مضجع

مَضْجَع،

واژه‌شناسی

واژه‌ای عربی، اسم مکان، جمع آن مضاجع و به معنای جای خواب، جایی که پهلو بر زمین گذاشته شود و محل دراز کشیدن آمده است. در قرآن سه بار واژه مضاجع، به کار رفته، که در دو مورد به معنای خوابگاه آمده است. برخی، مورد دیگر را نیز، به معنای خوابگاه، برخی آرمگاه و پاره‌ای قتلگاه دانسته‌اند.

معرفی

مضجع، به معنای قبر و آرامگاه نیز به کار رفته است؛ زیرا «ضجع» به معنای خوابیدن به پهلو بوده و مرده را نیز در قبر به پهلو می‌خوابانند؛ از این رو، به آن مرده، «ضجیع» و به قبر و مرقدش «مضجع» گفته شده است. برای نمونه، وقتی درباره کسی عبارت «نَوّر اللهُ مضجَعه» گفته می‌شود، یعنی خدا، قبر او را پر از نور کند. بر روی سنگ قبر برخی از عالمان، پیش از نام، واژگان «مضجع شریف» نگاشته شده است.

در روایات

مضجع در روایات بسیاری، به معنای جای خواب و گاهی به معنای مدفن به کار رفته است. بر پایه روایتی، امام علی(ع)، حضرت محمد(ص) را در مضجع پیامبر، یعنی محل خوابش دفن کرد. در برخی موارد، از قبر معصومان(ع)، با عنوان مضجع یاد شده است. برای نمونه، امام باقر(ع)، از قبر امام حسین(ع)، با واژه مضجع یاد کرده است. در زیارت امام علی(ع)، پس از سلام به او، به حضرت آدم(ع) و حضرت نوح(ع)، به عنوان دو ضجیعِ وی سلام داده شده است. این دو پیامبر، در کنار قبر او دفن شده و ضجیع در این جا، به معنای مدفون آمده است.

جستارهای وابسته

• مرقد
• مشهد

منابع

این مقاله برگرفته از مقاله فرهنگ نامه زیارت، جواد محدثی، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره بیست و یکم، زمستان ۱۳۹۳، ص۹۱ است.

• الهدایة الکبری، حسین بن حمدان، بیروت، ۱۴۱۹ق.
• ترجمه قرآن، حسین انصاریان، اسوه، قم، ۱۳۸۳ش.
• ترجمه قرآن، ناصر مکارم شیرازی، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، قم، ۱۳۷۳ش.
• الجعفریات (الأشعثیات)، محمد بن محمد بن اشعث، مکتبة النینوی الحدیثة، تهران، بی‌تا.
• جمهرة اللغة، محمد بن حسن ابن درید، دار العلم للملایین، بیروت، ۱۹۸۸م.
• الصحاح: تاج اللغة و صحاح العربیة، اسماعیل بن حماد جوهری، دار العلم للملایین، بیروت، ۱۳۷۶ق.
• فرحة الغری فی تعیین قبر أمیر المؤمنین علیّ بن أبی طالب(ع) فی النجف، عبد الکریم بن احمد بن طاووس، قم، بی تا.
• الغارات، ابراهیم بن محمد بن سعید بن هلال ثقفی، تحقیق و تصحیح جلال الدین محدث، انجمن آثار ملی‏، تهران، ۱۳۹۵ق.
• قاموس قرآن، علی اکبر قرشی، دار الکتب الاسلامیه، تهران، ۱۳۷۱ش.
• قرب الإسناد، عبد الله بن جعفرحمیری، تحقیق و تصحیح مؤسسة آل البیت(ع)، مؤسسة آل البیت(ع)، ‏قم، ۱۴۱۳ق.
• الکافی، محمد بن یعقوب کلینی، دارالحدیث، قم، ‏۱۴۲۹ق.
• لسان العرب، محمد بن مکرم ابن منظور، دار صادر، بیروت، ۱۴۱۴ق.
• المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، احمد بن محمد فیومی، موسسه دار الهجرة، قم، ۱۴۱۴ق.
• معجم مقاییس اللغة، احمد بن فارس، مکتب الاعلام الاسلامی، قم، ۱۴۰۴ق.
• مقدمة الأدب، محمود بن عمر زمخشری، موسسه مطالعات اسلامی دانشگاه تهران، تهران، ۱۳۸۶ش.
• نهج البلاغة، محمد بن حسین شریف الرضی، صبحی صالح، هجرت، قم، ۱۴۱۴ق.