کربلاء فی ادب الرحلات (کتاب)

كربلاء فى ادب الرحلات، کتابی است به زبان عربی، تألیف سید عبدالصاحب نصرالله، که به شرح سفر ۵۸ نفر از بزرگان به کربلا و شرح زیارت آنان از حرم امام حسین(ع) پرداخته است. این کتاب در سال ۱۴۳۴ق‌. چاپ شده است.

کربلاء فی ادب الرحلات (کتاب)

پدید آورندگان
نویسنده	عبدالصاحب ناصر آل نصرالله
محتوا
موضوع	کربلا، عراق، تاریخ، سفرنامه‌ها
زبان	عربی
نشر
تعداد جلد	۱
تعداد صفحات	۴۱۸
ناشر	مؤسسة البلاغ
محل نشر	بیروت

نویسنده

سيد عبدالصاحب ناصر آل نصرالله الکلیدار، از خاندان آل نصرالله عراق و دارای آثاری مانند تاریخ کربلاء، بيوتات کربلاء القديمة، الحوادث و الوقائع فی تاریخ کربلاء و التضحية و الرمز است.

ساختار

کتاب كربلاء فى ادب الرحلات، فصل‌بندى خاصى نداشته و پس از مقدمه، شرح حال سفر بزرگانى كه به كربلا رفته‌اند، به ترتیب تاریخ رفتن آن‌ها بيان شده است.

محتوا

این کتاب، به شرح سفر ۵۸ نفر از بزرگان، شاعران و نویسندگان به کربلا و شرح زیارت آنان از حرم امام حسین(ع) پرداخته است.

منبع اصلی کتاب، سفرنامه‌ها است. برای افرادی که پیش از سده چهارم هجری به کربلا رفته‌اند، از کتاب‌های دیگر بهره برده است. افراد گردآوری شده در این کتاب، از کشورهای گوناگون مانند ایران، هند، مصر، روسیه، هلند، انگلیس، پرتغال، ایتالیا، فرانسه، آلمان و آمریکا انتخاب شده‌اند.

نویسنده، در مقدمه، به موضوعاتی مانند قدمت کربلا و تاریخ بنای حرم امام حسین(ع) پرداخته و پس از مقدمه، کتاب را با شرح سفر ابوحمزه ثمالی(د.۱۲۸ق)، صحابی سه امام(ع) آغاز کرده و با شرح سفر جاک بیرک(د.۱۹۹۵م)، شرق‌شناس فرانسوی به پایان رسانده است. نمونه‌هایی از افراد و گزارش‌های گردآوری شده در این کتاب، عبارتند از:

• منصور نمری(د.۱۹۰ق): او کربلا را «روستا» معرفی کرده است.
• أشانی(د.۲۲۱ق): او تخریب حرم امام حسین(ع) به دست متوکل عباسی را گزارش کرده است.
• ابن حوقل(د.پس از ۳۶۷ق): وی پیش از سال ۳۶۷ق. برای قبر امام حسین(ع) حرم بزرگی معرفی کرده است.
• ابن بطوطه(د.۷۷۹ق): وی در سال ۷۲۶ق. کربلا را شهری کوچک خوانده است.
• بیدرو تکسیرا، جهانگرد پرتغالی: او در سال ۱۰۱۳ق. شهر کربلا را دارای ۴ هزار خانواده و ساکنان آن را عرب، ایرانی و ترک دانسته است.
• عباس مکی، شاعر و ادیب: وی در سال ۱۱۳۱ق. از جواهرات و چراغدان‌های گران‌بهای حرم که بیشترشان را شاهان ایران هدیه کرده‌اند خبر داده است.
• کارستون نیبور: او در سال ۱۱۳۹ق. از مکان‌هایی یاد کرده که اکنون اثری از آن‌ها نیست؛ مانند محل افتادن امام حسین(ع)‌ از اسب به زمین و حوض آبی بزرگ، یادآور جایی که حضرت عباس(ع) نتوانست آب را به خیمه‌ها برساند.
• ابوطالب خان: او در سفرنامه مسیر طالبی، در سال ۱۲۱۷ق. گزارشی از خرابی‌های کربلا پس از حمله وهابیان داده است.
• عبدالعلی خان ادیب الملک: وی در سال ۱۲۴۳ق. گزارش دقیقی از مزار بزرگان، در حرم امام حسین(ع) داده است.
• ناصرالدین شاه: او در سال ۱۲۸۷ق. به کربلا رفته است. شرح سفر او ۳۳ صفحه از کتاب كربلاء فى ادب الرحلات را به خود اختصاص داده است.
• عبدالوهاب محمد حسن عزام(د.۱۹۵۸م): او قتلگاه را سردابی معرفی کرده که حدود ده پله پایین رفته و با تورهای آهنی محصور شده است.

