کشیک

کشیک، در مکان‌های زیارتی، به نگهبانی و مراقبت از بخش‌های حرم و زیارتگاه گفته شده، كه كار بخشى از خادمان بوده و نوبتى انجام می‌شود. برای تحویل کشیک به نگهبان بعدی، آیین تحویل کشیک که در برخی حرم‌ها «تغییر و تحویل» نام دارد، برگزار می‌شود.

واژه‌شناسی

کشیک واژه‌ای ترکی به معنای پاسبانی، نگهبانی،^[۱] پاسبان، نگهبان،^[۲] نوبت پاسبانی،^[۳] نوبت‌دار و وظیفه مراقبت در کارهای لشکری در مدتی محدود از شب یا روز (قراولی) است. به رئیس نگهبانان در وقت نگهبانی، سرکشیک گفته شده است. در دوره صفویه، به پاسبان، کشیک آقاسی گفته می‌شد. به رئیس کشیکچی‌ها، کشیک آقاسی باشی می‌گفتند.^[۴]

در مکان‌های زیارتی

به نگهبانی و مراقبت از حرم‌ها و مكان‌هاى زيارتى كشيك گفته شده، كه كار بخشى از خادمان زيارتگاه‌ها بوده و نوبتى انجام می‌شود. به زمان و مكان معين شده‌اى كه خادمان حرم در آن جا خدمت مى‌كنند نيز كشيك گفته شده و به جایی كه كشيك‌چيان در آن اقامت و استراحت مى‌كنند، كشيك‌خانه گفته مى‌شود.^[۵]

آیین تحویل کشیک

تحويل كشيك به نگهبانان بعدى، آيين خاصى دارد. در حرم امام رضا(ع)، آیین تحویل کشیک، هر صبح، ساعتى پس از طلوع آفتاب و پس از مراسم صبحگاهى برگزار می‌شود.^[۵] به آیین تحویل کشیک، «تغییر و تحویل» می‌گویند.^[۶] اين آيين. با تمام شدن زمان كشيك پیشین و رسيدن نوبت كشيك بعدى، انجام مى‌شود. خادمان، دربانان و فراشانِ دو كشيك، در رواق گنبد حاتم‌خانی یا دارالسعاده، با احترام، روبه روى يكديگر در دو صف می‌ایستند. سرکشیک یا معاون کشیکی که خدمتش به پایان رسیده و در اول صف و نزیک به روضه منوره قرار دارد خطبه‌ای می‌خواند. این خطبه شامل ستايش خدا و معصومان(ع) و ياد امام رضا(ع) و امام زمان(ع) است. پس از آن، خادمان، سجده شكر کرده و افرادِ دو نوبتِ كشيك، با هم دست می‌دهند.^[۷]

پانوشت

↑ فرهنگ فارسی معین، ذیل واژه کشیک.
↑ لغت‌نامه دهخدا، ذیل واژه کشیک، به نقل از ناظم الاطباء.
↑ لغت‌نامه دهخدا، ذیل واژه کشیک، به نقل از آنندارج.
↑ لغت‌نامه دهخدا، ذیل واژه کشیک.
↑ ^۵٫۰ ^۵٫۱ فرهنگ نامه زیارت، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۱۸، ص34.
↑ آیین تحویل کشیک، آستان نیوز، پایگاه اطلاع‌‌رسانی آستان قدس رضوی، دریافت شده در ۲۲ آبان ۱۳۹۸ش.
↑ فرهنگ نامه زیارت، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۱۸، ص34؛ آیین تحویل کشیک، آستان نیوز، پایگاه اطلاع‌‌رسانی آستان قدس رضوی، دریافت شده در ۲۲ آبان ۱۳۹۸ش.

منابع

این مقاله برگرفته از مقاله فرهنگ نامه زیارت، جواد محدثی، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره هجدهم، بهار 1393، ص34 است.

آستان نیوز، پایگاه اطلاع‌رسانی آستان قدس رضوی.

[1] فرهنگ فارسی معین، ذیل واژه کشیک.

[2] لغت‌نامه دهخدا، ذیل واژه کشیک، به نقل از ناظم الاطباء.

[3] لغت‌نامه دهخدا، ذیل واژه کشیک، به نقل از آنندارج.

[4] لغت‌نامه دهخدا، ذیل واژه کشیک.

[:0-5] ۵٫۰ ^۵٫۱ فرهنگ نامه زیارت، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۱۸، ص34.

[6] آیین تحویل کشیک، آستان نیوز، پایگاه اطلاع‌‌رسانی آستان قدس رضوی، دریافت شده در ۲۲ آبان ۱۳۹۸ش.

[7] فرهنگ نامه زیارت، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۱۸، ص34؛ آیین تحویل کشیک، آستان نیوز، پایگاه اطلاع‌‌رسانی آستان قدس رضوی، دریافت شده در ۲۲ آبان ۱۳۹۸ش.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]