حمزة بن قاسم بن علی

حمزة بن قاسم، مشهور به علوی و عباسی،

نام

حمزة بن قاسم، مكنى به «ابويعلى» از نوادگان قمر بنى‌هاشم حضرت عباس(ع) است كه نسبش با ۵ واسطه به وی مى‌رسد. حمزه به دليل انتساب به امام علی(ع) به «علوى» و به دليل انتسابش به حضرت عباس(ع) به «عباسى» شهرت دارد.

تبار

نجاشی، رجال‌نگار شیعه نسب وی را چنین بیان کرده است: حمزة بن قاسم بن على بن حمزة بن حسن بن عبيدالله بن ابى‌الفضل العباس(ع). حضرت عباس(ع) چند فرزند داشت؛ ولی نسل وی از عبيدالله گسترش يافت. عبيدالله فرزند لبابه، دانشمند و فرهيخته عصر خود بوده است. او دو فرزند به نام‌هاى عبدالله و حسن داشت كه نسلش از حسن ادامه يافت. حسن بن عبيدالله ۶٧ سال زندگى كرد. او را سرشاخه اصلى نوادگان حضرت عباس شمرده‌اند. عباس، عبيدالله، فضل، ابراهيم و حمزه از فرزندان اويند. حمزه، که جد حمزة‌ بن قاسم است، در عصر مأمون عباسى مى‌زيست و به شباهت با امام علی(ع) شهرت داشت. وی به دليل ازدواج با زينب، يكى از نوادگان عبدالله جعفر، زينبى نيز خوانده مى‌شد. برخی از نوادگان او، در فقه، حدیث یا شعر افراد برجسته‌ای بودند؛ مانند قاسم بن حمزه، ابو محمد علي بن حمزه، فضل بن محمد و محمد بن علی.

زیست‌نامه

حمزة بن قاسم، در سال‌های آغازین سده چهارم قمری می‌زیست. از آن رو كه از سعد بن عبدالله(م.٣٠١ق) روايت كرده و تَلعَكبرى (م.٣٨۵ق) نيز از او روايت كرده است.

توثیق

نجاشی(م.۴۵۰ق.) رجال‌نگار شیعه او را ثقه، جلیل القدر، از اصحاب امامیه و کثیر الحدیث خوانده است.

تألیفات

کسانی که از جعفر بن محمد(ع) روایت کرده‌اند. این کتاب، کتابی رجالی است که نجاشی آن را نیکو شمرده است.

كتاب التوحيد، كتاب الزيارات والمناسك، كتاب الرد على محمد بن جعفر الاسدي.

منابع

این مقاله برگرفته از مقاله فصلنامه فرهنگ زیارت، است.

• اعيان الشيعه، امین عاملی،
• الذريعه الى تصانيف الشيعه،
• رجال الشيخ،
• سلسله‌جنبان رادمردى، پژوهشى در اعقاب و بازماندگان حضرت عباس بن على (ع)، ابوالفضل هادى‌منش
• معجم رجال الحديث،
• مقاتل الطالبيين، اصفهانی