کربلاء فی ادب الرحلات (کتاب)

کربلاء فى ادب الرحلات، کتابی است به زبان عربی، تألیف سید عبدالصاحب نصرالله، که به شرح سفر ۵۸ نفر از بزرگان به کربلا و شرح زیارت آنان از حرم امام حسین(ع) پرداخته است. این کتاب در سال ۱۴۳۴ق‌. چاپ شده است.

کربلاء فی ادب الرحلات (کتاب)

پدید آورندگان
نویسنده	عبدالصاحب ناصر آل نصرالله
محتوا
موضوع	کربلا، عراق، تاریخ، سفرنامه‌ها
زبان	عربی
نشر
تعداد جلد	۱
تعداد صفحات	۴۱۸
ناشر	مؤسسة البلاغ
محل نشر	بیروت

نویسنده

سید عبدالصاحب ناصر آل نصرالله الکلیدار، از خاندان آل نصرالله عراق و دارای آثاری مانند تاریخ کربلاء، بیوتات کربلاء القدیمة، الحوادث و الوقائع فی تاریخ کربلاء و التضحیة و الرمز است.

ساختار

کتاب کربلاء فى ادب الرحلات، فصل‌بندى خاصى نداشته و پس از مقدمه، شرح حال سفر بزرگانى که به کربلا رفته‌اند، به ترتیب تاریخ رفتن آن‌ها بیان شده است.

محتوا

این کتاب، به شرح سفر ۵۸ نفر از بزرگان، شاعران و نویسندگان به کربلا و شرح زیارت آنان از حرم امام حسین(ع) پرداخته است.

منبع اصلی کتاب، سفرنامه‌ها است. برای کسانی که پیش از سده چهارم هجری به کربلا رفته‌اند، از کتاب‌های دیگر بهره برده است. افراد گردآوری شده در این کتاب، از کشورهای گوناگون مانند ایران، هند، مصر، روسیه، هلند، انگلیس، پرتغال، ایتالیا، فرانسه، آلمان و آمریکا انتخاب شده‌اند.

نویسنده، در مقدمه، به موضوعاتی مانند پیشینه کربلا و تاریخ بنای حرم امام حسین(ع) پرداخته و پس از مقدمه، کتاب را با شرح سفر ابوحمزه ثمالی(د.۱۲۸ق)، صحابی سه امام(ع) آغاز کرده و با شرح سفر جاک بیرک(د.۱۹۹۵م)، شرق‌شناس فرانسوی به پایان رسانده است. نمونه‌هایی از افراد و گزارش‌های گردآوری شده در این کتاب، عبارتند از:

• منصور نمری(د.۱۹۰ق): او در زمان هارون الرشید به زیارت امام حسین(ع) رفته و کربلا را «روستا» معرفی کرده است.
• أشانی(د.۲۲۱ق): او تخریب حرم امام حسین(ع) به دست متوکل عباسی را گزارش کرده و از ممنوع بودن زیارت خبر داده است.
• ابن حوقل(د.پس از ۳۶۷ق): وی پیش از سال ۳۶۷ق. برای قبر امام حسین(ع) حرم بزرگی معرفی کرده است.
• ابن بطوطه(د.۷۷۹ق): وی در سال ۷۲۶ق. کربلا را شهری کوچک خوانده است.
• بیدرو تکسیرا، جهانگرد پرتغالی: او در سال ۱۰۱۳ق. شهر کربلا را دارای ۴ هزار خانواده و ساکنان آن را عرب، ایرانی و ترک دانسته است.
• عباس مکی، شاعر و ادیب: وی در سال ۱۱۳۱ق. از جواهرات و چراغدان‌ گران‌بهای حرم که بیشترشان را شاهان ایران هدیه کرده‌اند خبر داده است.
• کارستون نیبور: او در سال ۱۱۳۹ق. از مکان‌هایی یاد کرده که اکنون اثری از آن‌ها نیست؛ مانند جایگاه افتادن امام حسین(ع)‌ از اسب به زمین و حوض آبی بزرگ، یادآور جایی که حضرت عباس(ع) نتوانست آب را به خیمه‌ها برساند.
• ابوطالب خان: او در سفرنامه مسیر طالبی، در سال ۱۲۱۷ق. گزارشی از خرابی‌های کربلا پس از حمله وهابیان داده است.
• عبدالعلی خان ادیب الملک: وی در سال ۱۲۴۳ق. گزارش دقیقی از مزار بزرگان، در حرم امام حسین(ع) داده است.
• ناصرالدین شاه: او در سال ۱۲۸۷ق. به کربلا رفته است. شرح سفر او ۳۳ صفحه از کتاب کربلاء فى ادب الرحلات را به خود اختصاص داده است.
• عبدالوهاب محمد حسن عزام(د.۱۹۵۸م): او قتلگاه را سردابی معرفی کرده که حدود ده پله پایین رفته و با تورهای آهنی محصور شده است.

