دمع السجوم، ترجمه کتاب نفس المهموم تألیف شیخ عباس قمی است که توسط ابوالحسن شعرانی ترجمه شده و مطالب گوناگونی در پاورقی بر آن افزوده شده است.

نویسنده

ابوالحسن شعرانی(۱۳۲۰-۱۳۹۳ق)،[۱] فرزند محمد، زاده تهران و از نوادگان فتح‌الله کاشانی نویسنده تفسیر منهج الصادقین(ع) بود.[۲] وی به زبان‌های ترکی،[۳] عربی و فرانسه مسلط بوده و کتاب هیئت فلاماریون را از فرانسه به فارسی برگرداند.[۴] او در رشته‌های گوناگون علمی و دینی مانند فقه، اصول، تفسیر، رجال، تاریخ، طب، هیئت و ریاضی مهارت داشت.[۵] شاگرد برجسته او، حسن حسن‌زاده آملی است.[۶] برخی از آثار او به این شرح است: نشر طوبی،[یادداشت ۱] تحقیق و تصحیح تفسیر ابوالفتوح رازی، ترجمه و شرح دعای عرفه، المدخل الی عذب المنهل،[یادداشت ۲] شرح عمل به زیج هندی و تصحیح و تحقیق کشف الغمه.[۴]

ساختار

کتاب دمع السجوم، از دو مقدمه؛ مقدمه مترجم و مقدمه مؤلف، پنج باب و یک خاتمه تشکیل شده و در پایان، زندگی‌نامه مؤلف کتاب، شیخ عباس قمی آمده است. باب‌ها و خاتمه، بر پایه سیر زمانی تنظیم شده‌اند؛ باب‌های آغازین از مناقب امام حسین(ع) و رویدادهای پس از بیعت مردم با یزید شروع شده و در خاتمه با سرگذشت توابین و قیام مختار پایان می‌یابد.[۷]

محتوا


فهرست

  • [پیشگفتار]
  • مقدمه مترجم
  • مقدمه [مولف] در ولادت مولانا الحسین(ع)
  • باب اول در مناقب حسین(ع) و ثواب گریستن بر آن حضرت و لعن بر کشندگان او و اخباری که در شهادت او وارد است و در آن دو فصل است.
    • فصل اول، در مختصری از مناقب آن حضرت
    • فصل دوم در ثواب گریستن بر مصیبت حسین(ع) و ثواب لعن بر قاتلان او و اخباری که در شهادت آن حضرت وارد شده است، و در این فصل به چهل حدیث اکتفا می‌کنیم.
  • باب دوم در ذکر وقایع پس از بیعت مردم با یزید بن معاویه تا هنگام شهادت بر حضرت سید الشهداء(ع) و در آن چند فصل است.
    • فصل اول
    • فصل دوم
    • فصل سوم
    • فصل چهارم
    • فصل پنجم
    • فصل ششم
    • فصل هفتم
    • فصل هشتم
    • فصل نهم
    • فصل دهم، شهادت دو فرزند مسلم بن عقیل
    • فصل یازدهم، در توجه حضرت امام حسین(ع) از مکه به عراق
    • فصل دوازدهم
    • فصل سیزدهم، در ذکر دیدار حر بن یزید ریاحی حضرت سید الشهداء(ع) را و بازداشتن آن حضرت از رفتن به کوفه
    • فصل چهاردهم
    • فصل پانزدهم
    • فصل شانزدهم، در نزول حضرت سید الشهداء(ع) به زمین کربلا و ورود عمر بن سعد و آنچه میان آن حضرت و ابن سعد رخ داد
    • فصل هفدهم، در ورود شمر به کربلا و وقایع تاسوعا
    • فصل هیجدهم، در ذکر وقایع شب عاشورا
    • فصل نوزدهم، ذکر وقایع عاشورا و صف‌آرایی لشکر از دو جانب و احتجاج امام(ع) بر اهل کوفه
    • فصل بیستم، در چگونگی جنگ اصحاب امام حسین(ع) و کشته شدن آنان
    • فصل بیست و یکم، به میدان رفتن اهل بیت امام حسین(ع) و کشته شدن انها در ذکر ابو الحسن علی بن الحسین(ع)
    • فصل بیست و دوم
  • باب سوم در وقایع پس از شهادت و در آن چند فصل است
    • فصل اول
    • فصل دوم، در تاراج کردن اثاث و شیون کردن حرم محترم بر آن حضرت
    • فصل سوم
    • فصل چهارم، در ذکر وقایع عصر عاشورا
    • فصل پنجم، روانه کردن عمر سعد اهل بیت را از کربلا به کوفه
    • فصل ششم، در دفن مولانا الحسین(ع)
    • فصل هفتم، ورود اهل بیت به کوفه
    • فصل هشتم، در ورود اهل بیت به مجلس عبید الله زیاد
    • فصل نهم، در کشته شدن عبد الله بن عفیف
    • فصل دهم، در فرستادن ابن زیاد عبد الملک سلمی را به مدینه و خطبه ابن زبیر در مکه
    • فصل یازدهم، فرستادن عبید الله زیاد سرهای طاهره را به شام
    • فصل دوازدهم، در ذکر چند واقعه در راه شام
    • فصل سیزدهم، در ورود اهل بیت به شام
    • فصل چهاردهم، فرستادن یزید حرم محترم حضرت سید الشهداء(ع) را به مدینه رسول(ص) و وارد شدن ایشان به آن شهر و ماتم گرفتن ایشان
  • باب چهارم در آنچه ظاهر شد پس از شهادت حضرت ابی عبد الله الحسین(ع) از گریستن آسمانها و زمین و اهل آنها و ناله ملائکه به خدای تعالی در امر آن حضرت و نوحه جن و مراثی که برای آن حضرت گفتند
    • فصل اول، در گریه آسمان و زمین
    • فصل دوم، در ناله و زاری کردن فرشتگان سوی خدای تعالی در امر آن حضرت و گریستن ایشان
    • فصل فی ذکر بعض ما قیل من المراثی فیه(ع)
  • باب پنجم در ذکر فرزندان حسین(ع) و زوجات آن حضرت و فضل زیارت و ستم خلفا بر قبر شریف او و در آن چند فصل است.
  • خاتمه در شرح حال توابین و خروج مختار و کشتن وی کشندگان حسین(ع) را
    • ذکر امدن مختار به کوفه
    • داستان بیرون رفتن سلیمان بن صرد و توابین به جنگ اهل شام
    • خروج مختار در کوفه
    • اما داستان مختار
    • کشتن مختار کشندگان حسین(ع) را
    • کشتن عمر سعد و چند تن دیگر
    • در ذکر رفتن ابراهیم اشتر به قتال ابن زیاد
    • کشته شدن ابن زیاد
  • ترجمه مولف

