پلکان خارجی کعبه: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی حج
دیداریویکی‌متن
برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
[[پرونده:پلکان قدیمی کعبه.jpg|بندانگشتی|تصویری از پلکان قدیمی کعبه]]
{{جعبه اطلاعات بنای مذهبی
| عنوان = پلکان خارجی کعبه
| تصویر = پلکان خروجی کعبه.jpg
| اندازه تصویر = 300px
| توضیح تصویر = پلکان خارجی کعبه
| بنيانگذار = قریش
| تأسیس =
| کاربری = ورود به کعبه
| مکان = [[مکه|شهر مکه]] در [[عربستان]]
| نام‌های دیگر = نردبان خارجی کعبه • پلکان ورودی کعبه
| وقایع مرتبط = قرائت خطبه مشهور پیامبر اسلام در فتح مکه در سال ۱۰ق بر بالای پلکان خارجی کعبه • نقل حدیثی از سوی ابوذر در فضیلت اهل‌بیت(ع) بر بالای پلکان خارجی کعبه
| ظرفیت =
| مساحت =
| وضعیت = فعال
| امکانات =
| شماره ثبت =
| معمار =
| سبک =
| بازسازی = در دوره های مختلف • دوره عثمانی • دوره سعودی
| وبگاه =
| تخریب =
| عرض جغرافیایی = 21.422520
| طول جغرافیایی = 39.826220
| توضیح نقشه =
}}
{| class="wikitable" width="30%" align="left" style="border:1px solid #ddd; margin:1em 1em 1em 0; padding:1em; font-size:75%; background:#E3FFE3; clear: both"
!colspan="2" align="center" style="background-color: #baffba; font-size: 120%"|'''گاهشمار وقایع مرتبط با پلکان خارجی کعبه'''
|-
|align="left"|پنج سال پیش از بعثت


'''پلکان کعبه''' یا '''نردبان کعبه'''، پلکان متحرکی است که برای رفتن به داخل [[کعبه]] استفاده می‌شود. از گذشته [[کعبه]] دو پلکان داشته است، یکی پلکان خارجی برای ورود به درون کعبه و دیگری پلکانی که در داخل کعبه در [[رکن شامی]] قرار داشته و ثابت بود و برای صعود بر بام آن استفاده می‌شد. بنابر گزارش‌های تاریخی تا پیش از بازسازی کعبه، پنج سال پیش از [[بعثت]]، در ورودی خانه کعبه هم‌سطح با زمین بود. در این بازسازی، نخستین بار با هدف ایجاد مانع برای ورود سیل و نیز پیشگیری از ورود افراد بدون اجازه [[متولیان کعبه]]، درِ کعبه بالاتر از سطح زمین ساخته شد و از آن پس، پلکان و نردبان خارجی بارها تعمیر، بازسازی و تعویض شد.
|ساخت پله توسط قریش به دلیل بالابردن ارتفاع در کعبه.<ref>اخبار مکه، ج1، ص159-163.</ref>
|-
|align="left"|سال ۱۰ هجری قمری


در [[فتح مکه]] [[پیامبر(ص)]] بر پلکان کعبه ایستاد و خطبه مشهورش را قرائت فرمود. همچنین در گزارشی، از صعود [[ابوذر]]، صحابی مشهور پیامبر(ص)، بر نردبان کعبه و تکیه بر [[باب الکعبه]] و نقل حدیثی در فضیلت‌های [[اهل‌ بیت(ع)]] یاد شده است.  
|قرائت خطبه مشهور توسط پیامبر بر بالای پلکان خارجی در فتح مکه.<ref>دلائل النبوه، ج5، ص85؛ تاریخ الاسلام، ج2، ص556.</ref>
|-
|align="left"|سال


توصیف پلکان کعبه در منابع تاریخی دوره‌های مختلف آمده است. از جمله در سده ششم نردبان کعبه همچون منبری بزرگ با نُه پله وصف شده که بر پایه‌هایی چوبین سوار بود و چهار چرخ داشت و در هنگام نیاز به نزدیکی باب الکعبه انتقال می‌یافت. پس از آن تاکنون، پلکان کعبه چندین بار تعویض شده است.
|نقل حدیثی در فضیلت‌های ائمه(ع) توسط ابوذر غفاری<ref>الامالی، ص482.</ref>


==پلکان خارجی==
|-
{{کعبه عمودی}}
|align="left"|قرن ۶ هجری قمری
در [[کعبه]] از سال‌های دور از دو پلکان استفاده می‌شده است: پلکان خارجی برای ورود به درون کعبه و پلکان داخلی برای صعود بر بام آن.


به گزارش [[ازرقی]]، تا پیش از بازسازی کعبه پنج سال پیش از [[بعثت]]، در ورودی خانه کعبه هم‌سطح با زمین بود. در این بازسازی، نخستین بار با هدف ایجاد مانع برای ورود سیل و نیز پیشگیری از ورود افراد بدون اجازه [[متولیان کعبه]]، این در به بالاتر از سطح زمین انتقال یافت.<ref>اخبار مکه، ج1، ص159-163.</ref> به گزارشی، [[ابوحذیفة بن مغیره مخزومی]] پیشنهاد بالا بردن در و ساخت نردبان ورودی را در این بازسازی مطرح کرد.<ref>اخبار مکه، ج1، ص171.</ref> از آن پس، واردشوندگان به کعبه، کفش‌های خود را می‌کندند و زیر نردبان ورودی قرار می‌دادند.<ref>اخبار مکه، ج1، ص174.</ref> در [[فتح مکه]] (10ق.) [[پیامبر(ص)]] بر پلکان کعبه ایستاد و خطبه مشهورش را قرائت فرمود.<ref>دلائل النبوه، ج5، ص85؛ تاریخ الاسلام، ج2، ص556.</ref> نیز در گزارشی، از صعود [[ابوذر]]، صحابی مشهور پیامبر(ص)، بر نردبان کعبه و تکیه بر [[باب الکعبه]] و نقل حدیثی در فضیلت‌های [[اهل‌بیت(ع)]] یاد شده است.<ref>الامالی، ص482.</ref> از آن پس، پلکان و نردبان خارجی بارها تعمیر، بازسازی و تعویض شد و گزارشگران در دوره‌های گوناگون به وصف آن پرداخته‌اند.
|ساخت منبری بزرگ با نُه پله، پایه‌های چوبین و چهار چرخ.<ref>رحلة ابن جبیر، ص62-63.</ref>
|-
|align="left"|سال ۷۶۶ق


===توصیف پلکان===
|ساخت پلکان به دستور سلطان مملوکی مصر، شعبان بن حسین.<ref>اتحاف الوری، ج3، ص304؛ تاریخ عمارة المسجد الحرام، ص80.</ref>
|-
|align="left"|سال ۸۱۴ق


به گزارش ازرقی (درگذشت پس از 241ق.) این پلکان از چوب ساج و به طول 5/8 ذرع (کمی بیش از 4 متر) و پهنای 5/3 ذرع (نزدیک به 2 متر) و دارای 13 پله بوده است.<ref>اخبار مکه، ج1، ص310؛ التاریخ القویم، ج4، ص140.</ref> در سده پنجم ق. پهنای نردبان به حدی بوده که 10 تن هم‌زمان می‌توانستند از آن استفاده کنند. ورود به درون کعبه در روزهای خاص برای همگان امکان داشت. پس از انتقال نردبان به نزدیکی باب الکعبه، مردم به درون کعبه رفته، [[نماز]] می‌خواندند.<ref>سفرنامه، ص130، 135-136.</ref>
|تعمیر پلکان قبلی<ref>شفاء الغرام، ج1، ص138؛ اتحاف الوری، ج3، ص488.</ref>
|-
|align="left"|سال ۸۱۸ق


