سکینه دختر امام حسین(ع)

سُکَیْنه بنت الحسین (درگذشت: ۱۱۷ق) از دختران امام حسین(ع) است که در حادثه کربلا حضور داشت. سکینه را از شمار راویان حدیث و اهل شعر شمرده‌اند. در برخی منابع تاریخی گزارش شده که سكينه چندين بار ازدواج كرد؛ اما محققان معاصر این روایات را رد کرده‌اند و آن را یک تهمت به خاندان اهل‌بیت(ع) دانسته‌اند.

درباره محل دفن سکینه بین مورخان اختلاف است. نظر مشهور این است که وی در مدینه و در بقیع دفن شده است. قبری منسوب به سکینه نیز در دمشق وجود دارد که دارای بارگاه است. اما عالمانی مانند سیدمحسن امین و شیخ عباس قمی آن را رد کرده‌اند و بنا بر نوشته روی صندوق روی قبر که نوشته شده: «سکینه بنت الملک» صاحب قبر را دختر یکی از ملوک دانسته‌اند.

معرفی و جایگاه

سُکَینه بنت الحسین، دختر امام حسین(ع) و رَباب بِنت اِمرؤ القیس در سال ۴۷ یا ۵۱ هجری قمری، متولد شد. نام او را آمنه، آمینه و اُمَیمنه ذکر کرده‌اند. گفته‌اند وی زنی با آرامش و وقار بود و از همین جهت مادرش او را سکینه لقب داد. با توجه به گزارش ابن شهرآشوب در کتاب مناقب، سکینه در کربلا حضور داشت و پس از واقعه کربلا جزء اسرا بود. سکینه در روز پنجشنبه پنجم ربیع‌الاول سال ۱۱۷ هجری در مدینه درگذشت. برخی منابع عمر وی را هشتاد سال ذکر کرده‌اند.

سکینه یکی از راویان حدیث به شمار می‌رود؛ او از اهل‌بیت(ع) روایت کرده است. در منابعی به نقل حدیث وی از پدرش اشاره شده است. گفته شده سکینه از نوادر عصر خود در شعر بود؛ به گونه‌ای که اهل شعر پس از سرودن شعر خود نزد او می‌رفتند تا ایراد شعریشان را بفهمند. درباره شخصیت وی نقل شده که از زیرک‌ترین و بااخلاق‌ترین زنان زمان خود بود؛ چنان‌که او را سیده نساء عصر خود می‌دانستند. همچنین او در زیبایی و حسن خلق نیز مشهور بود.

ازدواج

مورخان درباره ازدواج حضرت سکینه اختلاف نظر دارند؛ بعضی معتقدند امام حسین(ع) سکینه را به ازدواج پسرعموی سکینه، عبدالله بن حسن، درآورد. برخی مورخان معتقدند پیش از آنکه ازدواج آنان به زفاف بینجامد عبدالله در واقعه کربلا به شهادت رسید. در جایی دیگر نیز عبدالله بن مسلم بن عقیل همسر وی معرفی شده است.

برخی مورخان به تعدد همسران سکینه تصریح می‌کنند. طبق این نظر اولین همسر سکینه پسرعمویش عبدالله بن حسن بن علی بود و پس از آن او به ترتیب به همسری مصعب بن زبیر، عبدالله بن عثمان حزامی، زید بن عمرو بن عثمان، اصبغ بن عبدالعزیز بن مروان و ابراهیم بن عبدالرحمن بن عوف درآمد. اما مورخان معاصر ازدواج‌های مکرر حضرت سکینه را رد می‌کنند؛ سیدمحمد علی الحلو (درگذشت: ۱۴۴۰ق) در کتابی به نام عقیله قریش آمنه بنت الحسین، که درباره سکینه نوشته شده است، روایات تعدد ازدواج سکینه را آورده و به تفکیک به نقد و بررسی آن پرداخته و اعلام کرده وثاقت راویان این روایات مخدوش است و این اخبار چندان معتبر به نظر نمی‌رسد.

محل دفن

مورخان درباره محل وفات حضرت سکینه اتفاق نظر ندارند؛ اما نقل مشهور آن است که حضرت سکینه در مدینه وفات یافته و به خاک سپرده شده است. با توجه به دیدگاه مشهور مورخان مبنی بر وفات و دفن سکینه در مدینه تصریحی به دفن ایشان در بقیع وجود ندارد؛ اما با توجه به اهمیت بقیع نزد پیامبر(ص) و اهل‌بیت(ع)، بعید دانسته شده که بنی‌هاشم سکینه را در مکانی غیر از بقیع به خاک سپرده باشند. افزون بر این دلیلی وجود ندارد که پیکر وی را پس از وفات به بیرون شهر برده و در جای دیگری به خاک سپرده باشند.

