مسجد سهله

مسجد سهله یکی از مساجد قدیمی کوفه است که قدمت آن، به قرن اول هجری باز می‏‌گردد؛ چنان‏که گفته شده است، قبیله بنی‌‏ظفر، این مسجد را در نیمه نخست قرن اول هجری، ساختند و مسجد نیز به نام همین قبیله شناخته می‌‏شد. بر اساس روایتی از امام باقر و امام صادق(ع)، مسجد بنی‏‌ظفر یکی از چهار مسجد متبرک کوفه و همان مسجد سهله است.

مسجد سهله
مسجد بنی‏‌ظفر، مسجد سهیل
اطلاعات
مکان	کوفه
مذهب	شیعه
پایه‌گذاری در	نیمه نخست قرن اول هجری
پایه‌گذار	قبیله بنی‌‏ظفر
معماری
طول	130
عرض	160
مساحت	20800
وب‌گاه	سایت مسجد سهله
ویژگی‌های دیگر	خانه امام زمان(عج) در آخرالزمان

فضائل

مسجد سهله از مساجد مقدس شیعه، به‌شمار می‏‌آید و در فضیلت و آداب آن، روایات متعددی وارد شده است که در اینجا، به تعدادی از این روایات اشاره می‌‏کنیم: 1. در روایت مفصلی از امام صادق(ع) نقل شده است: در این مسجد، منزل حضرت ابراهیم(ع) که از آن به جنگ عمالقه می‏‌رفت و خانه حضرت ادریس(ع) که در آن به خیاطی اشتغال داشت، قرار دارد. همچنین در آن، سنگ سبزرنگی است که صورت و شمایل همه پیامبران، بر آن نقش بسته است. زیر این سنگ، گِلی است که خداوند، پیامبران را از آن آفرید. دمیدن صور، در همین‏‌جا واقع می‏‌شود و از اینجا، به محشر راه دارد و هفتاد هزار نفر از اینجا، بدون حساب و کتاب، به بهشت وارد می‏‌شوند.

2. در روایت مشابه دیگری، به نقل از امام صادق(ع) ، آمده است: این مسجد، خانه ادریس پیامبر(ع) است که در آن خیاطی می‌‏کرد و از اینجا، ابراهیم(ع) به جنگ با عمالقه و داوود(ع) ، به جنگ با جالوت رفت و در آن، سنگ سبزرنگی است که صورت و شمایل همه پیامبران، بر آن نقش بسته است.

3. در روایت دیگری از امام صادق(ع) ، چنین نقل شده است: در کوفه، مسجدی است به نام مسجد سهله که اگر عموی من زید، در آنجا نماز می‌‏خواند و به خدا پناه می‏‌برد، خداوند او را به مدت بیست سال، پناه می‌‏داد. و در آنجا، پایگاه سواره (خضر(ع)) و خانه ادریس قرار دارد. شیخ صدوق نیز روایتی را که محتوای آن نزدیک به این روایت و روایت قبلی است، نقل کرده است.

4. در روایت دیگری از امام صادق(ع) آمده است: «خداوند هیچ پیامبری را مبعوث نفرموده؛ مگر آنکه در مسجد سهیل، نماز گزارده است».

5. در روایت دیگری، از همان امام نقل شده است: «هیچ انسان محزونی نیست که در این مسجد، دو رکعت نماز بین نماز مغرب و عشا بخواند و خدا را دعا کند؛ مگر آنکه خداوند‌ اندوه او را برطرف می‏‌کند».

6. براساس روایتی از امام زین‏‌العابدین(ع) ، هرکس در مسجد سهله، دو رکعت نماز بگزارد، خداوند عمر او را سال‏‌ها طولانی می‌‏کند.

7. در روایت دیگری، امام صادق(ع) فرموده است: «مسجد سهله، منزل صاحب ما (حضرت صاحب ‏الامر(عج)) است؛ پس از اینکه با اهل خود قیام کند».

8. همچنین ابوبصیر از امام صادق(ع) روایت کرده است که حضرت فرمود: «گویا فرود آمدن قائم(عج) را با خانواده‏‌اش در مسجد سهله می‏‌بینم ...».

