon":39.606326617068355,"icon":""}],"imageoverlays":null}

مسجد امام علی (ع) یکی از مساجد تاریخی مدینه است که در محل مصلای پیامبر(ص)، ساخته شده است. مصلی، مکانی باز بود که پیامبر و مردم مدينه در آن نماز عید قربان و فطر را می‌خواندند. این مسجد در محله مناخه، در غرب مسجد النبی قرار دارد. بنابر گزارش‌هایی، امام علی(ع) در زمانی که عثمان در حصر مخالفانش بود، در این مکان نماز عید را برپا کرد.

موقعیت جغرافیایی

مسجد علی بن ابی‌طالب(ع) و مسجد مصلی و مسجد ابوبکر، سه مسجدی است که به عنوان مسجدهای مصلای پیامبر در محله مناخه شناخته می‌شوند. این مسجدها در نزدیکی هم، در غرب مسجدالنبی قرار دارند. مسجد امام علی در شمال مسجد مصلی و مسجد ابوبکر قرار گرفته و با مسجد مصلی 122، با مسجد ابوبکر 80 و با مسجدالنبی 290 متر فاصله دارد.

به نوشته سمهودی (درگذشت: 911ق)، تاریخ‌نگار مدینه، این مسجدها در جايى ساخته شده‌اند که پیامبر در آنها، نماز عید برپا مى‌کرده است. اين اماکن در ابتدا مسجد نبوده؛ بلکه فضایى باز یا صحرا بوده و بعدها به مسجد تبدیل شده است.

وجه تسمیه

بنابر روایاتی، در زمانی که عثمان در خانه‌اش در محاصره مخالفان بود، امام علی(ع) در مکان این مسجد، نماز عید خواند. بنابر نظر برخی از تاریخ‌نگاران مدینه، همین گزارش، علت نام‌گذاری اين مسجد بوده است. آنان تاکید کرده‌اند که امام علی(ع) و خلفا، تنها در نمازگاه‌های پیامبر(ص) نماز عيد می‌خواندند؛ بنابراين مسجد علی بن ابیطالب نیز یکی از مصلاهای پیامبر بوده است.

تاریخ بنای مسجد

بنابر دیدگاه سمهودی، این مسجد نخستین بار در زمان عمر بن عبدالعزیز (حک:87-93ق.) ساخته شد. اما بعدها از میان رفت و مکان آن، محل دفن برخی حاجیانی شد که در موسم حج وفات می‌کردند. در سال 881 زین‌الدین ضیغم منصوری، امیر مدینه، آن را بازسازی کرد.

علی بن موسی در 1303ق/ 1885م از اين مسجد، به عنوان مسجدى که یک مناره دارد، یاد کرده است. ابراهیم رفعت پاشا نیز در سفرش در سال 1318 قمری به اين مسجد، اشاره کرده است.

بازسازی مسجد در سده سیزدهم

در کتیبه‌ای که بنابر گزارشی تا سال‌های ابتدای قرن بیستم میلادی بر دیوار مسجد بود، اشعاری درج شده بود که نشان می‌داد این مسجد در تاریخ 1269ق/1852م (دوران حکومت سلطان عبدالمجید اول عثمانی) بازسازی شده است. این بنا تا پیش از بازسازی آن در 1991م، به این شکل بود:

بازسازی سال 1991 میلادی

مسجد امام علی در مناخه در سال 1411ق (1991م) به دلیل فرسودگی، پس از تخریب کامل، به همان شکل و معمارى قبلى‌اش، بازسازی شده و محل نماز زنان و سرویس بهداشتی به آن اضافه شد. در سال 1429ق/2009م نیز تعمیراتی در اين مسجد انجام شد.

نمایی از مسجد بعد از بازسازی 1991

ویژگی های ساختمان مسجد

شکل بناى مسجد امام علی(ع) مستطیل است. در سمت شمال، یک صحن روباز و در سمت جنوبی، رواقی (بخش سقف‌دار) با هفت گنبد قرار دارد که بزرگترین آنها گنبد محراب است. درهای این رواق به صحن مسجد باز می‌شود. رواق 30 متر طول و 6 متر عرض دارد. این مسجد یک گلدسته دارد که در گوشه جنوب شرقی آن قرار گرفته است.

نگارخانه

• 
• 
• 
• 

منابع

• معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ،عبدالعزیز کعکی،بیروت، دار مکتبه الهلال، 2007.
• وفاء الوفاء‌ باخبار دار المصطفی، علی بن عبدالله سمهودی، تصحیح قاسم السامرائی، لندن، الفرقان، 2001م
• التعريف بما آنست الهجرة، جمال الدین محمد بن احمد المطری، تصحیح سلیمان الرحیلی، ریاض، اداره الملک عبد العزیز، 1426ه ق.
• مساجد الاثریه فی المدینه النبویه، محمد الیاس عبدالغنی، مدینه، ناشر: مولف.
• وصف المدینه المنوره
• المدینه المنوره تطورها العمرانی و تراثها المعماری، صالح لمعی مصطفی، بیروت، دار النهضة العربیة، 1981
• مراة الحرمین، ابراهیم رفعت پاشا،