افرادی که در کتاب، سفرشان به کربلا شرح شده،‌ عبارتند از:

1. ابوحمزه ثمالى،
2. منصور نمرى،
3. محمد بن حسين بن على شيبانى معروف به اشنانى،
4. ابن حوقل نصيبى،
5. محمد بن محمد نظام الدين ابويعلى شاعر عصر عباسى،
6. عبدالله بن عباس معروف به ابن هباريه،
7. ابن بطوطه،
8. حمدالله مستوفى،
9. نسّابه ابن زهره حسينى،
10. محمد بن احمد بن اياس، مورّخ و جهانگرد مصرى،
11. مطراقى زاده، مورّخ و جهانگرد،
12. قاضى نورالله شوشترى،
13. محيطى، نويسنده گلشن شعرا،
14. بيدرو تكسيرا، جهانگرد پرتغالى،
15. پيترو ديلا فاله، گردشگر ايتاليايى،
16. نظمى بغدادى،
17. مرتضى نظمى زاده، پدر مولف گلشن خلفا،
18. تافرنييه گردشگر فرانسوى،
19. سيد ضامن بن شدقم، نسّابه معروف،
20. عباس بن على بن نورالدين حيدر مكى موسوى حسينى، عالم، اديب، شاعر و جهانگرد،
21. شيخ مصطفى صديقى خلوتى دمشقى از بزرگان صوفيه،
22. كارستون نيبور، جهانگرد آلمانى،
23. تايلرِ جهانگرد،
24. ابوطالب بن حاجى محمد بك خان اصفهانى معروف به ابوطالب خان سيّاح هندى،
25. سيد محمد بن احمد حسينى منشى بغدادى،
26. شيخ امين بن حسن حلوانى مدنى،
27. مدرّس حرم نبوى شريف،
28. يمين الدوله على خان، يكى از حاكمان سرزمين اوده هند،
29. جمس بكنغهام، جهانگرد،
30. جيمز بيلى فريزر جهانگرد انگليسى،
31. ايليا نيكولا بيرزين، گردشگر روسى،
32. ثيودور نولدكه، دانشمند آلمانى،
33. ويليام كينيت لوفتس، باستان‌شناس انگليسى،
34. عبدالعلى خان پسر حاج على خان حاجب الدوله (اديب الملك)،
35. ميرزا سيف الدوله نوه فتح على شاه قاجار،
36. جون اشر، جهانگرد انگليسى و عضو جمعيت جغرافى لندن،
37. تنكو مارتينوس ليكلاما آينهولت، جهانگرد هلندى،
38. روبرت كلايف، دانشمند نقشه‌كش انگليسى،
39. ناصرالدين شاه قاجار،
40. محمدرشيد بن سيد داود سعدى، از عالمان عراق،
41. مدام ديولافوا، همسر مارسل ديوالافوا،
42. جون بيترز، رييس گروه باستان شناسان آمريكا كه براى بررسى آثار باستانى شهر نفر به عراق مهاجرت كرده بود،
43. اس. اس. بتلر و دوستش ل. ايلمبر از كارمندان سازمان جاسوسى انگلستان،
44. اوسكار رويتر، مهندس آلمانى،
45. المس غيرترود بيل، شرق شناس و جهانگرد معروف انگليسى،
46. محمدهارون حسينى زنكى بورى، از منطقه بومباى هندوستان،
47. عمانوئيل فتح الله عمانوئيل، مضبوط، اديب، جهانگرد و تاجر مسيحى ساكن بغداد،
48. سياح چكسلواكى الوا موسيل،
49. علامه شيخ محمدرضا شبيبى، از عالمان بزرگ عراق،
50. ورنالد ستورز، جهانگرد انگليسى و عضو المكتب العربى براى انجام كارهاى اطلاعاتى،
51. سانت جون فيلپى، جهانگرد و دانشمند انگليسى،
52. ليدى درور، نويسنده انگليسى،
53. دوايت دونالدسون، نويسنده انگليسى،
54. سيد عبدالرزاق حسنى،
55. محمد ثابت، جهانگرد مصرى،
56. سيد محسن امين عاملى،
57. عبدالوهاب عزام، متفكر مصرى،
58. ماليبارد، روزنامه نگار هلندى،
59. جاك بيرك، شرق شناس فرانسوى.

چاپ

این کتاب، توسط مؤسسة البلاغ، در بیروت، در سال ۱۴۳۴ق‌. (۲۰۱۳م) چاپ شده است.

پیوند به بیرون

بررسی کتاب کربلاء فی ادب الرحلات (فیلم، گفتگو).

منابع

این مقاله برگرفته از مقاله نکته‌هایی از مسافران کربلا در «کربلاء فی ادب الرحلات»، علی احمدی، فرهنگ زیارت، شماره هجدهم، بهار 1393، ص167 است.

• کتاب کربلاء في أدب الرحلات، عبدالصاحب ناصر آل نصرالله، بیروت، مؤسسة البلاغ، ۲۰۱۳م.
• التضحیة و الرمز، السید عبدالصاحب ناصر آل نصرالله، بیروت، مؤسسة البلاغ، ۱۴۳۰ق، ۲۰۰۹م.
• https://www.worldcat.org