نردبان کعبه در سده ششم ق. همچون منبری بزرگ با نُه پله وصف شده که بر پایه‌هایی چوبین سوار بود و از چهار چرخ برای سهولت در جابه‌جایی بهره می‌برد. در هنگام نیاز، این نردبان به نزدیکی باب الکعبه انتقال می‌یافت و بالاترین پله با آستانه در مماس می‌شد.<ref>رحلة ابن جبیر، ص62-63.</ref>  
|ساخت نردبان جدید توسط سیف‌الدین شیخ محمودی، مشهور به مؤید چرکسی<ref>اتحاف الوری، ج3، ص529.</ref>
|-
|align="left"|سال ۱۰۴۰ق


از این دوره تا سده هشتم ق. گزارشی درباره پلکان خارجی نیافتیم. در سال 766ق. به دستور سلطان مملوکی مصر، [[شعبان بن حسین]] (حک: 764-778ق.) نردبانی تازه نیز برای کعبه ساخته شد.<ref>اتحاف الوری، ج3، ص304؛ تاریخ عمارة المسجد الحرام، ص80.</ref> این نردبان همچون پلکان سده ششم ق. چهار پایه‌ای منبر‌ مانند بود که هنگام ورود به درون کعبه به نزدیک باب الکعبه منتقل می‌شد.<ref>رحلة ابن بطوطه، ج1، ص372.</ref> در سال 814ق. برخی از قسمت‌های چوبی این پلکان تعمیر شد.<ref>شفاء الغرام، ج1، ص138؛ اتحاف الوری، ج3، ص488.</ref>
|ساخت پلکان جدید در دوره عثمانی با ۷ پله از چوب صنوبر که ورق مسی و آهنی داشت با چهار چرخ مسی<ref>مفرحة الانام، ص69.</ref>
|-
|align="left"|سال ۱۰۹۷ق


===ارسال پلکان‌ از سوی حاکمان===
|ساخت پله به همراه نرده توسط احمد پاشا حکمران عثمانی جده و شیخ حرم<ref>منائح الکرم، ج5، ص19.</ref>
|-
|align="left"|سال ۱۱۱۶ق


به سال 818ق. سیف‌الدین شیخ محمودی، مشهور به [[مؤید چرکسی]] (حک: 815-824ق.) منبر و نردبانی برای کعبه فرستاد که در [[موسم حج]] همان سال جایگزین منبر و نردبان پیشین شدند.<ref>اتحاف الوری، ج3، ص529.</ref> بر این اساس، گزارش مربوط به ارسال نردبانی برای کعبه به سال 817ق. به دست سیف‌الدین شیخو سلطان مصر<ref>منائح الکرم، ج2، ص417.</ref> صحیح به‌نظر نمی‌رسد.
|ساخت و ارسال پلکان جدید توسط حسین حمیدان هندی، حاکم محلی هند به جده.<ref>التاریخ القویم، ج4، ص141.</ref>
|-
|align="left"|سال ۱۱۲۷ق


در گزارشی مربوط به سال 1040ق. در دوران عثمانی آمده است که پلکان خارجی کعبه با طول تقریبی چهار متر دارای هفت پله از چوب صنوبر بود که ورق‌های مسی و آهنی داشت. این پلکان بر چهار چرخ مسی سوار بوده است.<ref>مفرحة الانام، ص69.</ref>  
|خرید پلکان حاکم هند توسط حکمران جدید جده، محمد پاشا و ارسال به مکه.<ref>التاریخ القویم، ج4، ص141.</ref>
|-
|align="left"|سال ۱۲۴۰ق


در سال 1097ق. [[احمد پاشا]]، حکمران عثمانی [[جده]] و [[شیخ حرم]]، پلکان کعبه را تعویض کرد و برای آن نرده‌ای قرار داد. این پلکان نخستین بار در 16 [[رمضان]] همان سال بهره‌برداری شد.<ref>منائح الکرم، ج5، ص19.</ref> [[کردی]] (درگذشت 1400ق.) درباره ارسال پلکان‌هایی از سوی حاکمان و بزرگان [[هند]] برای کعبه در سده‌های 12 و 13ق. آورده است:
|ساخت پلکان توسط محمد منورخان هندی با ۱۱ پله از چوب ساج، ویژه مردان.<ref>التاریخ القویم، ج4، ص141-143.</ref>
|-
|align="left"|سال ۱۳۰۰ق


[[حسین حمیدان هندی]]، از حاکمان محلی هند، پلکانی برای کعبه فرستاد که به سال 1116ق. به جده رسید. با خودداری [[سلیمان پاشا]]، حکمران جده، از پذیرش آن، این نردبان تا سال 1127ق. در جده ماند. در این سال، [[محمد پاشا]]، حکمران جده، آن را خرید و به کعبه فرستاد. در روز پنجشنبه 14 [[جمادی الثانی]] همان سال، این نردبان جایگزین پلکان پیشین شد. چهار روز بعد، [[شریف مکه]] به بهانه دریافت نکردن مجوز از [[دولت عثمانی]]، پلکان تازه را برداشت و آن را به خانه [[شیخ عبدالقادر شیبی]]، [[پرده‌دار کعبه]]، فرستاد. در پی دریافت اجازه از دربار عثمانی و پس از رنگ‌آمیزی و تزئین، از این پلکان بهره‌برداری شد.<ref>التاریخ القویم، ج4، ص141.</ref>  
|ساخت پله توسط کلب‌علیخان، نائب السلطنه رامپور هند با ۱۴ پله با ورق‌های نقره‌ای و تزئینات ویژه بانوان.<ref>التاریخ القویم، ج4، ص142-143.</ref>
|-
|align="left"|سال ۱۳۷۵ق


[[محمد منورخان هندی]] نیز به سال 1240ق. پلکانی 11 پله‌ای از چوب ساج به ارتفاع دو متر و با دو متر پهنا و پنج متر طول برای کعبه فرستاد. این پلکان تا اواخر سده 14ق. در [[مسجدالحرام]] کنار دیوار برابر [[زمزم]] بود و هنگام درون شدن به کعبه استفاده می‌شد. این پلکان که ویژه مردان بود، چندین بار تعمیر شد. در گوشه‌ای از آن، نام فرستنده و تاریخ ارسال آن به کعبه نقش بسته بود.<ref>التاریخ القویم، ج4، ص141-143.</ref>  
|ساخت پلکان خارجی به دستور ملک سعود بن عبدالعزیز با ۱۱ پله از چوب قوی و روکش‌های نقره‌ای مزین به نقش و نگار عربی طلایی رنگ در کارگاهی در مصر.<ref>التاریخ القویم، ج4، ص142-143.</ref>
|-
|align="left"|سال ۱۳۷۶ق


