کشیک
کشیک، در مکان‌های زیارتی، به نگهبانی و مراقبت از بخش‌های حرم و زیارتگاه گفته شده، که کار بخشی از خادمان بوده و نوبتی انجام می‌شود. برای تحویل کشیک به نگهبان بعدی، آیین تحویل کشیک که در برخی حرم‌ها «تغییر و تحویل» نام دارد، برگزار می‌شود.
واژه‌شناسی
کشیک واژه‌ای ترکی به معنای پاسبانی، نگهبانی،[۱] پاسبان، نگهبان،[۲] نوبت پاسبانی،[۳] نوبت‌دار و وظیفه مراقبت در کارهای لشکری در مدتی محدود از شب یا روز (قراولی) است. به رئیس نگهبانان در وقت نگهبانی، سرکشیک گفته شده است. در دوره صفویه، به پاسبان، کشیک آقاسی گفته می‌شد. به رئیس کشیکچی‌ها، کشیک آقاسی باشی می‌گفتند.[۴]
در مکان‌های زیارتی
به نگهبانی و مراقبت از حرم‌ها و مکان‌های زیارتی کشیک گفته شده، که کار بخشی از خادمان زیارتگاه‌ها بوده و نوبتی انجام می‌شود. به زمان و مکان معین شده‌ای که خادمان حرم در آن جا خدمت می‌کنند نیز کشیک گفته شده و به جایی که کشیک‌چیان در آن اقامت و استراحت می‌کنند، کشیک‌خانه گفته می‌شود.[۵]
آیین تحویل کشیک
تحویل کشیک به نگهبانان بعدی، آیین خاصی دارد. در حرم امام رضا (ع)، آیین تحویل کشیک، هر صبح، ساعتی پس از طلوع آفتاب و پس از مراسم صبحگاهی برگزار می‌شود.[۵] به آیین تحویل کشیک، «تغییر و تحویل» می‌گویند.[۶] این آیین. با تمام شدن زمان کشیک پیشین و رسیدن نوبت کشیک بعدی، انجام می‌شود. خادمان، دربانان و فراشانِ دو کشیک، در رواق گنبد حاتم‌خانی یا دارالسعاده، با احترام، روبه روی یکدیگر در دو صف می‌ایستند. سرکشیک یا معاون کشیکی که خدمتش به پایان رسیده و در اول صف و نزیک بهروضه منوره قرار دارد خطبه‌ای می‌خواند. این خطبه شامل ستایش خدا و معصومان(ع) و یاد امام رضا(ع) و امام زمان(ع) است. پس از آن، خادمان، سجده شکر کرده و افرادِ دو نوبتِ کشیک، با هم دست می‌دهند.[۷]
پانویس
- ↑ فرهنگ فارسی معین، ذیل واژه کشیک.
- ↑ لغت‌نامه دهخدا، ذیل واژه کشیک، به نقل از ناظم الاطباء.
- ↑ لغت‌نامه دهخدا، ذیل واژه کشیک، به نقل از آنندارج.
- ↑ لغت‌نامه دهخدا، ذیل واژه کشیک.
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ فرهنگ نامه زیارت، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۱۸، ص34.
- ↑ آیین تحویل کشیک، آستان نیوز، پایگاه اطلاع‌رسانی آستان قدس رضوی، دریافت شده در ۲۲ آبان ۱۳۹۸ش.
- ↑ فرهنگ نامه زیارت، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۱۸، ص34؛ آیین تحویل کشیک، آستان نیوز، پایگاه اطلاع‌رسانی آستان قدس رضوی، دریافت شده در ۲۲ آبان ۱۳۹۸ش.