افرادی که در کتاب، سفرشان به کربلا شرح شده،‌ عبارتند از:

1. ابوحمزه ثمالى،
2. منصور نمرى،
3. محمد بن حسین بن على شیبانى معروف به اشنانى،
4. ابن حوقل نصیبى،
5. محمد بن محمد نظام الدین ابویعلى شاعر عصر عباسى،
6. عبدالله بن عباس معروف به ابن هباریه،
7. ابن بطوطه،
8. حمدالله مستوفى،
9. نسّابه ابن زهره حسینى،
10. محمد بن احمد بن ایاس، مورّخ و جهانگرد مصرى،
11. مطراقى زاده، مورّخ و جهانگرد،
12. قاضى نورالله شوشترى،
13. محیطى، نویسنده گلشن شعرا،
14. بیدرو تکسیرا، جهانگرد پرتغالى،
15. پیترو دیلا فاله، گردشگر ایتالیایى،
16. نظمى بغدادى،
17. مرتضى نظمى زاده، پدر مولف گلشن خلفا،
18. تافرنییه گردشگر فرانسوى،
19. سید ضامن بن شدقم، نسّابه معروف،
20. عباس بن على بن نورالدین حیدر مکى موسوى حسینى، عالم، ادیب، شاعر و جهانگرد،
21. شیخ مصطفى صدیقى خلوتى دمشقى از بزرگان صوفیه،
22. کارستون نیبور، جهانگرد آلمانى،
23. تایلرِ جهانگرد،
24. ابوطالب بن حاجى محمد بک خان اصفهانى معروف به ابوطالب خان سیّاح هندى،
25. سید محمد بن احمد حسینى منشى بغدادى،
26. شیخ امین بن حسن حلوانى مدنى،
27. مدرّس حرم نبوى شریف،
28. یمین الدوله على خان، یکى از حاکمان سرزمین اوده هند،
29. جمس بکنغهام، جهانگرد،
30. جیمز بیلى فریزر جهانگرد انگلیسى،
31. ایلیا نیکولا بیرزین، گردشگر روسى،
32. ثیودور نولدکه، دانشمند آلمانى،
33. ویلیام کینیت لوفتس، باستان‌شناس انگلیسى،
34. عبدالعلى خان پسر حاج على خان حاجب الدوله (ادیب الملک)،
35. میرزا سیف الدوله نوه فتح على شاه قاجار،
36. جون اشر، جهانگرد انگلیسى و عضو جمعیت جغرافى لندن،
37. تنکو مارتینوس لیکلاما آینهولت، جهانگرد هلندى،
38. روبرت کلایف، دانشمند نقشه‌کش انگلیسى،
39. ناصرالدین شاه قاجار،
40. محمدرشید بن سید داود سعدى، از عالمان عراق،
41. مدام دیولافوا، همسر مارسل دیوالافوا،
42. جون بیترز، رییس گروه باستان شناسان آمریکا که براى بررسى آثار باستانى شهر نفر به عراق مهاجرت کرده بود،
43. اس. اس. بتلر و دوستش ل. ایلمبر از کارمندان سازمان جاسوسى انگلستان،
44. اوسکار رویتر، مهندس آلمانى،
45. المس غیرترود بیل، شرق شناس و جهانگرد معروف انگلیسى،
46. محمدهارون حسینى زنکى بورى، از منطقه بومباى هندوستان،
47. عمانوئیل فتح الله عمانوئیل، مضبوط، ادیب، جهانگرد و تاجر مسیحى ساکن بغداد،
48. الوا موسیل، جهانگرد چکسلواکى،
49. علامه شیخ محمدرضا شبیبى، از عالمان بزرگ عراق،
50. ورنالد ستورز، جهانگرد انگلیسى و عضو المکتب العربى براى انجام کارهاى اطلاعاتى،
51. سانت جون فیلپى، جهانگرد و دانشمند انگلیسى،
52. لیدى درور، نویسنده انگلیسى،
53. دوایت دونالدسون، نویسنده انگلیسى،
54. سید عبدالرزاق حسنى،
55. محمد ثابت، جهانگرد مصرى،
56. سید محسن امین عاملى،
57. عبدالوهاب عزام، متفکر مصرى،
58. مالیبارد، روزنامه نگار هلندى،
59. جاک بیرک، شرق شناس فرانسوى.

چاپ

این کتاب، توسط مؤسسة البلاغ، در بیروت، در سال ۱۴۳۴ق‌. (۲۰۱۳م) چاپ شده است.

پیوند به بیرون

بررسی کتاب کربلاء فی ادب الرحلات (فیلم، گفتگو).

منابع

این مقاله برگرفته از مقاله نکته‌هایی از مسافران کربلا در «کربلاء فی ادب الرحلات»، علی احمدی، فرهنگ زیارت، شماره هجدهم، بهار 1393، ص167 است.

• کتاب کربلاء فی أدب الرحلات، عبدالصاحب ناصر آل نصرالله، بیروت، مؤسسة البلاغ، ۲۰۱۳م.
• التضحیة و الرمز، السید عبدالصاحب ناصر آل نصرالله، بیروت، مؤسسة البلاغ، ۱۴۳۰ق، ۲۰۰۹م.
• https://www.worldcat.org