در سال 1300ق. [[کلب علیخان]]، نایب السلطنه رامپور از شهرهای هند بین دهلی و حیدر آباد، پلکانی برای کعبه فرستاد که 14 پله داشت و در پی دریافت اجازه از دولت عثمانی، بهره‌برداری شد. این پلکان با ورق‌­های نقره‌ای به ارزش 85364 روپیه تزئین شده بود. به علت تزئینات بیش از حد، به صلاحدید دانشوران، از این نردبان برای ورود بانوان به درون کعبه استفاده می‌شد. این نردبان تا مدتی بدون استفاده رها شده بود. بعدها [[بنی‌شیبه]]، [[کلیدداران کعبه]]، نقره‌ها و چوب‌های آن را تصرف کردند و اثری از آن باقی نماند.<ref>التاریخ القویم، ج4، ص142-143.</ref>  
|رونمایی از پلکان جدید توسط ملک سعود بن عبدالعزیز و گروهی از سران کشورهای اسلامی حاضر در حج، برای شست‌و‌شوی درون کعبه.<ref>التاریخ القویم، ج4، ص142-143.</ref>
|}


===ساخت پلکان در دوره سعودی===
'''پلکان خارجی کعبه''' یا '''نردبان خارجی کعبه'''، از سال‌های دور، برای ورود به درون [[کعبه]] استفاده می‌شد. در [[فتح مکه]]، [[حضرت محمد (ص)|پیامبر اسلام(ص)]] بر نردبان خارجی کعبه ایستاد و خطبه مشهورش را قرائت فرمود. همچنین ابوذر غفاری، صحابی مشهور، با صعود از پلکان خارجی کعبه و تکیه بر [[باب الکعبه]]، حدیثی در فضیلت‌های [[اهل‌بیت|اهل‌‌بیت(ع)]] نقل کرده است.


به سال 1375ق. به دستور [[ملک سعود بن عبدالعزیز]] (حک: 1373-1384ق.) ساخت پلکانی برای کعبه آغاز شد. این پلکان 11 پله‌­ای با بهره‌گیری از چوب‌های قوی و روکش‌های نقره­‌ای مزین به نقش و نگار عربی طلایی رنگ، در کارگاهی در [[مصر]] ساخته شد. این نردبان در روز چهارشنبه پنجم [[ذی‌حجه]] سال 1376ق. به کعبه رسید. روز بعد، ملک سعود با همراهی گروهی از سران کشورهای اسلامی حاضر در [[مراسم حج]]، برای شست‌وشوی درون کعبه آن را افتتاح کردند.<ref>التاریخ القویم، ج4، ص142-143.</ref>
قبل از بازسازی کعبه توسط قریش، دَرِ ورودی کعبه، هم‌سطح زمین بود؛ ولی در بازسازی کعبه، پنج سال پیش از [[بعثت]]، نخستین‌بار دَرِ کعبه به بالاتر از سطح زمین منتقل و نردبانی جهت ورود ساخته شد. بر اساس گزارش‌ها، در سال های پس از بعثت، ممالیک مصر، پادشاهان عثمانی، حاکمان هند و سعودی پلکان خارجی جدیدی برای کعبه ساختند.


کردی در وصف نردبان خارجی کعبه، به دو‌گونه نردبان در دوران خود اشاره دارد. گونه اول، نردبانی کوچک بود که تنها یک تن می‌توانست از آن بالا رود. گونه دوم، پلکانی متحرک و عریض بود که چند نفر از آن بالا می‌رفتند. از این گونه دوم، دو عدد کنار [[چاه زمزم]] نگهداری می‌­شد و در صورت نیاز به کنار [[کعبه]] انتقال می‌‌یافت.<ref>التاریخ القویم، ج4، ص140.</ref>
آخرین پلکان خارجی کعبه در سال ۲۰۰۰م در [[مراسم شستن کعبه]] با همراهی حاکمان سعودی و تعدادی از هیئت‌های اسلامی حاضر در [[حج]]، افتتاح شد. این پلکان از چوب ساج با طول ۵۶۵ سانتی‌متر، ارتفاع ۴۸۰ سانتی‌متر، عرض ۱۸۸ سانتی‌متر و وزن ۶.۵ هزار کیلوگرم ساخته شد که با ۲۴ باطری کار می‌کند و به‌طور خودکار کنترل می‌شود.


با توجه به متحرک بودن پلکان خارجی، از آن در مواردی چون شست‌وشوی کعبه، نصب [[پرده کعبه|پرده]] آن، ورود منصب‌داران سعودی و میهمانان ویژه برای نمازگزاردن، و مراسم مربوط به تعمیرات و گسترش‌های [[حرم]] استفاده می‌شود. به گفته کردی، ورود به کعبه در طول سال به ندرت به بیش از 15 مورد می‌رسید.<ref>التاریخ القویم، ج2، ص441.</ref>  
== موقعیت و تاریخچه==
پلکان خارجی از سال‌های دور برای ورود به درون کعبه از سمت باب الکعبه که در دیوار شرقی کعبه میان رکن عراقی و رکن حجرالاسود و در فاصله حدود یک متری حجرالاسود قرار دارد،<ref>نگاه کنید به شفاء الغرام، ج1، ص1۸۶-۱۸۷.</ref> استفاده می‌شد.<ref>«پلکان کعبه»، ج۵، ص۳۸.</ref> به گزارش [[ازرقی]]، قبل از بازسازی کعبه، دَرِ ورودی کعبه، هم‌سطح زمین بود؛ ولی در بازسازی کعبه، پنج سال پیش از [[بعثت]]، به گزارشی به پیشنهاد [[ابوحذیفة بن مغیره مخزومی]]،<ref>اخبار مکه، ج1، ص171.</ref> نخستین‌بار جهت جلوگیری از ورود سیل و نیز پیشگیری از ورود افراد بدون اجازه، دَرِ کعبه به بالاتر از سطح زمین منتقل و نردبانی جهت ورود ساخته شد.<ref>اخبار مکه، ج1، ص159-163.</ref> از آن پس، واردشوندگان به کعبه، کفش‌های خود را می‌کندند و زیر نردبان ورودی قرار می‌دادند.<ref>اخبار مکه، ج1، ص174.</ref>  


==پلکان داخلی==
=== فضیلت مکان ===
در [[فتح مکه]] (10ق) [[پیامبر(ص)]] بر پلکان کعبه ایستاد و خطبه مشهورش را قرائت فرمود.<ref>دلائل النبوه، ج5، ص85؛ تاریخ الاسلام، ج2، ص556.</ref> نیز در گزارشی، از صعود [[ابوذر]]، صحابی مشهور پیامبر(ص)، بر نردبان کعبه و تکیه بر [[باب الکعبه]] و نقل حدیثی در فضیلت‌های [[اهل‌بیت(ع)]] یاد شده است.<ref>الامالی، ص482.</ref>