ارتباط مسجد با حضرت مهدی

با توجه به روایاتی که مسجد سهله را خانه امام زمان(عج) در آخرالزمان بیان کرده است، این مسجد با حضرت مهدی(عج) ارتباط یافته و نام آن، با نام آن حضرت، قرین شده است و امروزه نیز، داخل مسجد مقامی برای ایشان وجود دارد. در برخی کتاب‏‌های شیعه، گزارش‌‏هایی از تشرف به محضر امام عصر(عج) و ملاقات با آن حضرت در مسجد سهله، گزارش شده است؛ از جمله، از علامه سیدمهدی بحرالعلوم نقل شده است که در این مسجد، حضرت مهدی(عج) را در حال مناجات با پروردگار خود، زیارت کرده است.در همین کتاب گزارش تشرّف یک عالم دیگر در مسجد سهله، نقل شده است.

از حدود نیمه اول قرن سیزدهم هجری، عالم بزرگ شیعه، شیخ محمدحسن صاحب جواهر (متوفای 1266 ه. ق) این سنت را پایه‏‌گذاری کرد که مردم به مدت چهل شب پی در پی، شب‏‌های چهارشنبه، به مسجد سهله بروند و به نیت تشرف به محضر امام زمان(عج)، آداب خاص آنجا را به‌‏جای آورند. شاید مبنای این اعمال، قول سید بن طاووس در «مصباح الزائر» است که می‏‌گوید: «اگر خواستی به مسجد سهله بروی، بین مغرب و عشای شب چهارشنبه برو که از اوقات دیگر بهتر است». به هر حال، مشابه این عمل، در مسجد جمکران نیز صورت می‏‌گیرد.

ساختمان مسجد

نمای مسجد سهله، به شکل مستطیلی است به ابعاد 130* 160 متر. ارتفاع دیوارهای مسجد از سطح زمین‏‌های مجاور آن، حدود بیست متر است که برج‏‌های نیم‏ دایره‌‏ای، این دیوارها را از بیرون استحکام بخشیده است. در گذشته، ورودی‏‌های مسجد، در ضلع شمالی آن بوده که امروزه با آجر، مسدود شده است. ورودی فعلی مسجد نیز میان ضلع شرقی آن، واقع شده است.

مسجد سهله، دارای صحن وسیع و شبستان کم ‏عرضی در جنوب آن است. گرداگرد صحن، رواق‏‌های سرپوشیده‏‌ای با نماهای آجری وجود دارد. در ضلع غربی صحن اصلی، صحن کوچک‏تری، به شکل مستطیل (شمال به جنوب) وجود دارد که برای ورود به صحن اصلی، از میان آن باید گذشت. کنار ورودی صحن کوچک به صحن اصلی مسجد، مناره دایره‌‏ای به‌چشم می‏‌خورد.

مقام‌‏های مسجد سهله‏

داخل شبستان، رواق‏ها و صحن اصلی مسجد سهله، مقام‌‏های متعددی منسوب به پیامبران و امامان(ع) وجود دارد که هریک، آداب و ادعیه مخصوصی دارد که در کتب ادعیه، از جمله مفاتیح الجنان، نقل شده است.

مقام امام صادق(ع)

مقام امام جعفر صادق

این مقام نیز وسط مسجد، داخل صحن قرار دارد. براساس روایات تاریخی، حضرت امام صادق(ع) ، مدتی در اینجا توقف نموده و دعا و عبادت به‌‏جای آورده است.

مقام ابراهیم

این مقام، در گوشه شمال غربی مسجد قرار دارد و به باور شیعیان، محل خانه حضرت ابراهیم(ع) بوده که بر اساس روایات، از اینجا به جنگ با عَمالقه می‏‌رفته است.

مقام ادریس

این مقام، در گوشه جنوب غربی مسجد، بین دو ضلع جنوبی و شرقی قرار دارد و به باور شیعیان، محل خانه حضرت ادریس پیامبر(ع) است که در روایت امام صادق(ع) نیز به آن اشاره شده است.

مقام امام سجاد(ع)

مقام خضر

این مقام، در گوشه جنوب شرقی مسجد، بین دو ضلع جنوب و غربی قرار دارد. براساس باور عموم مسلمانان، حضرت خضر(ع) ، زنده و حاضر است و مقام‏‌های دیگری نیز در عراق و سایر کشورها، به وی منسوب است.

