ابن ادریس حلی
ابن ادریس حلی (۵۴۳-۵۹۷ یا ۵۹۸ق)، از فقیهان شیعه بوده و دارای آثاری مانند السرائر، خلاصة الاستدلال و مناسک حج است. او را یگانه عصر خود، شیخ العلماء و رئیس مذهب خوانده‌اند. مدفن او در حلّه، در محله جامعین قرار دارد.
| مشخصات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | محمد بن ادریس حلی |
| کنیه | ابوعبدالله |
| لقب | فخرالدین |
| زادروز | ۵۴۳ق. |
| محل زندگی | حله |
| خویشان سرشناس | شیخ طوسی |
| مذهب | شیعه |
| تاریخ درگذشت | ۵۹۷ یا ۵۹۸ق. |
| محل درگذشت | عراق، حله |
| آرامگاه | حله |
| اطلاعات علمی و مذهبی | |
| تالیفات | السرائر، خلاصة الاستدلال، مناسک الحج |
تبار
ابن ادریس حلّی، ملقب به فخرالدین و مکنی به ابوعبدالله بوده[۱][۲] و در نسب وی اختلاف است. ابن فوطی، نسب وی را «محمد بن ادریس بن محمد»،[۳] ذهبی، «محمد بن ادریس بن احمد بن ادریس»[۴] و صاحب روضات‌الجنات، نسب وی را «محمد بن احمد بن ادریس» دانسته‌اند.[۵]
ولادت
تاریخ تولد وی را حدود سال ۵۴۳ق، گفته‌اند. او پسر خواهر شیخ طوسی و مادرش، دختر فاضله مرحوم ورام و خود جد مادری، نجیب‌الدین یحیی هذلی (از علمای شیعه) بود.[۶] او ساکن حله بوده و یاران و شاگردانی داشته است.
جایگاه علمی
فقها و شرح‌حال‌نگاران، از اهل سنّت و شیعه، ابن ادریس را به علو مقام و کثرت فهم و علم ستوده و از وی با اوصافی چون بی‌نظیر در علم فقه، یگانه عصر خویش، محقق و رئیس مذهب یاد کرده‌اند.
ذهبی که از متعصبان اهل‌سنت است و درباره بسیاری از شخصیت‌های شیعه از روی کینه و تعصب سخن می‌گوید، درباره جایگاه فقهی ابن‌ادریس نزد شیعه می‌گوید: «او در دانش فقه بی‌نظیر بود، ... و در زمان وی، میان شیعه همانند وی، وجود نداشت».
به گفته این مورخ، یکی از شاعران شیعه، قصیده‌ای در مدح وی سرود که در آن، وی را بر محمد بن ادریس شافعی (مؤسس مذهب شافعی) ترجیح و تفضیل داده بود.[۷]
شهید اول، وی را با عناوینی همچون «امام علامه، شیخ علما و رئیس مذهب» و شهید ثانی را با کلماتی، چون «امام، علامه و محقق» ستوده است. البته متقدمانی، همچون محقق حلی و علامه حلی، او را به‌علت زبان تندش در نقد دیگران، تخطئه کرده‌اند.[۸]
آثار و تالیفات
ابن‌ادریس دارای تالیفاتی بوده که مشهورترین آنها، «الحاوی لتحریر الفتاوی»، معروف به کتاب «السرائر» است و از دیگر آثار وی نیز می‌توان به خلاصة الاستدلال، منتخب کتاب التبیان (در فقه) و «مناسک الحج»، اشاره کرد.[۹]
وفات
به نظر برخی مؤلفان، ابن ادریس در حدود ۵۹۷،[۱۰][۱۱] و به گفته فرزندش صالح[۱۲] درحدود ۵۹۸ درگذشته است؛ بنابراین، وفات او در ۲۵ یا ۳۵ سالگی، که در بعضی منابع به آن اشاره شده،[۱۳] نادرست است و به نظر برخی ناشی از تصحیف کلمه تسعین به سبعین بوده است.
به گفته خوانساری، ابن‌ادریس در ظهر روز جمعه، هجدهم شوال سال ۵۹۸ه. ق، در سن ۵۵ سالگی، در شهر حله وفات کرد و در همانجا، به خاک سپرده شد.[۱۴] اما ذهبی، نام وی را جزو درگذشتگان سال ۵۹۷ه.ق، ذکر کرده است.[۱۵]
مدفن
مرقد او در محله «جامعین» حلّه قرار دارد و در ۱۳۴۰ش تجدید بنا شده است.[۱۶]
پانوشت
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ تلخیص مجمع الآداب، ج4، ص٣٠٨.
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ تاریخ الاسلام، ج4٢، ص٣١4.
- ↑ تلخیص مجمع الآداب، ج4، ص٣٠٨.
- ↑ تاریخ الاسلام، ج4٢، ص٣١4.
- ↑ روضات الجنّات، ج6، ص٢54.
- ↑ تلخیص مجمع الآداب، ج4، ص٣١٠.
- ↑ تاریخ الاسلام، ج4٢، ص٣١4.
- ↑ فهرس التراث، ج١، ص6٠٩.
- ↑ تاریخ الاسلام، ج4٢، ص٣١4.
- ↑ الفهرست، ج1، ص398.
- ↑ لسان‌المیزان، ج5، ص693.
- ↑ الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج12، ص155.
- ↑ منتهی‌المقال فی احوال الرجال، ج5، ص348.
- ↑ روضات الجنات، ج6، ص٢5٨.
- ↑ تاریخ الاسلام، ج4٢، ص٣١4.
- ↑ لؤلؤةالبحرین، ج1، ص277ـ278، پانویس20.
منابع
- تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر والاعلام، شمس‌الدین محمد بن احمد بن عثمان الذهبی، تحقیق: عمر عبدالسلام تدمری، بیروت، دار الکتاب العربی.
- تلخیص مجمع الآداب فی معجم الالقاب، عبدالرزاق بن احمد الشیبانی (ابن الفوطی)، تحقیق: مصطفی جواد، دمشق، وزارة الثقافة والارشاد القومی - مطبوعات مدیریة احیاء التراث القدیم، (لا ت).
- الذریعة الی تصانیف الشیعة، محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
- روضات الجنات فی احوال العلماء والسادات، محمد باقر الموسوی الخوانساری، ط ۱، بیروت، دار الاسلامیة، ۱۴۱۱ه. ق - ۱۹۹۱م.
- الذریعة الی تصانیف الشیعة، محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
- فهرس التراث، السید محمدحسین الحسینی الجلالی، قم، دلیل ما، ۱۴۲۲ه. ق.
- لؤلؤة البحرین، یوسف بن احمد بحرانی، چاپ محمدصادق بحرالعلوم، قم.
- منتهی‌المقال فی احوال الرجال، محمد بن اسماعیل مازندرانی حائری، قم ۱۴۱۶.