پس از آن‌که کعبه در رویداد بازسازی آن در پنج سال پیش از [[بعثت]] به دست [[قریش]] با بهره‌گیری از چوب وگل مسقف شد، نخستین پلکان داخلی کعبه برای صعود به پشت بام ساخته و بهره‌برداری گشت. این پلکان چوبی در [[رکن شامی]] قرار داشت و ثابت بود.<ref>اخبار مکه، ج1، ص165؛ شفاء الغرام، ج1، ص147.</ref> به سال 64ق. و هنگام بازسازی کعبه به دست [[عبدالله بن زبیر]]، نردبان چوبی دیگری جایگزین آن شد.<ref>اخبار مکه، ج1، ص209-210؛ مرآة الحرمین، ج1، ص273.</ref> [[حجاج بن یوسف ثقفی]]، امیر [[حجاز]] در دوران [[عبدالملک بن مروان]]، به سال 74ق. هم‌زمان با تخریب بنای ابن زبیر، این پلکان را ویران کرده و پلکانی دیگر در همان مکان ساخت.<ref>اخبار مکه، ج1، ص211.</ref> بر پایه گزارش‌های مربوط به سده سوم ق. ارتفاع این پلکان 20 ذرع (حدود 10 متر) و پهنای آن کمی بیش از نیم متر بود.
== بازسازی و معماری ==
پلکان یا نردبان خارجی بارها تعمیر، بازسازی و تعویض شد. ازرقی، مورخ و سیره‌نویس قرن سوم هجری، پلکان خارجی کعبه را از چوب ساج و به طول ۸/۵ ذرع (کمی بیش از 4 متر) و پهنای ۳/۵ ذرع (نزدیک به 2 متر) و دارای 13 پله توصیف کرده است.<ref>اخبار مکه، ج1، ص310؛ التاریخ القویم، ج4، ص140.</ref> در قرن ۵ قمری، پهنای نردبان به اندازه ۱۰ نفر بود.<ref>سفرنامه ناصر خسرو، ص130، 135-136.</ref>


در بخش پایین پلکان و در کنار دیوار کعبه، دری از چوب ساج و به ارتفاع 5/3 ذرع (کمتر از دو متر) و به پهنای کمی بیش از نیم متر قرار دادند. این در تا هنگام [[متوکل عباسی]] بدون تزئینات بود. وی دستور داد که آن را با نقره تزئین کنند و قفلی نقره‌ای برای آن بسازند. نیز دری دیگر از چوب ساج به ابعاد 5/2 ذرع (کمی بیش از یک متر) در 2ذرع (یک متر) در سقف کعبه قرار دادند.<ref>اخبار مکه، ج1، ص294؛ الاعلاق النفیسه، ص33.</ref> از این هنگام تا سده ششم ق. گزارشی درباره آن پلکان یافت نشد. به سال 542ق. پلکان داخلی کعبه تعمیر گشت.<ref>مرآة الحرمین، ج1، ص274.</ref>  
پلکان کعبه در قرن ۶ قمری، همچون منبری بزرگ با نُه پله، با پایه‌هایی چوبین توصیف شده که از چهار چرخ برای جابه‌جایی آسان استفاده می‌کرد و بالاترین پله با آستانه دَر، تماس داشت.<ref>رحلة ابن جبیر، ص62-63.</ref> در سال 766ق به دستور سلطان مملوکی مصر، [[شعبان بن حسین]]،<ref>اتحاف الوری، ج3، ص304؛ تاریخ عمارة المسجد الحرام، ص80.</ref> نردبان منبرمانند جدیدی برای کعبه ساخته شد که چهار پایه‌ای بود و هنگام ورود به درون کعبه به نزدیک باب الکعبه منتقل می‌شد.<ref>رحلة ابن بطوطه، ج1، ص372.</ref> در سال 814ق برخی از قسمت‌های چوبی این پلکان تعمیر شد.<ref>شفاء الغرام، ج1، ص138؛ اتحاف الوری، ج3، ص488.</ref>


===توصیف پلکان داخلی===
سیف‌الدین شیخ محمودی، مشهور به [[مؤید چرکسی]] در 818ق، نردبانی برای کعبه فرستاد که در [[موسم حج]] همان سال جایگزین نردبان پیشین شد.<ref>اتحاف الوری، ج3، ص529.</ref> گرچه گزارش دیگری مبنی بر ارسال نردبانی برای کعبه در 817ق به دست سیف‌الدین شیخو سلطان مصر نیز موجود است.<ref>منائح الکرم، ج2، ص417.</ref> در گزارش سال 1040ق در دوران عثمانی، پلکان با طول تقریبی چهار متر، دارای هفت پله از چوب صنوبر بود که ورق‌های مسی و آهنی داشت و بر چهار چرخ مسی سوار بود.<ref>مفرحة الانام، ص69.</ref> در سال 1097ق [[احمد پاشا]]، حکمران عثمانی [[جده]] و [[شیخ حرم]]، پلکان جدیدی که همراه نرده بود، در 16 [[رمضان]] همان سال برای کعبه، بهره‌برداری کرد.<ref>منائح الکرم، ج5، ص19.</ref>


منابع سده نهم ق. به وجود 38 پله برای نردبان داخلی اشاره دارند.<ref>شفاء الغرام، ج1، ص147.</ref> برخی از پله‌های این پلکان به سال 814ق. تعمیر شدند.<ref>شفاء الغرام، ج1، ص138.</ref> از این هنگام تا سده 12ق. گزارشی از وضعیت پلکان داخلی کعبه به‌دست نیامد. احتمال می‌توان داد که در این دوره طولانی، آن پلکان بارها تعویض و تعمیر شده باشد.
=== پلکان اهدایی حاکمان هند ===


در دوره حکومت [[سلطان مصطفی دوم عثمانی]] (حک: 1106-1115ق.) به سال 1109ق. هنگام تعمیر [[سقف کعبه]]، پلکان داخلی تعویض شد. هفت پله آن را از سنگ مرمر و بقیه را از چوب ساج ساختند.<ref>منائح الکرم، ج5، ص239؛ موسوعة مرآة الحرمین، ج2، ص653.</ref> پلکان کعبه به سال 1039ق. بر اثر سیل از جای کنده شد.<ref>اخبار مکه، ج1، ص356-366؛ العقد الثمین، ج1، ص74-82.</ref> سال بعد با تعمیرات بنیادین ساختمان کعبه به دستور [[سلطان مراد چهارم]] (حک: 1039-1040ق.) چوب و یکی از پله‌های پلکان کعبه تعویض شد.<ref>التاریخ القویم، ج2، ص172.</ref> این پلکان 29 پله‌ای و دایره‌‌شکل در دیواری سنگی محصور بود.<ref>مفرحة الانام، ص69-70.</ref>  
در ۱۱۲۷ق [[محمد پاشا]]، از حکمرانان جده، پلکانی که در سال ۱۱۱۶ق توسط حسین حمیدان هندی، حاکم محلی هند، برای کعبه ارسال و به دست حاکم آن روز جده توقیف شده بود، را خرید و به کعبه فرستاد که پس از دریافت اجازه از [[دولت عثمانی]]، رنگ‌آمیزی و تزئین، بهره‌برداری شد.<ref>التاریخ القویم، ج4، ص141.</ref> [[محمد منورخان هندی]] نیز در سال 1240ق، پلکانی 11 پله‌ای از چوب ساج به ارتفاع و عرض دو متر و طول پنج متر برای کعبه فرستاد که تا اواخر قرن 14ق در [[مسجدالحرام]] برای ورود ويژه مردان به کعبه از آن استفاده می‌شد و چندین بار نیز تعمیر شد.<ref>التاریخ القویم، ج4، ص141-143.</ref> در سال 1300ق [[کلب علیخان]]، نایب السلطنه رامپور هند، پلکان ۱۴ پله‌ای که با ورق‌­های نقره‌ای به ارزش 85364 روپیه تزئین شده بود، برای کعبه فرستاد که به علت تزئینات زیاد، برای ورود بانوان به درون کعبه استفاده می‌شد.<ref>التاریخ القویم، ج4، ص142-143.</ref>  