مقام صالحین‏

این مقام، در گوشه شمال شرقی مسجد واقع است و به مقام هود و صالح (علیهماالسّلام) نیز شناخته می‏‌شود. برای این دو پیامبر، قبری نیز در قبرستان وادی ‏السلام نجف وجود دارد که بدان اشاره شد.

مقام حضرت مهدی(عج)

مقام امام زین‏‌العابدین

این مقام، داخل صحن مسجد، نزدیک به سمت جنوب شرقی آن واقع است. روی مقام، سقف و سایبان ساده‏‌ای نیز بنا شده است.

مقام حضرت مهدی

این مقام، در جنوب صحن مسجد، متصل به شبستان مسجد واقع است و روی آن، ساختمان و گنبد کاشی‏کاری، بنا شده است. ساختمان و گنبد این مقام، به دستور سیدمهدی بحرالعلوم ساخته شده است. شاید ایشان، این مقام را در همان محل دیدار با امام زمان(عج) ساخته است.

روی مقام حضرت مهدی(عج)، یک پنجره مشبک مسی وجود داشت که پیش‌‏از این، در محل محراب شهادت امیرمؤمنان(ع) در مسجد کوفه قرار داشت که گویا شیعیان هند، آن را هدیه کرده بودند. اما در حال حاضر، با ضریح (پنجره) طلا و نقره‌‏کوب جدیدی، تعویض گشته است. ساختمان و گنبد مقام نیز به شیوه معماری جدیدی، در حال بازسازی است.

پیوند به بیرون

مهدی‌پور، علیاکبر، اماکن زیارتی منتسب به امام زمان - عج - در ایران و جهان - 2 - : مسجد سهله، مجله انتظار موعود، زمستان 1381 - شماره 6 ISC (26 صفحه - از 329 تا 354).

ساجدی، مهدی، باز پژوهشی در اعمال مسجد کوفه و سهله، پژوهشنامه حج و زیارت، بهار و تابستان 1396، سال دوم - شماره 3 علمی-پژوهشی (حوزه علمیه) (24 صفحه - از 33 تا 56).

مسجد سهله، مجله موعود، خردادماه سال 1392 شماره 139 و 140.

منابع

این مقاله برگرفته از زیارت‌گاه‌های عراق، محمدمهدی فقیه بحرالعلوم، مقاله «مسجد سهله»، ج1، ص121-125. است.

• العتبات المقدسة في الكوفة، محمد سعيد الطريحي، ط ٢، بيروت، ١۴٠۶ه. ق - ١٩٨۶م.

• تاريخ كوفه، سيد حسين براقى نجفى، ترجمه: سعيد راد رحيمى، مشهد، بنياد پژوهش‌هاى اسلامى آستان قدس رضوى، ١٣٨٨ه. ش.

• كامل الزيارات (ترجمه فارسى)، جعفر بن محمد بن جعفر (ابن قولويه قمى)، ترجمه: محمدجواد ذهنى تهرانى، تهران، پيام حق، ١٣٨٧ه. ش.

• كامل الزيارات، جعفر بن محمد بن جعفر (ابن قولويه قمي)، تصحيح: بهراد الجعفري، ط١، تهران، صدوق، ١٣٧۵ه. ش.

• الكافي، محمد بن يعقوب الكليني، تصحيح: علي اكبر الغفاري، تهران، دار الكتب الاسلامية.

• المزار الكبير، محمد بن جعفر (ابن المشهدي)، تحقيق: جواد القيومي الاصفهاني، قم، مؤسسة النشر الاسلامي، ١٣٧٨ه. ش.

• النجم الثاقب في احوال الامام الحجة الغائب، الشيخ حسين الطبرسي النوري، تقديم وترجمة وتحقيق وتعليق: السيد ياسين الموسوي، ط ١، قم، انوار الهدي، ١۴١۵ه. ق.

• تهذيب الاحكام، محمد بن الحسن (الشيخ الطوسي)، تحقيق: السيد حسن الموسوي الخرسان، تهران، دار الكتب الاسلامية، ١٣٩٠ه. ق.

• فضل الكوفة ومساجدها، محمد بن جعفر (ابن المشهدي)، تحقيق: محمد سعيد الطريحي، بيروت، دار المرتضي.