جعفر الملک مولتانی
جعفر الملک مولتانی
زندگینامه:
سومین برادر یا بهتر بگوییم، مهم‌ترین علوی مؤثر در شبه‌قاره هند در ابتدای قرن سوم هجری، جعفر بن محمد بن عبدالله بن محمد بن عمر الاطرف بن امام علی7 است. او به دلیل ترس از جانش که از سوی حاکمان عباسی در حجاز مورد تهدید قرار گرفته بود، به همراه سیزده تن از فرزندانش به مولتان مهاجرت کرد و با استقبال علویان و شیعیان روبه‌رو شد. ابوالحسن عمری نسابه، از دانشمندان انساب قرن پنجم هجری، از قول عبیدلی نسّابه درباره جعفر الملک می‌نویسد: «اجمال خلق وسعة نفس و شجاعة قلب و کثرة مال وولد». [۱]. وقتی او به مولتان رسید، بسیاری از اهالی آنجا و روستاهای اطراف به او پیوستند و به او ملقّب «ملک» را دادند و وی بر آنان خطبه خواند و آنجا را به تصرف خود در آورد و فرزندانش در آنجا حکومت داشتند. او 346 فرزند داشته است [۲]. ابوطالب مروزی، لقب او را «المؤید من السماء» ذکر می¬کند و می¬نویسد: «وهو أکثرهم عدداً»؛ یعنی او دارای نسل زیادی است [۳]. دربارة خاندان او نوشته¬اند: «منهم ملوک و أمراء و علماء و نسّابون و أکثرهم علی رأی الإسماعیلیة ولسانهم هندی وهم یحفظون أنسابهم وقلّما تعلق علیهم ممن لیس منهم». از یکی از فرزندانش نقل شده است که پدرش، جعفر الملک، حدود صد سال عمر داشته و وقتی وفات یافته، یکی از زنانش حامله بوده که پس از به دنیا آمدن این فرزند، او را به نام پدر جعفر نامیدند [۴]. او در مولتان وفات یافت و دارای آرامگاهی بود [۵]. از میان فرزندانش، آنانی که به مذهب اسماعیلیه بودند، در سند و مولتان، و آنان که مذهب زیدی داشتند، به طالقان و طبرستان، و آنان که شیعه امامی بودند، به بغداد، فارس و مدینه مهاجرت کردند که در کتب انساب به آنها اشاره شده است [۶]. درباره تعداد فرزندان معقب جعفر الملک نیز اختلاف است. ابن خداع نسّابه از 28 فرزند، عبیدلی نسّابه از 55 فرزند، لباب الانساب و الألقاب و الاعقاب از هشتاد فرزند و عمری نسّابه از 44 فرزند او، قایل‌اند که نسل تداوم یافته است [۷].به‌هرحال، آنها با خانواده‌های حکام محلی و شخصیت‌های برجسته آنجا پیوند خانوادگی برقرار کردند که این امر، موجب تحرّک زیاد هیئت او شد. تعداد قابل ملاحظه‌ای از آنها به جنبش اسماعیلیه پیوستند. بعدها مولتان به دست طایفة حبّاری از قبیلة قریش افتاد. از آغاز تسلط عرب بر مولتان، حبّاری‌ها در حکومت‌های محلی، پست‌های مهم و کلیدی را در دست گرفتند. در قرن سوم میلادی، آنان حکومت پادشاهی نیمه‌مستقل خویش را تشکیل دادند، پیوند خانوادگی با علویان برجسته، افزایش هیبت و شکوه حبّاری‌ها را در پی داشت و به جنبش شیعی در مولتان، تحرّک خاصی بخشید [۸].
فرزندان و نوادگان جعفر الملک در شبه قاره هند:
در اینجا تنها به اسامی فرزندان بلافصل و نوادگان جعفر الملک که در سند، بلخ، هند و مولتان سکونت داشته¬اند، اشاره می¬شود و از ذکر دیگر فرزندان، خودداری می¬گردد:
ادریس بن جعفر الملک:
از او با عنوان «الرئیس بالسند» یاد می¬شود [۹]. وی سه فرزند معقب داشت که در مولتان و هند سکونت داشتند [۱۰] از او با عنوان «سید الاخوه» نیز یاد شده است. او چند شهر مهم شبه‌قاره را طی جنگ¬های پدرش به تصرف در آورد [۱۱]. از فرزندان معقب او محمد ابوجعفر و علی را نام می¬برند که نسلشان در مولتان بودند [۱۲].
اسماعیل الاصغر بن جعفر الملک:
اسماعیل الاصغر فرزندانی در بلخ، سند و جرجان داشت و برخی از آنها به بغداد مهاجرت کردند [۱۳]. از او چهار فرزند معقب به اسامی: یونس، حسین، علی اقطع و محمد که در سند سکونت داشتند، به یادگار ماند [۱۴]. از نوادگانش ابومحمد حسن جرجانی، فرزند علی اقطع بن اسماعیل اصغر است که با معزالدوله دیلمی در ارتباط بود [۱۵]
ابراهیم الأصغر بن جعفر الملک:
ابراهیم الاصغر در سند سکونت داشت و صاحب دو فرزند به نام¬های جعفر و صفیه بود [۱۶]. احمد و جعفر، فرزندان جعفر الملک فرزندی از احمد در هند سکونت داشت [۱۷] که به «الأمیر عمر» معروف بود: «و کانت له جلالة بالهند» [۱۸].