===ساخت و تعمیر پلکان در دوره آل سعود===
== پلکان در دوره سعودی ==
در سال ۱۳۷۶ق، به دستور [[ملک سعود بن عبدالعزیز]] از نردبان ۱۱ پله‌ای جدید که از چوب قوی و روکش‌های نقره‌ای مزین به نقش‌و‌نگار عربی طلایی رنگ در مصر ساخته شده بود، برای کعبه رونمایی شد.<ref>التاریخ القویم، ج4، ص142-143.</ref> کُردی، مورخ قرن چهاردهم قمری، به دو نوع پلکان خارجی در دوران خود اشاره کرده است. نردبان کوچک یک نفره و نردبان متحرک و عریض چند نفره که از نوع دوم، دو عدد کنار [[چاه زمزم]] نگهداری<ref>التاریخ القویم، ج4، ص140.</ref> و از آن در مواردی چون شست‌وشوی کعبه، نصب [[پرده کعبه|پرده]]، تعمیرات و مراسم مربوط به گسترش‌های [[حرم]] استفاده می‌شد. به گفته کردی، ورود به کعبه در طول سال به ندرت به بیش از 15 مورد می‌رسید.<ref>التاریخ القویم، ج2، ص441.</ref>


به سال 1375ق. در دوره ملک سعود، پلکان کعبه تعویض شد. پلکان تازه نقره‌ اندود بود و به انواع نقش و نگارهای عربی طلایی مزین گشت.<ref>فی رحاب البیت العتیق، ص175.</ref> این پلکان میان دو دیوار اصلی کعبه، یعنی [[حجر اسماعیل]] و دیوار شرقی، و دو دیوار دیگر درون کعبه محصور بود و برای آن ورودی جداگانه‌ای با قابلیت قفل شدن تعبیه کرده بودند. این پلکان پنجره و نورگیر نداشت و مسیرش تاریک بود. از‌این‌رو، بهره‌گیری از وسایل نورافشان برای استفاده از آن ضرورت داشت. پلکان 13 پله مرمرین و 22 پله چوبی ضخیم داشت. پهنای پله‌ها از 62 تا 65 و ارتفاع آن‌ها از 24 تا 35 سانتی متر بود و تنها یک تن می‌توانست از آن‌ها بالا برود. از پله سوم به بعد، نرده‌ای کنار پلکان قرار داشت.<ref>التاریخ القویم، ج4، ص145، 147.</ref>  
=== پلکان خارجی امروزی ===
حاکمان سعودی در سال ۲۰۰۰م در [[مراسم شستن کعبه]]، با همراهی تعدادی از هیئت‌های اسلامی حاضر در [[حج]]، پلکان خارجی جدیدی از چوب ساج با طول ۵۶۵ سانتی‌متر، ارتفاع ۴۸۰ سانتی‌متر، عرض ۱۸۸ سانتی‌متر و وزن ۶.۵ هزار کیلوگرم افتتاح کردند که با ۲۴ باطری کار می‌کند و به‌طور خودکار کنترل می‌شود. همچنین این پلکان، دارای یک مخزن آب برای شستن کعبه و مخزن آب تهویه مطبوع است.<ref>[https://www.almowaten.net/2022/08/%D9%85%D9%88%D8%A7%D8%B5%D9%81%D8%A7%D8%AA-%D8%B3%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%B9%D8%A8%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B4%D8%B1%D9%81%D8%A9/ «مواصفات سلم الكعبة المشرفة»]، سایت المواطن.</ref>


در روز 23 [[رجب]] سال 1377ق. ورودی پلکان به بام کعبه تعمیر شد. برای این‌کار از چوب‌های کهن [[کعبه]] استفاده کردند و روی آن را با روکش‌هایی ویژه به طول 185 و پهنای 110 سانتی متر پوشاندند تا از ورود آب به درون کعبه پیشگیری شود.<ref>التاریخ القویم، ج3، ص395.</ref> در 19 [[شعبان]] همان سال، پلکان داخلی کعبه بار دیگر تعمیر شد.<ref>التاریخ القویم، ج3، ص406.</ref>  
== گالری ==
<gallery>
پرونده:پلکان قدیمی کعبه.jpg|بندانگشتی|تصویری از پلکان قدیمی کعبه
پرونده:نمایی دیگر از پلکان خارجی کعبه.jpg|بندانگشتی|نمایی دیگر از پلکان خارجی کعبه
پرونده:نمایی از پلکان جدید کعبه.jpg|بندانگشتی|تصویری از پلکان جدید کعبه
پرونده:نمایی از انتقال پلکان ورودی.jpg|بندانگشتی|تصویری از انتقال پلکان ورودی
پرونده:مشخصات پلکان جدید.jpg|بندانگشتی|مشخصات پلکان جدید
پرونده:تعمیر نردبان خارجی کعبه.jpg|بندانگشتی|تعمیر نردبان خارجی کعبه
پرونده:انتقال پلکان ورودی کعبه.jpg|بندانگشتی|انتقال پلکان ورودی کعبه
پرونده:امکانات پلکان جدید.jpg|بندانگشتی|امکانات پلکان جدید
</gallery>


در دوره حکومت [[خالد بن عبدالعزیز سعودی]] (حک: 1395-1402ق) پلکان کعبه تعویض و پلکانی از جنس آلومینیوم قوی برای آن ساخته شد. در دوره [[ملک فهد]] (حک: 1402-1426ق.) ضمن تعمیر بنیادین کعبه، پلکان داخلی کعبه نیز بازسازی شد. این پله‌ها را از شیشه ساختند تا نور درون کعبه افزوده شود. این تعمیرات در روز سه‌شنبه سی [[جمادی الثانی]] سال 1417ق. پایان یافت.<ref>فی رحاب البیت العتیق، ص175، 177.</ref>
== جستارهای وابسته ==
* [[پرده کعبه]]
* [[در کعبه]]


==پانویس==
==پانویس==
{{پانویس}}
{{پانویس}}


==منابع ==
==منابع ==
{{منابع}}
{{منابع}}
{{دانشنامه
{{دانشنامه
  | آدرس = http://hzrc.ac.ir/post/7558
  | آدرس = http://hzrc.ac.ir/post/7558
  | عنوان = پلکان کعبه
  | عنوان = پلکان کعبه
  | نویسنده = ابوالفضل ربانی
  | نویسنده = ابوالفضل ربانی
}}
}}
*'''اتحاف الوری''': عمر بن محمد بن فهد (درگذشت 885ق.)، به کوشش عبدالکریم، مکه، جامعة‌ام القری، 1408ق.
*'''اتحاف الوری''': عمر بن محمد بن فهد (درگذشت 885ق.)، به کوشش عبدالکریم، مکه، جامعة‌ام القری، 1408ق.
*'''اخبار مکه''': الازرقی (درگذشت 248ق.)، به کوشش رشدی الصالح، مکه، مکتبة الثقافه، 1415ق.
*'''اخبار مکه''': الازرقی (درگذشت 248ق.)، به کوشش رشدی الصالح، مکه، مکتبة الثقافه، 1415ق.
*'''الاعلاق النفیسه''': ابن رسته (درگذشت قرن3ق.)، بیروت، دار صادر، 1892م.
*'''الامالی''': الطوسی (درگذشت 460ق.)، قم، دار الثقافه، 1414ق.
*'''الامالی''': الطوسی (درگذشت 460ق.)، قم، دار الثقافه، 1414ق.
 
