بیوتات کربلاء القدیمة (کتاب)

بیوتات کربلاء القدیمة، با نام کامل بیوتات کربلاء القدیمة و شرح و تحقیق لمعة تاریخیة بیوتات کربلاء و الغاضریة، کتابی است، به زبان عربی، نوشته سید عبدالصاحب نصرالله، که به گردآوری و پژوهش در بیوتات، عشایر، قبایل و اعلام جغرافیای و تاریخی کربلا پرداخته است.

بیوتات کربلاء القدیمة (کتاب)

پدید آورندگان
نویسنده	سید عبدالصاحب ناصر آل نصرالله، محمدعلی القصیر
تاریخ نگارش	سده پانزدهم قمری
محتوا
موضوع	سرگذشتنامه، نسبنامه، قبایل، کربلا
زبان	عربی
نشر
تعداد جلد	۱
تعداد صفحات	۶۱۳
قطع	وزیری
ناشر	مؤسسة البلاغ
محل نشر	بیروت
تاریخ نشر	۱۴۳۲‌ق.

این کتاب، دربرگیرنده نسخه خطی «لمعة تاریخیة بیوتات کربلاء و الغاضریة»، نوشته محمدعلی القیصر، شرح و تحقیق آن و افزودنی‌هایی بر آن است. این کتاب، در سال ۱۴۳۲‌ق. چاپ شده است.

پدیدآورندگان

• سید عبدالصاحب ناصر آل نصرالله الکلیدار:

وی نویسنده معاصر، از خاندان آل نصرالله عراق و دارای آثاری مانند تاریخ کربلاء، کربلاء فی ادب الرحلات، الحوادث و الوقائع فی تاریخ کربلاء و التضحیة و الرمز است.

• محمد علی القصیر:

وی ملقب به قصیر الأدبا، فرزند حسین، از خاندان آل قاضی در کربلا است. نسب او به محمد بغدادی، تولیت حرم امام حسین(ع) و حضرت عباس(ع) که در سده دهم قمری از بغداد به کربلا هجرت کرد، برمی‌گردد.

ساختار

کتاب بیوتات کربلاء القدیمة، با نام کامل «بیوتات کربلاء القدیمة و شرح و تحقیق لمعة تاریخیة بیوتات کربلاء و الغاضریة مخطوط للمرحوم العلامة الشیخ محمد علی القصیر»، از نظر ساختار، به سه بخش کلی زیر تقسیم شده است:

• رساله‌ خطی لمعة تاریخیة، نوشته محمدعلی القیصر، (فصل اول)
• شرح و تحقیق آن، توسط عبدالصاحب ناصر، (فصل دوم)
• افزودنی‌های عبدالصاحب ناصر به کتاب. (فصل سوم و چهارم)

اصل رساله لمعة تاریخیة، به طور کامل و با حروفی متمایز از متن کتاب، در فصل اول درج شده است. فصل دوم، نیمی از کتاب را به خود اختصاص داده است.

محتوا

• محتوای رساله خطی لمعة تاریخیة بیوتات کربلاء و الغاضریة نوشته محمدعلی القیصر:

این رساله کوتاه، اشاراتی گذرا به بیوتات، شخصیتها، حوادث و برخی اعلام جغرافیایی و رجالی کربلا دارد. در این رساله، ۱۰۳ بیوت، از بیوتات کربلا معرفی شده‌اند. این رساله، منبع اصلی کتاب بیوتات کربلاء القدیمة بوده و به همراه شرح و تحقیق، در آن درج شده است.

• محتوای بیوتات کربلاء القدیمة نوشته عبدالصاحب ناصر:

این کتاب، که دربرگیرنده رساله لمعة تاریخیة است، به نقد، تصحیح، شرح و تحقیق این رساله پرداخته و اعلام جغرافیایی، تاریخی و رجالی موجود در آن را توضیح داده است. نویسنده، جای برخی قبایل و عشایر مؤثر در شکل‌گیری اجتماعات کربلا را، خالی دیده و در دو فصل جداگانه به معرفی آن‌ها پرداخته است.

مطالب کتاب، به ترتیب فهرست عبارتند از:

• مقدمه: تاریخ شکل‌گیری کربلا و معرفی شخصیت‌های مؤثر در تاریخ کربلا

• فصل اول: معرفی نویسنده رساله لمعة تاریخیة، و درج اصل رساله.

• فصل دوم: نقد رساله لمعة تاریخیة و شرح أعلام مندرج در رساله.