چاپ

پیوند به بیرون

پانوشت

  1. زندگی‌نامه علامه شعرانی، فصلنامه حکمت سینوی، ش۹، ص۳۳ و ۳۷.
  2. زندگی‌نامه علامه شعرانی، فصلنامه حکمت سینوی، ش۹، ص۳۳.
  3. اندیشه و حیات علامه شعرانی، مجله کیهان اندیشه، ش۴۵، ص۸۱.
  4. ۴٫۰ ۴٫۱ زندگی‌نامه علامه شعرانی، فصلنامه حکمت سینوی، ش۹، ص۳۶.
  5. زندگی‌نامه علامه شعرانی، فصلنامه حکمت سینوی، ش۹، ص۳۴ و ۳۶؛ اندیشه و حیات علامه شعرانی، مجله کیهان اندیشه، ش۴۵، ص۸۲.
  6. اندیشه و حیات علامه شعرانی، مجله کیهان اندیشه، ش۴۵، ص۸۴.
  7. دمع السجوم، تمام کتاب.
  1. دانشنامه اصطلاحات قرآن تا حرف «ص».
  2. در علم اصول.

منابع

این مقاله برگرفته از مقاله [محمدعلی اردستانی، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره بیست و نهم، زمستان ۱۳۹۵، ص۱۵۵ تأملات ابتکاری «دمع السجوم» (وقایع مرتبط با شهادت سیدالشهدا(ع))،] فصلنامه فرهنگ زیارت، است.

اندیشه و حیات علامه شعرانی، سعید رحیمیان، مجله کیهان اندیشه، ش۴۵، آذر و دی ۱۳۷۱ش، شماره ۴۵، ص۸۱.

دمع السجوم: ترجمه کتاب نفس المهموم، عباس قمی، ابوالحسن شعرانی، موسسه انتشارات هجرت، قم، ۱۳۸۱ش.

زندگی‌نامه علامه شعرانی، فصلنامه حکمت سینوی، زهرا آشیان، شماره ۹، تیر و مرداد ۱۳۷۸ش، ص۳۳.