*'''پلکان کعبه''': ابوالفضل ربانی، دانشنامه حج و حرمین شریفین، ۱۳۹۲ش.
*'''تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر''': الذهبی (درگذشت 748ق.)، به کوشش عمر عبدالسلام، بیروت، دار الکتاب العربی، 1410ق.
*'''تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر''': الذهبی (درگذشت 748ق.)، به کوشش عمر عبدالسلام، بیروت، دار الکتاب العربی، 1410ق.
*'''تاریخ عمارة المسجدالحرام''': فوزیه حسین مطر، مکه، جامعة‌ام القری، 1406ق.
*'''تاریخ عمارة المسجدالحرام''': فوزیه حسین مطر، مکه، جامعة‌ام القری، 1406ق.
*'''التاریخ القویم''': محمد طاهر الکردی، به کوشش ابن دهیش، بیروت، دار خضر، 1420ق.
*'''التاریخ القویم''': محمد طاهر الکردی، به کوشش ابن دهیش، بیروت، دار خضر، 1420ق.
*'''دلائل النبوه''': البیهقی (درگذشت 458ق.)، به کوشش عبدالمعطی، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1405ق.
*'''دلائل النبوه''': البیهقی (درگذشت 458ق.)، به کوشش عبدالمعطی، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1405ق.
*'''رحلة ابن بطوطه''': ابن بطوطه (درگذشت 779ق.)، به کوشش التازی، الرباط، المملکة المغربیه، 1417ق.
*'''رحلة ابن بطوطه''': ابن بطوطه (درگذشت 779ق.)، به کوشش التازی، الرباط، المملکة المغربیه، 1417ق.
*'''رحلة ابن جبیر''': محمد بن احمد (درگذشت 614ق.)، بیروت، دار مکتبة الهلال، 1986م.
*'''رحلة ابن جبیر''': محمد بن احمد (درگذشت 614ق.)، بیروت، دار مکتبة الهلال، 1986م.
*'''سفرنامه ناصر خسرو''': ناصر خسرو (درگذشت 481ق.)، تهران، زوّار، 1381ش.
*'''سفرنامه ناصر خسرو''': ناصر خسرو (درگذشت 481ق.)، تهران، زوّار، 1381ش.
*'''شفاء الغرام''': محمد الفاسی (درگذشت 832ق.)، به کوشش گروهی از علما، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1421ق.
*'''شفاء الغرام''': محمد الفاسی (درگذشت 832ق.)، به کوشش گروهی از علما، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1421ق.
*'''العقد الثمین فی تاریخ البلد الامین''': محمد الفاسی (درگذشت 832ق.)، به کوشش محمد عبدالقادر، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1419ق.
*'''فی رحاب البیت العتیق''': محیی الدین احمد امام،‌اندلس، دار قرطبه.
*'''مرآة الحرمین''': ابراهیم رفعت پاشا (درگذشت 1353ق.)، قم، المطبعة العلمیه، 1344ق.
*'''مفرحة الانام فی تاسیس بیت الله الحرام''': زین العابدین بن نورالدین حسینی، به کوشش عمار عبودی نصار، تهران، مشعر، 1428ق.
*'''مفرحة الانام فی تاسیس بیت الله الحرام''': زین العابدین بن نورالدین حسینی، به کوشش عمار عبودی نصار، تهران، مشعر، 1428ق.
*'''منائح الکرم''': علی بن تاج الدین السنجاری (درگذشت 1125ق.)، به کوشش المصری، مکه، جامعة‌ام القری، 1419ق.
*'''منائح الکرم''': علی بن تاج الدین السنجاری (درگذشت 1125ق.)، به کوشش المصری، مکه، جامعة‌ام القری، 1419ق.
* '''[https://www.almowaten.net/2022/08/%D9%85%D9%88%D8%A7%D8%B5%D9%81%D8%A7%D8%AA-%D8%B3%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%B9%D8%A8%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B4%D8%B1%D9%81%D8%A9/ «مواصفات سلم الكعبة المشرفة»]'''، سایت المواطن، تاریخ درج مطلب: ۲۴ مرداد ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید: ۲۳ اردیبهشت ۱۴۰۳ش.
{{پایان}}


*'''موسوعة مرآة الحرمین الشریفین''': ایوب صبری پاشا (درگذشت 1290ق.)، قاهره، دار الآفاق العربیه، 1424ق.
{{پایان}}
==مقاله‌های مرتبط==
{{کعبه}}
{{کعبه}}
[[Category:کعبه]]
[[Category:هنر اسلامی]]


[[رده:کعبه]]
[[رده:کعبه]]
[[رده:هنر اسلامی]]
[[رده:هنر اسلامی]]

نسخهٔ ‏۱۲ مهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۰۱:۴۴

پلکان خارجی کعبه
پلکان خارجی کعبه
اطلاعات اوليه
بنيانگذار قریش
کاربری ورود به کعبه
مکان شهر مکه در عربستان
نام‌های دیگر نردبان خارجی کعبه • پلکان ورودی کعبه
وقایع مرتبط قرائت خطبه مشهور پیامبر اسلام در فتح مکه در سال ۱۰ق بر بالای پلکان خارجی کعبه • نقل حدیثی از سوی ابوذر در فضیلت اهل‌بیت(ع) بر بالای پلکان خارجی کعبه
مشخصات
وضعیت فعال
معماری
بازسازی در دوره های مختلف • دوره عثمانی • دوره سعودی
در حال بارگیری نقشه...
گاهشمار وقایع مرتبط با پلکان خارجی کعبه
پنج سال پیش از بعثت ساخت پله توسط قریش به دلیل بالابردن ارتفاع در کعبه.[۱]
سال ۱۰ هجری قمری قرائت خطبه مشهور توسط پیامبر بر بالای پلکان خارجی در فتح مکه.[۲]
سال نقل حدیثی در فضیلت‌های ائمه(ع) توسط ابوذر غفاری[۳]
قرن ۶ هجری قمری ساخت منبری بزرگ با نُه پله، پایه‌های چوبین و چهار چرخ.[۴]
سال ۷۶۶ق ساخت پلکان به دستور سلطان مملوکی مصر، شعبان بن حسین.[۵]
سال ۸۱۴ق تعمیر پلکان قبلی[۶]
سال ۸۱۸ق ساخت نردبان جدید توسط سیف‌الدین شیخ محمودی، مشهور به مؤید چرکسی[۷]
سال ۱۰۴۰ق ساخت پلکان جدید در دوره عثمانی با ۷ پله از چوب صنوبر که ورق مسی و آهنی داشت با چهار چرخ مسی[۸]
سال ۱۰۹۷ق ساخت پله به همراه نرده توسط احمد پاشا حکمران عثمانی جده و شیخ حرم[۹]
سال ۱۱۱۶ق ساخت و ارسال پلکان جدید توسط حسین حمیدان هندی، حاکم محلی هند به جده.[۱۰]
سال ۱۱۲۷ق خرید پلکان حاکم هند توسط حکمران جدید جده، محمد پاشا و ارسال به مکه.[۱۱]
سال ۱۲۴۰ق ساخت پلکان توسط محمد منورخان هندی با ۱۱ پله از چوب ساج، ویژه مردان.[۱۲]
سال ۱۳۰۰ق ساخت پله توسط کلب‌علیخان، نائب السلطنه رامپور هند با ۱۴ پله با ورق‌های نقره‌ای و تزئینات ویژه بانوان.[۱۳]
سال ۱۳۷۵ق ساخت پلکان خارجی به دستور ملک سعود بن عبدالعزیز با ۱۱ پله از چوب قوی و روکش‌های نقره‌ای مزین به نقش و نگار عربی طلایی رنگ در کارگاهی در مصر.[۱۴]
سال ۱۳۷۶ق رونمایی از پلکان جدید توسط ملک سعود بن عبدالعزیز و گروهی از سران کشورهای اسلامی حاضر در حج، برای شست‌و‌شوی درون کعبه.[۱۵]

پلکان خارجی کعبه یا نردبان خارجی کعبه، از سال‌های دور، برای ورود به درون کعبه استفاده می‌شد. در فتح مکه، پیامبر اسلام(ص) بر نردبان خارجی کعبه ایستاد و خطبه مشهورش را قرائت فرمود. همچنین ابوذر غفاری، صحابی مشهور، با صعود از پلکان خارجی کعبه و تکیه بر باب الکعبه، حدیثی در فضیلت‌های اهل‌‌بیت(ع) نقل کرده است.