دیدگاه‌های دیگری درباره محل وفات و دفن ایشان وجود دارد؛ از جمله وفات ایشان در راه مکه، کوفه، دمشق و قاهره دانسته‌اند.

مزار سکینه بنت حسین(ع) در دمشق

نوشتار اصلی: مزار سکینه بنت حسین(ع) (دمشق)

طبق نقلی مزار سکینه بنت حسین(ع)، در قبرستان باب‌الصغیر شهر دمشق در کشور سوریه قرار دارد. انتساب این زیارتگاه به سکینه دختر امام حسین(ع)، به سبب درگذشت وی در مدینه مورد تردید قرار گرفته است. عالمانی مانند سیدمحسن امین (درگذشت:۱۳۷۱ق) و شیخ عباس قمی (درگذشت: ۱۳۵۹ق) تصریح کرده‌اند این مزار هیچ ارتباطی به حضرت سکینه جز تشابه اسمی ندارد و مربوط به سکینه دیگری است که دختر یکی از ملوک بوده است؛ چنان‌که بر صندوقی که بر این قبر نهاده بودند به خط کوفی عنوان «سکینه بنت الملک» را نوشته بودند.

منابع

این مقاله برگرفته از مقاله «سکینه بنت الحسین» در مجله میقات حج است. است.

• الارشاد فى معرفة حجج الله على العباد (فارسى)، مفید، محمد بن محمد، مترجم: محلاتی، تهران، انتشارات علمیه اسالمیه، بی‌تا.
• إعلام الورى بأعلام الهدى، شیخ طبرسی، قم، آل‌البیت، چاپ اول، ۱۴۱۷ق.
• أعیان الشیعة، امین، محسن، بیروت، دار التعارف للمطبوعات، ۱۴۰۳ق.
• الأغانی، ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، چ1 ،بیروت، دار احیاء التراث العربی. 1415ق.
• انساب الاشراف، بلاذری، احمد بن یحیی، تحقیق: محمدباقر محمودی، بیروت، چ1، دارالتعارف، 1977م.
• تاريخ الأمم و الملوک، محمد بن جریر طبری، بیروت، دار التراث، بی‌تا.
• تاريخ مدينة دمشق، ابن عساکر، علی بن حسن، محقق: علی شیری، بیروت، دار الفکر، بی‌تا.
• تهذیب الاسماء و اللغات، نووی، ابوزکریا، بیروت، انتشارات دار الکتب العلمیه، بى‌تا.
• الثقات، ابن حبان، محمد بن حبان، حیدرآباد، انتشارات دائرة المعارف العثمانیه، 1393ق/1973م.
• رحلة ابن بطوطة، ابن بطوطه، محمد بن عبدالله، بیروت، انتشارات دار التراث، 1968م.
• رياحين الشريعة در ترجمه دانشمندان بانوان شيعه (فارسی)، محلاتی، ذبیح الله، تهران، دار الکتب االسالمیة، بی‌تا.
• جمهرة أنساب العرب، ابن حزم، علی بن احمد، بیروت، دار الکتب العلمية، ۱۴۱۸ق.
• «سکینه بنت الحسین سلام الله علیها، شخصیتی کم‌نظیر خفته در خاک بقیع (بررسی اسناد تاریخی وفات و محل دفن سکینه بنت الحسین)»، مهرجویی، زهرا، و مریم زارعی، میقات حج، شماره ۱۲۷، ۱۴۰۳ش.
• سیر اعلام النبلاء، ذهبی، محمد بن احمد، قاهره، انتشارات دارالحدیث، 1427ق/ 2006م.
• السیدة سکینة، مقرم، عبدالرزاق، بیروت، انتشارات دار االضواء، بی‌تا.
• شذرات الذهب فی اخبار من ذهب، ابن عماد حنبلی، عبدالحی بن احمد، بی‌جا. بی‌تا.
• عقیلة قریش آمنة بنت الحسین، الحلو، محمد علی، چ1، قم، انتشارات مؤسسة السبطین، 1423ق.
• مناقب آل ابی طالب، ابن شهرآشوب، محمد بن علی، تحقیق محمدحسین آشتیانی، چ1 ،قم، انتشارات عالمه، 1379ق.
• نور الابصار فی مناقب آل البیت المختار، شراب، محمدحسن، بیروت، انتشارات دار القلم، دار الشامیه، بى‌تا.
• الوافى بالوفيات، الصفدی، صلاح‌الدین، بیروت، دار إحیاء التراث، 1420ق.
• وفيات الأعيان، ابن خلکان، احمد بن محمد، بیروت، دار صادر، بی‌تا.