آتش‌سوزی در آستان عسکریین(ع)

رویداد

در سال ۱۱۰۶ق. حادثه‌ای، منجر به آتش‌سوزی در آستان مقدس امامین عسکریین(ع) شد. در این رویداد، فرش‌های روضه، ضریح، چوب‌ها و درهای حرم سوخت.[۱]

علت

محمدباقر مجلسی، عالم شیعی، بی‌مبالاتی رومی‌ها و گروهی از اعراب، که سامرا را در اختیار داشته و به روضه آستان عسکریین کمتر اعتنا می‌کردند دلیل این آتش‌سوزی دانسته است. به باور او، سادات و بزرگان به واسطه ستم‌گری، از سامرا کوچ کرده و آستان آن دو امام به دست این افراد افتاده بود. از جمله بی‌اعتنایی آن‌ها موردی بود که باعث آتش‌سوزی شد و آن این که یک شب چراغی را در محل نامناسب قرار داده بودند، در داخل روضه، از فتیله آتش به فرش اثر گذاشت. کم‌کم به چوب‌ها و سرانجام آتش سوزی ادامه یافت. هیچ کس نبود که خاموش کند. فرش‌ها و ضریح و چوب‌ها و درهای حرم تمام سوخت.[۱]

حاشیه

این رویداد، حاشيه هايى را در جامعه وقت به وجود آورد كه شعاع آن، دامن اعتقادات و باورها را نيز در خطر انداخت. محمدباقر مجلسی، به این حواشی پاسخ گفته است.

اين آتش‌سوزى موجب سستى عقيدۀ بعضى از شيعيان ضعيف الاعتقاد گرديد و مستمسكى براى دشمنان ائمه و مخالفين شد.

با آنكه اينها نمى‌دانستند چنين پيش آمدهايى موجب زيان به مقام ائمۀ گرام نخواهد شد و از جلال و عظمت ايشان نمى‌كاهد. اين وقايع خشم پروردگار است بر مردم و ضرورتى ندارد كه پيوسته معجزه‌اى بكنند؛ زيرا اعجاز تابع مصالح كلّى و اسرار بسيار ريز و مهمى است كه ما نميتوانيم پى به موقعيت و يا عدم موقعيت بروز و ظهور معجزه ببريم. اين خود نوعى امتحان و آزمايش براى مردم است.»

چنين پيشآمدى در حرم پيامبر (ص) ، در مدينه نيز اتفاق افتاد؛ شيخ فاضل و دانشمند بزرگ، يحيى بن سعيد، در كتاب خود بهنام «جامع الشرائع» مينويسد:

«در همين سال؛ يعنى ۶۵۴ هجرى، در ماه رمضان، منبر پيامبر و سقفهاى مسجد آتش گرفت. بعد منبرى ديگر ساختند.»

صاحب «عيون التواريخ» كه از دانشمندان اهل سنت است، مى‌نويسد:

«در سال ۶۵۴، شب جمعه، در ماه رمضان آتش‌سوزى در مسجد پيامبر (ص) در مدينه

اتفاق افتاد. ابتداى آتش از زاويۀ شمال غربى بود. يكى از خدمتكاران وارد خزانه شد و در دستش شمعدانى بود، آن را به محلى آويزان كرد، با سرعت آتش به سقف رسيد و پيوسته پيش ميرفت، با اينكه مردم بسيار كوشش در اطفاى حريق كردند. تمام سقف هاى مسجد سوخت و بعضى از پايه‌ها خراب شد و گچهاى ديوار ريخت. هنوز مردم بهخواب نرفته بودند. سقف حجرۀ پيامبر نيز سوخت وهرچه باقيمانده بود روى زمين ريخت و همانطور ماند، فردا صبح كه جمعه بود، مردم محل نماز را تغيير دادند.»

«قرامطه نيز كعبه را ويران كردند و حجر الأسود را از آنجا برداشته، در مسجد كوفه نصب كردند.»

در تمام اين وقايع معجزه‌اى ظهور و بروز نكرد و فورى با قدرت غير عادى پيش‌گيرى نشد، ولى معمولاً در چنين وقايعى، آثار خشم خدا بر مخالفين دراين نواحى با فاصلۀ مختصرى آشكار گرديد؛ چنانچه در همين آتش‌سوزى خشم خدا بر اين گروه آشكارا ديده شد.

وقتى جريان آتش‌سوزى سامرا به سلطان حسين صفوى رسيد، دستور داد خرابيها را به خرج آن دولت، بسيار عالى ترميم كنند و چهار صندوق مجلّل بسازند و ضريحى مشبك چون آسمان كه زيبا و درخشان است، ساختند.»

[۱]

پانوشت

  1. ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ بحارالأنوار ( ج۵٠، ص٣٣٧)

منابع

این مقاله برگرفته از مقاله حاشيه هاى «آتش سوزى سامرا» محمد باقر پور امينى، فصلنامه فرهنگ زیارت، ‌شماره اول، زمستان 88، ص57 است.