قبل از بازسازی کعبه توسط قریش، دَرِ ورودی کعبه، هم‌سطح زمین بود؛ ولی در بازسازی کعبه، پنج سال پیش از بعثت، نخستین‌بار دَرِ کعبه به بالاتر از سطح زمین منتقل و نردبانی جهت ورود ساخته شد. بر اساس گزارش‌ها، در سال های پس از بعثت، ممالیک مصر، پادشاهان عثمانی، حاکمان هند و سعودی پلکان خارجی جدیدی برای کعبه ساختند.

آخرین پلکان خارجی کعبه در سال ۲۰۰۰م در مراسم شستن کعبه با همراهی حاکمان سعودی و تعدادی از هیئت‌های اسلامی حاضر در حج، افتتاح شد. این پلکان از چوب ساج با طول ۵۶۵ سانتی‌متر، ارتفاع ۴۸۰ سانتی‌متر، عرض ۱۸۸ سانتی‌متر و وزن ۶.۵ هزار کیلوگرم ساخته شد که با ۲۴ باطری کار می‌کند و به‌طور خودکار کنترل می‌شود.

موقعیت و تاریخچه

پلکان خارجی از سال‌های دور برای ورود به درون کعبه از سمت باب الکعبه که در دیوار شرقی کعبه میان رکن عراقی و رکن حجرالاسود و در فاصله حدود یک متری حجرالاسود قرار دارد،[۱۶] استفاده می‌شد.[۱۷] به گزارش ازرقی، قبل از بازسازی کعبه، دَرِ ورودی کعبه، هم‌سطح زمین بود؛ ولی در بازسازی کعبه، پنج سال پیش از بعثت، به گزارشی به پیشنهاد ابوحذیفة بن مغیره مخزومی،[۱۸] نخستین‌بار جهت جلوگیری از ورود سیل و نیز پیشگیری از ورود افراد بدون اجازه، دَرِ کعبه به بالاتر از سطح زمین منتقل و نردبانی جهت ورود ساخته شد.[۱۹] از آن پس، واردشوندگان به کعبه، کفش‌های خود را می‌کندند و زیر نردبان ورودی قرار می‌دادند.[۲۰]

فضیلت مکان

در فتح مکه (10ق) پیامبر(ص) بر پلکان کعبه ایستاد و خطبه مشهورش را قرائت فرمود.[۲۱] نیز در گزارشی، از صعود ابوذر، صحابی مشهور پیامبر(ص)، بر نردبان کعبه و تکیه بر باب الکعبه و نقل حدیثی در فضیلت‌های اهل‌بیت(ع) یاد شده است.[۲۲]

بازسازی و معماری

پلکان یا نردبان خارجی بارها تعمیر، بازسازی و تعویض شد. ازرقی، مورخ و سیره‌نویس قرن سوم هجری، پلکان خارجی کعبه را از چوب ساج و به طول ۸/۵ ذرع (کمی بیش از 4 متر) و پهنای ۳/۵ ذرع (نزدیک به 2 متر) و دارای 13 پله توصیف کرده است.[۲۳] در قرن ۵ قمری، پهنای نردبان به اندازه ۱۰ نفر بود.[۲۴]

پلکان کعبه در قرن ۶ قمری، همچون منبری بزرگ با نُه پله، با پایه‌هایی چوبین توصیف شده که از چهار چرخ برای جابه‌جایی آسان استفاده می‌کرد و بالاترین پله با آستانه دَر، تماس داشت.[۲۵] در سال 766ق به دستور سلطان مملوکی مصر، شعبان بن حسین،[۲۶] نردبان منبرمانند جدیدی برای کعبه ساخته شد که چهار پایه‌ای بود و هنگام ورود به درون کعبه به نزدیک باب الکعبه منتقل می‌شد.[۲۷] در سال 814ق برخی از قسمت‌های چوبی این پلکان تعمیر شد.[۲۸]

سیف‌الدین شیخ محمودی، مشهور به مؤید چرکسی در 818ق، نردبانی برای کعبه فرستاد که در موسم حج همان سال جایگزین نردبان پیشین شد.[۲۹] گرچه گزارش دیگری مبنی بر ارسال نردبانی برای کعبه در 817ق به دست سیف‌الدین شیخو سلطان مصر نیز موجود است.[۳۰] در گزارش سال 1040ق در دوران عثمانی، پلکان با طول تقریبی چهار متر، دارای هفت پله از چوب صنوبر بود که ورق‌های مسی و آهنی داشت و بر چهار چرخ مسی سوار بود.[۳۱] در سال 1097ق احمد پاشا، حکمران عثمانی جده و شیخ حرم، پلکان جدیدی که همراه نرده بود، در 16 رمضان همان سال برای کعبه، بهره‌برداری کرد.[۳۲]

پلکان اهدایی حاکمان هند

در ۱۱۲۷ق محمد پاشا، از حکمرانان جده، پلکانی که در سال ۱۱۱۶ق توسط حسین حمیدان هندی، حاکم محلی هند، برای کعبه ارسال و به دست حاکم آن روز جده توقیف شده بود، را خرید و به کعبه فرستاد که پس از دریافت اجازه از دولت عثمانی، رنگ‌آمیزی و تزئین، بهره‌برداری شد.[۳۳] محمد منورخان هندی نیز در سال 1240ق، پلکانی 11 پله‌ای از چوب ساج به ارتفاع و عرض دو متر و طول پنج متر برای کعبه فرستاد که تا اواخر قرن 14ق در مسجدالحرام برای ورود ويژه مردان به کعبه از آن استفاده می‌شد و چندین بار نیز تعمیر شد.[۳۴] در سال 1300ق کلب علیخان، نایب السلطنه رامپور هند، پلکان ۱۴ پله‌ای که با ورق‌­های نقره‌ای به ارزش 85364 روپیه تزئین شده بود، برای کعبه فرستاد که به علت تزئینات زیاد، برای ورود بانوان به درون کعبه استفاده می‌شد.[۳۵]

