نقاره

واژه‌شناسی

اصل معنای نقاره یعنی نوبت، و چون این طبل و شیپور در نوبت‌های خاصی زده می‌شود، به آن نقاره‌زنی گفته می‌شود.

چیستی

نقاره به نوعی طبل کوچک دوتایی گفته می‌شود که صدای یکی زیر و صدای دیگری بم است و با دو عدد چوب به آنها می‌زنند و به این کار، نقاره‌زنی، گفته می‌شود و به کسی که بر این طبل‌ها می‌کوبد، نقاره‌چی یا نقاره‌زن می‌گویند.

پیشینه

آیین نقاره‌نوازی یا نوبت‌نوازی، در سده نهم و دهم قمری رواج داشته و تا زمان قاجار ادامه داشته است. این سنّت قدیمی در جهان اسلام، برای نخستین بار از سوی خاندان شیعه آل‌بویه رواج یافت.

در حرم امام رضا(ع)

در بعضی حرم‌ها مثل آستان امام رضا(ع) روزی دو نوبت در صبح و شام، تعدادی از خادمان در جایگاه ویژه‌ای که نقاره‌خانه نام دارد، طبل و شیپور می‌زنند و این نشان شوکت و عظمت بارگاه رضوی است.

نقاره‌زنی در آستان امام رضا(ع)، شاید به دلیل عنوان ولایت‌عهدی او بوده که او را سلطان میخوانده‌اند. نقاره زدن و نواختن شیپور برای احترام و بزرگداشت بارگاه امام رضا(ع) جنبه تشریفاتی دارد. غروب‌ها پیش از اذان نقاره نواخته می‌شود. همچنین وقتی حادثه خاصی رخ می‌دهد که مردم شاد می‌شوند، مثل شفا یافتن یک بیمار، از جمله در شب‌های میلاد امامان(ع)، عید فطر، عید قربان و زمان تحویل سال نو نقاره حرم نواخته می‌شود.

منابع

این مقاله برگرفته از مقاله فرهنگ نامه زیارت، جواد محدثی، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره بیست و دوم، بهار ۱۳۹۴، ص۴۶ است.

حرم در واژه‌ها، از مجموعه «رهنما»، سید ابراهیم موسوی‌پناه، آستان قدس رضوی، ۱۳۹۱ش.