جعفر بن جعفر الملک:
از جعفر نیز با عنوان «القائد بالسند» یاد می¬کنند. وی مکنّی به ابوالفضل، و سیدی شجاع بود. پس از وفات پدرش به دنیا آمد و نام او را بر وی نهادند. او دارای هفت فرزند به اسامی: ستی، علاء، حسن و حسین، ام عبدالله، خدیجه و ابراهیم است [۱۹]. از میان فرزندان او تنها سه نفر دارای نسل هستند: 1. ابوالحسن علاء بن جعفر بن جعفر الملک که از او با عنوان «القائد بالسند» و عبارت «وکان زاهداً شجاعاً» یاد می‌شود. او به هرات مهاجرت کرد و سپس در بخارا وفات یافت [۲۰]. برخی نیز نوشته¬اند که او در مولتان بوده است [۲۱]. از او فرزندان دانشمندی به وجود آمد که در جوزجانان، و جماعتی هم در ولوالج سکونت داشتند [۲۲] که از آنها سیدابوجعفر محمد النسابة النقیب در هرات بود که از او با عبارت «الثقات المعتمدین المصنفین فی النسب» یاد شده و دارای نسل زیادی در هرات است که سادات ذی‌حسبی هستند [۲۳]. 2. حسین بن جعفر بن جعفر الملک که در مولتان سکونت داشت. 3. حسن بن جعفر بن جعفر الملک که در هرات بود [۲۴] و از او جعفر بن ابی‌محمدحسن بن جعفر القائد به وجود آمد که در مولتان سکونت داشت و در آنجا دارای نسل است [۲۵].
پانویس
- ↑ (المجدی فی انساب الطالبیین، 1409ق، ص265)
- ↑ (الفصول الفخریة فی اصول البریه ، ۱۳۶۳ش، ص405)
- ↑ (الفخری فی أنساب الطالبیین ، 1409ق، ص176)
- ↑ (المجدی فی انساب الطالبیین، 1409ق، ص266)
- ↑ (الاصیلی فی انساب الطالبین، 1418ق، ص333 (= وله بمولتان من المشهد)
- ↑ (المجدی فی انساب الطالبیین، 1409ق، ص273)
- ↑ (الفصول الفخریة فی اصول البریه ، ۱۳۶۳ش، ص405 و 406)
- ↑ (شیعه در هند، 1376 ش، ص235)
- ↑ (لباب الانساب و الألقاب و الاعقاب، 1410ق، ج2، ص600 ؛ منتقلة الطالبیه ، 1388ق، ص184)
- ↑ (الفخری فی أنساب الطالبیین ، 1409ق، ص178)
- ↑ (المجدی فی انساب الطالبیین، 1409ق، ص279)
- ↑ (الشجرة المبارکة فی انساب الطالبیه، 1419ق، ص211)
- ↑ (تهذیب الأنساب و نهایة الأعقاب ، 1388، ص 184)
- ↑ (المجدی فی انساب الطالبیین، 1409ق، ص268)
- ↑ (همان، ص269)
- ↑ (همان، ص280)
- ↑ (منتقلة الطالبیه 1388ق، ص352)
- ↑ (المجدی فی انساب الطالبیین، 1409ق، ص274)
- ↑ (همان، ص275 و 276)
- ↑ (الشجرة المبارکة فی انساب الطالبیه، 1419ق، ص209؛ المجدی فی انساب الطالبیین، 1409ق، ص 276)
- ↑ (الشجرة المبارکة فی انساب الطالبیه ، 1419ق، ص213)
- ↑ (الفخری فی أنساب الطالبیین ، 1409ق، ص177)
- ↑ (همان، ص179)
- ↑ (الشجرة المبارکة فی انساب الطالبیه، 1419ق، ص213)
- ↑ (المجدی فی انساب الطالبیین، 1409ق، ص278)
منابع
- الاصیلی فی انساب الطالبین،ابن طقطقی،محمّدبن علی، 1418ق، تحقیق مهدی رجائی، قم، کتابخانه آیت‌الله مرعشی.
- الفصول الفخریة فی اصول البریه،ابن عنبه،احمدبن علی، ۱۳۶۳ش، به¬کوشش سیدجلال الدین محدث ارموی، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
- شیعه در هند،رضوی، سید عباس اطهر،1376ش، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، مرکز انتشارات.
- لباب الانساب و الألقاب و الاعقاب،بیهقى، على بن زید، 1410ق،تحقیق مهدی رج‍ای‍ی، قم، کتابخانه آیت‌الله مرعشى.
- تهذیب الأنساب و نهایة الأعقاب،شیخ‌شرف عبیدلی، محمد بن محمد، 1413ق،تحقیق: شیخ‌محمدکاظم محمودی، قم، کتابخانه آیت‌الله مرعشی.
- الشجرة المبارکة فی انساب الطالبیه،فخر رازی، محمد بن عمر، 1419ق،تحقیق مهدی رجائی، چاپ دوّم، قم، کتابخانه آیت‌الله مرعشی.
- الفخری فی أنساب الطالبیین،مروزی علوی،اسماعیل بن حسین، 1409ق، قم، کتابخانه آیت‌الله مرعشی.
- منتقلة الطالبیه،ابن طباطبا علوی اصفهانی ،ابراهیم بن ناصر، 1377ش، تحقیق سیدمحمّد مهدوی و سیدحسن خراسان، نجف اشرف، انتشارات مکتبه حیدریه، 1388ق، افست، قم.