در این فصل، برخی مفهوم‌ها و عنوان‌های تاریخی، جغرافیایی و رجالی رساله، شرح و تحقیق شده و توضیح بیوتاتی که در رساله آمده، در تعلیقات درج شده است. نویسنده کتاب بیوتات کربلاء القديمة، در توضیح این موارد، دیدگاه مورخان یا جغرافی‌دانان را آورده، به ارزیابی آن پرداخته و محصول پژوهش خود را تشریح کرده است. برای نمونه، درباره «طف»، پس از بررسی واژگانی آن، به گزارشی از یاقوت حموی پرداخته، که طف را پیش از جنگ قادسیه، دهکده‌ای برای گردشگری شاهان ساسانی و سال‌ها پیش از آن، محل شهادت امام حسین(ع) دانسته است. سپس، گزارش حموی درباره محل شهادت امام حسین(ع) را با گزارشی دیگر نقض کرده است. خاندان هایی که در فصل دوم معرفی شده‌اند، عبارتند از:

1. آل ابی الفائز
2. بیت زحیک
3. آل عیسی
4. سادات طباطبایی
5. بیت ابوالحب
6. بیت آل الهر
7. بیت ابوالحب
8. بیت کمونه
9. آل فتونی
10. آل قندیل
11. آل مستوفی
12. آل سلالمه
13. بیت آل عواد
14. آل ماجد (آل سید طالب)
15. بیت آل مخبوص
16. آل کفن نویس
17. آل مایشه
18. بیت آل ابوشویلیه
19. بنی سعد
20. آل غریب
21. آل بهبهانی
22. آل استرآبادی
23. آل عصفور
24. آل زینی
25. بیت آل عمران
26. آل سید خلیل الحکیم
27. آل فخرالدین
28. آل الرضوی
29. آل الحمیری
30. آل صافی
31. بیت آل سیبویه

• فصل سوم: معرفی بیوتات کربلای قدیم که در رساله نیامده‌اند. این بیوتات عبارتند از:

1. بیت الاطرش
2. آل اعرجی
3. بیت الانباری
4. بیت البارودی
5. بیت البازی
6. بیت بحر
7. بیت بحرانی
8. بیت برسیم
9. بیت بغدادی
10. آل البیاتی
11. بیت الحفّار
12. آل حکیم
13. بیت الحلّی
14. بیت الحیدری
15. آل خزرجی
16. آل خطیب
17. بیت دبّاغ
18. بیت دردوش
19. بیت ابورکه
20. بیت الرماحی
21. بیت السباح
22. بیت السّراج
23. بیت السعدی
24. بیت سلطان (کلابی)
25. بیت حاج سهیل النجم
26. آل شالجی
27. آل شریفی
28. بیت شعیب
29. آل صافی
30. آل صفار
31. آل صیقل
32. آل طیار
33. آل غریفی
34. آل القرعاوی
35. آل قفطون
36. بیت الکرباسی
37. آل مطیری
38. آل المعمار
39. آل موسوی
40. آل شنّو
41. آل نجار
42. آل هدّو
43. آل وکیل
44. سادات آل یاسر

• فصل چهارم: علل کوچ عشایر عرب به کربلا و معرفی عشایر کربلا و بیوتات پیوسته به قبایل، که عبارتند از:

1. قبیله بنی اسد
2. قبیله خفاجه
3. طهامزه
4. قبیله شمّر
5. قبیله حمیر
6. قبیله بنی سعد
7. عشیره سلالمه
8. قبیله ربیعه
9. قبیله مسعود
10. قبیله بنی تمیم
11. قبیله سیار
12. قبیله جیور
13. قبیله عنزه

منابع کتاب

• رساله خطی لمعة تاریخیة، نوشته محمدعلی القیصر (منبع اصلی کتاب).
• نکته‌های سید محمدسعید آل ثابت در حاشیه این رساله.
• برخی مصادر موثق و مستند؛

چاپ

این کتاب، توسط مؤسسه‌ البلاغ (دارسلونی‌)، در بیروت، در سال ۱۴۳۲‌ق. چاپ شده است.

منابع

این مقاله برگرفته از مقاله جوامع انسانی کربلا در گذر تاریخ و بستر جغرافیایی-گذر و نظری بر کتاب «بیتوتات کربلا»، غلامرضا گلی زواره، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره بیست و دوم، بهار ۱۳۹۴، ص۱۷۶ است.

• أضواء على مدينة الحسين(ع) دائرة المعارف الحسینیة، محمدصادق محمد الکرباسی، مرکز تحقیقات حسینیه(ع) (Hussaini Centre for Research)، لندن، ۲۰۱۱م.
• کتاب بیوتات کربلاء القدیمة، سید عبدالصاحب ناصر آل نصرالله، مؤسسه‌ البلاغ (دارسلونی‌)، بیروت، ۱۴۳۲‌ق.