پلکان در دوره سعودی

در سال ۱۳۷۶ق، به دستور ملک سعود بن عبدالعزیز از نردبان ۱۱ پله‌ای جدید که از چوب قوی و روکش‌های نقره‌ای مزین به نقش‌و‌نگار عربی طلایی رنگ در مصر ساخته شده بود، برای کعبه رونمایی شد.[۳۶] کُردی، مورخ قرن چهاردهم قمری، به دو نوع پلکان خارجی در دوران خود اشاره کرده است. نردبان کوچک یک نفره و نردبان متحرک و عریض چند نفره که از نوع دوم، دو عدد کنار چاه زمزم نگهداری[۳۷] و از آن در مواردی چون شست‌وشوی کعبه، نصب پرده، تعمیرات و مراسم مربوط به گسترش‌های حرم استفاده می‌شد. به گفته کردی، ورود به کعبه در طول سال به ندرت به بیش از 15 مورد می‌رسید.[۳۸]

پلکان خارجی امروزی

حاکمان سعودی در سال ۲۰۰۰م در مراسم شستن کعبه، با همراهی تعدادی از هیئت‌های اسلامی حاضر در حج، پلکان خارجی جدیدی از چوب ساج با طول ۵۶۵ سانتی‌متر، ارتفاع ۴۸۰ سانتی‌متر، عرض ۱۸۸ سانتی‌متر و وزن ۶.۵ هزار کیلوگرم افتتاح کردند که با ۲۴ باطری کار می‌کند و به‌طور خودکار کنترل می‌شود. همچنین این پلکان، دارای یک مخزن آب برای شستن کعبه و مخزن آب تهویه مطبوع است.[۳۹]

گالری

  • تصویری از پلکان قدیمی کعبه

    تصویری از پلکان قدیمی کعبه

  • نمایی دیگر از پلکان خارجی کعبه

    نمایی دیگر از پلکان خارجی کعبه

  • تصویری از پلکان جدید کعبه

    تصویری از پلکان جدید کعبه

  • تصویری از انتقال پلکان ورودی

    تصویری از انتقال پلکان ورودی

  • مشخصات پلکان جدید

    مشخصات پلکان جدید

  • تعمیر نردبان خارجی کعبه

    تعمیر نردبان خارجی کعبه

  • انتقال پلکان ورودی کعبه

    انتقال پلکان ورودی کعبه

  • امکانات پلکان جدید

    امکانات پلکان جدید

جستارهای وابسته

پانویس

  1. ↑ اخبار مکه، ج1، ص159-163.
  2. ↑ دلائل النبوه، ج5، ص85؛ تاریخ الاسلام، ج2، ص556.
  3. ↑ الامالی، ص482.
  4. ↑ رحلة ابن جبیر، ص62-63.
  5. ↑ اتحاف الوری، ج3، ص304؛ تاریخ عمارة المسجد الحرام، ص80.
  6. ↑ شفاء الغرام، ج1، ص138؛ اتحاف الوری، ج3، ص488.
  7. ↑ اتحاف الوری، ج3، ص529.
  8. ↑ مفرحة الانام، ص69.
  9. ↑ منائح الکرم، ج5، ص19.
  10. ↑ التاریخ القویم، ج4، ص141.
  11. ↑ التاریخ القویم، ج4، ص141.
  12. ↑ التاریخ القویم، ج4، ص141-143.
  13. ↑ التاریخ القویم، ج4، ص142-143.
  14. ↑ التاریخ القویم، ج4، ص142-143.
  15. ↑ التاریخ القویم، ج4، ص142-143.
  16. ↑ نگاه کنید به شفاء الغرام، ج1، ص1۸۶-۱۸۷.
  17. ↑ «پلکان کعبه»، ج۵، ص۳۸.
  18. ↑ اخبار مکه، ج1، ص171.
  19. ↑ اخبار مکه، ج1، ص159-163.
  20. ↑ اخبار مکه، ج1، ص174.
  21. ↑ دلائل النبوه، ج5، ص85؛ تاریخ الاسلام، ج2، ص556.
  22. ↑ الامالی، ص482.
  23. ↑ اخبار مکه، ج1، ص310؛ التاریخ القویم، ج4، ص140.
  24. ↑ سفرنامه ناصر خسرو، ص130، 135-136.
  25. ↑ رحلة ابن جبیر، ص62-63.
  26. ↑ اتحاف الوری، ج3، ص304؛ تاریخ عمارة المسجد الحرام، ص80.
  27. ↑ رحلة ابن بطوطه، ج1، ص372.
  28. ↑ شفاء الغرام، ج1، ص138؛ اتحاف الوری، ج3، ص488.
  29. ↑ اتحاف الوری، ج3، ص529.
  30. ↑ منائح الکرم، ج2، ص417.
  31. ↑ مفرحة الانام، ص69.
  32. ↑ منائح الکرم، ج5، ص19.
  33. ↑ التاریخ القویم، ج4، ص141.
  34. ↑ التاریخ القویم، ج4، ص141-143.
  35. ↑ التاریخ القویم، ج4، ص142-143.
  36. ↑ التاریخ القویم، ج4، ص142-143.
  37. ↑ التاریخ القویم، ج4، ص140.
  38. ↑ التاریخ القویم، ج2، ص441.
  39. ↑ «مواصفات سلم الكعبة المشرفة»، سایت المواطن.

منابع

محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل پلکان کعبه.
  • اتحاف الوری: عمر بن محمد بن فهد (درگذشت 885ق.)، به کوشش عبدالکریم، مکه، جامعة‌ام القری، 1408ق.
  • اخبار مکه: الازرقی (درگذشت 248ق.)، به کوشش رشدی الصالح، مکه، مکتبة الثقافه، 1415ق.
  • الامالی: الطوسی (درگذشت 460ق.)، قم، دار الثقافه، 1414ق.
  • پلکان کعبه: ابوالفضل ربانی، دانشنامه حج و حرمین شریفین، ۱۳۹۲ش.
  • تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر: الذهبی (درگذشت 748ق.)، به کوشش عمر عبدالسلام، بیروت، دار الکتاب العربی، 1410ق.
  • تاریخ عمارة المسجدالحرام: فوزیه حسین مطر، مکه، جامعة‌ام القری، 1406ق.
  • التاریخ القویم: محمد طاهر الکردی، به کوشش ابن دهیش، بیروت، دار خضر، 1420ق.
  • دلائل النبوه: البیهقی (درگذشت 458ق.)، به کوشش عبدالمعطی، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1405ق.
  • رحلة ابن بطوطه: ابن بطوطه (درگذشت 779ق.)، به کوشش التازی، الرباط، المملکة المغربیه، 1417ق.
  • رحلة ابن جبیر: محمد بن احمد (درگذشت 614ق.)، بیروت، دار مکتبة الهلال، 1986م.
  • سفرنامه ناصر خسرو: ناصر خسرو (درگذشت 481ق.)، تهران، زوّار، 1381ش.
  • شفاء الغرام: محمد الفاسی (درگذشت 832ق.)، به کوشش گروهی از علما، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1421ق.
  • مفرحة الانام فی تاسیس بیت الله الحرام: زین العابدین بن نورالدین حسینی، به کوشش عمار عبودی نصار، تهران، مشعر، 1428ق.
  • منائح الکرم: علی بن تاج الدین السنجاری (درگذشت 1125ق.)، به کوشش المصری، مکه، جامعة‌ام القری، 1419ق.
  • «مواصفات سلم الكعبة المشرفة»، سایت المواطن، تاریخ درج مطلب: ۲۴ مرداد ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید: ۲۳ اردیبهشت ۱۴۰۳ش.
برگرفته از «https://wikihaj.com/index.php?title=پلکان_خارجی_کعبه&oldid=57264»