مزار امامزاده سلطان‌علی

مزار امامزاده سلطان علی‌

شرح حال سلطان علی‌

وی در سال (459 ه. ق)، در بصره متولد شد. هنگامی که پدرش وفات یافت، او یک ساله بود. کفالت و تربیت او را دایی ‌اش، منصور بطائحی، برعهده گرفت و او را به همراه خانواده ‌اش در سال (497 ه. ق)، به واسط برد و طریقت رفاعی را از جد مادرش، موسی بن سعد بخاری انصاری، اخذ نمود. در همان سال، با دختر دایی ‌اش، به نام شیخه فاطمه‌ ازدواج کرد و ثمره آن، چند فرزند شد که یکی از آنها، سید احمد رفاعی است. هنگامی که فتنه و آشوب فرقه ‌ای بالا گرفت، به بغداد رفت و در منزل امیر مالک بن مسیب در راس القریه، سکونت اختیار کرد و مورد توجه کمال ‌الدین بن زنکی، امیر واسط قرار گرفت و پیوسته نزد او محترم بود تا عاقبت در سال (519 ه. ق)، وفات یافت. در برخی منابع، نسب وی با دوازده واسطه و در پاره‌ ای دیگر از منابع، با چهارده واسطه، به امام هفتم می‌رسد که پیش از این، در کتیبه اتاق مرقد، بدان اشاره شد.

موقعیت جغرافیایی مزار

این آرامگاه در منطقه مربعه شهر بغداد، در خیابان رشید و کنار جامع سلطان علی، واقع شده و از زیارتگاه‌های مهم شهر بغداد است. در گذشته، به ‌صورت بنای کوچکی، کنار نهر دجله، واقع بود که یک اتاق مربع شکل و گنبدی نیز داشت. مردم آن را زیارت می‌کردند و پیرمردی که خادم آنجا بود، با درآمد نذورات و کمک‌های مردم، زندگی خود را می‌چرخاند.

ویژگی های بنای مزار

در سال (1310 ه. ق)، ابوالهدی افندی صیادی، متوفای 1328 ه. ق، نامه‌ ای برای تجدید بنای این آرامگاه، برای سلطان عبدالحمید عثمانی می‌ نویسد و موافقت ساخت آرامگاه را می‌گیرد. پس از آن، این بنای باشکوه، ساخته و بارها بازسازی شده و توسعه یافته است. درباره شخص مدفون در این آرامگاه، میان مورخان و عالمان انساب و نویسندگان معاصر، اختلاف است.

اصل مرقد، اتاقی مربع ‌شکل است که ابعاد هرضلع آن، پنج متر می‌ باشد. گنبدی به ارتفاع ده متر، روی آن قرار گرفته که با کاشی‌های مختلف، تزیین شده است. بر سنگ قبر، پارچه سبزی نهاده شده که به آیات قرآن، مزین است. در جامع سلطان علی، دو اتاق یکی پایین و دیگری، بالای آن وجود دارد که برای سکونت درویشان است. در ایامی از سال، غذا طبخ می‌کنند و موقوفاتی نیز برای این منظور در وزارت اوقاف، به ثبت رسیده است.

تاریخچه ی بازسازی بنای مزار

جامع و زیارتگاه سلطان علی، بارها بازسازی شد؛ برای مثال دو سال پس از آنکه‌ سید ابراهیم محمد راوی رفاعی، آن را ساخت، در سال (1312 ه. ق)، سلطان عبدالحمیدخان دوم، آن را بازسازی کرد. تکیه رفاعیه که داخل مسجد بود، پس از اجازه از متولیان، تعمیر شد و سپس تکیه جدیدی، بنا گشت و مسجد دیگری در سال (1999 م)، جنب مسجد قدیم ساخته شد. در این بازسازی، مرقد سید سلطان علی، گسترش یافت و درست زیر گنبد، قرار گرفت و گنبد دومی نیز بر بنا افزوده شد که به مرقد سید محمد مهدی ردینی رفاعی، ملقب به رواس، (متولد 1220 ه. ق و متوفای 1287 ه. ق) متعلق است. در سال (1353 ه. ق)، ماذنه مسجد جامع، به علت فرسودگی آن و نیز تعریض خیابان جمهوری (رشید)، خراب گردید و به‌ جای آن، ماذنه‌ای جدید ساخته شد و قبر شیخ عبدالغفور محمد سعد حیدری، مفتی شافعی (متوفای 1310 ه. ق) که در ایوان مسجد جامع قرار داشت، تعمیر شد.ریاست تکیه رفاعیه را سید ابراهیم افندی، فرزند شیخ محمد افندی، (متولد 1281 ه. ق) به ‌عهده داشت و هر شب جمعه، جلسه یادبودی برای شیخ رفاعی برقرار می‌شد. در این تکیه، دو اتاق برای استفاده علمی، وجود داشت که در یکی از آنها، علامه احمد شاکر افندی بن سید محمد شهاب الدین افندی آلوسی، (متوفای 1330 ه. ق) و در اتاق دوم، مرحوم سید محمود شکری افندی آلوسی تدریس داشتند.

منابع

این مقاله برگرفته از زیارتگاه‌های عراق، محمدمهدی فقیه بحرالعلوم، مقاله «مزار امام زاده سلطان علی»، ج 1، ص 373. است.

*العقد اللامع بآثار بغداد والمساجد والجوامع ، عبدالحميد عبادة، تحقيق: عماد عبدالسلام رؤوف، ط ١، بغداد، انوار دجلة، 2004م.

*معجم المراقد والمزارات في العراق ، ثامر عبدالحسن العامري، (لا م)، (لا ن)، (لا ت).

*العقد اللامع بآثار بغداد والمساجد والجوامع ، عبدالحميد عبادة، تحقيق: عماد عبدالسلام رؤوف، ط ١، بغداد، انوار دجلة، 2004م.

*مرقد المعارف.

*معجم المراقد و المزارات فى العراق.

*طبقات الاولياء.

*طبقات الشافعية الكبري ، عبدالوهاب بن علي (تاج‌الدين السبكي)، تحقيق: محمود محمد الطناحي و عبدالفتاح محمد الحلو، القاهرة، دار احياء الكتب العربية.

*ريحانة الادب ، محمدعلى مدرس، تهران، كتابفروشى خيام، ١٣۶٩ه .ش.